===Περίοδος Α΄, των Διωγμών (90-313)===
Στην αρχή της περιοδου αυτής, εποχή της αναπτύξεως των θεσμών διοικήσεως και συγκροτήσεως του εσωτερικού βίου της Εκκλησίας, ανήκουν τα έργα των λεγομένων [[Αποστολικοί Πατέρες|Αποστολικών Πατέρων]] με πρώτο τον [[Κλήμης Ρώμης|Κλήμεντα Ρώμης]]. Τα έργα αυτά, που συνήθως είχαν τη μορφή επιστολών και λειτουργούσαν ως μέσα διευθέτησης κρίσεων αλλά και επικοινωνίας μεταξύ Εκκλησιών ή μεταξύ εκπροσώπων τους, μας μεταφέρουν τον ''"παλμόν της νεανικής Εκκλησίας"'' και διαβάζονταν πολύ συχνά στις λατρευτικές συγκεντρώσεις μαζί με τα βιβλικά κείμενα<ref>Χρήστου Παναγιώτης, ''Ελληνική Πατρολογία'', τόμ. Α'-Εισαγωγή, 3η έκδ., Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 1994 (c1976), σελ. 179.</ref>.
Κατόπιν, στη μετα-αποστολική εποχή που ακολουθεί, η γραμματεία δημιουργήθηκε με βασική αφορμή τον αγώνα των εκκλησιαστικών συγγραφέων αφενός μεν κατά της ρωμαϊκής εξουσίας, αφ’ ετέρου δε κατά τού διπλού εσωτερικού κινδύνου του [Γνωστικισμός|γνωστικισμού]] και του [[Μοντανισμός|μοντανισμού]]:
:*Στην πρώτη περίπτωση ανήκουν οι λεγόμενοι [[Απολογητές]] του 2ου αιώνα, οι οποίοι ανέλαβαν το έργο της δικαίωσης του Χριστιανισμού ενώπιον των πολιτικών αρχόντων, των διανοουμένων και του λαού, επιτυγχάνοντας τρεις στόχους: την άμυνα έναντι των συκοφαντικών κατηγόρων, την επίθεση κατά των θεσμών του εξωτερικού κόσμου και τη θετική έκθεση της χριστιανικής διδασκαλίας<ref>Χρήστου, ''Πατρολογία'', Α', ό.π.</ref>.
:*Στη δεύτερη περίπτωση ανήκουν οι λεγόμενοι αντιαιρετικοί συγγραφείς του 2ου-3ου αιώνα, με εξέχουσα προσωπικότητα τον [[Ειρηναίος Λουγδούνων (Λυών)|Ειρηναίο Λουγδούνων (Λυών)]] († 202;). Η Εκκλησία δοκιμάζει να ξεπεράσει το κλίμα των [[Απολογητές|απολογητών]], καθώς η τακτική τους δεν φαίνεται πρόσφορη για την αντιμετώπιση της μεγάλης κρίσεως, την οποία προκάλεσε ο [[Γνωστικισμός]] και ο [[Μοντανισμός]]<ref>Παπαδόπουλος Γ. Στυλιανός, ''Πατρολογία'', τόμ. Α', έκδ. 4η, Αθήνα 2000, σελ. 295.</ref>. Δυστυχώς, τα περισσότερα έργα της περιόδου αυτής έχουν χαθεί.
Στην περίοδο που αμέσως ακολουθεί και μετά την υπερνίκηση του Γνωστικισμού και του Μοντανισμού η Εκκλησία ερευνά βαθύτερα την [[Αγία Γραφή]] και οδηγείται στην προαγωγή θεολογικής σκέψη η οποία αναπτύσσεται πιο συστηματικά. Σημαντικά πρόσωπα της εποχής είναι οι [[Κλήμης Αλεξανδρεύς|Κλήμης Αλεξανδρείας]] και ο [[Ωριγένης]] στην Ανατολή, και οι [[Ιππόλυτος]], [[Τερτυλλιανός]] και [[Κυπριανός]] στη Δύση.
Από τα μέσα προς τέλη του 3ου αιώνα μέχρι την [[Α΄ Οικουμενική Σύνοδος|Α΄ Οικουμενική Σύνοδος]], λείπουν οι μεγάλες μορφές στον θεολογικό ορίζοντα. Αξίζει όμως να αναφερθούν οι [[Διονύσιος Αλεξανδρείας]] και [[Γρηγόριος ο θαυματουργός]] στην Ανατολή, όπως και ο [[Λακτάντιος]] στη Δύση.
===Περίοδος Β΄, της Δογματικής Κατοχυρώσεως (313-451)===