6.119
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
[[Image:Council of Constantinople 381 BnF MS Gr510 fol355.jpg|thumb|300px|Απεικόνιση της συνόδου στην Κωνσταντινούπολη]]
interwiki mk
Κύρια εστία εντάσεων μετά την [[Πρώτη Σύνοδος της Νίκαιας|Α΄ Οικουμενική σύνοδο]], αναδείχτηκε ο προσδιορισμός της υπόστασης του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]], αλλά και η συνεχιζόμενη αμφισβήτηση της [[Ομοούσιο|ομοουσίου]] [[Υπόσταση|υποστάσεως]] του Υιού με τον Πατέρα. Η σύνοδος αυτή επελήφθη των εν λόγω προβλημάτων και αποτέλεσε ουσιαστικά το κύκνειο άσμα της [[Αρειανισμός|αρειανικής]] διαμάχης στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αφού μετά τη σύνοδο του [[383]] στη [[Κωνσταντινούπολη]], καμία άλλη σύνοδος δεν ασχολήθηκε ξανά με το ζήτημα αυτό<ref> Ιωάννη Καλογήρου, Ιστορία των Δογμάτων, Tόμος Α΄, σελίς 401</ref>, ενώ έδρασε καταλυτικά και στη δυτική επαρχία της αυτοκρατορίας, όχι όμως και στην υπόλοιπη Δύση, που λόγω της ισχυρής [[Γότθοι|Γοτθικής]] παρουσίας, συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια ακόμα.
{{Οικουμενική σύνοδος
|Όνομα_συνόδου=Πρώτη σύνοδος της Κωνσταντινούπολης Β΄ Οικουμενική Σύνοδος
|Ημερομηνία_συνοδου=[[381]]
|Τόπος=[[Κωνσταντινούπολη]]
|Αποδεκτή_από=[[Ορθόδοξη εκκλησία]], [[Καθολική εκκλησία]], [[Αγγλικανική εκκλησία]], [[Λουθηρανισμός]], [[Καλβινισμός]]
|Προηγούμενη=[[Πρώτη Α΄ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας|Α΄ Οικουμενική Σύνοδος (Α΄ Νικαίας)]]|Επόμενη=[[Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος|Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος της Εφέσου(Έφεσος)]]
|Συγκλήθηκε_από=[[Θεοδόσιος Α'|Μέγα Θεοδόσιο]]
|Προήδρευσε=[[Μελέτιος Α΄ Αντιοχείας]], [[Γρηγόριος Ναζιανζηνός]], [[Νεκτάριος Κωνσταντινουπόλεως|Νεκτάριος]]
|Συμμετοχή=Περίπου 150 [[Επίσκοπος|επίσκοποι]]
|Λόγοι_σύγκλησης=[[Άγιο Πνεύμα]],<br> [[Αρειανισμός]],<br> [[Απολλιναρισμός]],<br> [[Μακεδονιανοί]],<br> Εκλογή επισκόπου Κωνσταντινουπόλεως}}
== Λόγοι σύγκλησης της συνόδου ==
== Η σύνθεση της συνόδου και οι εργασίες ==
Στη σύνοδο συμμετείχαν 150 ανατολικοί επίσκοποι, με δεσπόζουσες προσωπικότητες των [[Μελέτιος Α΄ Αντιοχείας|Αντιοχείας Μελέτιο]], [[Γρηγόριος Ναζιανζηνός|Γρηγόριο Ναζιανζηνό]], [[Νεκτάριος Κωνσταντινουπόλεως|Νεκτάριο Κωνσταντινουπόλεως]], [[Τιμόθεος Αλεξανδρείας|Τιμόθεο Αλεξανδρείας]], [[Κύριλλος Α΄ Ιεροσολύμων|Κύριλλο Ιεροσολύμων]], [[Αμφιλόχιος Ικονίου|Ικονίου Αμφιλόχιο]], [[Γρηγόριος Νύσσης|Γρηγόριο Νύσσης]], [[Διόδωρος Ταρσού|Ταρσού Διόδωρο]] κ.α.<ref>Εκκλ. Ιστορία Θεοδώρητου 7,2</ref>. Επίσης ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος, παραβρέθηκε στην εναρκτήρια συνεδρία<ref>Εκκλ. Ιστορία Θεοδώρητου, 7,3</ref>. Η σύνοδος όπως προαναφέρθηκε είχε διττό σκοπό, δηλαδή την επίτευξη επίλυσης βασικών άμεσων αναγκών της εκκλησίας, αλλά και την αντιμετώπιση δογματικών θεωριών. Ήδη από την εποχή της ανόδου του Θεοδοσίου στο θρόνο, είχε εκφραστεί η διάθεση για μία οικουμενική σύνοδο, η οποία θα διακήρυττε την ενότητα της εκκλησίας, την πίστη στο σύμβολο της Νίκαιας και θα αντιμετώπιζε τις κακοδοξίες. Πρωτοστάτης αυτής της κίνησης υπήρξε ο [[Βασίλειος Καισαρείας|Μέγας Βασίλειος]]<ref>Επιστολή 92</ref><ref>Εκκλ. Ιστορία Σωκράτους 5,8</ref> που από το [[372]] επιδίωξε, αν και για διάφορους λόγους δε κατέστη δυνατή η επιθυμία του, σύγκληση μεγάλης συνόδου. Θεολογικά η σύνοδος είχε προετοιμαστεί από τον Μελέτιο και τη σύνοδο των 153 επισκόπων το [[379]] στην Αντιόχεια, στην οποία είχε ήδη κατοχυρωθεί η Τριαδολογική θεολογία των Καππαδοκών πατέρων<ref>Μία Φύση, τρείς υποστάσεις, διαχωρισμός όρων ουσία και υπόσταση</ref>.
Εν κατακλείδι οι κανόνες μπορούν να διαχωριστούν σε δύο κατηγορίες. Σε αυτούς που αποσκοπούσαν στην αποκατάσταση της ενότητας στην εκκλησία με βάση την ορθή πίστη δηλαδή ο 1, 5, 6 (α), 7 και σε αυτούς που διασφαλίζουν την ενότητα με βάση τη κανονική τάξη και ανήκουν οι υπόλοιποι κανόνες.
=== Συνοπτική παράθεση και ερμηνεία Ιερών Κανόνων ===
''Για το πλήρες κείμενο των Ιερών Κανόνων, βλ. λήμμα [[Β΄ Οικουμενική Σύνοδος (κανόνες)]]''.
'''Κανών Α΄''': Κυρώνει την πίστη των πατέρων της Νίκαιας και αναθεματίζει τις αναφυόμενες [[Αίρεση|αιρέσεις]]. Σκοπός του κανόνος είναι να διακηρύξει τη σταθερότητα στην πίστη της [[Πρώτη Σύνοδος της Νίκαιας|Α΄ Οικουμενικής συνόδου]], να διακηρύξει πως κάθε αθέτηση του συμβόλου της αποτελεί αιρετική δοξασία. Τέλος αναθεματίζει δεδομένες ετερόδοξες ομολογίες (Ευνομοιανοί, Ημιαρειανοί, Πνευματομάχοι κ.α.).
* Οι εκφράσεις «''καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης''» και «''οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος''» κατά Μαρκέλλου Άγκυρας προς δήλωση της αιωνίου διακρίσεως Πατρός και Υιού.
* Τα άρθρα 6 και 7 «''καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός''» και «''οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος''» κατά Μαρκέλλου Άγκυρας και Φωτεινού Σιρμίου, που αρνούνταν αιώνια ύπαρξη ως Θεανθρώπου και λαμβανόμενη από ''Κατά Λουκάν Ι, 33''.
* Ο όρος «''ομοούσιος''» παραλείφθηκε προς αποφυγή [[Μοναρχιανισμός|σαβελλιανιστικών]] ερμηνειών, αλλά καιευκολότερη και ευκολότερη εισαγωγή των ετεροδόξων<ref> Ιωάννη Καλογήρου, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 389</ref>, το ίδιο και οι εκφράσεις «αληθινόν εκ Θεού αληθινού» και «δι ού τα πάντα εγένετο» ως περιττές, για λόγους που εξηγήθηκαν ανωτέρω.* Τα τελευταία 4 άρθρα συμπλήρωσαν το σύμβολο έτσι ώστε να το καταστήσουν εύχρηστο και ως ομολογία πίστεως και ως βαπτιστήριο σύμβολο<ref>Η Δευτέρα οικουμενική σύνοδος επί τη 1600στη επετείω αυτής, Ιωάννου Καρμίρη, Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών, σελίς 268</ref>, καθώς και για λειτουργική χρήση<ref> Ιωάννη Καλογήρου, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 385</ref>. Ταυτόχρονα οι αλήθειες των εκφραζόμενων αυτών άρθρων κύριο στόχο είχαν να καταδείξουν τις ενέργειες του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]], και μάλιστα κατά τη σειρά τις οποίες εμφανίζονται. Έτσι η καθολική εκκλησία εντάσσεται στην περιοχή ενέργειας του Αγίου Πνεύματος ενώ το [[Βάπτισμα (Χριστιανισμός)|βάπτισμα]] αναγνωρίζεται «''ως έχων ισχύν στην εκκλησίαν, υπό την ενεργεία του Αγίου Πνεύματος ως σωτηριολογικό γεγονός''»<ref> Ιωάννη Καλογήρου, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 395</ref>.
=== Η προσθήκη του ''Filioque'' ===
Στο σύμβολο της πίστεως η [[καθολική εκκλησία]] περιέχει τον όρο «''και (εκ) του Υιού''» για την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, γνωστό και ως [[Φιλιόκβε|filioque]]. Η σημαντικότητα αυτής της παραλλαγής έγκειται στο ότι υπήρξε η πρώτιστη θεολογική αιτία του μεγάλου σχίσματος και μονίμου ως σήμερα, μεταξύ Ορθοδόξου και Καθολικής εκκλησίας. Όπως είναι γνωστό οι αποφάσεις των οικουμενικών συνόδων, αποφαίνονται δογματικώς αλαθήτως και πως τα σύμβολα πίστεως αυτών είναι «''ο ακριβής και απλανής δρόμος της ορθοδοξίας''» <ref>Ιωάννη Καρμίρη, ΤΔκΣΜτΟΚΕ, Τόμος Α΄, σελίς 89</ref>. Το σύμβολο μάλιστα αυτό επικράτησε από νωρίς στην εκκλησία ως βαπτιστήριο σύμβολο, ήτις ως το κατηχητικό σύμβολο της ορθής δογματικής πίστης που εξέφραζαν οι νεοφώτιστοι, ενώ εισήλθε και από νωρίς στην λατρευτική πράξη της εκκλησίας<ref>Ιωάννη Καρμίρη, ΤΔκΣΜτΟΚΕ, Τόμος Α΄, σελίς 89-92</ref>, τόσο στη Ανατολή, όσο και στη Δύση.
Το filioque αρχικώς ενεφανίσθη στην [[Ισπανία]], σε μια προσπάθεια απόκρουσης αιρετικών δοξασιών στη σύνοδο του [[Τολέδο]], το [[589]]. Η προσθήκη αυτή επικυρώθηκε στη Φραγκική εκκλησία το [[809]]/[[810]] στη σύνοδο του ''Ακυισγράνω''([[Άαχεν]]), με το [[Πάπας Λέοντας Γ΄|Πάπα Λέοντα]] τον Γ΄, να διαφωνεί προς τον όρο, αντιτιθέμενος προς κάθε προσθήκη στο σύμβολο. Επιπρόσθετα αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο ανέγραψε σε αργυρές πλάκες, σε ελληνικά και λατινικά, στο ναό του Αγίου Πέτρου στη [[Ρώμη]] το σύμβολο, ώστε στο μέλλον να μην παραχαραχθεί<ref>Annales ecclesiastici etc. Lucae 1738 εξ.,τ.ΙΧ,481 εξ</ref>. Σε κάθε περίπτωση όμως φαίνεται από τις διασωθείσες ιστορικές πηγές πως το ''filioque'' αντιμετωπίστηκε ως αιρετική διδασκαλία από την ενιαία εκκλησία. Η αντίδραση του Πάπα Λέοντα ήταν ενδεικτική, όπως και οι κανόνες των οικουμενικών συνόδων, οι οποίοι σαφώς απαγορεύουν οποιαδήποτε προσθήκη στα σύμβολα των πατέρων των οικουμενικών συνόδων. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ενέργεια των παπικών αντιπροσώπων του Πάπα Νικολάου, όταν αυτοί θέλησαν να διαδώσουν το σύμβολο με την προσθήκη του filioque στη Βουλγαρία, οπότε και προκλήθηκε έντονη αντίδραση από την εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, οδηγώντας τον ιερό Φώτιο να το χαρακτηρίσει ως «''αιρετική δόξα''», «''άθεον γνώμη''», «''βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος''» καθώς και ότι «''εισάγει Δυαρχία εν τη Μοναρχική Τριάδι''»<ref>Ι. Βαλλέτας, Φωτίου του σοφωτάτου και αγιωτάτου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως επιστολαί, Λονδίνο, 1864</ref>. Πέραν τούτου η προσθήκη δε φαίνεται να διδάσκεται αγιογραφικώς (στις Γραφές), ιστορικοδογματικώς (καμία αναφορά από [[Οικουμενικές σύνοδοιΣύνοδοι|Οικουμενικές συνόδους]]), αλλά και θεολογικώς όπως ανωτέρω ο [[Πατριάρχης Φώτιος Α΄ο Μέγας|ιερός Φώτιος]] υπομνημάτίζει<ref> Ιωάννη Καρμίρη, Η Δευτέρα Οικουμενική σύνοδος επί τη 1600στη επετείω αυτής, Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών, σελις 271</ref>.
== Τα αποτελέσματα της συνόδου ==
* Ιωάννη Ρωμανίδη, ''Δογματική και Συμβολική Θεολογία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', Tόμος Α΄, Θεσσαλονίκη, 1999
* [[Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης|Νικοδήμου Αγιορείτου]], ''[[Πηδάλιον]]'', Εκδόσεις Αστέρος, Αθήνα, 1993.
* Καθολική εγκυκλοπαίδεια, ''Πρώτη Σύνοδος της ΝίκαιαςΚωνσταντινούπολης''.
{{Αξιόλογο Άρθρο}}
{{Οικουμενικές Σύνοδοι}}
[[Κατηγορία:Σύνοδοι]]
[[Κατηγορία:Εκκλησιαστική Ιστορία]]
[[Κατηγορία:Ζωτικά Άρθρα|Ο]]
[[ar:المجمع المسكوني الثاني]]
[[en:Second Ecumenical Council]]
[[mk:Втор вселенски собор]]
[[ro:Sinodul II Ecumenic]]
