Αλλαγές

{{Οικουμενική σύνοδος

|Ημερομηνία_συνοδου=[[381]]

|Τόπος=[[Κωνσταντινούπολη]]

|Αποδεκτή_από=[[Ορθόδοξη εκκλησία]], [[Καθολική εκκλησία]], [[Αγγλικανική εκκλησία]], [[Λουθηρανισμός]], [[Καλβινισμός]]

|Συγκλήθηκε_από=[[Θεοδόσιος Α'|Μέγα Θεοδόσιο]]

|Προήδρευσε=[[Μελέτιος Α΄ Αντιοχείας]], [[Γρηγόριος Ναζιανζηνός]], [[Νεκτάριος Κωνσταντινουπόλεως|Νεκτάριος]]

|Λόγοι_σύγκλησης=[[Άγιο Πνεύμα]],<br> [[Αρειανισμός]],<br> [[Απολλιναρισμός]],<br> [[Μακεδονιανοί]],<br> Εκλογή επισκόπου Κωνσταντινουπόλεως}}

== Λόγοι σύγκλησης της συνόδου ==

== Η σύνθεση της συνόδου και οι εργασίες ==

Στη σύνοδο συμμετείχαν 150 ανατολικοί επίσκοποι, με δεσπόζουσες προσωπικότητες των [[Μελέτιος Α΄ Αντιοχείας|Αντιοχείας Μελέτιο]], [[Γρηγόριος Ναζιανζηνός|Γρηγόριο Ναζιανζηνό]], [[Νεκτάριος Κωνσταντινουπόλεως|Νεκτάριο Κωνσταντινουπόλεως]], [[Τιμόθεος Αλεξανδρείας|Τιμόθεο Αλεξανδρείας]], [[Κύριλλος Α΄ Ιεροσολύμων|Κύριλλο Ιεροσολύμων]], [[Αμφιλόχιος Ικονίου|Ικονίου Αμφιλόχιο]], [[Γρηγόριος Νύσσης|Γρηγόριο Νύσσης]], [[Διόδωρος Ταρσού|Ταρσού Διόδωρο]] κ.α.<ref>Εκκλ. Ιστορία Θεοδώρητου 7,2</ref>. Επίσης ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος, παραβρέθηκε στην εναρκτήρια συνεδρία<ref>Εκκλ. Ιστορία Θεοδώρητου, 7,3</ref>. Η σύνοδος όπως προαναφέρθηκε είχε διττό σκοπό, δηλαδή την επίτευξη επίλυσης βασικών άμεσων αναγκών της εκκλησίας, αλλά και την αντιμετώπιση δογματικών θεωριών. Ήδη από την εποχή της ανόδου του Θεοδοσίου στο θρόνο, είχε εκφραστεί η διάθεση για μία οικουμενική σύνοδο, η οποία θα διακήρυττε την ενότητα της εκκλησίας, την πίστη στο σύμβολο της Νίκαιας και θα αντιμετώπιζε τις κακοδοξίες. Πρωτοστάτης αυτής της κίνησης υπήρξε ο [[Βασίλειος Καισαρείας|Μέγας Βασίλειος]]<ref>Επιστολή 92</ref><ref>Εκκλ. Ιστορία Σωκράτους 5,8</ref> που από το [[372]] επιδίωξε, αν και για διάφορους λόγους δε κατέστη δυνατή η επιθυμία του, σύγκληση μεγάλης συνόδου. Θεολογικά η σύνοδος είχε προετοιμαστεί από τον Μελέτιο και τη σύνοδο των 153 επισκόπων το [[379]] στην Αντιόχεια, στην οποία είχε ήδη κατοχυρωθεί η Τριαδολογική θεολογία των Καππαδοκών πατέρων<ref>Μία Φύση, τρείς υποστάσεις, διαχωρισμός όρων ουσία και υπόσταση</ref>.

== Το κανονικό-διοικητικό έργο της συνόδου ==

Το κανονικό έργο της συνόδου, λόγω της μη τήρησης πρακτικών, προκάλεσε αρκετές συγχύσεις σε ότι αφορά την έκταση και το περιεχόμενο των κανόνων της συνόδου. Σκοπός ήταν η εφαρμογή των κανονικών διατάξεων σε όλο το σώμα της εκκλησίας ακόμα και των αιρετικών, γι αυτό προσεκλήθησαν οι φορείς των ήπιων ετερόδοξων προσεγγίσεων των [[Μακεδονιανοί|Μακεδονιανών]], [[Απολλιναρισμός|Απολιναριστών]], αλλά και [[Αρειανισμός|Αρειανοί]] (οι οποίοι όμως δε προσήλθαν), όχι ως μέλη, αλλά με στόχο την ερμηνεία των αποφάσεων, ώστε να μην αποχωρίζεται το κανονικό έργο από το θεολογική ερμηνεία του. Χαρακτηριστικά στην επιστολή των μελών της συνόδου προς τον Θεοδόσιο<ref>Mansi 3,557</ref> καταγράφεται με σαφήνεια το κανονικό έργο της συνόδου που ήταν:<br>

Εν κατακλείδι οι κανόνες μπορούν να διαχωριστούν σε δύο κατηγορίες. Σε αυτούς που αποσκοπούσαν στην αποκατάσταση της ενότητας στην εκκλησία με βάση την ορθή πίστη δηλαδή ο 1, 5, 6 (α), 7 και σε αυτούς που διασφαλίζουν την ενότητα με βάση τη κανονική τάξη και ανήκουν οι υπόλοιποι κανόνες.

=== Συνοπτική παράθεση και ερμηνεία Ιερών Κανόνων ===

'''Κανών Α΄''': Κυρώνει την πίστη των πατέρων της Νίκαιας και αναθεματίζει τις αναφυόμενες [[Αίρεση|αιρέσεις]]. Σκοπός του κανόνος είναι να διακηρύξει τη σταθερότητα στην πίστη της [[Πρώτη Σύνοδος της Νίκαιας|Α΄ Οικουμενικής συνόδου]], να διακηρύξει πως κάθε αθέτηση του συμβόλου της αποτελεί αιρετική δοξασία. Τέλος αναθεματίζει δεδομένες ετερόδοξες ομολογίες (Ευνομοιανοί, Ημιαρειανοί, Πνευματομάχοι κ.α.).

Οι ''Hort'' και''Harnack'' επίσης υποστήριξαν πως οι κοινές λέξεις, συμβόλου Νικαίας και Συμβόλου Νικαίας – Κωνσταντινούπολης, είναι 33 προς τις 178, ενώ αυτές είτε είναι πρωτότυπες, είτε εκλείφθησαν από άλλο σύμβολο. Ο ''Schmidt'' αναιρώντας αυτή την άποψη υποστήριξε πως 86 λέξεις είναι κοινές, ενώ κατά τον ''Χρυσόστομο Παπαδόπουλο'', αν αφαιρέσουμε τις προσθήκες περί του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]] και ύστερα, 76 από τις 126 είναι κοινές δηλαδή τα 3/5. Αλλά και πάλι θεωρεί πως αυτή η αρίθμηση είναι εσφαλμένη, καθώς ως λέξεις περιλαμβάνονται και τα άρθρα, οι σύνδεσμοι και οι προθέσεις. Έτσι παρατηρώντας το σύμβολο της Νίκαιας ανευρίσκουμε 140 λέξεις εκ των οποίων 87 είναι κύριες λέξεις, 23 είναι προθέσεις, 22 σύνδεσμοι και 28 άρθρα. Αφαιρώντας τους αναθεματισμούς τελικά παρατηρεί πως από τις 56 κύριες λέξεις<ref>Πληρέστερα. Ο Χ. .Παπαδόπουλος υποστηρίζει: «Διότι παρατηρούμεν, ότι το σύνολον των λέξεων του Συμβόλου της Νίκαιας ανέρχεται εις 140 λέξεις, ήτοι εις 87 κύριας λέξεις, 23 προθέσεις, 22 συνδέσμους, και 28 άρθρα. Συγκρίνοντες τα δύο κοινά τμήματα των Συμβόλων, ήτοι παραλείποντες τον κατά των αρειανών αναθεματισμόν, εκ δε της Κων/πόλεως τας μετά εκφράσεις «και εις το πνεύμα το Άγιον» προσθήκας, ευρίσκομεν ότι εν τω της Νικαίας σύμβολον υπάρχουσιν 56 λέξεις, εν δε των Κων/πόλεως 73, ων αι 53 είναι ειλλημέναι εκ του Νικαίας, ήτοι τα 2/3 των κύριων λέξεων εν τοις συγκρινομένοις συμβόλοις είναι αι αυταί. Εν τω της Κων/πόλεως Συμβόλω παρελείφθησαν εκ του της Νικαίας μόλις 6 λέξεις, μεταβληθήσαι ή αντικατασταθήσαι δια 19 κυρίων λέξεων</ref> του συμβόλου της Νίκαιας, οι 53 χρησιμοποιήθηκαν στο σύμβολο Νίκαιας- Κωνσταντινούπολης<ref>Χρυσοστόμου Παπαδόπουλου, Το σύμβολον της Β΄ οικουμενικής συνόδου , σελίδα 43/4</ref>, ενώ στο εν λόγω σύμβολο οι παραλειπόμενες 3 λέξεις από το σύμβολο της Νίκαιας αντικαταστάθηκαν από 19 λέξεις, πλειάδα των οποίων είχαν φιλολογικό χαρακτήρα<ref> Ιωάννη Καλογήρου, Ιστορία των Δογμάτων , Τόμος Α΄, σελίς 380</ref> λόγω λεξικών αναγκών, που επιβάλλονταν για λόγους ύφους, ευφωνίας και ρυθμού, ώστε να διευκολύνουν την απομνημόνευση και την εμμελή ανάγνωση<ref>Στυλιανού Παπαδόπουλου, Πατρολογία, Τόμος β΄, σελίς 451</ref>. Την ίδια στιγμή η ομοιότητα του Κυριλλικού συμβόλου αγγίζει τις 38 λέξεις από τις 170. Διάθεση μάλιστα για προσθήκες, οι οποίες δε θα συνιστούσαν μεταβολή αλλά συμπλήρωση, λόγω ελλείψεων στο σύμβολο, είχαν εκφραστεί και από τον πρωτεργάτη σύγκλησης της συνόδου Μέγα Βασίλειο, αναφέροντας πως «πλην της εις το Πνεύμα το άγιον δοξολογίας, δια το εν παραδρομή τους πατέρας ημών τούτου του μέρους επιμνησθήναι, ούπω κατ’αυτό ζητήματος τότε κεκινημένου…εκτός του προκοπής τινά αύξησιν επιθεωρείσθαι τοις λεγομένοις, όπερ ουχί μεταβολή εστίν εκ του χείρονος προς το βέλτιον, αλλά συμπλήρωσις του λείποντος κατά την προσθήκην της γνώσεως»<ref>Eπιστολαί 250,114,125,140,223</ref>.

Η παραδοχή βέβαια πως η νέα αυτή προσπάθεια δεν αλλοιώνει το σύμβολο της Νίκαιας θεμελιώθηκε και με διαφορετικούς τρόπους, αλλά και με σοβαρά επιχειρήματα εκατέρωθεν. Έτσι κατά βάση είναι πιστευτό πως το σύμβολο αποτελεί το ίδιο σύμβολο το οποίο αναδεικνύει «''πλατύτερον''» την πίστη της συνόδου της Νίκαιας<ref>Εκκλ. Ιστορία Θεοδώρητος 5.9</ref>. Συνάμα, η ταυτόχρονη διακήρυξη προς τον αυτοκράτορα πως στόχος της συνόδου ήταν και η διατύπωση «''σύντομων όρων''» ενίσχυσε προς αυτή την κατεύθυνση την έρευνα, συμπληρωματικά με τα παραπάνω. Παρόλα αυτά ακόμα και σήμερα διατυπώνονται απορίες γιατί εφόσον πραγματικώς το σύμβολο αυτό είχε στόχο να αντικαταστήσει το σύμβολο των «'''τιη΄ πατέρων'''», πληρώνοντας το λογικό κενό που υπήρχε με την εμφάνιση νέων δοξασιών, αγνοήθηκε πλήρως κατά τις συζητήσεις μεταξύ Κυρίλλου Αλεξανδρείας και Ιωάννη Αντιοχείας για την αποκατάσταση κοινωνίας των δύο εκκλησιών κατά την [[Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος|Γ΄ Οικουμενική σύνοδο]]<ref>PG 77,172-176</ref> (παρά την άποψη του H.Scwhartz ότι επικυρώθη υπό της τρίτης οικουμενικής συνόδου, άποψη που κρίνεται εσφαλμένη λόγω λάθος εκτίμησης και κατανόησης ενός χωρίου κυρώσεως παπικών αντιπροσώπων<ref>ACO,II,1,2,93</ref>, αφού η αναφορά γίνεται τελικά προς το σύμβολο της Νίκαιας και όχι το Νίκαιας-Κωνσταντινούπολης); Για πιο λόγο εμφανίζεται σποραδικά μέχρι την επισημοποίηση του από την Δ΄ Οικουμενική σύνοδο, την ώρα που η κατά γράμμα ερμηνεία του πρώτου κανόνα δεν αφήνει περιθώριο για σύνταξη νέου κανόνα; Από κάποιους θεολόγους<ref>Εκκλ. Ιστορία Βλάσιος Φειδάς, Τόμος Α΄, σελίς 538</ref> αυτό πιθανώς ερμηνεύεται ότι το σύμβολο τέθηκε ως μια ομολογία πίστης η οποία αναγνωρίστηκε από την Δ΄ οικουμενική σύνοδο ως σύμβολο, εξού και κατά την διάρκεια τη συνόδου αυτής ανεγνώσθησαν και τα δύο σύμβολα<ref>Mansi, Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collectio. VII, 953. SAC II, 1, 2, σελίς 77 </ref>, κατά άλλους η σύνοδος συνέταξε δικό της νέο σύμβολο παραλλήλως προς της Νίκαιας, προς αντιμετώπιση της νέας δογματικής κατάστασης<ref> Παναγιώτη Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Γ΄, σελίς 42</ref>, ενώ τέλος, κατά μια άλλη προσέγγιση, το σύμβολο αυτό κατά το ρηθέν του Μεγάλου Βασιλείου αποτέλεσε τη φυσική συμπλήρωση του ελλειπόντων ζητημάτων του προϋπάρχοντος<ref> Ιωάννη Καρμίρη, τα Δογματικά και Συμβολικά Μνημεία της Ορθοδόξου Καθολική Εκκλησίας, Τόμος Α΄, Αθήνα 1960, σελίς 78</ref>.

==== Η διαμόρφωση του Συμβόλου ====

Κύριοι διαμορφωτές του συμβόλου σήμερα εμφανίζονται οι [[Καππαδόκες πατέρες]], των οποίων η δογματική αποσαφήνιση στη διδασκαλία των όρων και της τριαδολογικής σχέσης επικυρώθηκε με τον ευρύτερο δυνατό τρόπο, αλλά και ειδικώς οι [[Βασίλειος Καισαρείας|Μέγας Βασίλειος]] και [[Γρηγόριος Ναζιανζηνός|Γρηγόριος Θεολόγος]] με τη θεολογία που διατύπωσαν. Κατά το Νικηφόρο Κάλλιστο, ο έτερος Καππαδόκης θεολόγος [[Γρηγόριος Νύσσης]]<ref>Εκκλ. Ιστορία Νικηφόρος Κάλλιστος, 12,13</ref> ήταν και ο άμεσος συντάκτης και διαμορφωτής του συμβόλου. Ο Μέγας Βασίλειος στο έργο του Περί του Αγίου Πνεύματος είχε θεολογικά αναλύσει την κυριότητα του Αγίου Πνεύματος, ενώ ο Γρηγόριος ο Θεολόγος είχε χρησιμοποιήσει σε ουδέτερο γένος το επίθετο «Κύριος» ως χαρακτηριστικό του Πνεύματος<ref>Ομιλία Εις την Πεντηκοστήν</ref>.

* Οι εκφράσεις «''καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης''» και «''οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος''» κατά Μαρκέλλου Άγκυρας προς δήλωση της αιωνίου διακρίσεως Πατρός και Υιού.

* Τα άρθρα 6 και 7 «''καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός''» και «''οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος''» κατά Μαρκέλλου Άγκυρας και Φωτεινού Σιρμίου, που αρνούνταν αιώνια ύπαρξη ως Θεανθρώπου και λαμβανόμενη από ''Κατά Λουκάν Ι, 33''.

=== Η προσθήκη του ''Filioque'' ===

Στο σύμβολο της πίστεως η [[καθολική εκκλησία]] περιέχει τον όρο «''και (εκ) του Υιού''» για την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, γνωστό και ως [[Φιλιόκβε|filioque]]. Η σημαντικότητα αυτής της παραλλαγής έγκειται στο ότι υπήρξε η πρώτιστη θεολογική αιτία του μεγάλου σχίσματος και μονίμου ως σήμερα, μεταξύ Ορθοδόξου και Καθολικής εκκλησίας. Όπως είναι γνωστό οι αποφάσεις των οικουμενικών συνόδων, αποφαίνονται δογματικώς αλαθήτως και πως τα σύμβολα πίστεως αυτών είναι «''ο ακριβής και απλανής δρόμος της ορθοδοξίας''» <ref>Ιωάννη Καρμίρη, ΤΔκΣΜτΟΚΕ, Τόμος Α΄, σελίς 89</ref>. Το σύμβολο μάλιστα αυτό επικράτησε από νωρίς στην εκκλησία ως βαπτιστήριο σύμβολο, ήτις ως το κατηχητικό σύμβολο της ορθής δογματικής πίστης που εξέφραζαν οι νεοφώτιστοι, ενώ εισήλθε και από νωρίς στην λατρευτική πράξη της εκκλησίας<ref>Ιωάννη Καρμίρη, ΤΔκΣΜτΟΚΕ, Τόμος Α΄, σελίς 89-92</ref>, τόσο στη Ανατολή, όσο και στη Δύση.

== Τα αποτελέσματα της συνόδου ==

* Ιωάννη Καλογήρου, ''Ιστορία των Δογμάτων'', Τόμος Α΄, Αθήνα, 1985

* Ιωάννη Ρωμανίδη, ''Δογματική και Συμβολική Θεολογία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', Tόμος Α΄, Θεσσαλονίκη, 1999

[[Κατηγορία:Οικουμενικές Σύνοδοι]]

[[Κατηγορία:Σύνοδοι]]