Αλλαγές

Με τον όρο '''Αγιολογία''' αναφερόμαστε στον ιστορικό κλάδο της [[Θεολογία|θεολογικής]] επιστήμης, που μελετά τους βίους των [[Άγιος|αγίων]] και την τιμή που τους αποδίδει η [[Εκκλησία]] και ερευνά διάφορα γενικότερα θέματα (θεολογικά, ιστορικά, φιλολογικά, κοινωνιολογικά, αρχαιολογικά κ.ά.), που σχετίζονται με τους αγίους<ref>Τσάμης Γ. Δημητρίος, ''Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 17.</ref>. Η ''Αγιολογία'' αποτελούσε κλάδο της [[Εκκλησιαστική Ιστορία|Εκκλησιαστικής Ιστορίας]] μέχρι την περίοδο που οι [[Βολλανδιστές]]<ref>Ονομασία των Βέλγων Ρωμαιοκαθολικών κληρικών, μελών του θρησκευτικού τάγματος των ''Ιησουϊτών'', που εκδίδουν για πάνω από τρεις αιώνες τα ''Acta Sanctorum'' (''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'' (Θ.Η.Ε.), τόμ. 3, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1963, στ. 951).</ref> άρχισαν να περισυλλέγουν και να δημοσιεύουν τους δεκάδες ογκώδεις τόμους με Βίους Αγίων υπό την επιγραφή ''Acta Sanctorum'' (από το 1643<ref>λήμμ. "Αγιολογία", εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 01, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.</ref>) οπότε και διαμορφώθηκε ως ξεχωριστό αντικείμενο<ref>Τρεμπέλας Ν. Παν., ''Εγκυκλοπαίδεια της θεολογίας'', έκδ. 5η, Ο Σωτήρ, Αθήναι 2000, σελ. 307.</ref>.

Τα αγιολογικά κείμενα υπήρξαν ένα από τα σπουδαιότερα και δημοφιλέστερα είδη της βυζαντινής γραμματείας καθώς βρισκόταν στην πρώτη σειρά των προτιμήσεων του κοινού όλων των τάξεων και των κοινωνικών στρωμάτων<ref>Σοφιανός Ζ. Δημήτριος, ''Οι βυζαντινοί άγιοι του ελλαδικού χώρου μέσα από τις πηγές και τα κείμενα'', 2η έκδ., Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, Αθήνα 1998, σελ. 9.</ref>. Τα σπουδαιότερα συγγράφονται τον 4ο-5ο και 14ο αιώνα, ενώ αξιόλογη ακμή αγιολογικών κειμένων παρατηρείται και από τον 9ο μέχρι τον 11ο αιώνα. Κυρίαρχες μορφές είναι οι [[Μάρτυρας|Μάρτυρες]] της εποχής των [[Διωγμοί|διωγμών]], οι [[Ασκητής|Ασκητές]] και οι εκκλησιαστικές προσωπικότητες, που καταπολέμησαν τις [[Αίρεση|αιρέσεις]]<ref>Τσάμης Γ. Δημητρίος, ό.π., σελ. 19.</ref>. Με τον τρόπο αυτό οι πιστοί μπορούσαν να γνωρίζουν πως πρωτοεκδηλώθηκε η τιμή και ο σεβασμός προς τους ''αθλητές της πίστεως'', τα αίτια εορτασμού της επετείου του θανάτου τους, της ανέγερσης ναών αφιερωμένων σε αυτούς ή της τιμής των [[Ιερά Λείψανα|ιερών λειψάνων]] τους<ref>Τρεμπέλας, ''Εγκυκλοπαίδεια...'', ό.π., σελ. 308.</ref>. Με βάση το περιεχόμενο τους, τα αγιολογικά κείμενα μπορούν να ενταχθούν στις εξής κατηγορίες<ref>Τσάμης Γ, ''Αγιολογία. Δημητρίος..'', στο ίδιοό.π., σελ. 20.21.23-28.29-31.32.34.35.</ref>:

:*''Συναξάρια'' και ''Μηνολόγια'' (κείμενο που αναγινώσκεται στις λατρευτικές συνάξεις, συνήθως μετά την έκτη [[ωδή]] των [[Κανόνας|κανόνων]] του [[Όρθρος|Όρθρου]], και αναφέρεται με συντομία στον βίο του εορταζόμενου αγίου ή στο περιεχόμενο της εορτής. Τα ''Συναξάρια'' ουσιαστικά ταυτίζονται με τα ''Μηνολόγια'', που επίσης κατά ημερολογιακή σειρά παραθέτουν κείμενα , μικρότερης έκτασης, σχετικά με τις εορτές και τους αγίους).

Τα :*''Επιγραφές'' (που βρίσκονται σε [[κατακόμβες]] και μεταγενέστερους τάφους ή εγκατασπαρμένες σε ολόκληρη την χριστιανική γραμματεία, αποτελούν σημαντική πηγή αγιολογικού υλικού)<ref>Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Πηγές Εκκλησιαστικής Ιστορίας'', Αρμός, Αθήνα 1989, σελ. 141.</ref><ref>Τρεμπέλας, ''Εγκυκλοπαίδεια...'', ό.π., σελ. 309.</ref>. Για μεθοδολογικούς λόγους στην Αγιολογία διακρίνονται δύο τμήματα:  ::α) η ''πρακτική Αγιολογία'', η οποία αναφέρεται σε έργα περιστασιακά, που εξυπηρετούν διάφορες θρησκευτικές ανάγκες των πιστών, κυρίως λειτουργικές και  ::β) η ''επιστημονική Αγιολογία'', η οποία μελέτα και ερευνά με κριτική μέθοδο το υλικό της πρακτικής Αγιολογίας, με σκοπό να εκδόσει τα αγιολογικά κείμενα και να καθορίσει την ιστορική τους αξία.  Στην ορθόδοξη σκέψη η πνευματική σημασία των αγίων παραμένει αναλλοίωτη και έχει ουσιαστική θέση στη ζωή των πιστών ενώ η αγιολογική έρευνα προσεγγίζει ισορροπημένα τις αγιολογικές πηγές, με επιστημονική γνώση αλλά και ευσέβεια, με απώτερο σκοπό την πληρέστερη προβολή των αγίων και τον εξαγιασμό των πιστών<ref>Τσάμης, ''Αγιολογία...'', ό.π., σελ. 17.</ref>. Όμως τα αγιολογικά κείμενα αποτελούν σπουδαιότατη πηγή όχι μόνο για τη ζωή των Αγίων, αλλά και για τη γνώση του λαϊκού βίουτης εποχής, των κοινωνικών σχέσεων, του πολιτισμού γενικότερα: ορισμένοι Βίοι Αγίων δίνουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την κρατική οργάνωση, τις σχέσεις Εκκλησίας καί Πολιτείας, την αγροτική οικονομία, τις εμπορικές σχέσεις, το κοινωνικό έργο της Εκκλησίας, ακόμη και για πολεμικά γεγονότακ.λπ., αποτελώντας σημαντική πηγή για την πολιτική και την εκκλησιαστική ιστορία ακόμα<ref>Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Πηγές Εκκλησιαστικής Ιστορίας...'', Αρμός, Αθήνα 1989ό.π., σελ. 142.</ref>.  Εν τούτοις τα κείμενα αυτά παρουσιάζουν πολλά επιστημονικά προβλήματα, περισσότερα ίσως από κάθε άλλο κλάδο της βυζαντινής και μεταβυζαντινής φιλολογίας και χρειάζεται η κριτική επιστημονική ματιά προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως ιστορικές πηγές<ref>ό.π..</ref>.Η αγιολογική κριτική αφού καταφύγει σε καταλόγους αγιολογικών χειρογράφων, παίρνει υπόψη της όλο τον ''"φάκελο"'' του αγίου, εκδίδει τα δεδομένα αφού προβεί σε αποκατάσταση του κειμένου ώστε να είναι όσο το δυνατό πλησιέστερο στο πρωτότυπο, και ερμηνεύει το περιεχόμενο κάνοντας σύγκριση όλου του φιλολογικού και άλλου υλικού της εποχής, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις πηγές και τις προθέσεις του συγγραφέα<ref>"Αγιολογία", ''Θ.Η.Ε.'', τόμ. 1, στ. 257.</ref>. Σημαντικές συλλογές αγιολογικών κειμένων υπάρχουν: :*Στην πολύτομη και θεμελιώδη σειρά των ''Acta Sanctorum'' των Βολλανδιστών του Βελγίου.:*Στο ειδικό αγιολογικό περιοδικό διεθνούς κύρους των Βολλανδιστών, ''Analecta Bollandiana'' όπου δημοσιεύεται κάθε είδηση που αφορά την επιστημονική πορεία και πρόοδο της αγιολογικής επιστήμης.:*Στις συλλογές::: :*''BHG'' (Bibliotheca Hagiographica Graeca, τόμοι 3, Bruxellis, 3η έκδ., 1957):*''BHL'' (Bibliotheca Hagiographica Latina, τόμοι 2, Bruxellis, 1898-1901 και 1911):*''BHO'' (Bibliotheca Hagiographica Orientalis, Bruxellis, 1910)