12.398
επεξεργασίες
Αλλαγές
→Κτίση και οντολογία
Έτσι το Άγιο Πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο της [[Αγία Τριάδα|Αγίας Τριάδας]] στο οποίο ανήκει η τιμή της θεότητος<ref>Ιουστίνου, Απολογία Ι, 13, 1-3</ref>, είναι το πνεύμα το προφητικόν<ref>Ιουστίνος, Αυτόθι</ref><ref>Θεόφιλος, Προς Αυτόλυκον, 2, 22</ref>, το οποίο διδάσκει τους προφήτες της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]], είναι αυτό το οποίο δίδει τη γνώση και σώζει τον άνθρωπο. Το Πνεύμα το Άγιο είναι αυτό που οδηγεί στη σωτηρία, μία σωτηρία η οποία προέρχεται από την απόκτησή του στις [[Ψυχή|ψυχές]] μας, για να επέλθει το θείο φως<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας, 13</ref>. Στην θεολογία μάλιστα του [[Αθηναγόρας ο Αθηναίος|Αθηναγόρα]] διαβλέπουμε πέραν από τη σαφή τριαδολογική ερμηνεία της μονάδος, ''ενότητα'' και ''αλληλεπιχώρηση'' μεταξύ των τριών προσώπων, αλλά και τον προφητικό χαρακτήρα του ''Αγίου Πνεύματος'', το οποίο δρα στην Παλαιά Διαθήκη προετοιμάζοντας την Σωτηρία<ref>Αθηναγόρας, Πρεσβεία περί Χριστιανών, 10</ref>. Το σημαντικότερο όμως εύρημα στη θεολογία του ''Αθηναγόρα'' είναι η ότι ως πρόσωπο το ''Άγιο Πνεύμα'' απορρέει από το [[Θεός Πατήρ|Θεό Πατέρα]], που είναι αιτία της υπάρξεως του μία «''ορολογία που βρίσκεται πολύ κοντά στην περί εκπορεύσεως διδασκαλία της Εκκλησίας''»<ref> Κ.Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 245</ref>, όπως αυτή διατυπώθηκε κατά τον 4ο αιώνα.
===[[Κτιστό|Κτίση]] και οντολογίαάνθρωπος=== Η περί κόσμου απολογία των συγγραφέων του 2ου αιώνος, ως βάση έχει τις [[Βίβλος|βιβλικές]] διηγήσεις και στόχο την απόδειξη ότι αιτία υπάρξεως του κόσμου είναι ο [[Θεός]], μέσω του δημιουργικού του Λόγου<ref>Κ.Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 248</ref>. Οι ίδιοι αντιδιαστέλλουν τη διδασκαλία τους σε σχέση με τους ''στωικούς'' και τον ''Πλάτωνα'', μη αποδεχόμενοι το αυθύπαρκτο και αυθυπόστατο της ύλης. Θα λέγαμε πως ουσιαστικά η διδασκαλία τους δεν είναι μία φιλοσοφική διδασκαλία, αλλά εκφράζει τη χριστιανική περί Θεού δημιουργού αντίληψη, μία αντίληψη που θέλει την κτίση αποτέλεσμα της κατασκευής ως προϊόν της θείας δημιουργικής ενέργειάς του Θεού, με τον κόσμο ως λίαν καλό να αντανακλά τη σοφία του δημιουργού<ref>Κ.Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 252</ref>. Τελικά οι απολογητές είναι ο πρώτοι χριστιανοί συγγραφείς οι οποίοι «''επιχείρησαν να καταγράψουν τη θέση της εκκλησίας για την αρχή και την ύπαρξη του κόσμου και να την αντιπαραθέσουν στις φιλοσοφικές κοσμοθεωρίες''»<ref> Κ.Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίς 252</ref>. Η κτίση κατά τους απολογητές προήλθε από το Θεό και όχι από προϋπάρχουσα ύλη, δεν είναι άναρχη, ούτε αυθύπαρκτη, αλλά αποτελεί προϊόν της ''θείας ενέργειας''<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας, 5</ref>. Ο [[Τατιανός ο Σύρος|Τατιανός]] διακρίνει στη δημιουργία δύο φάσεις μία κατά την οποία η ύλη ήταν άπορος και ασχημάτιστος και μία κατά την οποία της δόθηκε σχήμα, μορφή και διαίρεση<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας, 12</ref>. Η δημιουργία του κόσμου και της κτίσεως προήλθε δια μέσου του δημιουργικού Λόγου του Θεού<ref>Αθηναγόρας, Πρεσβεία περί Χριστιανών, 4</ref> συνεργούντως του Πατρός και είναι μία αρμονική ολότητα στην οποία ανακλάται η σοφία του δημιουργού<ref> Αθηναγόρας, Πρεσβεία περί Χριστιανών, 10</ref>. Σημαντικό εύρημα ανευρίσκουμε στη γραμματεία του [[Θεόφιλος Αντιοχείας|Θεοφίλου Αντιοχείας]] ο οποίος μας αναφέρει πως όχι απλώς Θεός δημιούργησε την κτίση και διαρκώς προνοεί γι αυτή, αλλά ότι αυτή αποτελεί έργο του [[Αγία Τριάδα|Τριαδικού Θεού]], σε σημείο να προηγείται των άλλων ''απολογητών'' εν προκειμένω. Πρέπει να επισημανθεί πως συχνά ασκείται κριτική για τις απόψεις περί δημιουργίας των φιλοσόφων<ref> Αθηναγόρας, Πρεσβεία περί Χριστιανών, 4</ref><ref>Θεόφιλος, Προς Αυτόλυκον, 4</ref> από τους απολογητές. Παρόλα αυτά στη διδασκαλία των απολογητών κάποιοι θεολόγοι ανευρίσκουν και ασαφή στοιχεία. Ακόμα και αυτά τα στοιχεία όμως θα λέγαμε ότι μόνο αποσπασματικά αν ερμηνευτούν οδηγούν σε συμπεράσματα Πλατωνικών παραδοχών. Έτσι παρατηρείται συγκεκριμένα ο [[Ιουστίνος ο Μάρτυρας|Ιουστίνος]] στο κείμενό του ''Απολογία 1, 67, 7'' να αναφέρει πως «''...επειδή πρώτην ημέρα εν η ο Θεός το σκότος και την ύλην τρέψας κόσμον εποίησε''» και στο ''1, 10, 2'' «''και πάντα την αρχήν αγαθόν όντα δημιουργήσαι αυτόν εξ αμόρφου ύλης δι ανθρώπους δεδιδάγμεθα''». Ο ίδιος όμως με μία πιο προσεκτική ματιά δε φαίνεται να νοεί την ύλη ούτε ως άναρχη, ούτε οντικά αυθύπαρκτη όπως ο Θεός, αφού ο «''οντικός δυισμός είναι τελείως ξένος προς τον απολογητή αυτό''»<ref>A. Θεοδώρου, Ιστορία των Δογμάτων, 1, 1, σελίς 85</ref>. Αυτό διότι κατά τον απολογητή μόνη άναρχη και αθάνατη πραγματικότητα είναι ο Θεός. Αν έτσι λάβουμε υπόψη μας μία δεύτερη οντική άναρχη πραγματικότητα, άμεσα προσκρούουμε πάνω σε αυτή τη διδασκαλία. Σε ότι αφορά τον άνθρωπο, οι απολογητές στο μέτρο που επιβάλλεται από το ενδιαφέρον των απευθυνομένων παρουσιάζουν τη χριστιανική πίστη, συνδυάζοντας με ένα φιλοσοφικό μανδύα τη βασική χριστιανική διδασκαλία. Έτσι ο άνθρωπος είναι μία μοναδική και ανεπανάληπτη πραγματικότητα στον κόσμο της δημιουργίας<ref>Θεόφιλος, Προς Αυτόλυκον, 2, 15</ref>, που σε αυτόν δόθηκε η εξουσία της επίγειας δημιουργίας<ref>Ιουστίνος, Απολογία, 2, 5, 2</ref>. Αιτία της δημιουργίας του ανθρώπου είναι η αγαθότητα και η σοφία του Θεού και σκοπός Του είναι να δώσει ζωή αιώνια στα λογικά του όντα<ref>Αθηναγόρα, Περί Αναστάσεως νεκρών, 12</ref>. Δημιουργήθηκε από το Λόγο κατά μίμηση της εικόνας αυτού<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας, 7</ref> και διαφέρει από όλη την υπόλοιπη έμβια πραγματικότητα διότι έχει μία υψηλή κλήση, η οποία είναι να καταξιωθεί μέσω του βίου του και να συμβασιλεύσει μαζί Του, γινόμενος άφθαρτος και απαθής. Ο άνθρωπος κατά τους απολογητές διαθέτει ψυχή, η οποία αντιπαραβαλλόμενη προς την Πλατωνική διδασκαλία, δεν είναι φυσικώς αθάνατη, αλλά μετέχει της αθανασίας κατά χάρη, διότι μόνος αθάνατος και άφθαρτος ο Θεός, ενώ τα υπόλοιπα όλα είναι φθαρτά <ref>Ιουστίνος, Προς Τρύφωνα Ιουδαίον Διάλογος, 5, 4-5</ref>. Η αθανασία αυτή αποκτάται με βάση την ελευθερία της προαιρέσεως του ανθρώπου<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας, 7</ref>. Η δε ψυχή δεν ταυτίζεται της ζωής, αλλά μετέχει της ζωής, διότι ζωή στην ψυχή δίδει το Πνεύμα το Άγιο<ref>Αυτόθι, 6, 1-2</ref>, αφού ούτε αγέννητη είναι, ούτε ως αυτοζωή μπορεί να νοηθεί. Το σώμα όταν φθαρεί απομένει η [[ψυχή]], αλλά αυτή καθίσταται ''νεκρή'' όταν το πνεύμα απομακρύνεται από αυτή (εδώ το πνεύμα νοείται ως ζωογονητική θεία δύναμη και η έννοια νεκρή ψυχή, ως πνευματικά νεκρή, διότι ο Ιουστίνος ρητώς αναφέρει πως και οι άδικοι συνεχίζουν να ζουν μετά το σωματικό θάνατο και θα λάβουν [[κόλαση]]<ref>Ιουστίνος, Προς Τρύφωνα Ιουδαίον Διάλογος, 45, 3</ref>). Σημαντικό επίσης στοιχείο είναι το αυτεξούσιο του ανθρώπου, το οποίο μάλιστα καταδεικνύεται από το γεγονός ότι παρότι ο Θεός γνωρίζει την κακή προαίρεση του ανθρώπου, πολλές φορές ο ίδιος δεν παρεμβαίνει για να την αλλάξει ακόμα και όταν ο άνθρωπος οδηγείται σε περιπέτεια<ref>Ιουστίνος, Απολογία, 102, 3-4</ref>, ενώ καταγγέλλεται η ειμαρμένη και γενικότερα η έννοια της μοίρας<ref>Ιουστίνος, Απολογία, 1, 43, 2-4</ref> στη διδασκαλία τους ως ανεδαφική. Πρέπει να τονιστεί ότι εν προκειμένω υπήρξαν και αστοχίες όπως η διδασκαλία του Τατιανού, οι οποίες καταδικάστηκαν από την [[Ορθόδοξη Εκκλησία|εκκλησία]]. Μία από αυτές είναι για παράδειγμα η "λύση" της ψυχής, η οποία συμβαίνει μέχρι της ελεύσεως της [[Δευτέρα Παρουσία|Δευτέρας Παρουσίας]]<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας, 7</ref>, περί άνω και κάτω οικητηρίου των ψυχών και του πνεύματος, περί κατώτερης ύλης σε σχέση με την ψυχή. (Περισσότερες λεπτομέρειες στο λήμμα [[Τατιανός ο Σύρος]]).
===Μέλλοντας Αιώνας===
