Θεοτόκος Κοσμοσώτηρα Φερών

Η Μονή της Θεοτόκου Κοσμοσώτηρας ιδρύθηκε το 1151 από τον τριτότοκο γιο του Αλεξίου Κομνηνού, Ισαάκιο, κοντά στο Δέλτα του Έβρου, στην έρημη μέχρι τότε τοποθεσία Βήρα. Στη Μονή αυτή αφιέρωσε την τεράστια περιουσία του, που περιελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος του Δέλτα, ακίνητα στις γειτονικές πόλεις Αίνος και Τραϊανούπολη, κτίσεις κοντά και μέσα στην Κωνσταντινούπολη και 12 καράβια. Το μοναστήρι ήταν ιδιαίτερα οχυρωμένο και το Καθολικό του διακοσμήθηκε με περίτεχνες τοιχογραφίες που ακόμη και σήμερα θεωρούνται από τα καλύτερα δείγματα της κωνσταντινουπολίτικης τέχνης της κομνήνειας περιόδου. Στο μοναστήρι αυτό ετάφη και ο ίδιος μετά το θάνατό του γύρω στα 1152.

Ο Ισαάκιος φρόντισε να συντάξει Τυπικό για το Μοναστήρι, το οποίο έχει εκδοθεί στις μέρες μας και θεωρείται μέλος της οικογένειας των Τυπικών που συντάχθηκαν με πρότυπο αυτό της Θεοτόκου Ευεργέτιδος. Μετά την Τέταρτη Σταυροφορία το Μοναστήρι δόθηκε ως φέουδο στον Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο. Μετά τα μέσα του 13ου αιώνα η περιοχή καταλήφθηκε από τους Βυζαντινούς, αλλά φαίνεται ότι τότε το μοναστήρι βρισκόταν σε οικονομική παρακμή. Κατά τον εμφύλιο μεταξύ Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού και Άννας της Σαβοΐας το μοναστήρι συντάχθηκε με την Άννα. Σταδιακά όμως, η εγκατάσταση εντός της οχυρωμένης Μονής χωρικών από τα γύρω χωριά, για προστασία από τις επιδρομές μετέβαλλε το Μοναστήρι σε αστικό κέντρο, αναγκάζοντας του τελευταίους μοναχούς να το εγκαταλείψουν περί το 1355. Αργότερα, μετά την κατάληψη του φρουρίου από τους Τούρκους, η εκκλησία μετατράπηκε σε Τζαμί. Το 1941, μετά από κάποιες αναστηλωτικές εργασίες το παλιό Καθολικό άρχισε και πάλι να χρησιμοποιείται ως εκκλησία.

Βιβλιογραφία

• Alice-Mary Talbot, Nancy Patterson, "Bera", The Oxford Dictionary of Byzantium, Ed. Alexander P. Kazhdan, Oxford University Press, 1991
• Σίνος Στέφανος, «Η Μονή της Κοσμοσώτειρας της Βήρας και η ιστορία του οικισμού της κατά τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους», Θρακική Επετηρίδα, τ. 7 (1987-1990), σ. 223-246
• Χαριζάνη Χρ. Γεωργίου, Ο μοναχισμός στη Θράκη κατά τους Βυζαντινούς αιώνες, εκδόσεις Γιαχούδη, Θεσσαλονίκη 2003