12.426
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
→Θεολογία-Τριαδολογία-Ανθρωπος
Ο Μάξιμος στη ζήτημα της θείας [[Ουσία|ουσίας]] είναι πιστός ακόλουθος της πατερικής θεολογίας, επηρεασμένος ιδιαίτερα όμως από τον [[Ευάγριος Ποντικός|Ευάγριο]] και τον [[ψευδο-Διονύσιος Αρεοπαγίτης|Αρεοπαγίτη]]. Η θεία ουσία είναι καθόλα απρόσιτη στη γνωστική ιδιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και ο ανθρώπινος νους είναι δυνατόν να έλθει σε γνώση του Θεού μόνο μέσω των ενεργειών Του<ref>Π.Χρήστου, ο.π., σελ. 279</ref>. Έτσι εισάγει την [[Αποφατική θεολογία|αποφατική]] θεώρηση της ουσίας του θεού, η οποία δεν είναι μια απλή άρνηση κατά τα μετέπειτα δυτικά πρότυπα, αλλά πλήρης ανικανότητα να αποδοθεί κάποια λογική κατηγορία σε αυτή. Η μόνη γνώση η οποία τελικά μπορεί να υπάρξει, μπορεί να πραγματοποιηθεί δια μέσου της έκστασης, η οποία είναι η υψηλότερη βαθμίδα της θεώσεως-η [[μυστική θεολογία]]. Ο φυσικός νους δηλαδή κατά τον Μάξιμο αδυνατεί να φτάσει στη θεολογία. Γι αυτό απαιτείται η συνεργία του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]], το οποίο ικανώνει το νου να υπερβεί το φυσικό και να ενταχθεί σε μία νέα σφαίρα, που ανώτατη βαθμίδα της είναι η [[έκσταση]] και η [[όραση του θεού]]. Είναι μια κίνηση του Θεού προς τον άνθρωπο, αλλά και του ανθρώπου προς το Θεό. Ο νους όμως σε καμία περίπτωση δε καταργείται και δεν αφανίζεται, αντίθετα, εξυψώνεται, διευρύνεται, μεταμορφώνεται<ref>Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 343</ref>. Στο σημείο αυτό ο άνθρωπος ανυψώνει το νου και την ύπαρξη εκτός της κτιστής σφαίρας και ανέρχεται στην όραση του θεού, εγκαταλείποντας το εγώ. Εισέρχεται στο στάδιο της αγάπης<ref>Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 345</ref>. Έτσι οδηγείται στην τελική βαθμίδα της θεώσεως, όπου βεβαία δεν υπάρχει οτιδήποτε το στάσιμο, αλλά μία διαρκής τελείωση. Είναι η στιγμή που υπαρκτικά και δίχως την προσωπική εξάλειψη της προσωπικής ύπαρξης ή μίας ύπαρξης εκτός των χωροχρονικών και κτιστών δεδομένων, ο νους του Χριστού, εγκατοικεί όχι κατουσίαν, αλλά φωτίζοντας τον ανθρώπινο νου. Αυτή είναι μια βιωματική εμπειρία στην ψυχή του θεωμένου.
Τα μυστήριο της τριάδος γνωρίζεται κατά το Μάξιμο μέσω του Λόγου. Ο Θεός είναι τριάδα και συνάμα μονάδα. Αποτελούν ετερότητες, αλλά αδιάσπαστα ενωμένες σε μία μονάδα, χωρίς καμία συγχώνευση ή μίξη. Ταυτόχρονα ενεργούν και επιθυμούν πάντοτε το ίδιο πράγμα. Παράλληλα αναφέρεται με σαφήνεια στο ζήτημα του [[filioque]]. Ο Πατήρ είναι αιτία τόσο του Υιού όσο και του Αγίου Πνεύματος, κάτι που αναφέρει ότι το ομολογούν και στη Δύση<ref>Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 347</ref>. Μάλιστα οι ίδιοι αναφέρουν πως το Πνεύμα εκπορεύεται δια του Υιού για να δηλώσουν τη συγγένεια και το αχώριστο της ουσίας. Ο Θεός Λόγος λοιπόν, το δεύτερο πρόσωπο της Τριάδος, είναι ο ίδιος ο Θεός της Αποκαλύψεως, ο οποίος με τη Δύναμή του φέρει σε ύπαρξη τον κόσμο και τον συντηρεί καθότι στη σχέση του με αυτόν, δηλαδή μέσω των ενεργειών του, τον ικανώνει να μετέχει στις θείες τελειότητες. Ο θεωμενος νους είναι αυτός ο όποιος ικανώνεται να γνωρίσει πίσω από την κτιστότητά του τον Αίτιο και Δημιουργό.
Κατά το Μάξιμο η Αποκάλυψη είναι μία. Φυσική και υπερφυσική αποκάλυψη δε νοούνται ως δυο επάλληλα στρώματα, αλλά έχουν κοινό δρόμο. Η πορεία τελικά οδηγεί στη γνώση και τη θεωρία. Έτσι γνωρίζει τους λόγους όντων που κρύβονται πίσω από την κτίση, συνάμα δε και τα θεία πράγματα. Δεν υπάρχει δηλαδή γνώση μέχρι τη φυσική αποκάλυψη και εν συνεχεία κατάκτηση της υπερφυσικής, αλλά μια ενιαία σταδιακή παράλληλη κατάκτηση. Ο κόσμος κατά το Μάξιμο τελικά είναι κτιστός και ριζικά διάφορος από τα Θεό. Δεν είναι αιώνιος, αλλά βρισκόταν στην προαιώνια βουλή Του. Εδώ ουσιαστικά ξεπερνά τον Ωριγενισμό. Αυτό το πραγματοποιεί κάνοντας μία ριζική διαφορά μεταξύ θέλησης του θεού (θέληση στο Μάξιμο σημαίνει σχέση, παράλληλα δε σε όλη τη πατερική γραμματεία, εξυπακούεται την οντολογική ενεργειακή σχέση) και της ουσίας της κτίσης. Το ένα είναι απεριόριστο, το άλλο περιορισμένο, το ένα είναι αιώνιο, το άλλο με αρχή και τέλος. Οι λόγοι αυτοί, τα παραδείγματα, τα πρότυπα, αποτελούν μια δυναμική πραγματικότητα, η οποία δεν αποτελεί απλώς την έννοια, το περίγραμμα, το νόμο, αλλά κυρίως τη διαμορφούσα αρχή του. Άνθρωπος με τη σειρά του έχει κομβικό ρόλο μέσα στη κτίση. Ο άνθρωπος είναι το κέντρο της δημιουργίας που περικλείει δυνητικά όλες τις θείες δυνατότητες και αποτελεί εικόνα του Λόγου. Είναι ένας μικρός κόσμος, μέσα στο κόσμο που καλείται να θεωθεί. Ο κτιστός κόσμος δημιουργήθηκε για χάρη του.
