Αλλαγές

'''Αποστολικοί Πατέρες''' στο χριστιανισμό, αποκαλείται μια ομάδα συγγραφέων οι οποίοι αποτελούν τους συγγραφείς των πρώτων χριστιανικών συγγραμμάτων, τα οποία γράφτηκαν μετά τους Αποστόλους<ref>Δημήτριος Τσάμης, «Εκκλησιαστική γραμματολογία», σελίς 28</ref> και θεωρούνται κατά κάποιο τρόπο, προσωπικά συνδεδεμένοι με τους [[Απόστολοι|Αποστόλους]]αυτούς<ref>Ιω. Ζηζιούλας, «''Ελληνισμός και Χριστιανισμός''», σελίς 176</ref>. Αρχικά θεωρούνταν πέντε<ref>Βαρνάβας, Κλήμης Ρώμης, Ιγνάτιος Αντιοχείας, Πολύκαρπος Σμύρνης, Ερμάς</ref>, αλλά εν συνεχεία εκδοτικοί οίκοι καταχρηστικώς, προσέθεσαν και άλλους. Τα έργα των συγγραφέων αυτών, ουσιαστικά περιλαμβάνουν μια ανομοιογενή συλλογή συγγραμμάτων που διαφέρουν όχι μόνο στη μορφή, αλλά και σε θεολογικές τοποθετήσεις<ref>Δημήτριος Τσάμης, «Εκκλησιαστική γραμματολογία», σελίς 28</ref>. Οι συγγραφείς αυτοί όμως συνέβαλαν ουσιαστικά στη σταθεροποίηση της θέσεως της Εκκλησίας μέσω της γραμματείας τους, ενώ επέδειξαν πολύπλευρη δραστηριότητα φθάνοντας μερικοί από αυτούς μέχρι το μαρτυρικό [[Θάνατος|θάνατο]].

Ο όρος ''"Αποστολικοί Πατέρες"'', αν και σήμερα έχει επικρατήσει στην επιστημονική ορολογία δεν ακριβολογεί εν προκειμένω, διότι περιλαμβάνει και έργα ανωνύμων εκκλησιαστικών συγγραφέων<ref>Νικολαΐδης Νίκος, "Αποστολικοί Πατέρες, σελ.. 11</ref>. Οι μόνοι πατέρες εξ αυτών οι οποίοι δικαιούνται τον όρο, είναι οι [[Πολύκαρπος Σμύρνης]], [[Ιγνάτιος Αντιοχείας]] και [[Κλήμης Ρώμης]], οι οποίοι έφεραν τον τίτλο του [[Τάξη των Προφητών|προφήτη]], ο οποίος μπορεί να εναλλάσσεται και με τον τίτλο [[Απόστολος]]<ref>Νικολαΐδης Νίκος, "Αποστολικοί Πατέρες, σελ.. 11 (υποσ. 2)</ref>. Οι εν λόγω πατέρες υπήρξαν στην πράξη ποιμένες τοπικών εκκλησιών με διευρυμένη υπεροπτική δικαιοδοσία, φροντίζοντας την πνευματική καλλιέργεια των χριστιανών. Τα υπόλοιπα κείμενα που κατατάσσονται σε αυτή τη συνομολογία προέρχονται είτε από ανώνυμους συγγραφείς, είτε από επώνυμους, εμφανίζουν όμως προβλήματα στο να τα θέσουμε ως τέτοια είτε λόγω της ψευδούς υπογραφής και αγνώστου συγγραφέα, είτε λόγω των διαφόρων επεξεργασιών που δέχτηκαν κατά καιρούς (π.χ. Ερμάς)<ref>Νικολαΐδης Νίκος, "Αποστολικοί Πατέρες, σελ.. 12-13</ref>. Η αξία των επιστολών αυτών όμως, παρά τις όποιες θεολογικές αποκλίσειςκαι προβλήματα, παραμένει σημαντική.

Η δράση των ''Αποστολικών Πατέρων'' παρατηρείται από τα τέλη του 1ου αιώνα, αργότερο μέχρι τα μέσα του 2ου και ως στόχο είχαν είχε «''να διαφυλαχθεί η πίστη από τις νοθεύσεις και τις παραχαράξεις''»<ref>Κων. Σκουτέρης, «''Ιστορία των Δογμάτων''», Τόμος Α΄, σελίς 163</ref>, αλλά και να «''εκφράσουν το ήθος και τον ενθουσιασμό της νεανικής Εκκλησίας''»<ref>ενθ.αν.</ref>. Μάλιστα ο Κώδικας του ''εν Κωνσταντινουπόλει Μετοχίου του Παναγίου Τάφου'' περιείχε συλλογή έργων των περισσοτέρων εξ αυτών, με αποτέλεσμα να ''"φανερώνει οτι ήδη κατά τη Βυζαντινήν εποχήν ούτοι κατετάσσοντο εις ιδιαιτέραν ομάδα, της οποίας τα συγγραφικά προϊόντα συνεξεδίδοντο"''<ref>Π. Χρήστου, «''Ελληνική Πατρολογία''»,σελίς 349-350</ref>. Ο ''Cotelier'' ήταν ο πρώτος που εξέδωσε τα έργα των [[Επιστολή Βαρνάβα|ψευδό-Βαρνάβα]], [[Κλήμης Ρώμης|Κλήμεντα Ρώμης]], [[Ιγνάτιος Αντιοχείας|Ιγνατίου Αντιοχείας]], [[Πολύκαρπος Σμύρνης|Πολυκάρπου Σμύρνης]] και τον [[Ποιμήν του Ερμά]], ενώ εν συνεχεία στην επανέκδοσή τους ο ''Gallanti'' προσέθεσε τους [[Παπίας Ιεραπόλεως|Παπία Ιεραπόλεως]], ''Κοδράτο'', την «''Προς Διόγνητον Επιστολή''» καθώς και τη «[[Διδαχή των Αποστόλων]]». Σήμερα θεωρείται πως η «''[[Διδαχή των Αποστόλων]]''», η «''[[Επιστολή Βαρνάβα]]''» αλλά και ο «[[Ποιμήν του Ερμά]]», ανήκουν σε άλλη κατηγορία συγγραφών<ref>Ιω. Ζηζιούλας, «''Ελληνισμός και Χριστιανισμός''», σελίς 176</ref>, τόσο από άποψη μορφής όσο και περιεχομένου, ενώ η «''Προς Διόγνητον Επιστολή''» κατατάσσεται πλέον στα απολογητικά έργα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, ο όρος ''Αποστολικοί Πατέρες'' να αποδίδεται μόνο στους [[Ιγνάτιος Αντιοχείας|Ιγνάτιο Αντιοχείας]], [[Πολύκαρπος Σμύρνης|Πολύκαρπο Σμύρνης]], [[Κλήμης Ρώμης|Κλήμη Ρώμης]] και [[Παπίας Ιεραπόλεως|Παπία Ιεραπόλεως]]<ref>ενθ.αν.</ref>.

Η θεότητα του Αγίου Πνεύματος στους Αποστολικούς πατέρες αναδεικνύεται με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα η συμμετοχή του Αγίου Πνεύματος στο χώρο της οικονομίας και ειδικότερα στο χώρο της εκκλησίας και η συναρίθμησή του με τον Πατέρα και τον Υιό υπογραμμίζει την ισοτιμία του με τα δύο άλλο πρόσωπα, ενώ διασκεδάζει και κάθε αιρετική αντίληψη για κτιστότητα<ref>Ν. Νικολαΐδης, Αποστολικοί Πατέρες, σελ. 397</ref>. Αντιθέτως θα λέγαμε όμως πως προβάλλει την οντολογική τους συνάφεια. Έτσι ο Κλήμης αναφέρει πως ''"Ζη γαρ ο θεός και ζη ο Κύριος Ιησούς Χριστός και το Πνεύμα το Άγιον"''<ref>Α΄ Κορινθίους 58, 2</ref>. Οι ε γραφές Γραφές είναι αληθείς διότι εγράφησαν δια του Αγίου Πνεύματος<ref>Aυτόθι 45, 2</ref> και συνάμα πως σ' αυτές έχει καταγραφεί ο λόγος του Αγίου Πνεύματος<ref>Αυτόθι 13, 1</ref>. Η κλήση των πιστών γίνεται δια του Αγίου Πνεύματος, ενώ στην εκκλησία γίνεται πλήρης έκχυσίς Του. Κατά τον Ιγνάτιο το Άγιο Πνεύμα είναι ένα εκ των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας (υποσ. 26, 27, 29). Μάλιστα η υποταγή στον επίσκοπο αναλογεί με την υποταγή ''"τω Χριστώ, το Πατρί και το Αγίω Πνεύματι"'', όπως αναφέρει στον Πολύκαρπο<ref>Ιγνατίου, Προς Πολύκαρπον 1, 3</ref>. Η Β΄ προς Κορινθίους αναφέρει πως η αφθαρσία του ανθρώπου συμβαίνει δια του Αγίου Πνεύματος<ref>Β΄ Κορινθίους 14, 4</ref>. Κατά τον Ερμά τα έργα του ανθρώπου δείχνουν ότι ο άνθρωπος έχει καταξιωθεί από το Άγιο Πνεύμα και παρουσιάζει στοιχεία πραότητος, ησυχίας, ταπεινοφροσύνης και αποχή πονηρών σκέψεων και πράξεων, ενώ στο Βαρνάβα είναι έντονη η διασύνδεση του Πνεύματος με τον Κύριο, εξ ου και ονομάζεται Πνεύμα Κυρίου<ref>Επιστολή 1, 3</ref>.

Η [[Θεία Ευχαριστία]] δεν αποτελεί απλώς οίνο και άρτο, ή σύμβολα της σαρκός και του αίματος του Κυρίου. Είναι ''"μία σαρξ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού"'', ''"εν θυσιαστήριον"'', ''"εν ποτήριον εις ένωσιν του αίματος αυτού"''<ref>Προς Φιλαδελφείς 4</ref>. Είναι χαρακτηριστικό πως οι [[δοκητές ]] κατά τον Ιγνάτιο ''"ευχαριστίας και προσευχής απέχονται δια το μη ομολογείν την ευχαριστίαν σάρκα είναι του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού"''<ref>Προς Σμυρναίους 7, 1</ref>. Άρνηση της ευχαριστίας σημαίνει πνευματικό θάνατο, διότι δεν παρέχεται το φάρμακο της αθανασίας, το αντίδοτο του μη αποθανείν<ref>Προς Εφεσίους 20, 2</ref>. Αυτό συμβαίνει διότι η σάρκα του Χριστού ενώθηκε με τη θεία υπόσταση και γι αυτό παρέχει τα χαρίσματα της θεϊκής υποστάσεως, όπως αθανασία, αφθαρσία, αγιότητα καθώς ο άρτος και ο οίνος πραγματικά μετατρέπονται σε σάρκα και αίμα Χριστού<ref>Προς Σμυρναίους 7, 1</ref>.

Στον Κλήμεντα Ρώμης και την Διδαχή παραλαμβάνουμε επίσης μερικά ακόμα στοιχεία. Στα δύο αυτά κείμενα<ref>Διδαχή 15, 1-2</ref><ref>Κλήμεντος, Α΄ Κορινθίους, 42, 1-5</ref> λαμβάνουμε πληροφορίες πως οι Απόστολοι εγκαθιστούσαν επισκόπους και διακόνους κατά τόπους. Οι Απόστολοι δηλαδή μεριμνούσαν για την τοπική ζωή των εκκλησιών. Στην περίπτωση του Κλήμεντος όμως έχουμε ένα μοντέλο Θεός-Ιησούς-Απόστολοι-επίσκοποι, διάκονοι, όπου εξαίρεται η συνέχεια της ζωής της χάριτος μέσα στην εκκλησία. Αυτοί που θα εκλέγονται μάλιστα στο ιερατείο θα πρέπει να είναι ελλόγιμοι και δεδοκιμασμένοι<ref>Προς Κορινθίους Α΄ 44, 2</ref>. Οι επίσκοποι λοιπόν προφανώς ήσαν υπεύθυνοι για την οργάνωση των τοπικών εκκλησιών. Ο όρος αυτός βέβαια υπέθετε διοικητικό και ιερατικό βαθμό, αλλά η ορολογία ακόμα δε φαίνεται να έχει παγιωθεί<ref>Κ. Σκουτέρης, ενθ.αν., σελ. 196</ref>. Η περίοδος που γράφονται οι επιστολές αυτές άλλωστε είναι αναμφίβολα μεταβατική, αφού αναφέρονται και οι θεσμοί των προφητών και των διδασκάλων. Στην περίπτωση όμως του Ιγνατίου φαίνεται πως μετάβαση αυτή έχει ολοκληρωθεί, καθώς δεν έχουμε πια διασύνδεση του επισκόπου με τον πρεσβύτερο. Έτσι παρατηρούμε μέσα από τη γραμματεία των Αποστολικών πατέρων, πως η εποχή τουτους, είναι το μεταβατικό στάδιο οπού παγιώνεται το εκκλησιαστικό πολίτευμα, σε μία εποχή που καθώς οι Απόστολοι αποχωρούν από το προσκήνιο. Τη διοικητική, ιερατική και ποιμαντική πλέον μέριμνα την αναλαμβάνουν οι τρεις βαθμοί της ιεροσύνης.