Αλλαγές

Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το γεγονός ότι το αρνητικό περιεχόμενο του όρου ''Μεσαίωνας'', ''"δεν καθορίστηκε από ιστορικούς με ιστορικά κριτήρια, μα από φιλόλογους ουμανιστές, που για κύριο κριτήριο τους είχαν την ποιότητα του γραπτού λατινικού λόγου: ο μεσαιωνικός λατινικός γραπτός λόγος ήταν «βαρβαρικός», εν σχέσει προς τον κλασσικό λατινικό λόγο. Τούτο το τόνισε ήδη ο ίδιος ο Cellarius'' (Κελάριος<ref>Ο Χριστόφορος Κελλάριος στα τέλη του 17ου αιώνα ονόμασε το ιστορικό του έργο «Ιστορία των μέσων χρόνων» (Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, ''Εισαγωγή στη Μεσαιωνική Ιστορία και τη μελέτη της'', Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1990, σελ. 11) και οριστικοποιεί την τριχοτόμηση της ιστορίας (Ζακυθηνός Διονύσιος, ''Αναγέννησις και Αναγεννήσεις-Ελληνικαί Ανακεφαλαιώσεις'', Αθήναι 1978, σελ. 19).</ref>)...''που είχε χαρακτηρίσει τους προηγούμενους της εποχής του αιώνες ως «σκοτάδια»"''<ref>Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, ''Εισαγωγή στη Μεσαιωνική Ιστορία και τη μελέτη της'', Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1990, σελ. 11.</ref>. Πρόκειται για ένα φαινόμενο το οποίο ''"απολυτοποιώντας τα εντελώς σχετικά κριτήρια...μιας ομάδας ή μιας γενεάς"'', επέβαλλε ''"αξιολογικά κριτήρια"'', ενώ και η ιστορία επέλεξε πολύ συχνά ''"το υμνολόγιο από την καταγραφή των εμπειριών"''<ref>Bloch Marc, ''Απολογία για την ιστορία'' (μτφρ. Γαγανάκης Κώστας), Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 1994, σελ. 153.</ref> παραβιάζοντας κατά κάποιο τρόπο τον επιστημονικό της ρόλο<ref>''"Οι άνθρωποι λησμονούν πως μια αξιολογική κρίση έχει λόγο ύπαρξης μόνον ως προετοιμασία μιας πράξης και νόημα μόνο σε σχέση με ένα σύστημα συνειδητά αποδεκτών ηθικών αναφορών...Αναίτιες καταδίκες συνοδεύονται από μάταιες αποκαταστάσεις. Ροβεσπιεριστές, αντι-ροβεσπιεριστές, έλεος! Πείτε μας μόνο ποιος ήταν ο Ροβεσπιέρος"'' (Bloch, ''Απολογία...'', ό.π.).</ref>. Τις περισσότερες φορές οι αξιολογήσεις ''"υπαγορεύονται από ποικίλες προκαταλήψεις"'', όμως ''"οι πολιτισμοί κρίνονται στην ιδιοτυπία τους και ποτέ δεν τους συγκρίνουμε αξιολογικά, για να κάνουμε λόγο για κατωτερότητα του ενός και ανωτερότητα του άλλου· μιλάμε γι' αυτή την κατωτερότητα ή την ανωτερότητα μόνο κατά την εξέταση των ίδιων των στοιχείων του ίδιου πολιτισμού"''<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Ιστορία της Βυζαντινής Φιλοσοφίας'', Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1994, σελ. 308.</ref>.

Στο πνεύμα αυτής της μια τέτοιας αξιολογικής κρίσης, ''"η «Αναγέννηση» εφεύρε τον «Μέσον Αιώνα» και κατ' αντιδιαστολήν προς τούτον έπλασε τον «μύθον» της"''<ref>Ζακυθηνός, ''Αναγέννησις...'', ό.π., σελ. 18.</ref>, καθώς όμως η ιστοριογραφία απομακρυνόταν από την εποχή της πολεμικής ανάμεσα σε "σκότος" και "φως" η οποία παραμόρφωνε τα πράγματα, και πλησίαζε προς το ωριμότερο στάδιο της εποχής του ''ρομαντισμού'', αποκάλυψε ''"το πραγματικόν πρόσωπον του μακρού εκείνου και αιχμηρού διαδρόμου, εις τον οποίον εδόθη το όνομα του Μεσαιώνος"''<ref>Ζακυθηνός, ''Αναγέννησις...'', ό.π., σελ. 21.</ref> θέτοντας σε νέες βάσεις το ''"πρόβλημα της Αναγεννήσεως"''<ref>Ζακυθηνός, ''Αναγέννησις...'', ό.π., σελ. 22.</ref>. Τελικά, κάτω από νέο πνεύμα αντιμετώπισης, η ''Μεσαιωνική Ιστορία'' κατακερματίστηκε, φανερώθηκε λιγότερο στατική, και ταυτόχρονα, η ''Αναγέννηση'' έχασε λίγη από τη λάμψη της και παρουσιάστηκε λιγότερο αιφνίδια και μοναδική απ' ότι πιστευόταν, ενώ αναγνωρίστηκαν μια σειρά από άλλες αναγεννήσεις μέσα στο ιστορικό έδαφος του ''Μεσαίωνα'' ''"των οποίων η επίδρασις δεν απέβη επί ματαίω δια τους ακολουθήσαντας χρόνους"''<ref>Ζακυθηνός, ''Αναγέννησις...'', ό.π., σελ. 23-24.</ref>.