Αλλαγές

Είναι γεγονός ότι στους αρχαίους Πατέρες απουσιάζουν οι ειδικές εκκλησιολογικές πραγματείες, οι οποίες εμφανίζονται από τα τέλη του 13ου αιώνα κυρίως από την πλευρά των Ρωμαιοκαθολικών και αργότερα από Προτεστάντες θεολόγους. Αυτό δεν σημαίνει ασφαλώς ότι απουσιάζει γενικά η ''Εκκλησιολογία'' από τα Ορθόδοξα πατερικά κείμενα, απλώς δεν είναι ανεπτυγμένη με [[Σχολαστικισμός|σχολαστικό]] τρόπο, δηλ. με διαιρέσεις και υποκατηγορίες όπως εμφανίστηκαν αργότερα στη δυτική εκκλησία, αλλά γίνεται με εικόνες και βοηθητικούς όρους, ενταγμένη μέσα στις τις υπόλοιπες ενότητες τής της δογματικής διδασκαλίας<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Δογματική και Συμβολική θεολογία'', τόμ. Β', 2η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1988, σελ. 354.</ref>.

Αυτό ερμηνεύεται αν δεχτούμε ότι η κάθε θεολογία καλλιεργείται μέσα στην Εκκλησία, η οποία δεν γίνεται αντιληπτή ως κάτι εξωτερικό αλλά ως κομμάτι της είναι η ίδια η εν Χριστώ ζωήςζωή<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 530.</ref>. Το γεγονός ότι η Εκκλησία ''"δεν είναι απλώς ενα «δόγμα»"'' αλλά είναι η ίδια η προϋπόθεση ''"κάθε διδασκαλίας και κάθε κηρύγματος"'' το οποίο μάλιστα πραγματοποιείται από άτομα που έχουν την ιδιότητα του μέλους της Εκκλησίας, ''"φαίνεται ότι...υπήρξε ο λόγος της «σιωπής» των Πατέρων και άλλων όσον αφορά στην Εκκλησιολογία"''ως ξεχωριστή ενότητα<ref>Φλορόφσκυ Γεώργιος, ''Θέματα Ορθοδόξου Θεολογίας'', 2η έκδ., Άρτος Ζωής, Αθήνα 1989, σελ. 180-181.</ref>. Στην πραγματικότητα, για τους Πατέρες, ''"η περί Εκκλησίας διδασκαλία, απλούστατα, δεν είναι δυνατό να παρουσιασθή σαν κάτι «ανεξάρτητο»"''<ref>Φλορόφσκυ, Ό.π.</ref>. Ως πρότυπο μια τέτοιας θεώρησης της Εκκλησιολογίας λαμβάνεται το δογματικό έργο του [[Ιωάννης ο Δαμασκηνός|Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού]] που ''"με κέντρο τη Χριστολογία αναπτύσσει το περιεχόμενο της Εκκλησιολογίας"''<ref>Δαμασκηνός Ιωάννης, ''Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως'' (μτφρ. Ν. Ματσούκα), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 24.</ref> καθώς ''"η Εκκλησία είναι το σώμα του Χριστού, κι επομένως είναι αδύνατο να μιλήση κανείς για την Εκκλησία χωρίς να έχη προηγουμένως πη αρκετά για το Χριστό τον ίδιο."''<ref>Φλορόφσκυ, ό.π..</ref>.