12.398
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
→Διαδοχή
==Διαδοχή==
Κατά το δεύτερο αιώνα και ειδικότερα τα πρώτα μεταποστολικά χρόνια διασώζεται επιστολή [[Κλήμης Ρώμης|Κλήμεντος]] η οποία συντάχθηκε το 96 μ.Χ. και είναι ένα σπουδαίο εύρημα προς μελέτη, που κατά την Ορθόδοξη και Καθολική θεολογία θεωρείται αποδεικτικό κατοχυρώσεως του επισκοπικού αξιώματος ιδίως δε της διαδοχής. Η σημαντικότητα της επιστολής έγκειται στο οτι ο Κλήμης υπήρξε μαθητής του [[Απόστολος Παύλος|Αποστόλου Παύλου]]<ref>Ειρηναίου, κατά Αιρέσεων 3,3,3</ref> και θεωρείτο φορέας εξαιρετικής αυθεντίας<ref>Ποιμένας του Ερμά, Όρασις. «Πέμψει ουν Κλήμης εις τας έξω πόλεις εκείνω γάρ επιτέτραπται. Γραπτή δε νουθετήσει τας χήρας και τους ορφανούς. Συ δε αναγνώσει εις ταύτην τη πόλιν μετά των πρεσβυτέρων, των προϊσταμένων της εκκλησίας»</ref>. Με βάση τον Ποιμένα ο Κλήμης έχει υπερτοπική εξουσία, ενώ η επιστολή είναι πολύ σημαντική αν ληφθεί υπόψη και η χρονολογία συγγραφής. Στην επιστολή διακρίνεται η Παύλειος ιερατική κατάταξη αλλά στη θέση των προφητών τίθονται οι επίσκοποι.<ref>Όρασις 3,5,1. Πρβλ και Παραβολή 9,15,4-16,5-25,) «Οι μεν ουν λίθοι οι τετράγωνοι και λευκοί και συμφωνούντες ταις αρμογαίς αυτών, ούτοι εισίν οι Απόστολοι και <u>επίσκοποι</u> και διδάσκαλοι και διάκονοι… επισκοπήσαντες και διδάξαντες απλώς και διακονήσαντες αγνώς και σεμνώς τοις εκλεκτοίς του θεού, οι μεν ουν κεκοιμημένοι, οι δε έτι όντες</ref> Εάν δε η ιεραρχική απαρίθμηση, εισαγόμενη με ενιαίο άρθρο, είναι απαρίθμηση λειτουργιών και όχι τάξεων, τότε είναι επίσης σημαντική η απόδοση του έργου των προφητών με το έργο των επισκόπων.
Η επιστολή Κλήμεντος προς την επισκοπή Κορίνθου συγκέντρωσε μεγάλο ενδιαφέρον των θεολόγων καθότι αποτελεί το παλαιότερο εύρημα διαδοχής των ρόλων προφήτη-επισκόπου. Ιδίως στα χωρία 42,1-4 και 44,1-6. Η επιστολή αναφέρεται στην έριδα της τοπικής εκκλησίας της Κορίνθου. Η φράση μάλιστα που συγκεντρώνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι «οι απόστολοι ημών έγνω δια του κυρίου ημών Ιησού Χριστού οτι έρις εσται επί του ονόματος της επισκοπής». Το περιεχόμενο κινείται σε δυο άξονες. Την ανάπτυξη του τοπικού ιερατείου και τη θεμελίωση της μονιμότητάς του, με την αναγωγή στην αποστολική αυθεντία. Έτσι παρατηρείται πως ενώ στην Καινή Διαθήκη ο όρος επισκοπή αναμφίβολα αναφέρεται στο τοπικό ιερατείο, στην επιστολή Κλήμεντος αναφέρεται ως προς την Αποστολική λειτουργία. Επίσης η άσκηση της αυθεντίας σε κάθε τοπική κοινότητα, κατά τον Κλήμη δύναται να ασκηθεί μόνο από ένα άτομο. Ο Κλήμης σε μία προσπάθεια διατήρησης της ενότητας της εκκλησίας εισάγει για πρώτη φορά την έννοια της στρατιωτικής ιεραρχίας ως πρότυπο ασκήσεως εξουσίας<ref>Α΄ Κλήμεντος 37,3-4</ref>. Αυτό τελικά που προσπαθεί να επιτύχει είναι η απόδειξη της σχέσεως της αποστολικής διαδοχής και τοπικού ιερατείου<ref>Kαι οι Απόστολοι ημών έγνωσαν δια του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ότι έρις εσται επί του ονόματος της επισκοπής . Δια τούτον ουν την αιτίαν, πρόγνωσιν ειληφότες τελείαν, κατέστησαν τους προειρημένους. Και μεταξύ επινομήν έδωσαν, όπως εάν κοιμηθώσι,<u>διαδέξονται έτεροι δεδοκιμασμένοι άνδρες την λειτουργίαν αυτών</u>. Τους <u> κατασταθέντας,</u> υπ εκείνων, ή μεταξύ υφετέρων <u>ελογίμων</u> ανδρών συνευδοκησάσης της <u>εκκλησίας πάσης</u>… τούτους ου δικαίως νομίζειν αποβάλεσθαι της λειτουργίας. Αμαρτία γάρ μικρά ημίν εσται , εάν τους αμέμπτως και οσίως προσενεγκότας τα δώρα της επισκοπής»</ref>. Μέσα από το κείμενο συμπεραίνουμε ότι αφενός η εγκαθίδρυση ενός τοπικού ιερατείου δεν κρινόταν απαραίτητη για την εποχή των Αποστόλων, εν τούτοις όμως έσπευσαν να εγκαθιδρύσουν ιερατείο εξαιτίας της έριδος . Κατ’ αυτό τον τρόπο γίνεται εύλογη, η ανάγκη για την θέσπιση του ενδιάμεσου βαθμού που σταδιακά μεταβλήθηκε ως φορέας εξουσίας στην εκκλησία, ιδιαίτερα δε μετά το πέρας των αποστόλων που ήσαν οι αυθεντικοί φορείς. O όρος ελλόγιμοι προφανώς είναι και οι δεδοκιμασμένοι και εφαρμόζοντας την «επινομήν» ενεργούσαν σαν διάδοχοί τους. Έτσι σύμφωνα με τον Βλάσιο Φειδά η έριδα αυτή δεν πρέπει να θεωρηθεί άσχετη με τη γενικότερη μεταβατική περίοδο του τέλους-θανάτου των Αποστόλων. Στη ίδια δε προβληματική πρέπει να τεθεί και το ζήτημα του Διοτρεφή ο οποίος αρνήθηκε να αναγνωρίσει την αυθεντία ακόμα και του Ευαγγελιστή Ιωάννη.
Μέσα από τις επιστολές Κλήμη είναι γενικά παραδεκτό, ότι έχουμε μια πρώτη αρχική διαδοχή των όρων. Στην επιστολή του Ποιμένα έχουμε την αντικατάσταση των όρων, πλήν όμως δεν έχει αποσαφηνιστεί κατά πόσο μιλάμε για ιεραρχική τάξη ή για λειτούργημα. Στην περίπτωση των Επιστολών του Ιγνατίου διαφαίνεται η σαφής σύνδεση των άνω όρων. Κατά το Βλάσιο Φειδά αυτό οφείλεται σε δυο λόγους. Στην εξέλιξη της αποστολικής διαδοχής συγκλίνουσα προς την τοπική διασύνδεση με το τοπικό ιερατείο αλλά και η εγκατάσταση του Προφήτη σε κάποια περιοχή, που αμέσως τον έχριζε αρχιερέα, όπως μαθαίνουμε από την επιστολή Κλήμη. Μάλιστα στην προς Φιλιππησίους επιστολή αναφέρει την επισκοπή των Φιλίππων «[[Πολύκαρπος Σμύρνης|Πολύκαρπος]] και οι συν αυτώ πρεσβύτεροι». Έτσι φαίνεται πως η χειροτονία από απόστολο σε προφήτη ευνόησε την αμεσότερη σχέση του ρόλου επισκόπου –προφήτη, αφού οι προφήτες ήσαν άρρηκτα συνδεδεμένοι με κάποια επισκοπή. Ο επίσκοπος δε στις επιστολές Ιγνατίου είναι φορέας εξαιρετικής αυθεντίας αφού αποκαλείται πολλές φορές μόνο με το όνομά του. Έτσι οι άνω δυο όροι επίσκοπος-προφήτης μέσα στον β΄ αιώνα φαίνεται να περνάει σε μεταβατικό στάδιο. Σε άλλη επιστολή του φαίνεται να αυτοαποκαλείται επίσκοπος Συρίας<ref>Ρωμαίους 2,2</ref> και άρα με βάση το περιεχόμενό της, στην Εκκλησία της Συρίας φαίνεται να έχει επιτευχθεί το νέο οργανωτικό σύστημα. Επίσης η αναφορά στην ίδια επιστολή «Μνημονεύεται εν τη προσευχή υμών της εν Συρία εκκλησίας, ήτοις αντί εμού ποιμένι τω Θεώ χρήται. Μόνος αυτός επισκοπήσει και η ημών αγάπη» είναι απίθανο να διατυπωνόταν αν ο επισκοπικός θεσμός δεν είχε καθιερωθεί με νέα έννοια στη Συρία.
