18.267
επεξεργασίες
Αλλαγές
==Βίος==
Ο Ωριγένης πέρασε στην προστασία μιας πλούσιας γυναίκας για σύντομο χρονικό διάστημα, την οποία εγκατέλειψε εξαιτίας του ότι στην οικογένειά της ανήκε και ένας αιρετικός ονόματι Παύλος. Δεδομένου ότι η διδασκαλία του πατέρα του επέτρεπε να διδάσκει, αναβίωσε το [[203]] το κατηχητικό σχολείο, ο τελευταίος δάσκαλος του οποίου, ο Κλήμης, προφανώς είχε διωχθεί. Ωστόσο οι διώξεις συνεχίζονταν κι έτσι ο νέος δάσκαλος επισκεπτόταν ακατάπαυστα τους φυλακισμένους, παρευρισκόταν στα δικαστήρια και ανακούφιζε τους καταδικασμένους. Ο ίδιος απέφυγε τη δίωξη σαν από θαύμα. Η φήμη του και ο αριθμός μαθητών του αυξήθηκαν γρήγορα, έτσι ώστε ο Δημήτριος, επίσκοπος της Αλεξανδρείας, τον περιόρισε στην κατήχηση του χριστιανικού [[δόγμα|δόγματος]] και μόνο. Ο Ωριγένης, για να είναι εντελώς ανεξάρτητος, πούλησε τη βιβλιοθήκη του για ένα ποσό που του εξασφάλισε το καθημερινό εισόδημα των 4 οβολών, με τους οποίους έζησε την υπόλοιπη ζωή του. Διδάσκοντας στο μεγαλύτερο τμήμα της, αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της νύχτας στη μελέτη της [[Βίβλος|Βίβλου]] και έζησε μια ζωή άκαμπτου ασκητισμού. Η φλογερή τάση του για ασκητισμό τον έκανε να ακολουθήσει κυριολεκτικά την εντολή του Ματθαίου και να αυτοευνουχιστεί (xix. 12). Σε τούτη την απόφαση ήταν εν μέρει επηρεασμένος, επίσης, από την πεποίθησή του ότι ο Χριστιανός πρέπει να ακολουθεί τις λέξεις του Κυρίου του δίχως επιφυλάξεις. Ωστόσο αργότερα έκρινε διαφορετικά την ακραία πράξη του.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Καρακάλλα, περίπου το [[211]]-[[212]], ο Ωριγένης έκανε μια σύντομη επίσκεψη στη [[Ρώμη]], αλλά η σχετική χαλαρότητα των χριστιανικών ηθών υπό την αρχιερατική διοίκηση του Ζεφυντίτη φαίνεται πως τον απογοήτευσε. Επιστρέφοντας στην Αλεξάνδρεια άρχισε πάλι να διδάσκει με νέο ζήλο, ενδυναμωμένος από τις αντιθέσεις. Όμως, το σχολείο μεγάλωσε τόσο, ώστε ένας άνθρωπος δεν αρκούσε να τα βγάλει πέρα με τους πολυπληθείς κατηχούμενους που πίεζαν ανυπόμονα για στοιχειώδη εκπαίδευση, και τους βαπτισμένους που αναζητούσαν ερμηνεία της Βίβλου. Υπό αυτές τις περιστάσεις, ο Ωριγένης εμπιστεύτηκε τη διδασκαλία των κατηχουμένων στον Ηρακλά, τον αδελφό του μάρτυρα Πλούταρχου, του πρώτου μαθητή του. Καθώς το ενδιαφέρον του στρεφόταν όλο και περισσότερο προς την ''εξήγηση'', μελέτησε αναλόγως τα [[Εβραϊκή γλώσσα|Εβραϊκά]], αν και δε διαθέτουμε κάποια συγκεκριμένη γνώση για την εκπαιδευτική του δραστηριότητα σε αυτή τη [[γλώσσα]]. Περίπου το 212 ή το [[213]] ο Ωριγένης γνωρίζεται με τον Αμβρόσιο Αλεξανδρείας, τον οποίο μεταστρέφει από τον [[Βαλεντιανισμός|Βαλεντιανισμό]] στην [[Ορθοδοξία]]. Αργότερα, το [[218]], ο πλούσιος Αμβρόσιος έκανε μια επίσημη συμφωνία με τον Ωριγένη για την έκδοση των έργων του. Όλα τα επόμενα έργα του Ωριγένη (εκτός από τα κηρύγματά του) ήταν αφιερωμένα στον Αμβρόσιο. Κατά το 213 ή [[214]] ο Ωριγένης επισκέφθηκε την [[Αραβία]] κατά παράκληση του έπαρχου, ο οποίος ήθελε να συζητήσει μαζί του. Έμεινε για σύντομο χρονικό διάστημα στην Πέτρα και κατόπιν επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια. Την επόμενη χρονιά, το [[215]], εξαιτίας μιας εξέγερσης ο Καρακάλλας εξαπέλυσε τους στρατιώτες του να λεηλατήσουν την πόλη, έκλεισε τα σχολεία και έδιωξε όλους τους αλλοδαπούς. Το τελευταίο μέτρο ανάγκασε το Αμβρόσιο να καταφύγει στην [[Καισάρεια]], όπου εγκαταστάθηκε πλέον μόνιμα. Ακολούθησε ο Ωριγένης, καθώς η αναταραχή σταμάτησε τη δραστηριότητά του ως δασκάλου και έθεσε την ασφάλειά του σε κίνδυνο. Έφυγε από την Αίγυπτο, πηγαίνοντας προφανώς με τον Αμβρόσιο στην Καισάρεια, όπου έμεινε για κάποιο χρονικό διάστημα. Εκεί, άρχισε να διδάσκει την ερμηνεία των Γραφών, κατά παράκληση του επισκόπου της [[Ιερουσαλήμ]] Αλέξανδρου και του Θεόκτιστου Καισαρείας. Όταν η σύγχυση στην Αλεξάνδρεια σταμάτησε, ο Δημήτριος ανακάλεσε τον Ωριγένη, πιθανώς το [[216]], Από τη δραστηριότητά του Ωριγένη κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας λίγα είναι γνωστά, αλλά αφιερώθηκαν προφανώς στη διδασκαλία και το γράψιμο. Το τελευταίο έγινε ευκολότερο με τη βοήθεια του Αμβρόσιου, ο οποίος του παρείχε επτά στενογράφους για υπαγόρευση πολλούς γραφείς για να ετοιμάζουν τα αντίγραφα και διάφορα κορίτσια για να πολλαπλασιάζουν αυτά τα αντίγραφα. Κατά παράκληση του Αμβρόσιου άρχισε έναν εκτενή σχολιασμό της Βίβλου, αρχίζοντας με τον Ιωάννη. Συνέχισε με τη ''Γένεση'', τους ''Ψαλμούς'' και τους ''Θρήνους'', εκτός από τις συνοπτικές εξηγήσεις των επιλεγμένων κειμένων, (που διαμορφώνουν τα δέκα βιβλία του, τους ''Στρωματείς''). Έγραψε επίσης δύο βιβλία για την Ανάσταση και το έργο του ''Περί των Πρώτων Αρχών''.
Ο Ωριγένης έφυγε από την Αλεξάνδρεια και εγκατασταθηκε μόνιμα στην Καισάρεια. Ακολούθησε μια σειρά από επιθέσεις εναντίον του, που φαίνεται ότι προέρχονταν από την Αλεξάνδρεια, είτε για τον ευνουχισμό του (έγκλημα, σύμφωνα με το [[ρωμαϊκό δίκαιο]]) είτε για την υποτιθέμενη ετεροδοξία του. Ωστόσο, όλα αυτά μόνον η Ρώμη τα πρόσεξε. Η [[Παλαιστίνη]], η [[Φοινίκη]], η [[Αραβία]] και η [[Αχαΐα]] δεν έδωσαν καμία προσοχή στις κατηγορίες. Στην Αλεξάνδρεια ο Ηρακλάς τέθηκε επικεφαλής του σχολείου του Ωριγένη και σύντομα, μετά το θάνατο του Δημήτριου, έγινε επίσκοπος. Στην Καισάρεια ο Ωριγένης έγινε δεκτός με χαρά, ενώ φιλοξενήθηκε επίσης στην [[Καππαδοκία]] και την [[Αντιόχεια]]. Αγαπήθηκε βαθειά από τους μαθητές για τα κηρύγματα, τη [[διαλεκτική]], τη [[φυσική]], την [[ηθική]] και τη [[μεταφυσική]] του, θέτοντας κατά συνέπεια τα θεμέλιά του για το θέμα της [[Θεολογία|θεολογίας]]. Προσπάθησε να καταγράψει την [[επιστήμη]] από τη χριστιανική άποψη και να ανυψώσει τον [[Χριστιανισμός|Xριστιανισμό]] σε μια κοσμική θεωρία συμβατή με τον Ελληνισμό.
Λίγα είναι γνωστά για τα τελευταία είκοσι χρόνια της ζωής του Ωριγένη. Κήρυττε τακτικά τις Τετάρτες και τις Παρασκευές και αργότερα καθημερινά. Προφανώς ανέπτυξε μια εξαιρετική λογοτεχνική παραγωγικότητα, ενώ τα περιστασιακά ταξίδια του γίνονταν κυρίως για λόγους έρευνας. Στις διώξεις της εκκλησίας του ο Ωριγένης δεν προσπάθησε να δραπετεύσει. Βασανίστηκε επί μέρες δίχως να λυγίσειΟ Ωριγένης ακολούθησε το παράδειγμα του πατέρα του ''Λεωνίδη'' που μαρτύρησε κατά το διωγμό που πραγματοποιήθηκε το [[202]] με βάση το διάταγμα του ''Σεπτιμίου Σεβήρου'' που στρεφόταν κατά των χριστιανών που ήταν πρώην ειδωλολάτρες<ref>Παν. Κ. Χρήστου, ''Ωριγένης'', Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (ΘΗΕ), τόμ. 12, Αθήνα 1962-1968, στ. 574</ref>. Έτσι, το [[249]]-[[250]] μ.Χ., κατά το διωγμό του Δεκίου (''Gaius Messius Quintus Decius'', Ρωμαίος αυτοκράτορας 249-251 μ.Χ.), η σχολή του Ωριγένη στην Καισάρεια της Παλαιστίνης έκλεισε<ref>'Ιστορία Εικονογραφημένη', εκδ. Πάπυρος, τεύχ. 343 (1997), σελ. 11</ref>, και ο ίδιος φυλακίσθηκε, ''"υποβληθείς εις τας υπό σιδηρώ κλοιώ και μυχοίς ειρκτής τιμωρίας'"''<ref>Θεοδώρου Ανδρέας, 'Ιστορία των Δογμάτων - τόμ. 1ος, μέρος 2ον, Η ιστορία του δόγματος από της εποχής των Απολογητών μέχρι του 318 μ.Χ.', Γρηγόρης, Αθήνα 1978, σελ. 332</ref>. Yπέμεινε με καρτερία όλες τις ταλαιπωρίες και λίγο καιρό μετά απελευθερώθηκε. Η απελευθέρωσή του συνέπεσε με την αλλαγή αυτοκράτορα που έγινε μετά τον θάνατο του ''Δεκίου'' και την ανάληψη καθηκόντων από τον ''Γάλλο'' (''Gaius Vibius Trebonianus Gallus'', Ρωμαίος αυτοκράτορας [[251]]-[[253]] μ.Χ.)<ref>Mark Water, ''The New Encyclopedia of Christian Martyrs'', John Hunt Publishers, 2001, αλλά φαίνεται πως τα βασανιστήρια σελ. 193</ref>. Διέφυγε έτσι προσωρινά τον οδήγησαν στο θάνατο, που τον βρήκε όμως τέσσερα χρόνια αργότερα καταβεβλημένο από τις κακώσεις που είχαν επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την ήδη κλονισμένη υγεία του<ref>Τσάμης Γ. Δημητρίος, 'Εκκλησιαστική Γραμματολογία', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 83</ref>. Σύμφωνα Ο ''Φώτιος'' διασώζει εσφαλμένη μαρτυρία του ''Παμφίλου'' σύμφωνα με το μύθο την οποία ο Ωριγένης πέθανε στη φυλακή από τα βασανιστήρια, παραμένει όμως άγνωστο αν πράγματι ο Πάμφιλος είχε καταγράψει αυτή την πληροφορία ή ο θάνατος Φώτιος κατά λάθος την απέδωσε σε εκείνον<ref>ΘΗΕ, ό.π., στ. 578</ref>. Αν και η ταφή ο Ευσέβιος δεν αναφέρει τον τόπο του θανάτου του έγιναν στην , κατά τον Ιερώνυμο και τον Επιφάνιο, πέθανε το [[Τύρος|Τύρο254]]σε ηλικία περίπου εβδομήντα ετών στην Τύρο της Φοινίκης, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν τούτη όπου αργότερα, υποστηριζόταν πως υπήρχε και ο τάφος του<ref>Θεοδώρου Ανδρέας, ό.π.</ref>. Τον έθαψαν με τιμές και όπως μαρτυρούν οι ιστορικοί της εποχής, ο τάφος του σωζόταν ακόμα και κατά την εκδοχήπερίοδο των Σταυροφοριών<ref>''Ωριγένης'', 'Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα', τόμ. 61, εκδ. Δίας, Αθήνα 2004</ref>.
==Το συγγραφικό έργο==
Η εξιδανικευτική τάση του να θεωρεί το πνεύμα ως τη μόνη πραγματική ύπαρξη είναι θεμελιώδης σε ολόκληρο το σύστημά του και τον οδήγησε για να καταπολεμήσει τις εκκλησιαστικές παραδόσεις περί κόλασης και παράδεισου. Η άποψή του στόχευε σε έναν προοδευτικό εξαγνισμό των ψυχών, έτσι ώστε να αντικρίσουν το Θεό τους πρόσωπο με πρόσωπο και να ενωθούν πλήρως μαζί Του. Τα μέσα για την επίτευξη αυτού του τέλους, αυτής της εσχατιάς, περιγράφηκαν από τον Ωριγένη με αρκετούς διαφορετικούς τρόπους, ο σημαντικότερος των οποίων ήταν η πλατωνική έννοια της εξαγνιστικής πυράς που καθαρίζει τον κόσμο του κακού και οδηγεί στην κοσμική ανανέωση. Σε μια περαιτέρω πνευματοποίηση της ιδέας ο Ωριγένης θα αποκαλέσει το Θεό αναλωτική πυρά. Καθώς οι ψυχές απελευθερώνονται από την αμαρτία και την άγνοια, ο υλικός κόσμος θα αναλωθεί μέσα από αμέτρητους αιώνες και στην έσχατη στιγμή ο Θεός θα βρεθεί μέσα σε όλα, ενώ οι κόσμοι και τα πνεύματα θα επιστρέψουν ''εις γνώσιν Θεού''.
Επίσης η τάση του να θεωρεί το πνεύμα ως τη μόνη πραγματική ύπαρξη τον οδήγησε να καταπολεμήσει τις [[Χιλιασμός|χιλιαστικές αντιλήψεις]] της εποχής του για μια χιλιετή επίγεια βασιλεία του [[Ιησούς Χριστός|Χριστού]], απορρίπτοντας την κυριολεκτική απόδοση των χωρίων 20-21 της Αποκάλυψης, και δίνοντας σ' αυτά μια μεταφορική ερμηνεία,<ref>Αυτό το κάνει στο "Σχόλιο στο κατά Ματθαίο" 12.30, [http://www.ccel.org/ccel/schaff/anf09.xvi.html] όπου διδάσκει ότι "η επιστροφή του Χριστού σηματοδοτεί την αποκάλυψη του Εαυτού Του και της Θειότητάς Του σε όλη την ανθρωπότητα, με τρόπο που όλοι μπορούν να συμμετέχουν στη δόξα Του, στο βαθμό που δίνουν αυτό το δικαίωμα οι πράξεις του καθενός". Βλ. Larry V. Crutchfield, “Origen” in ''Dictionary of Premillennial Theology,'' ed. Mal Couch (Grand Rapids: Kregel, 1996), 289.</ref> ώστε να αναφέρεται ως ο ισχυρότερος πολέμιος του Χιλιασμού. <ref>[http://www.newadvent.org/cathen/10307a.htm Καθολική Εγκυκλοπαίδεια]</ref>
==Η θέση του Ωριγένη στην Ορθόδοξη Εκκλησία==
Οι θεωρίες του Ωριγένη αλλά και ο ίδιος έχουν καταδικαστεί από την 5η Οικουμενική Σύνοδο.
<ref>«Ει τις μη αναθεματίζει Άρειον, Ευνόμιον, Μακεδόνιον, Απολινάριον, Νεστόριον, Ευτυχέα, και Ωριγένην , μετά των ασεβών αυτών συγγραμμάτων, και τους άλλους πάντας αιρετικούς, τους κατακριθέντας και αναθεματισθέντας υπό της αγίας καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας και των προειρημένων αγίων τεσσάρων συνόδων, και τους τα όμοια των προειρημένων αιρετικών φρονήσαντας ή φρονούντας και μέχρι τέλους τη οικεία ασεβεία εμμείναντας, ο τοιούτος ανάθεμα έστω…» Ε΄ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ 553 μ.Χ - ΒΛΑΣΙΟΥ ΦΕΙΔΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΜΟΣ Α΄- Σελ. 721 ΑΘΗΝΑΙ 1992.</ref> Βέβαια μέχρι την καταδίκη αυτή πολλοί πατέρες χρησιμοποιούσαν ποικιλοτρόπως τον Ωριγένη, παρότι σημείωναν τις παρεκκλίσεις του: ενδεικτικά αναφέρονται οι Αθανάσιος Αλεξανδρείας, Γρηγόριος Θεολόγος, Γρηγόριος Νύσσης, Ιωάννης ο Χρυσόστομος στην Ανατολή, και οι Ιλάριος Πικταβίου, Αμβρόσιος Μεδιολάνων, Βικέντιος Λειρίνου στη Δύση. Η στάση τους αυτή μπορεί να συνοψιστεί στη δήλωση του Θεοφίλου Αλεξανδρείας: "ει τι ουν εν αυτοίς (τοις βιβλίοις του Ωριγένους) εφεύρωκαλόν, τούτο δρέπομαι, ει δε τι μοι ακανθώδες φανείη, τούτο ως κεντούν υπερβαίνω". (Σωκράτης, Εκκλ. Ιστ. ΣΤ΄17).
Όπως γράφει στην Πατρολογία του Ο Στ. Παπαδόπουλος για τη θέση του Ωριγένη στην Ορθόδοξη Εκκλησία:
"Αποτέλεσμα της σαφούς συνοδικής καταδίκης του Ωριγένη υπήρξε οπωσδήποτε η μείωση του κύρους του, χωρίς όμως ο ίδιος να λησμονηθή ποτέ. Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς έμμεσα ή άμεσα, λίγο ή πολύ γνώριζαν το έργο του, χρησιμοποιούσαν από αυτό ό,τι θεωρούσαν καλό ή ακίνδυνο και στηλίτευαν τις παρεκκλίσεις του. [...] Με το έργο του ο Ωριγένης προσέφερε σπουδαίες υπηρεσίες [...]Η θεολογούσα Εκκλησία έχει βαθειά συνείδηση των δεδομένων αυτών (σ.σ. των αρνητικών), αλλά γνωρίζει και δύο ακόμη πράγματα: ότι [...] συχνά είχε μιλήσει οικοδομητικά ο Ωριγένης [...] Ιδού γιατί, πάντοτε και τώρα, η θεολογούσα Εκκλησία τρέφει αγάπη και θαυμασμό."
==Υποσημειώσεις==
<div style="font-size: 85%"><references/></div>
==Προτεινόμενη Βιβλιογραφία==
[http://www.earlychristianwritings.com/origen.html Πρώιμα Χριστιανικά Κείμενα: Πηγές για τον Ωριγένη (αγγλ.)]
:''Η αρχική μορφή του λήμματος βασίστηκε στην έκδοση 28/01/2006 του [http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A9%CF%81%CE%B9%CE%B3%CE%AD%CE%BD%CE%B7%CF%82&oldid=98045 αντίστοιχου] της [http://el.wikipedia.org/wiki/Κύρια_Σελίδα ελληνικής Βικιπαίδειας] υπό την άδεια [[GFDL]]. Βλ. σχετ. [http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A9%CF%81%CE%B9%CE%B3%CE%AD%CE%BD%CE%B7%CF%82&action=history ιστορικό]''.
{{Απολογητές}}
[[Κατηγορία:Εκκλησιαστικοί Συγγραφείς]]
[[Category:Αιρετικοί]]
[[Κατηγορία:Θεολόγοι]]
[[Κατηγορία:Απολογητές]]
[[Κατηγορία:Ζωτικά Άρθρα|Ω]]
[[Κατηγορία:3ος αιώνας|Ω]]
[[ar:أوريجانوس]]
[[en:Origen]]
[[ro:Origen]]
