Οι λαοί της Ρωμανίας / Βυζαντίου, ανάλογα με το βαθμό ορθοδοξοποιήσεώς τους, υπερβαίνοντας το κριτήριο της καταγωγής, εντάσσονταν σε μια άλλη ενότητα, στο εκκλησιαστικό σώμα. Η εκκλησιαστική δε ενότητα επιβίωσε αδιατάρακτα στις σχέσεις των Ορθοδόξων ως το 19ο αιώνα και την έξαρση των εθνι(κι)σμών.
== Η επιστήμη στη Χριστιανική Ρώμη ==
=== Ήταν το "Βυζαντινό" κράτος Θεοκρατικό; ===
8 Βλ. Lemerle (1983), σ. 89-90.
=== Παραδείγματα επιστημονικότητας στο "Βυζάντιο" ===
Για τους ανωτέρω ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ λόγους που αναφέραμε, οι Δυτικοί ιστοριογράφοι έχουν διαδώσει ότι η Χριστιανική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, (την οποία δολίως απεκάλεσαν "Βυζάντιο", ήταν δήθεν μία θεοκρατική αυτοκρατορία, που δεν είχε σχέση με την επιστήμη, αλλά μόνο με τη θρησκεία. Φυσικά αυτό αποδεικνύεται εντελώς ψευδές, από τα ιστορικά δεδομένα.
Όπως φαίνεται, οι Ρωμηοί Ορθόδοξοι πρόγονοί μας είχαν επίγνωση τόσο των ορίων της επιστήμης όσο και των ορίων της πίστης και δεν είχαν κανένα πρόβλημα – τουλάχιστον οι σοφότεροι – να δέχονται και τα δύο. Αλλά και πρακτικά, από ιστορικής απόψεως, το Ορθόδοξο Βυζάντιο ήταν πρώτο για τουλάχιστον 900 χρόνια στους τομείς της τεχνολογίας, της ναυσιπλοίας, της στρατηγικής, της αρχιτεκτονικής και του πολιτισμού γενικότερα. Περίεργο, (κατά τους κατηγόρους), οι Ορθόδοξοι να έδιναν επί τόσους αιώνες σημασία στην κοσμική γνώση! Κανονικά, οι «αδιαφορούντες για την γνώση» Βυζαντινοί θα έπρεπε να καταστραφούν αμέσως, αφού υποτίθεται ότι μόνο μέλημά τους ήταν «η σωτηρία της ψυχής» και η «βασιλεία των ουρανών». Οι «αρχαιολάτρες» βλέπουν την παρακμή της επιστήμης στις ορθόδοξες χώρες κατά την Τουρκοκρατία, και νομίζουν ότι αυτό είναι Ορθόδοξο δόγμα. Μα επιστήμη υπό δουλεία δεν γίνεται. Γιατί δεν κοιτάνε τους βυζαντινούς επιστήμονες;
Όσοι δεν γνωρίζουν σωστά την ιστορία, κατηγορούν το Βυζάντιο πως τάχα δεν ασχολούνταν με τις επιστήμες. Όμως γνωρίζουν αυτοί, ότι πρώτος ο Ρωμηός Νικηφόρος Γρηγοράς (1295-1359) στα 1325, 2,5 αιώνες πριν από τους δυτικοευρωπαίους επιστήμονες και την Παπική εκκλησία, βασιζόμενος σε δικές του μετρήσεις και μελέτες, κατάλαβε τα σφάλματα του Ιουλιανού ημερολογίου και πρότεινε στον Ανδρόνικο Β΄ την διόρθωσή του ημερολογίου σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του; (Β. Σπανδάγου-Ρ. Σπανδάγου-Δ. Τραυλού, Οι θετικοί επιστήμονες της βυζαντινής εποχής, εκδ. Αίθρα, σ. 125) Γνωρίζουν ότι ο Ιωάννης Ακτουάριος, Ρωμηός γιατρός, ανακάλυψε πρώτος το παράσιτο της ταινίας, τον «τριχοκέφαλον άνισον»; (Στήβεν Ράνσιμαν, Η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση, εκδ. Δόμος, σ. 103)
Το Περί της ανθρώπου κατασκευής του Θεόφιλου, η δωδεκάτομη Παθολογία του εκ Τράλλεων Αλεξάνδρου (ο Αλέξανδρος είναι ο πρώτος που χορήγησε σίδηρο ως εσωτερικό φάρμακο), η Ιατρική εγκυκλοπαίδεια του Θεόφιλου Νόννου, το Περί ανατομικής του ανθρώπου του μοναχού Μελέτιου, το Υπόμνημα του Παύλου Αιγινήτη, η Σύνοψις ιατρική του Λέοντα Μαθηματικού, το Δυναμικό του Νικόλαου Μυρεψού, το οποίο περιλαμβάνει 2656 φαρμακευτικές συνταγές κι ως τον 15ο αι αποτελούσε το επίσημο φαρμακολογικό σύγγραμμα της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Παρισίου, η Ιατρική μέθοδος, η Θεραπευτική μέθοδος και το Περί ούρων του Ιωάννη Ακτουάριου, τα Ιατρικά εκκαίδεκα του Αέτιου 16 τόμων, εκ των οποίων ο 7ος αφορά την οφθαλμολογία (φάρμακα και επεμβάσεις), η Σύνοψη της Ιατρικής των Νικήτα και Λέοντα, που αναφέρεται σε χειρουργικά θέματα και εργαλεία, τα Γεωπονικά, 26 τόμων, όπου για πρώτη φορά στην ιστορία περιγράφεται η χρήση χημικού λιπάσματος («ερεβίνθους… ομοίως προβραχέντας μετά νίτρου σπείρουσιν»), μήπως όλα αυτά είναι συγγράματα ανθρώπων και πολιτισμού που αδιαφορεί για τα εγκόσμια και μονάχα προσεύχεται σκυθρωπά;
Μήπως ο θεολόγος και αστρονόμος Νικόλαος Καβάσιλας (14ος αι.), ο οποίος αποδίδει τις παλίρροιες στην έλξη της δύναμης της σελήνης, η οποία διαδίδεται ευθύγραμμα μαζί με το φως της, είναι παράδειγμα προς αποφυγή; Μήπως η εξάτομη Λογιστική του Βαρλαάμ, η Αστρονομική βίβλος του Θεόδωρου Μελιτηνιώτου, τα Αρμονικά του Βρυενού, η Στοιχείωσις Αστρονομική του Θεόδωρου Μετοχίτη, τα Περί κατασκευής κοίλων κατόπτρων και το Περί παραδόξων μηχανημάτων του Ανθέμιου δείχουν ανθρώπους και πολιτισμό ο οποίος ενδιαφέρεται μόνο για τις προσευχές και τα «αλληλούια»;
Πολιτισμός που υποτίθεται ότι ενδιαφέρεται μόνο «για τη σωτηρία της ψυχής» και όχι για το σώμα είναι αδύνατον να συγγράφει δωδεκάτομα έργα ιατρικά. Πολιτισμός, που το σώμα το θεωρεί ως τμήμα του καθεαυτό «ανθρώπου» κι όχι ως «φυλακή της ψυχής» και δεν θεωρεί μόνο την «ψυχή» ως τον «καθεαυτό άνθρωπο», είναι φυσιολογικό να ενδιαφερθεί και για την ιατρική, τη μηχανική, τα μαθηματικά. Μήπως όλοι αυτοί που πιστεύουν πως οι Ρωμηοί πρόγονοί μας δεν ήταν πολιτισμένοι αλλά βάρβαροι, μήπως όλοι αυτοί γνωρίζουν πως στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης διδάσκονταν Αριθμητική, Γεωμετρία, Αστρονομία και Μουσική, παράλληλα με την Ελληνική και Λατινική φιλολογία;
=== Ανώτερες και ανώτατες σχολές της Χριστιανικής Ρώμης ===
Στην αυτοκρατορία των Ορθοδόξων Χριστιανών, δεν έλειψαν οι ανώτερες και ανώτατες σχολές, ακόμα και όταν στη Δύση επικρατούσε η θρησκοληψία και ο μεσαίωνας. Η Ορθόδοξη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, είχε πάντα σχολές, που παρήγαγαν επιστήμονες και προωθούσαν τον πολιτισμό.
Μερικές από τις ανώτερες και ανώτατες σχολές επί Βυζαντίου ήταν οι εξής:
1. Πανεπιστήμιο της Κωνσταντιπουπόλεως (5ος - 15ος αιώνας). Άκμασε από τον 10-13ο αιώνα. Τότε οι καθηγητές ονομάζονταν "φιλόσοφοι" και "μαΐστροι" και οι έδρες "θρόνοι". Λειτούργησε μέχρι την Πτώση. Περιελάμβανε αίθουσες διδασκαλίας αλλά και πολυτελείς βιβλιοθήκες.
2. Σχολή της Νίκαιας. Λειτούργησε στην Νίκαια από το 1204 έως το 1261.
3. Πατριαρχική ακαδημία. Ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα.
4. Σχολή της Θεσσαλονίκης. Ιδρύθηκε το 1330.
5. Σχολή του Μυστρά. Ιδρύθηκε το 1390.
6. Σχολή της μονής του Προδρόμου. Ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Βατατζή και με διευθυνή τον Νικηφόρο Βλεμμύδη.
7. Σχολή του Νικηφόρου Γρηγορά, στην Κωνσταντινούπολη.
8. Ακαδημία των Θετικών επιστημών της Τραπεζούντας. Γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη επί Μεγαλοκομνηνών. Καλλιεργήθηκαν κατά την περίοδο 1204-1461 τα μαθηματικά και η αστρονομία. Σύμφωνα με τον Δ. Κωτσάκη στο βιβλίο του "Διδάσκαλοι του γένους και αστρονομία" Αθήνα 1983, " κατά πάσα πιθανότητα, λειτουργούσε κοντά σ' αυτήν και αστεροσκοπείο" Ο Σ. Πλακίδης γράφει ότι είχαν αναπτυχθεί τόσο πολύ τα μαθηματικά και κυρίως η αστρονομία ώστε πολλοί που ενδιαφερόντουσαν γι' αυτήν έφευγαν ακόμη και από την Πόλη για να σπουδάσουν στην Τραπεζούντα.
9. Σχολή της Σμύρνης. Ιδρύθηκε από τον Νικηφόρο Βλεμμύδη τον 13ο αιώνα.
10. Σχολή της Καισαρείας
11. Σχολή της Εφέσου κλπ.
=== Επιστήμονες στη Χριστιανική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ===
Η επιστημονική εξέλιξη συνεχίσθηκε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, και μετά τον εκχριστιανισμό της, φθάνοντας σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα τον πολιτισμό της ανθρωπότητας. Και στην πλουσιότατη γραμματεία της αυτοκρατορίας, βρίσκουμε πολλά ονόματα επιστημόνων. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται μερικοί χαρακτηριστικοί επιστήμονες της Χριστιανικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μερικοί των οποίων είναι και άγιοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας:
Επιστήμονες επι Βυζαντίου
(Σημ. Στους αλχημιστές υπάρχουν μερικά χρονολογικά λάθη)
1. Ζώσιμος 4ος-5ος αι.
Έλληνας Αλχημιστής από την Πανοπολη της Αιγύπτου. Αυτός πρώτος χρησιμοποίησε την λεξη "Χημεία" από την τέχνη της μαύρης γης της Αιγύπτου που ονομάζεται "χεμ".Ένα από τα έργα του "περί ζύθων ποιήσεως" αποτελεί την αρχαιότερη συνταγή Παρασκευής μπύρας.
2.Πελαγιος 4ος-5ος αι.
αλχημιστής
3. Δημόκριτος 4ος-5ος αι,
αλχημιστής
4.Μαρια η Ιουδαία 4ος-5ος αι.
Αλχημίστρια , μαθήτρια του Δημοκρίτου
5.Αστεριος ο Αμασιεύς 5ος αι.
συγγραφέας με σπουδές στα μαθηματικά και την αστρονομία.
6. Ιάκωβος 5ος αι.
Ιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος
7.Προκλος ο Βυζάντιος 5ος-6ος αι.
Μαθηματικός και φιλόσοφος
8. Αέτιος 5ος-6ος αι.
Ιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος
9. Αμμώνιος 5ος-6ος αι.
Φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος
10. Ερμίας ο Αλεξανδρεύς 5ος-6ος αι.
Φιλόσοφος και μαθηματικός
11. Ασκληπιόδωρος ο Αλεξανδρεύς 5ος-6ος αι.
Ιατρός. Μαθηματικός και νεοπλατωνικός φιλόσοφος
12.Διδυμος 5ος-6ος
γεωπόνος
13. Ιωάννης ο Λυδός 490-565
Ιστορικός , νομικός και αστρονόμος από την Φιλαδέλφεια.
14. Ιουλιανός ο αρχιτέκτονας 5ος-6ος αι.
Μηχανικός και αρχιτέκτονας. Γνωστός από έναν μηχανισμό άντλησης νερού τον οποίον εφεύρε.
15. Μαρινος ο Νεαπολίτης 5ος-6ος αι.
Νεοπλατωνικός και μαθηματικός. Διάδοχος του Πρόκλου στην Ακαδημία.
16. Σιμπλίκιος 5ος-6ος αι.
Φιλόσοφος και μαθηματικός. Δίδαξε στην Ακαδημία μέχρι που έκλεισε και μετά το κλείσιμο της πήγε στην Περσία για 5 χρόνια, όπου δίδαξε. Επέστρεψε όμως και δίδαξε στην Κωνσταντινούπολη.
17. Ασκληπιός ο Τραλλειανός 6ος αι.
Νεοπλατωνικός και γεωμέτρης
18. Ανθέμιος ο Τραλλειανός 6ος αι.
αρχιτέκτονας (Αγια Σοφία) και συγγραφέας
19. Ηλιόδωρος ο Νεοπλατωνικός 6ος αι.
Φιλόσοφος ,μαθηματικός και αστρονόμος
20. Ισίδωρος ο Μιλήσιος 6ος αι.
Αρχιτέκτονας και μαθηματικός. Ολοκλήρωσε την Αγια Σοφία. Ίδρυσε στην Πόλη Σχολή Μηχανικών και υπήρξε δάσκαλος τους τελευταίου διευθυντή της Ακαδημίας Αθηνών του Δαμάσκιου.
21. Ισίδωρος ο Μιλησιος ο Νεώτερος 6ος αι.
Αρχιτέκτονας και μηχανικός. Ανιψιός του προηγούμενου. Ανοικοδόμησε τον τρούλο της Αγίας Σοφίας όταν έπεσε λόγω σεισμού το 558.
22.Δαμασκιος 6ος αι.
Έλληνας νεοπλατωνικός και μαθηματικός , από την Δαμασκό. Τελευταίος διευθυντής της Ακαδημίας.
23.Ευτοκιος 6ος αι.
Μαθηματικός
24.Ηρων 6ος αι.
Μαθηματικός
25.Ιεροκλης 6ος αι.
Γεωγράφος
26. Ιωάννης ο Φιλόπονος 6ος αι.
Φιλόσοφος , μαθηματικός και αστρονόμος. Μεγάλη φιλοσοφική και πνευματική διάνοια του Βυζαντίου. Το έργο του άσκησε μεγάλη επίδραση στις φυσικές επιστήμες του μεσαίωνα αλλά και των νεότερων χρόνων.
27. Καισάριος 6ος
Γεωγράφος
28. Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης 6ος
Γεωγράφος και τοπογράφος
29. Λεόντιος 6ος αι.
Μαθηματικός , φιλόσοφος και μηχανικός
30.Διονύσιος ο Μικρός 6ος αι.
Αστρονόμος
31. Ολυμπιόδωρος 6ος αι.
Νεοπλατωνικός και μαθηματικός
32. Πρόκλος ο Μητροπολίτης 6ος αι.
Μαθηματικός και αστρονόμος
33. Ρητόριος ο Βυζαντινός 6ος αι.
Αστρονόμος.
34. Στέφανος ο Βυζάντιος 6ος αι.
Γεωγράφος
35. Σωτήριχος 6ος αι.
Μαθηματικός και φιλόσοφος
36. Βασσιος Κασσιανος 6ος-7ος αι.
Συγγραφέας γεωπονικών και φυσιογνωστικών έργων. Το έργο του "Γεωπονικά" θεωρείται το καλύτερο της βυζαντινής φυσιογνωμίας και αποτελείται από 26 βιβλία.
37. Αλέξανδρος ο Τραλλειανος 525-605
Ιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος. Είναι ο πρώτος που χορήγησε σίδηρο ως εσωτερικό φάρμακο.
38. Τιμόθεος ο Γαζαιος 6ος-7ος αι.
Ζωολόγος, γραμματικός
39. Γεώργιος ο Κύπριος 6ος-7ος αι.
Γεωγράφος
40. Αριστοφάνης 6ος-7ος αι.
Ζωολόγος
41. Πισίδης Γεώργιος 6ος-7ος αι.
Αστρονόμος, ζωολόγος, βοτανολόγος. Πίστευε στην σφαιρικότητα της γης.
42. Καλλίνικος 7ος αι.
Έλληνας μηχανικός από την Ηλιούπολη της Συρίας. Εφευρέτης του "υγρού πυρός"
43. Θεόδωρος ο Καντερβουρίας 602-690
Έλληνας και πρώτος αρχιεπίσκοπος caterbury, από την Ταρσό της Κιλικίας. Σπούδασε μαθηματικά, φιλοσοφία και αστρονομία στην Κωνσταντινούπολη. Είναι ο πρώτος που ίδρυσε βιβλιοθήκες και σχολεία στην Αγγλία, φροντίζοντας να διδάσκονται εκεί η αριθμητική και η ελληνική γλώσσα. Θεωρείται ο ιδρυτής της αγγλοσαξονικής φιλολογίας και ο ιδρυτής των πρώτων μεγαλόπρεπων ναών της ευρύτερης περιοχής του Λονδίνου. Είναι άγιος της Παπικής Εκκλησίας, αν και Έλληνας.
44. Θεόδωρος ο πρωτοσπαθάριος 610-642
Ιατρός και φαρμακολογος έγραψε έργο με συνταγές φαρμάκων
45. Παύλος ο Αιγινήτης 7ος αι.
Ιατρός, φαρμακολόγος, ζωολόγος, φυτολόγος από την Αίγινα
46. Στέφανος ο Αλεξανδρεύς 7ος αι.
Αστρονόμος και μαθηματικός, φαρμακολόγος
47. Σιμοκάττος θεοφύλακτος 7ος αι.
Γεωπόνος
48. Θεόφιλος ο Εδεσσηνός 695-785
Αστρονόμος και λόγιος. Μετέφρασε τον Όμηρο στα αραβικά
49. Αρέθας 9ος αι.
Μαθητής του Λέοντος του Μαθηματικού
50. Θεοδήγιος 9ος αι.
Καθηγητής αστρονομίας και των μαθηματικών στη Σχολή της Μαγναύρας και λόγιος.
51. Θεόδωρος ο Γεωμέτρης 9ος αι.
Καθηγητής γεωμετρίας στη Σχολή της Μαγναύρας
52. Λέων ο Μαθηματικός 9ος αι.
Γεννήθηκε στην Θεσσαλία , σπούδασε στην Άνδρο και στην Πόλη. Ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς , είναι ο πρώτος που εισήγαγε τα γράμματα στην θεωρητική αριθμητική και άλγεβρα. Γεωμέτρης, μηχανικός, αστρονόμος και φιλόσοφος. Πρύτανης της Σχολής της Μαγναύρας δίδαξε σ' αυτή τετρακτύ. (Γεωμετρία, αστρονομία, αριθμητική και μουσική). Κατασκεύασε τον πρώτο οπτικό τηλέγραφο που αναφέρεται στην Ιστορία ο οποίος τοποθετήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας. Διέσωσε πολλά αρχαία κείμενα.
53. Φωτιος ο Α' 820-891
Θεολόγος, νομικός, ιστορικός, φιλόσοφος, γεωγράφος, αστρονόμος, μαθηματικός Πατριάρχης Κων/πόλεως
54. Κωνσταντίνος ο Σικελός 9ος-10ος αι.
Μαθηματικός.
55. Γρηγόριος 10ος αι.
Καθηγητής αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας. Επινόησε έναν βελτιωμένο τύπο αστρολάβου τον οποίον ονόμασε "κόσμημα μαθηματικόν". Θεωρείται ο πρόδρομος των αστρονομικών παραδοχών του 14ου-15ου αι.
56. Ήρων ο Βυζαντινός 10ος αι. Μαθηματικός, αρχιτέκτονας και μηχανικός. Αναφέρεται ως ο επινοητής του "επιμονιδίου φαρμάκου" το οποίο προκαλούσε τόνωση του οργανισμού και καταπράυνση του αισθήματος της πείνας.
57. Νικηφορος Πατρίκιος 10ος αι
Καθηγητής γεωμετρίας στο πανεπιστήμιο Μαγναύρας
58. Ελευθεριος Ζεβεληνός 11ος αι
Αστρονόμος
59. Ιωαννης ο Ιταλός 11ος αι.
Φιλόσοφος, μαθηματικός
60. Συμεων Σηθης 11ος αι.
Αστρονόμος, βοτανολόγος και ιατρός
61. Μιχαήλ Ψελλός 1018 - 1096
Φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος, φυσικός, νομικός και φιλόλογος. Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κωνσταντινουπόλεως. Σπούδασε στην Αθήνα και στην Πόλη.
62. Μάρκος ο Έλλην. 11ος αι.
Λόγιος και αστρονόμος
63. Μιχαήλ ο Εφέσιος 11ος αι.
Καθηγητής του πανεπιστήμιου Κων/πολης
64. Ιερόφιλος ο Σοφιστής 12ος αι.
Διαιτολόγος, φαρμακολόγος
65. Νεόφυτος ο Μοναχός 12ος αι.
Εισηγητής των "ινδικών αριθμών" στο Βυζάντιο.
66. Πρόδρομος ο Μοναχός 12ος αι.
Μαθηματικός, αστρονόμος αλλά και μονάχος ερημίτης δάσκαλος του Νικηφόρου Βλεμμύδη
67. Μιχαήλ ο Ιταλικός 12ος
Ασχολήθηκε και με αστρονομία.
68. Νικηφόρος Βλεμμύδης 1197-1272
Μαθηματικός. Αστρονόμος, γεωγράφος, ιατρός, θεολόγος. Η μεγαλύτερη πνευματική μορφή του 13ου αιώνα σπούδασε στην Νίκαια 4 χρόνια κλασσικές σπουδές και ιατρική στην Σμύρνη παρακολούθησε μαθήματα αριθμητικής, γεωμετρίας, αστρονομίας και οπτικής στη Σκάμανδρο της Τρωάδας. Έγραψε πολλά φυσικομαθηματικά βιβλία.
69. Γεώργιος Ακροπολίτης 1220 - 1282
Πολιτικός, μαθηματικός, αστρονόμος. Ίδρυσε στην Πόλη βιβλιογραφικό εργαστήριο για να αντιγράφονται και να διασώζονται κείμενα και έργα προγενέστερων και αρχαίων.
70. Νικόλαος Μυρεψός 1222 - 1255
Ιατρός, βοτανολόγος. Συγγραφέας του έργου "Δυνάμερον" που περιλαμβάνει 2656 ιατρικές συνταγές. Αυτό το βιβλίο αποτέλεσε μέχρι και τον 15ο αιώνα το επίσημο φαρμακευτικό κώδικα της Δύσης και το επίσημο σύγγραμμα της ιατρικής σχολής του Παρισιού.
71. Μανουήλ Ολοβόλος 1240 - 1290
Αστρονόμος και μαθηματικός
72. Γεώργιος Παχυμέρης 1242 - 1310
Μέγας φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος και ιστορικός. Ασχολήθηκε με τον Διόφαντο. θεωρείται από τους πρώτους βυζαντινούς που ασχολήθηκαν με τα γραμμικά συστήματα. Έγραψε την τετράβιβλο (quadrivium)
73. Μάχιμος Πλανούδης 1255 - 1310
Μαθηματικός, αστρονόμος, βιβλιογράφος και φιλόλογος
74. Μανουήλ Βρυέννιος 14ος αι.
Αστρονόμος, μαθηματικός, θεωρητικός μουσικός
75. Θεόδωρος Μετοχίτης 1260 - 1332
Πρόδρομος της ανθρωπιστικής αναγέννησης του 15ου αιώνα. Μεγάλη επιστημονική μορφή του Βυζαντίου. Αστρονόμος, μαθηματικός, φιλόσοφος και ιστορικός. Γράφει ο Μετοχίτης (τέλη 13ου αιώνα) "... σε μας που έχουμε την ίδια καταγωγή και την ίδια γλώσσα με κείνους (τους αρχαίους Έλληνες) και είμαστε διάδοχοι τους.."
76. Μανουήλ Φίλης 1275 - 1345
Βοτανολόγος, ζωολόγος.
77. Βαρλαάμ ο Καλαβρός 1290 - 1348
Έλληνας φιλόσοφος, αστρονόμος, μαθηματικός. Δάσκαλος του Πετράρχη και του Βοκκακίου. Γράφει ο Βοκκάκιος σε ένα γράμμα του για τον Βαρλαάμ: «...δεν υπήρχε ανάμεσα στους Έλληνες άλλος άνθρωπος με τόση αληθή σοφία και τόσες αμέτρητες γνώσεις" θεωρείται ένας από τους πρόδρομους της αναγέννησης». Ο Στήβεν Ράνσιμαν ("Η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση" σελ.82) τον θεωρεί ως έναν από τους ιδρυτές της σύγχρονης άλγεβρας. Ίδρυσε σχολή στην Θεσσαλονίκη στην οποία διδάσκονταν η φιλοσοφία, η αστρονομία και τα μαθηματικά.
78. Νικηφόρος Γρηγοράς, από την Ηράκλεια του Πόντου 1295 - 1359
Μεγάλος σοφός της εποχής των Παλαιολόγων. Αστρονόμος και μαθηματικός και πλατωνικός φιλόσοφος. Μελέτησε επισταμένως το ζήτημα του ημερολόγιου και τον καθορισμό της εορτής του Πάσχα. Εξακρίβωσε το σφάλμα κατά τον υπολογισμό της πανσελήνου μετά την εαρινή ισημερία και βάσει αυτού κατάρτισε σχέδιο διόρθωσης του Πασχαλίου. Το σχέδιο το υπέβαλλε προς συζήτηση σε ομάδα σοφών την "Λογικήν Πανήγυριν" και στον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β' το 1324. Το σχέδιο εγκρίθηκε, αλλά για να μην γίνει σύγχυση μεταξύ των αμαθών και προκαλέσει διχασμό στην εκκλησία, δεν προέβη στην διόρθωση. Έτσι η αλλαγή του ημερολογίου δεν έγινε το 1324, αλλα το 1578 από τον παπα Γρηγόριο τον 13ο και την Δύση.
79. Γρηγόριος Χιονιάδης 13ος-14ος αι.
Αστρονόμος και ιατρός στην Τραπεζούντα. Καθηγητής αστρονομίας στην Ακαδημία θετικών επιστήμων Τραπεζούντας.
80. Κωνσταντίνος Λυκίτης 13ος - 14ος αι.
Αστρονόμος. Δίδαξε στην Ακαδημία Τραπεζούντας. Μελέτησε και ασχολήθηκε και με την οπτική.
81. Ιωάννης Πεδιάσιμος 13ος-14ος αι.
Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Κων/πολεως. Έγραψε έργα με μαθηματικό/γεωδαιτικό περιεχόμενο.
82. Ιωάννης Αβράμιος 14ος αι.
Αστρονόμος, ιατρός.
83. Ελευθέριος ο Ηλείος 14ος αι.
Αστρονόμος.
84. Θεόδωρος Μελιτηνιώτης 1310 - 1389.
Ο μεγαλύτερος ίσως αστρονόμος του Βυζαντίου μετά τον Γρηγορά.
85. Ισαακ Άργυρος 1310 - 1372.
Μαθηματικός, αστρονόμος.
86. Δημήτριος Κυδώνης 1324 - 1398.
Πολιτικός, θεολόγος και μαθηματικός. Μεταλαμπάδευσε στην Δύση πολύτιμες μαθηματικές γνώσεις.
87. Νικόλαος Ραβδάς 14ος αι.
Μαθηματικός από την Σμύρνη
88. Μανουήλ Μοσχόπουλος 14ος αι.
Λόγιος και μαθηματικός.
89. Μιχαήλ Βαλσάμων 14ος αι.
Ιερωμένος. Φιλόσοφος και μαθηματικός
90. Γεώργιος Γεωμέτρης 14ος αι.
Μαθηματικός.
91. Δημήτριος ο Πεπαγωμένος 14ος αι.
Ζωολόγος, πτηνολόγος, φαρμακολόγος και ιατρός.
92. Ιωάννης Κάτραρης 14ος αι.
Έζησε στην Θεσσαλονίκη , κωμωδιογράφος και αστρονόμος.
93. Νικόλαος Καβάσιλας 14ος αι.
Μαθηματικός. Αστρονόμος και θεολόγος. Σε επιστολή του έδωσε μια ερμηνεία στα αίτια του σχηματισμού του ουράνιου τόξου. Εκτέλεσε πειράματα πάνω στην διάθλαση του φωτός και στην πορεία των ακτίνων, μέσα σε μια διάφανη σφαίρα με νερό. Στις εργασίες του Καβάσιλα στηρίχτηκαν οι δυτικοί για να εξηγήσουν το ουράνιο τόξο. Το 1611 ο Μαρξ Αντώνιο ντε ντομινις δημοσίευσε μια εξήγηση για το ουράνιο τόξο που δεν διαφέρει από την εξήγηση του Καβάσιλα 3 αιώνες πριν.
94. Ανδέας Λιβαδηνός 14ος αι.
Αστρονόμος, γεωγράφος.
95. Μανουήλ ο Τραπεζούντιος 14ος αι.
Κληρικός, μαθηματικός και αστρονόμος. Δίδαξε μαθηματικά στην Ακαδημία θετικών επιστημών Τραπεζούντας. θεωρείται από πολλούς ότι ίδρυσε αστεροσκοπείο στην Τραπεζούντα. Επί εποχής του αναπτύχθηκε στην Ακαδημία η τριγωνομετρία.
96. Νεόφυτος Προδρομηνός 14ος αι.
Βοτανολόγος.
97. Γεώργιος Χρυσοκόκκης 14ος αι.
Αστρονόμος. Μαθηματικός και Γεωγράφος. Δίδαξε αστρονομία στην Ακαδημία Τραπεζούντας.
98. Μανουήλ Χρυσολωράς 14ος-15ος αι.
Αστρονόμος, φιλόσοφος.
99. Ιωάννης Χορτασμένος 1370 - 1437.
Αστρονόμος, μαθηματικός και γεωγράφος.
100. Γεώργιος Αμιρούτσης 15ος αι.
Μαθηματικός και αστρονόμος. Μέγας Λογοθέτης του Δαβίδ Κομνηνού τον οποίον πρόδωσε κατά πολλούς και "τιμήθηκε" από τον Μεχμέτ τον Τούρκο.
== Τα μοναστήρια στη Ρωμανία ==
