12.398
επεξεργασίες
Αλλαγές
→Εισαγωγή
Εν κατακλείδι οι κανόνες μπορούν να διαχωριστούν σε δύο κατηγορίες. Σε αυτούς που αποσκοπούσαν στην αποκατάσταση της ενότητας στην εκκλησία με βάση την ορθή πίστη δηλαδή ο 1, 5, 6 (α), 7 και σε αυτούς που διασφαλίζουν την ενότητα με βάση τη κανονική τάξη και ανήκουν οι υπόλοιποι κανόνες.
=== Συνοπτική παράθεση και ερμηνεία Ιερών Κανόνων ===
'''Κανών Α΄''': Κυρώνει την πίστη των πατέρων της Νίκαιας και αναθεματίζει τις αναφυόμενες [[Αίρεση|αιρέσεις]]. Σκοπός του κανόνος είναι να διακηρύξει τη σταθερότητα στην πίστη της [[Πρώτη Σύνοδος της Νίκαιας|Α΄ Οικουμενικής συνόδου]], να διακηρύξει πως κάθε αθέτηση του συμβόλου της αποτελεί αιρετική δοξασία. Τέλος αναθεματίζει δεδομένες ετερόδοξες ομολογίες (Ευνομοιανοί, Ημιαρειανοί, Πνευματομάχοι κ.α.).
'''Κανών Β΄''': Απαγορεύει κάθε υπερόρια επέμβαση σε αλλότριες εκκλησιαστικές διοικήσεις. Κατά το παρελθόν στα εκκλησιαστικά πράγματα οι υπερόριες χειροτονίες συνέβαιναν λόγω των διωγμών<ref>Εκκλ. Ιστορία Σωκράτης 5, 8</ref>, με σκοπό την διοικητική οικονομία του ποιμνίου, όπως κατά τους αποστολικούς κανόνες ορίζετο<ref>Αποστολικοί κανόνες λδ΄, λε΄</ref>. Επειδή όμως παρατηρήθηκαν υπερόριες χειροτονίες (Πέτρος Αλεξανδρείας - Μάξιμος Κυνικός), οι οποίες στόχο είχαν προώθηση προσωπικών συμφερόντων, ορίστηκε κατά το παράδειγμα του 6ου κανόνος της Α΄ Οικουμενικής συνόδου, πως επίσκοπος δε μπορεί να χειροτονηθεί κάποιος χωρίς την συγκατάβαση της επαρχιακής συνόδου.
'''Κανών Γ΄''': Αποδίδει στην Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως τα δεύτερα σε τάξη [[Πρεσβεία τιμής των Εκκλησιών|Πρεσβεία τιμής]]. Αποδίδεται μάλιστα στην Κωνσταντινούπολη η ονομασία ''Νέα Ρώμη''. Η παρουσία αυτού του κανόνος είναι πραγματικά πολύ σημαντική γιατί δημιουργήθηκαν περί αυτής σημαντικές ερμηνευτικές αποκλίσεις, ιδίως δε από τους Λατίνους θεολόγους και αυτό γιατί θεωρήθηκε ως κλίμακα εξουσίας στην εκκλησιαστική διοικητική τάξη. Σύμφωνα όμως με το [[Πηδάλιον]] αυτός ο κανόνας «''δηλοί ισότητα τιμής, και τάξιν…όχι δεύτερον τη τιμή, αλλά τη τάξη της τιμής...καθώς αδύνατο είναι να ευρεθούν δύο τινά ίσα όντα''»<ref> Νικοδήμου Αγιορείτου, Πηδάλιον, σελίς 158</ref>.
'''Κανών Δ΄''': Ορίζει τη χειροτονία του Πέτρου Κυνικού αντικανονική, καθώς και τις χειροτονίες που διενήργησε.
'''Κανών Ε΄''': Κυρώνει τον τόμο πίστεως των δυτικών. Σύμφωνα με τον [[Νικόδημος ο Αγιορείτης|Νικόδημο Αγιορείτη]], ο κανόνας αυτός είναι ειδικός και μερικός<ref> Νικοδήμου Αγιορείτου, Πηδάλιον, σελίς 159</ref>. Έτσι επί της ουσίας κυρώνεται το σύμβολο της πίστης της Νίκαιας, αλλά και η τριαδολογία των Καππαδοκών πατέρων, όπως αυτή εκφράστηκε στον τόμο της εν λόγω συνόδου.
'''Κανών ΣΤ'''΄: Αποτελεί συμπλήρωση της δευτέρας κανονικής διατάξεως της συνόδου που ως σκοπό έχει να ορίσει ένα πλαίσιο περί των κατηγοριών κατά [[Επίσκοπος|επισκόπων]]. Ορίζει πως αν είναι ιδιωτική η καταγγελία για χρηματισμό ή πλεονεξία τότε να μην εξετάζεται το θρήσκευμα του κατηγορούντος, αν όμως κατηγορείται για έγκλημα ή ιεροσυλία, να εξετάζεται η δογματική πεποίθηση, αλλά και αν οι κατήγοροι έχουν επίσης κατηγορηθεί στο παρελθόν και έχουν απαλλάξει τον εαυτό τους από κάθε αμφιβολία. Ορίζει επίσης πως οι κατηγορίες πρέπει να εμφανίζονται ενώπιον τοπικής συνόδου και να λαμβάνεται εκεί η απόφαση.
'''Κανών Ζ΄''': Καθορίζει τον τρόπο εισαγωγής των επιστρεφόντων στην εκκλησία αιρετικών. Αυτοί για να εισέλθουν στην εκκλησία πρέπει να παραδώσουν Λίβελλο πίστης. Οι Αρειανοί, Μακεδονιανοί, Απολλιναριστές ορίζονται να μην αναβαπτισθούν, αλλά να μετέχουν εκ νέου του χρίσματος, ενώ [[Μοντανισμός|Μοντανιστές]], Ευνομιανοί, [[Μοναρχιανισμός|Σαβελλιανοί]] να αναβαπτιστούν λόγω της άκυρης τέλεσης του αρχικού μυστηρίου.
== Το δογματικό έργο της συνόδου ==
=== Εισαγωγή ===
Παρότι δεν τηρήθηκαν πρακτικά η σύνοδος στην [[Κωνσταντινούπολη]] εξέδωσε «Τόμο»<ref>Συνοδική επιστολή συνόδου Κωνσταντινουπόλεως το [[382]]</ref> με την ορθόδοξο διδασκαλία της συνόδου, όπως φαίνεται μέσα από τη συνοδική επιστολή της συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως του [[382]], προς τους δυτικούς επισκόπους <ref>Εκκλ. Ιστορία Θεοδώρητος, 7,3/ Σοζωμενού VIII,7-9 </ref>, ο οποίος σήμερα δε διασώζεται. Έτσι με το πέρας της Οικουμενικής συνόδου ολοκληρώθηκε και έκλεισε οριστικά το τριαδικό δόγμα <ref>Δ.Μπαλάνος, Το Δόγμα της Εκκλησίας περί Αγίας Τριάδος, Αθήνα,1911</ref> για την εκκλησία, ορίζοντας αμετακίνητη πίστη στην ομοουσιότητα του Υιού όπως και από την προηγούμενη οικουμενική σύνοδο διατυπώθηκε, αλλά και του Αγίου Πνεύματος.
Έτσι οι πατέρες της συνόδου εξέλεξαν όλα τα χωρία της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς]] και [[Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]], τα αναφερόμενα στις ενέργειες του Πατρός και του Υιού και μέσω αυτής της συλλογής κατέληξαν πως όλες τις ενέργειες του Θεού Πατρός έχει ο Λόγος ο Μονογενής, όχι λόγω χάριτος αλλά φυσικώς. Δηλαδή ότι τα πάντα είναι κοινά εκτός από τα υποστατικά ιδιώματα. Εν συνεχεία συλλέγοντας χωρία των εν σαρκί ενεργειών του Λόγου, απέδωσαν τις ιδιότητες των ανθρωπίνων ενεργειών στην κτιστή φύση και μόνο. Έτσι κατέληξαν πως «''τα θεία ενεργεί ο Θεός και τα ανθρώπινα ο άνθρωπος''»<ref> Ιωάννη Ρωμανίδη, Δογματική και Συμβολική Θεολογία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, Tόμος Α΄, σελίς 242</ref>. Τελικά αποφάνθηκαν ότι εν σαρκωθέντι Λόγω μόνον ενώνονται ''ασυγχήτως'', ''ατρέπτως'', ''αχωρίστως'' και ''αδιαιρέτως'' η θεία φύση και η ανθρώπινη φύση και οι φυσικές ιδιότητες κάθε φύσεως φυσικώς. Σαφώς δηλωτικά των απόψεων των συνοδικών επισκόπων είναι τα κατωτέρω χωρία εκ της συνοδικής επιστολής στη Ρώμη.
Έτσι για τον Υιό και Λόγο,
:«''Τον της ενανθρωπήσεως του του Κυρίου λόγον αδιάστροφον σόζωμεν, ούτε άψυχον, ούτε άνουν, ούτε ετελή την της σάρκας οικονομίαν παραδεχόμενοι, όλον δε ειδότες τέλειον μεν προ αιώνων όντα Θεόν Λόγον, τέλειον δε άνθρωπον επ’εσχάτων των ημερών δια την ημετέραν σωτηρίαν γενόμενον''»<ref>Βλέπε ανωτέρω σελ. 131</ref>.
ενώ για το Άγιο Πνεύμα δηλούται:
:«''ομοτίμου τε της αξίας και συναϊδίου βασιλείας, εν τρισί τελειοτάταις υποστάσεσιν, ήγουν τρισί τελείοις προσώποις, ως μήτε την Σαβελλίου νόσον χώραν λαβείν, συγχεομένον των υποστάσεων, ειτ ουν των ιδιοτήτων αναιρουμένων, μήτε …, της ουσίας ή της φύσεως ή της θεότητος τεμνόμενης και τη ακτίστω και ομουσίω και συναϊδίω Τριάδι μεταγενεστέρας τινός κτιστής ή ετερουσίας φύσεως επαγομένης''»<ref>Συνοδική επιστολή έτους 382, σελίδα 70/1</ref>,
=== Το σύμβολο Νίκαιας - Κωνσταντινούπολης ===
==== Η αυθεντικότητα τής προέλευσης του συμβόλου ====
Το '''σύμβολο της συνόδου Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως''' ονομάστηκε έτσι λόγω του ότι τα πρώτα επτά άρθρα του είχαν θεσπιστεί από τη σύνοδο της Νίκαιας, ενώ τα υπόλοιπα πέντε από τη σύνοδο της Κωνσταντινούπολης. Επίσης ονομάζεται και σύμβολο των «''ρν΄ (150) πατέρων''».
Το σύμβολο αυτό τελικά αποτέλεσε σημείο διχασμού της θεολογικής κοινότητας και οι ερευνητές κατά βάση έστρεψαν σε δύο κατευθύνσεις τις τοποθετήσεις τους, για το αν τελικά συνετάχθη ένα νέο σύμβολο πίστεως ή όχι, αλλά και κατά πόσο το σύμβολο αυτό όντως ετέθη συμπληρωματικώς ή παραλλήλως με το σύμβολο της Νίκαιας. Θεολόγοι όπως οι ''Hort'', ''Harnack''<ref>Konstantinopolitanisches Symbol, άρθρο εν PRE XI, 19 κεξ – Lehrbruch der dogmengeschichte</ref>, ''Kattenbush''<ref>Lehrbruch der vergleichenden confessionskunde, I, 252 κεξ – Das apostolische symbol, Leipzig 1894, I, 233 εξ</ref>, ''Kuntze''<ref>Das Nicanisch – Konstantinopolitansche symbol, Leipzig 1898 σελ. 32 εξ Marcus Eremita, Leipzig 1895, σελ. 149 εξ.</ref> διετύπωσαν ενστάσεις και υποστήριξαν πως το σύμβολο αυτό δεν είναι γνήσιο της συνόδου, αλλά μεταγενέστερο. Στο κέντρο των επιχειρημάτων τους βρέθηκαν τόσο οι αλλαγές στο σύμβολο, που θεώρησαν ότι άλλαζαν τη μορφή και τη σύσταση του συμβόλου της Νίκαιας, όσο και οι προσθέσεις που καθ’αυτούς αλλοίωναν το σύμβολο και ήσαν αντίθετες προς τον πρώτο κανόνα. Ως θέση πρότειναν πως η βάση βεβαίως είναι το σύμβολο της Νίκαιας, αλλά με προσθήκες και βελτιώσεις ''εν ταις κατηχήσεσι'' του [[Κύριλλος Α΄ Αλεξανδρείας|Κυρίλλου Αλεξανδρείας]]. Ταυτόχρονα θεμελίωναν αυτή την άποψη στηριζόμενοι πως ουδέποτε ενεφανίσθη με αυτή τη μορφή το σύμβολο των ''ρν΄ πατέρων'' έως της [[Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος|Δ΄ Οικουμενικής συνόδου]].
Κάτι τέτοιο όμως δε φαίνεται να ισχύει, καθώς παρά τις σποραδικές μαρτυρίες που υπάρχουν, φαίνεται πως το σύμβολο αυτό ή η ομολογία ήταν γνωστή από το [[Θεόδωρος Μοψουεστίας|Θεόδωρο Μοψουεστίας]], το [[Νεστόριος|Νεστόριο]], τον [[Ιωάννης ο Χρυσόστομος|Ιωάννη το Χρυσόστομο]], τον [[Κύριλλος Α΄ Αλεξανδρείας|Κύριλλο Αλεξανδρείας]], το [[Διογένης Κυζίκου|Διογένη Κυζίκου]] κ.α. <ref>Χρυσ. Παπαδόπουλος, Το σύμβολον της Β΄ οικουμενικής συνόδου, σελίς 59-66</ref> . Η σπάνια χρήση του, αφενός εξηγείται από το ότι δεν είχε λάβει όντως αρχικώς οικουμενική διάσταση η σύνοδος<ref>Ιωάννη Καρμίρη, ΤΔκΣΜτΚΟΕ, Τόμος Α΄, Έκδοση Β΄, σελίς 83</ref><ref>Εκκλ. Ιστορία Στεφανίδη, Έκδοση Α΄, σελίς 183</ref>, παρά την άμεση ανακήρυξή της, όπως ανωτέρω κατεδείχθη, αλλά και από το ότι δεν θέλησαν οι πατέρες να υποβιβάσουν την σύνοδο της Νίκαιας, αφού ο αγώνας για 50 έτη κατά των ετεροδόξων είχε επικεντρωθεί στο κύρος του συμβόλου της Νίκαιας<ref>Eκκλ. Ιστορία Φειδά, Τόμος Α΄, σελίς 536</ref>. Μάλιστα στον Αγκυρωτό του Επιφανίου που συνετάχθη επτά έτη νωρίτερα της συνόδου φέρεται να υπάρχει εξ ολοκλήρου το σύμβολο της Νίκαιας-Κωνσταντινούπολης, αλλά η έρευνα έχει καταλήξει πως πρόκειται για ύστερη αντικατάσταση του συμβόλου της Νίκαιας. Πέραν τούτου, ο ''Ιωάννης Καρμίρης'' συμφωνώντας με τον ''Η. Schwarz'', παρατηρεί πως «''ουδείς … κατελάχιστον ημφεσβήτησε την ύπαρξιν ή τη γνησιότητα ή το κύρος του συμβόλου Κπόλεως, αλλά πάντες ομοφώνος απεδέχθησαν αυτό ως πρϋπάρχον κοινόν και γνήσιον Σύμβολον, συμπεριλαμαβανομένων και των παπικών αντιπροσώπων''»<ref>ΤΔκΣΜτΟΚΕ, Τόμος Α΄, σελίς 82</ref><ref>Schwarz, Acta Conciliorum oecumenicorum II1,2, σελ. 93</ref> κατά τη Δ΄ Οικουμενική σύνοδο.
Οι ''Hort'' και''Harnack'' επίσης υποστήριξαν πως οι κοινές λέξεις, συμβόλου Νικαίας και Συμβόλου Νικαίας – Κωνσταντινούπολης, είναι 33 προς τις 178, ενώ αυτές είτε είναι πρωτότυπες, είτε εκλείφθησαν από άλλο σύμβολο. Ο ''Schmidt'' αναιρώντας αυτή την άποψη υποστήριξε πως 86 λέξεις είναι κοινές, ενώ κατά τον ''Χρυσόστομο Παπαδόπουλο'', αν αφαιρέσουμε τις προσθήκες περί του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]] και ύστερα, 76 από τις 126 είναι κοινές δηλαδή τα 3/5. Αλλά και πάλι θεωρεί πως αυτή η αρίθμηση είναι εσφαλμένη, καθώς ως λέξεις περιλαμβάνονται και τα άρθρα, οι σύνδεσμοι και οι προθέσεις. Έτσι παρατηρώντας το σύμβολο της Νίκαιας ανευρίσκουμε 140 λέξεις εκ των οποίων 87 είναι κύριες λέξεις, 23 είναι προθέσεις, 22 σύνδεσμοι και 28 άρθρα. Αφαιρώντας τους αναθεματισμούς τελικά παρατηρεί πως από τις 56 κύριες λέξεις<ref>Πληρέστερα. Ο Χ. .Παπαδόπουλος υποστηρίζει: «Διότι παρατηρούμεν, ότι το σύνολον των λέξεων του Συμβόλου της Νίκαιας ανέρχεται εις 140 λέξεις, ήτοι εις 87 κύριας λέξεις, 23 προθέσεις, 22 συνδέσμους, και 28 άρθρα. Συγκρίνοντες τα δύο κοινά τμήματα των Συμβόλων, ήτοι παραλείποντες τον κατά των αρειανών αναθεματισμόν, εκ δε της Κων/πόλεως τας μετά εκφράσεις «και εις το πνεύμα το Άγιον» προσθήκας, ευρίσκομεν ότι εν τω της Νικαίας σύμβολον υπάρχουσιν 56 λέξεις, εν δε των Κων/πόλεως 73, ων αι 53 είναι ειλλημέναι εκ του Νικαίας, ήτοι τα 2/3 των κύριων λέξεων εν τοις συγκρινομένοις συμβόλοις είναι αι αυταί. Εν τω της Κων/πόλεως Συμβόλω παρελείφθησαν εκ του της Νικαίας μόλις 6 λέξεις, μεταβληθήσαι ή αντικατασταθήσαι δια 19 κυρίων λέξεων</ref> του συμβόλου της Νίκαιας, οι 53 χρησιμοποιήθηκαν στο σύμβολο Νίκαιας- Κωνσταντινούπολης<ref>Χρυσοστόμου Παπαδόπουλου, Το σύμβολον της Β΄ οικουμενικής συνόδου , σελίδα 43/4</ref>, ενώ στο εν λόγω σύμβολο οι παραλειπόμενες 3 λέξεις από το σύμβολο της Νίκαιας αντικαταστάθηκαν από 19 λέξεις, πλειάδα των οποίων είχαν φιλολογικό χαρακτήρα<ref> Ιωάννη Καλογήρου, Ιστορία των Δογμάτων , Τόμος Α΄, σελίς 380</ref> λόγω λεξικών αναγκών, που επιβάλλονταν για λόγους ύφους, ευφωνίας και ρυθμού, ώστε να διευκολύνουν την απομνημόνευση και την εμμελή ανάγνωση<ref>Στυλιανού Παπαδόπουλου, Πατρολογία, Τόμος β΄, σελίς 451</ref>. Την ίδια στιγμή η ομοιότητα του Κυριλλικού συμβόλου αγγίζει τις 38 λέξεις από τις 170. Διάθεση μάλιστα για προσθήκες, οι οποίες δε θα συνιστούσαν μεταβολή αλλά συμπλήρωση, λόγω ελλείψεων στο σύμβολο, είχαν εκφραστεί και από τον πρωτεργάτη σύγκλησης της συνόδου Μέγα Βασίλειο, αναφέροντας πως «πλην της εις το Πνεύμα το άγιον δοξολογίας, δια το εν παραδρομή τους πατέρας ημών τούτου του μέρους επιμνησθήναι, ούπω κατ’αυτό ζητήματος τότε κεκινημένου…εκτός του προκοπής τινά αύξησιν επιθεωρείσθαι τοις λεγομένοις, όπερ ουχί μεταβολή εστίν εκ του χείρονος προς το βέλτιον, αλλά συμπλήρωσις του λείποντος κατά την προσθήκην της γνώσεως»<ref>Eπιστολαί 250,114,125,140,223</ref>.
[[Image:Basil.jpg|180px|thumb|right|O Μέγας Βασίλειος<br><small>Πρόδρομος της συνόδου</small>]]
Η παραδοχή βέβαια πως η νέα αυτή προσπάθεια δεν αλλοιώνει το σύμβολο της Νίκαιας θεμελιώθηκε και με διαφορετικούς τρόπους, αλλά και με σοβαρά επιχειρήματα εκατέρωθεν. Έτσι κατά βάση είναι πιστευτό πως το σύμβολο αποτελεί το ίδιο σύμβολο το οποίο αναδεικνύει «''πλατύτερον''» την πίστη της συνόδου της Νίκαιας<ref>Εκκλ. Ιστορία Θεοδώρητος 5.9</ref>. Συνάμα, η ταυτόχρονη διακήρυξη προς τον αυτοκράτορα πως στόχος της συνόδου ήταν και η διατύπωση «''σύντομων όρων''» ενίσχυσε προς αυτή την κατεύθυνση την έρευνα, συμπληρωματικά με τα παραπάνω. Παρόλα αυτά ακόμα και σήμερα διατυπώνονται απορίες γιατί εφόσον πραγματικώς το σύμβολο αυτό είχε στόχο να αντικαταστήσει το σύμβολο των «'''τιη΄ πατέρων'''», πληρώνοντας το λογικό κενό που υπήρχε με την εμφάνιση νέων δοξασιών, αγνοήθηκε πλήρως κατά τις συζητήσεις μεταξύ Κυρίλλου Αλεξανδρείας και Ιωάννη Αντιοχείας για την αποκατάσταση κοινωνίας των δύο εκκλησιών κατά την [[Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος|Γ΄ Οικουμενική σύνοδο]]<ref>PG 77,172-176</ref> (παρά την άποψη του H.Scwhartz ότι επικυρώθη υπό της τρίτης οικουμενικής συνόδου, άποψη που κρίνεται εσφαλμένη λόγω λάθος εκτίμησης και κατανόησης ενός χωρίου κυρώσεως παπικών αντιπροσώπων<ref>ACO,II,1,2,93</ref>, αφού η αναφορά γίνεται τελικά προς το σύμβολο της Νίκαιας και όχι το Νίκαιας-Κωνσταντινούπολης); Για πιο λόγο εμφανίζεται σποραδικά μέχρι την επισημοποίηση του από την Δ΄ Οικουμενική σύνοδο, την ώρα που η κατά γράμμα ερμηνεία του πρώτου κανόνα δεν αφήνει περιθώριο για σύνταξη νέου κανόνα; Από κάποιους θεολόγους<ref>Εκκλ. Ιστορία Βλάσιος Φειδάς, Τόμος Α΄, σελίς 538</ref> αυτό πιθανώς ερμηνεύεται ότι το σύμβολο τέθηκε ως μια ομολογία πίστης η οποία αναγνωρίστηκε από την Δ΄ οικουμενική σύνοδο ως σύμβολο, εξού και κατά την διάρκεια τη συνόδου αυτής ανεγνώσθησαν και τα δύο σύμβολα<ref>Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collectio. VII, 953. SAC II, 1, 2, σελίς 77 </ref>, κατά άλλους η σύνοδος συνέταξε δικό της νέο σύμβολο παραλλήλως προς της Νίκαιας, προς αντιμετώπιση της νέας δογματικής κατάστασης<ref> Παναγιώτη Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Γ΄, σελίς 42</ref>, ενώ τέλος, κατά μια άλλη προσέγγιση, το σύμβολο αυτό κατά το ρηθέν του Μεγάλου Βασιλείου αποτέλεσε τη φυσική συμπλήρωση του ελλειπόντων ζητημάτων του προϋπάρχοντος<ref> Ιωάννη Καρμίρη, τα Δογματικά και Συμβολικά Μνημεία της Ορθοδόξου Καθολική Εκκλησίας, Τόμος Α΄, Αθήνα 1960, σελίς 78</ref>.
==== Το σύμβολο Νίκαιας-Κωνσταντινούπολης ====
<blockquote>
<div lang="grc" class="polytonic" style="font-family: Athena, Gentium, Palatino Linotype, Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode, Lucida Grande, Code2000; font-family /**/:inherit;">
1. Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, Πατέρα, Παντοκράτορα, ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων.
2. Καὶ εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τὸν μονογενῆ, τὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων• φῶς ἐκ φωτός, Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, δι' οὗ τὰ πάντα ἐγένετο.
3. Τὸν δι' ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν οὐρανῶν καὶ σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς Παρθένου καὶ ἐνανθρωπήσαντα.
4. Σταυρωθέντα τε ὑπὲρ ἡμῶν ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, καὶ παθόντα καὶ ταφέντα.
5. Καὶ ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρα κατὰ τὰς Γραφάς.
6. Καὶ ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός.
7. Καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς, οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος.
8. Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ κύριον, τὸ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν.
9. Εἰς μίαν, Ἁγίαν, Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν.
10. Ὁμολογῶ ἓν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.
11. Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν.
12. Καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος.
Ἀμήν.
</div>
</blockquote>
==== Η διαμόρφωση του Συμβόλου ====
[[Image:Gregory the Theologian.jpg|180px|thumb|right|Ο ΆγιοςΓρηγόριος Ναζιανζηνός<br><small>Εκ των προέδρων της συνόδου</small>]]
Κύριοι διαμορφωτές του συμβόλου σήμερα εμφανίζονται οι [[Καππαδόκες πατέρες]], των οποίων η δογματική αποσαφήνιση στη διδασκαλία των όρων και της τριαδολογικής σχέσης επικυρώθηκε με τον ευρύτερο δυνατό τρόπο, αλλά και ειδικώς οι [[Βασίλειος Καισαρείας|Μέγας Βασίλειος]] και [[Γρηγόριος Ναζιανζηνός|Γρηγόριος Θεολόγος]] με τη θεολογία που διατύπωσαν. Κατά το Νικηφόρο Κάλλιστο, ο έτερος Καππαδόκης θεολόγος [[Γρηγόριος Νύσσης]]<ref>Εκκλ. Ιστορία Νικηφόρος Κάλλιστος, 12,13</ref> ήταν και ο άμεσος συντάκτης και διαμορφωτής του συμβόλου. Ο Μέγας Βασίλειος στο έργο του Περί του Αγίου Πνεύματος είχε θεολογικά αναλύσει την κυριότητα του Αγίου Πνεύματος, ενώ ο Γρηγόριος ο Θεολόγος είχε χρησιμοποιήσει σε ουδέτερο γένος το επίθετο «Κύριος» ως χαρακτηριστικό του Πνεύματος<ref>Ομιλία Εις την Πεντηκοστήν</ref>.
Οι προσθήκες του συμβόλου είναι οι εκφράσεις «''σαρκωθέντα εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου''», «''σταυρωθέντα υπέρ ημών επί Ποντίου Πιλάτου''», «''καθεζόμενον εκ δεξιόν του Πατρός''», «''ου της βασιλείας ουκ έσται τέλος''», «''εις μίαν αγίαν καθολικήν και αποστολικήν εκκλησίαν, ομολογούμεν εν βάπτισμα εις άφεσιν αματιών, προσδωκόμεν αναστασιν νεκρών και ζωήν του μέλλοντως αιώνος''». Τα επί μέρους αυτά στοιχεία επισημαίνονται με κάποιες παραλλαγές ή αυτούσια σε σύμβολα της εικοσαετίας [[341]]-[[360]], τα οποία συντάσσονταν προς αποκατάσταση του συμβόλου της Νίκαιας και που συχνά περιείχαν ορθόδοξες κατά την εκκλησία θέσεις<ref>Στυλιανού Παπαδόπουλου, Πατρολογία, Τόμος β΄, σελίς 451</ref>. Το ότι ο Γρηγόριος ο Θεολόγος εντοπίζει το έργο της συνόδου στην προσθήκη του άρθρου περί του Αγίου Πνεύματος και ο Μέγας Βασίλειος παραθέτει το σύμβολο της Νίκαιας χωρίς την έκφραση «''Θεόν εκ Θεού''» <ref>Επιστολή 141</ref>, καταδεικνύει ότι τα νέα στοιχεία είχαν γίνει δεκτά πριν τη σύνοδο. Από το σύμβολο της Νίκαιας οι εκφράσεις που δεν περιελήφθησαν στο σύμβολο των ''ρν΄ πατέρων'', είναι οι «''τουτέστιν εκ της ουσίας του πατρός''», «''Θεόν εκ Θεού''», «''τα τε εν τω ουρανώ και τα εν τη γη''». Οι τρεις αυτές εκφράσεις προφανώς θεωρήθηκαν περιττές επαναλήψεις<ref>Στυλιανού Παπαδόπουλου, Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίς 451</ref> ένεκα της εμφάνισης λέξεων και φράσεων όπως «''ομοούσιον''», «''Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού''» και «''δι ού τα πάντα εγένετο''». Επίσης αφαιρέθηκαν και οι αναθεματισμοί λόγω ότι το σύμβολο έπρεπε να περιλαμβάνει πλέον μόνο θέσεις και όχι αρνήσεις<ref>Στυλιανού Παπαδόπουλου, Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίς 451</ref>.
Κύριος στόχος των εκφράσεων ήταν να δοθούν απαντήσεις και να αποκλειστούν εκπεφρασμένες κακοδοξίες, όπως του Μακεδονίου, του Απολλιναρίου, του Μαρκέλλου Άγκυρας και των πνευματομάχων. Έτσι:
* Το 8ο άρθρο αναφέρει «''Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ κύριον, τὸ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν''».
Η διατύπωση αυτή έχει άμεση αναφορά κατά των πολεμίων του Αγίου Πνεύματος και έχει βάση αγιογραφική. Έτσι η λέξη «''Κύριον''» ελήφθη εκ ''B΄ Κορινθίων 3, 17-18'', αν και ο A.Adam υποστήριξε πως αυτό μπορεί να αποχωριστεί και από το εν λόγω χωρίο, αφού κατά βάση στόχο έχει να δηλώσει την αυτοτέλεια του Αγίου Πνεύματος. Η λέξη «''ζωοποιόν''» από ''Κατά Ιωάννην 6, 63/Προς Ρωμαίους 8,12/Β΄ Κορινθίους 3,6''. Η φράση «''τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον''» από το ''Κατά Ιωάννην 15, 26''. Τέλος η σύνοδος θέλησε να αποφύγει τον όρο «''ομοούσιος''» κατ΄ οικονομίαν, ώστε να καταστεί ευκολότερη η εισαγωγή αιρετικών στην εκκλησία. Γι΄ αυτό το λόγο χρησιμοποίησε τον όρο «''τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον''», που επί της ουσίας διδάσκει το ομοούσιο. Τέλος η έκφραση «''τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν''» πάρθηκε εκ της Β΄ Καθολικής επιστολής Πέτρου 1, 21, που αναφέρεται πως «''υπό Πνεύματος Αγίου φερόμενοι ελάλησαν οι Άγιοι του Θεού άνθρωποι''». Επίσης δια του τονισμού των «''προφητών''», στόχο καταστάται η αναφορά στην Παλαιά Διαθήκη, ώστε να εξαίρεται μέσω της φράσης αυτής «''η προπαρασκευαστική σημασία της εν Παλαιά Διαθήκη αποκαλύψεως δια τα εν Χριστώ πραγματοποιηθέντα αλλ η σημασία του γεγονότος παραμένει αμείωτος ως προς το ότι η κατά τα ανωτέρω τάξις και θέσις της Παλαιάς Διαθήκης εντάσσεται εν τω συμβόλω εντός αυτών τούτων των περί Αγίου Πνεύματος αποφάσεων και προσδιορισμού''»<ref> Ιωάννη Καλογήρου, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 392</ref>
* Η φράση του 3ου άρθρου «''σαρκωθέντα εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου''» απευθύνεται προς την θέση του [[Απολλινάριος|Απολλιναρίου]], ο οποίος κήρυττε το Θεό Λόγο εγκατεικημένο στον Χριστό, αντί της λογικής ψυχής. Αυτή η έκφραση προϋπάρχει στο σύμβολο της Νίκης (Θράκης) του [[359]], προτού εμφανιστεί η θέση του. Στόχος επίσης και τετάρτου άρθρου («Σταυρωθέντα τε ὑπὲρ ἡμῶν ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, καὶ παθόντα καὶ ταφέντα»), είναι ο Απολιναρισμός.
* Η έκφραση του πρώτου άρθρου «''ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς''» κατά [[Μαρκιωνίτες|Μαρκιωνιτών]], [[Μανιχαϊσμός|Μανιχαίων]] και Ερμογένους, που δέχονταν ύλη αιώνια, ταυτοχρόνως δε με την έκφραση «''ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων''» και κατά των αρειανών.
* Η έκφραση του β΄ άρθρου «''πρὸ πάντων τῶν αἰώνων''» χρησιμοποιείται κατά Αρειανών, Μαρκέλλου Άγκυρας, Φωτεινού Σιρμίου και Ευνομίου που κήρυσσαν εν χρόνο γέννηση.
* Οι εκφράσεις «''καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης''» και «''οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος''» κατά Μαρκέλλου Άγκυρας προς δήλωση της αιωνίου διακρίσεως Πατρός και Υιού.
* Τα άρθρα 6 και 7 «''καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός''» και «''οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος''» κατά Μαρκέλλου Άγκυρας και Φωτεινού Σιρμίου, που αρνούνταν αιώνια ύπαρξη ως Θεανθρώπου και λαμβανόμενη από ''Κατά Λουκάν Ι, 33''.
* Ο όρος «''ομοούσιος''» παραλείφθηκε προς αποφυγή [[Μοναρχιανισμός|σαβελλιανιστικών]] ερμηνειών, αλλά καιευκολότερη εισαγωγή των ετεροδόξων<ref> Ιωάννη Καλογήρου, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 389</ref>, το ίδιο και οι εκφράσεις «αληθινόν εκ Θεού αληθινού» και «δι ού τα πάντα εγένετο» ως περιττές, για λόγους που εξηγήθηκαν ανωτέρω.
* Τα τελευταία 4 άρθρα συμπλήρωσαν το σύμβολο έτσι ώστε να το καταστήσουν εύχρηστο και ως ομολογία πίστεως και ως βαπτιστήριο σύμβολο<ref>Η Δευτέρα οικουμενική σύνοδος επί τη 1600στη επετείω αυτής, Ιωάννου Καρμίρη, Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών, σελίς 268</ref>, καθώς και για λειτουργική χρήση<ref> Ιωάννη Καλογήρου, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 385</ref>. Ταυτόχρονα οι αλήθειες των εκφραζόμενων αυτών άρθρων κύριο στόχο είχαν να καταδείξουν τις ενέργειες του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]], και μάλιστα κατά τη σειρά τις οποίες εμφανίζονται. Έτσι η καθολική εκκλησία εντάσσεται στην περιοχή ενέργειας του Αγίου Πνεύματος ενώ το [[Βάπτισμα (Χριστιανισμός)|βάπτισμα]] αναγνωρίζεται «''ως έχων ισχύν στην εκκλησίαν, υπό την ενεργεία του Αγίου Πνεύματος ως σωτηριολογικό γεγονός''»<ref> Ιωάννη Καλογήρου, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 395</ref>.
