Ελεγκτές, renameuser, Διαχειριστές
4.720
επεξεργασίες
Αλλαγές
Ψυχή
,→Η Ορθόδοξη θεολογία «περί ψυχής»
Η ψυχή σύμφωνα με τον [[Ιωάννης Δαμασκηνός|Ιωάννη το Δαμασκηνό]] είναι «''ουσία ζώσα, απλή, ασώματη, αόρατη κατά τη φύση της στα σωματικά μάτια, λογική και νοερή, ασχημάτιστη, ενώ χρησιμοποιεί ως όργανο το σώμα και παρέχει σε αυτό ζωή και αύξηση και αίσθηση και γέννηση, χωρίς να έχει άλλο νου στην περιοχή της, αλλά δικό της ως πιο καθαρό μέρος (γιατί όπως είναι το μάτι στο σώμα, έτσι και ο νους στην ψυχή), αυτεξούσια, θελητική και ενεργητική, τρεπτή δηλαδή εθελότρεπτη, γιατί είναι κτιστή, αφού όλα αυτά τα έχει πάρει κατά φύση από τη χάρη του δημιουργού της, από την οποία πήρε το είναι και το κατά τη φύση της έτσι είναι''»<ref>«''ουσία ζώσα, απλή, ασώματος, σωματικοις οφθαλμοίς κατ'οικείαν φύσην αόρατος, λογική τε και νοερά, ασχημάτιστη, οργανικώ κεχρημένη σώματι και τούτω ζωής αυξήσεώς τε και αισθήσεως και γεννήσεως παρεκτική, ουχ έτερον έχουσα εαυτόν νουν, αλλά μέρος αυτής το καθαρότατον (ώσπερ γαρ οφθαλμοίς εν σώματι, ούτως εν ψυχή νους), αυτεξούσιος, θελητική τε και εκεργητική, τρεπτη ήτοι εθελότρεπτος, οτι και κτιστή, πάντα ταύτα κατά φύσιν εκ της του δημιουργήσαντος αυτήν χάριτος ειληφυία, εξ ης και το είναι και το φύση ούτως είναι ειληφέν''» - Ιωάννη Δαμασκηνού, Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως, σελίς 152</ref>. Η ψυχή είναι αθάνατη κατά χάρη<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική Θεολογία, Τόμος Γ΄, σελίς 225</ref> λόγω της σταυρικής θυσίας και της [[Ανάσταση|ανάστασης]] του [[Ιησούς Χριστός|Ιησού Χριστού]], ενώ κατά τον Νύσσης, οι πλατωνικές αναζητήσεις για το που εδρεύει η ψυχή (στην καρδιά ή στον εγκέφαλο ή κάπου άλλου<ref>Ματσούκας, ό.π..</ref>), αποτελούν ''"στοχαστική ματαιολογία"''<ref>''Περί κατασκευής Ανθρώπου'', PG 44,156C.</ref> αφού, «''εξαιτίας της ανακράσεώς της με το σώμα πρέπει να εντοπίζεται ομοτίμως σε όλα τα μόρια του σώματος''»<ref>Ματσούκας, στο ίδιο. Βλ. PG 44,160D.</ref>. Αυτό λέει και ο Μ. Βασίλειος<ref>''"Θαύμαζε τον τεχνίτην, πως της ψυχής σου την δύναμιν προς το σώμα συνέδησεν, ως, μέχρι των περάτων αυτού διικνουμένην"'' (''Εις το πρόσεχε σεαυτώ'', PG 31,216B).</ref> αλλά και ο [[Ιωάννης Δαμασκηνός]]: ''"Η δε ψυχή συνδέδεται τω σώματι όλη όλω και ου μέρος μέρει"''<ref>''Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως'', PG 94, 853Α.</ref>, ενώ υποστηρίζει κατηγορηματικά την άποψη ότι η ψυχή δεν περιέχεται από το σώμα, αλλά αυτή το περιέχει<ref>Ό.π..</ref>, λέγοντας ότι το εμψυχωμένο σώμα μοιάζει να 'ναι σαν το πυρακτωμένο σίδερο που το περιβάλλει η φωτιά<ref>Ματσούκας, ό.π., σελ. 225.361.</ref>. Αυτό συμβαίνει επειδή η ασώματη φύση ''"ουκ έχει σχήμα, ίνα σωματικώς περισχεθή και ου σωματικώς περιέχεται, αλλά νοητώς"''<ref>''Έκδοσις ακριβής...'', PG 94,852Α.</ref>. Παρ' όλ' αυτά, μπορούμε να λέμε ότι βρίσκεται σε κάποιον τόπο (όπως το σώμα), επειδή νοητά, περιγράφεται πως βρίσκεται εκεί ''"όπου και ενεργεί"'' και όχι σε άλλο μέρος<ref>Τρεμπέλας Ν. Παν., ''Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', τόμ. Γ', 3η έκδ., Ο Σωτήρ, Αθήναι 2003, σελ. 384.</ref>.
Σύμφωνα με τον [[Γρηγόριος Νύσσης|Άγιο Γρηγόριο Νύσσης]]<ref>''Επιστολή Κανονική προς ΛοτόιονΛητόϊον Επίσκοπον Μελιτίνης'', Κανών Α' (Νικοδήμου Αγιορείτου, ''Πηδάλιον'' (ακριβής ανατύπωσις της γ' εκδόσεως του 1864), εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 651-652).</ref>, η ψυχή αντιμετωπίζεται ως ενιαία δημιουργία και ανατρέποντας τον διαχωρισμό του Πλάτωνα σε ανώτερη και κατώτερη ψυχή, διδάσκει ότι τρία είναι τα θεωρούμενα, περί ψυχής του ανθρώπουκαι ''"με ταύτα τα τρία και η αρεταίς ενεργούνται και η κακίαις"''<ref>''Πηδάλιον, σελ. 653. Το </ref>. Από το ''λογικόν'', το ''επιθυμητικόν'' και το ''θυμοειδές'', από τα οποία απορρέουν όλα τα κατορθώματα περί αρετής, αλλά και τα «''πτώματα εις κακίαν απορρεόντων''». Του ''λογικού'' μέρους αρετές είναι η προς τον Θεόν ευσέβεια και η πίστις, η διάκριση του καλού του κακού και ασύγχητος γνώση της δόξας των όντων, δηλαδή να αναγνωρίζει από ποιόν μπορεί να αγαπάται και ποιόν πρέπει να αγαπά, ενώ διαστροφή είναι ασέβεια, η απιστία, η αδιακρισία, η μη αναγνώριση του καλού και ωφέλιμου, από το κακό και βλαβερό. Του ''επιθυμητού'' μέρους αρετές είναι το να προσπαθεί ο άνθρωπος διαρκώς να πράττει το καλό και να επιδιώκεται διαρκώς η πνευματική βελτίωση του ανθρώπου, ενώ κακία του είναι η άμετρος φιλοδοξία, ο καλλωπισμός, η φιλαργυρία, η φιληδονία. Τέλος οι του ''θυμικού μέρους'' αρετές είναι η αποφυγή της αμαρτίας, ο πόλεμος των παθών, ανδρεία του ανθρώπου να παραδίδει ακόμα και το αίμα του για την πίστη. Κακία του θυμικού μέρους είναι ο φθόνος, το μίσος προς το πλησίον, οι φιλονικίες, οι ύβρεις, η μνησικακία, η εκδικητική διάθεση, αντιστροφή του θυμού, η χρήση του θυμού αντί να είναι ενάντια στο κακό και την αμαρτία, να αποβαίνει ενάντια στον συνάνθρωπο.
Ένα από τα σημαντικά θεολογούμενα στη διδασκαλία περί ψυχής είναι το πως η ψυχή μεταδίδεται στον άνθρωπο. Οι προτάσεις οι οποίες εκφράστηκαν είναι τρεις:
