18.262
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
Οι ποικίλες Αυτό πιθανώς συμβαίνει, κατά το Νίκο Ματσούκα, διότι μιλάμε για τέχνη η οποία δε γεννήθηκε ερήμην των θεολογικών και φιλοσοφικών αντιλήψεων<ref>Νίκος Ματσούκας, Ιστορία της Φιλοσοφίας, σελ. 470</ref>, τη στιγμή που πολλοί ερευνητές στο Βυζάντιο διαχωρίζουν την τέχνη σε θύραθεν και θεολογική<ref>ο.π., σελ. 473</ref>. Έτσι: :''"Από την εποχή της δεύτερης σοφιστικής το ελληνικό (ή ελληνιστικό) μυθιστόρημα πορεύεται πλάι πλάι με το αγιολογικό, απόκρυφο ή προδρομικό μυθιστόρημα, που θα εξελιχθεί στα λαϊκά συναξάρια και ποικίλα ασκητικά κείμενα. Γλώσσα, τεχνοτροπία και αναγνωστικό κοινό συνδέουν αυτά τα δύο είδη μυθιστορημάτων, οπότε και ιστορικοφιλολογικά αποδεικνύεται η εσφαλμένη διάκριση μεταξύ κοσμικού χριστιανικού. Πάντως εκείνο που έχει μέγιστη σπουδαιότητα...[είναι η] απλότητα ύφους, γλώσσας και περιεχομένου και συνάμα με εκπλήσουσα θεολογική βαθύτητα"''<ref>Νίκος Ματσούκας, Ιστορία της Φιλοσοφίας, σελ. 476</ref>. Ποικίλες δυσκολίες επίσης ξεκινούν από το γεγονός ότι οι συνεχείς μάχες και ανακατανομές εδαφών στις περιοχές των ανατολικών εκκλησιών, είχαν ως συνέπεια να αφανιστούν ''"πολλά πολύτιμα της κληρονομίας ημών μνημεία και πειστήρια"'' και απέμειναν μόνο λείψανα αυτών<ref>Ευστρατιάδης Σωφρόνιος (Μητρ. Λεοντοπόλεως), ''Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας'', Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1935, σελ. ιε΄.</ref>.
ro
==Συναξάρι και ιστορικότητα==
===Τα προβλήματαΤο πρόβλημα===Κατα Κατά κοινή ομολογία, τα συναξάρια και κατ' επέκταση, οι βίοι των αγίων, αποτελούν κείμενα τα οποία σύμφωνα με τον , όπως διατυπώνει ο π. Γεώργιο Μεταλληνό Γεώργιος Μεταλληνός, ''"παρουσιάζουν πολλά επιστημονικά προβλήματα, περισσότερα ίσως από κάθε άλλο κλάδο της βυζαντινής και μεταβυζαντινής φιλολογίας. Κατά τον Κ. Krumbacher 'μοιάζουν με πυκνό και παρθένο δάσος, στις απέραντες εκτάσεις του οποίου δεν εισδύει το φως του ήλιου και στα άδυτα του δεν οδηγεί κανένα μονοπάτι'<ref>Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Πηγές Εκκλησιαστικής Ιστορίας'', Αρμός, Αθήνα 1989, σελ. 142.</ref>.
Πέρα όμως από αυτό, σημαντικά προβλήματα δημιούργησαν και πολλοί ανώνυμοι συγγραφείς οι οποίοι με πολύ μεγάλη χρονική απόσταση από την εποχή ακμής του αγίου, έγραψαν βίους ''"χωρίς οι ίδιοι να έχουν τα αληθινά και πραγματικά βιώματα τους. Κατεχόμενοι μάλιστα αυτοί από τον άκριτο ενθουσιασμό της υπεροχής της χριστιανικής πίστεως και της όψιμης καί μεταχρονολογημένης κριτικής εναντίον των διωκτών της εκκλησίας...περιγράφουν τη συμπεριφορά των αγίων...με κομπασμό και θρασύτητα...που φέρουν αντί της σωτηρίας της ψυχής μια αντιφατική δικαίωση και το 'θρίαμβο' του συντάκτη των κειμένων αυτών"'' βάζοντας στο στόμα των αγίων μέχρι και λέξεις ή φράσεις υβριστικές ''"οι οποίες αλλοιώνουν τελείως τον χαρακτήρα και το ήθος των αγίων"''<ref>Κορακίδης Σ. Αλεξάνδρος, ''Αγιότητα και Μαρτύριο - Η Αγιολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας'', εκδ. Νεκτ. Παναγόπουλος, Αθήνα 2000, σελ. 127.</ref>.
===Η παρέμβαση της Εκκλησίας===
Ασφαλώς, όπως ο πιο πάνω [[Ιεροί Κανόνες|Κανόνας]] δείχνει, η Εκκλησία ποτέ δεν σταμάτησε να μεριμνά για την ποιότητα των αγιολογικών κειμένων, διαχωρίζοντας κατά καιρούς αρκετά απ' αυτά που βρέθηκαν, ''"ως επιλήψιμα και πλήρη μυθολογιών και ως ακατάλληλα αγιολογικά αναγνώσματα"'', τα οποία και απορρίφθηκαν<ref>Κορακίδης, ''Αγιότητα...'', ό.π., σελ. 128.</ref>. Άξια και σεβάσμια εκκλησιαστικά πρόσωπα, πολλές φορές ασχολήθηκαν με το έργο αυτό, όπως για παράδειγμα ο άγιος [[Νικόδημος Αγιορείτης|Νικόδημος ο Αγιορείτης]], του οποίου ''"η πολυμάθεια ...πολλά τα άτακτα ερρύθμισε"''<ref>Ευστρατιάδης, ''Αγιολόγιον...'', ό.π., σελ. ιε΄.</ref>, ώστε με επίπονη έρευνα και μελέτη, να δημιουργηθεί διαχωριστεί ένα σώμα αγιολογικών κειμένων που να αντέχουν στην κριτική της χριστιανικής διδασκαλίας<ref>Κορακίδης, ''Αγιότητα...'', ό.π., σελ. 128.</ref>.
===Το συναξάρι ως πνευματικό ανάγνωσμα===
Θα πρέπει όμως να γίνει κατανοητό, ότι σκοπός των ''Βίων'' είναι να οικοδομηθούν οι πιστοί και γι' αυτό ενίοτε δεν απουσιάζουν οι υπερβολές και ορισμένες ανακρίβειες<ref>Τσάμης, ''Αγιολογία...'', ό.π., σελ. 30.</ref>, για τις οποίες, κάποιες φορές, ευθύνεται το γεγονός ότι απέχουν αρκετά από το ιστορικό πλαίσιο του προσώπου στο οποίο αναφέρονται<ref>Τσάμης, ''Αγιολογία...'', ό.π., σελ. 32.</ref>.
Για να μπορέσει να επιτυεχθεί επιτευχθεί η ''"χωρίς προκαταλήψεις ανάγνωση"'' που απαιτούν τα κείμενα αυτά<ref>Τσάμης, ''Αγιολογία...'', ό.π., σελ. 31.</ref>, θα πρέπει πρώτα να ερμηνευτεί το "θαυμαστό" και το "παράδοξο" υλικό που εμπεριέχουν. Σύμφωνα με τον ''Αντώνιο Παπαδόπουλο'':
:''"Τα Συναξάρια παρουσιάζουν ομοιότητα με τη βυζαντινή αγιογραφία. Όπως η βυζαντινή αγιογραφία δε παριστάνει αλλά εκφράζει τα θέματα της, έτσι και τα Συναξάρια δεν εξιστορούν απλώς γεγονότα από τη ζωή των αγίων, αλλά τα εκφράζουν και τα ερμηνεύουν. Καί όπως στις βυζαντινές εικόνες τα πρόσωπα των αγίων εμφανίζονται εξαϋλωμένα και υπερφυσικά, έτσι και στους βίους των αγίων βλέπουμε την παρουσία του Θεού. Οι Βίοι των αγίων μας δίνουν μια έννοια από την καινή κτίση. Έτσι μπορούμε να εξηγήσουμε ότι πολλές φορές τα Συναξάρια δεν ασχολούνται με την ακριβολογία των επιμέρους γεγονότων<ref>Παπαδόπουλος Αντώνιος, ''Αγιολογία'', τόμ. Ι. ''Θέματα γενικά, ειδικά και εορτολογίου'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 41.</ref>.
Στα αγιολογικά κείμενα προέχει η παιδαγωγία και έτσι τα γεγονότα δίδονται σχηματοποιημένα. Ο τρόπος αυτός όμως είναι απαραίτητος για την προβολή και αποδοχή του ιδεώδους της αγιότητας, αλλά και ως πλαίσιο της αλήθειας με την πλαστικότητα του οποίου προετοιμάζεται η αποδοχή της<ref>Τσάμης, ''Αγιολογία...'', ό.π., σελ. 29.</ref>. ''"Οι βιογράφοι των αγίων δεν περιορίζονται απλώς στην αφήγηση των γεγονότων, αλλά προχωρούν στην υπεριστορική και πνευματική τους ερμηνεία, δείχνουν το υπέρλογο της παρουσίας του θεού στη ζωή των αγίων και προβάλλουν σχηματικά τον βίο τους ως σύμβολο του νέου, του αναγεννημένου εν Χριστώ ανθρώπου"''<ref>Τσάμης, ''Αγιολογία...'', ό.π.</ref>.
Εκείνος που διαβάζει τα κείμενα αυτά, ''"δεν πρέπει να περιορίζεται στην πλαστικότητα της αφηγήσεως και τη γοητεία, που ενδεχομένως ασκούν το περίβλημα και η μορφή, αλλά να υπερβαίνει την πλαισίωση και να οικειώνεται την κρυμμένη διαχρονική αλήθεια"'' και τότε ''"η εσχατολογική μορφή του αγίου προβάλλει''... [ως] ''πρότυπο μιμήσεως και κίνητρο τελειώσεως του καθημερινού και πάντα σύγχρονου ανθρώπου"''<ref>Τσάμης, ''Αγιολογία...'', ό.π., σελ. 30.</ref>. Αυτή η ''διαχρονική αλήθεια'' που διαπερνά ως ''ατράνταχτος άξονας'' όλα τα ιστορικά μνημεία της ορθόδοξης θεολογίας (λειτουργικά κείμενα, μορφές λατρείας ή τέχνης , εκκλησιαστική τέχνη, συναξάρια κ.άλπ.) ως ''ατράνταχτος άξονας'' και τα ενώνει σε μια ''"κοινή και βασική γραμμή"'' της ορθόδοξης δογματικής διδασκαλίας, είναι η ίδια η ορθόδοξη δογματική διδασκαλία<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Ορθοδοξία και Αίρεση στους εκκλησιαστικούς συγγραφείς του Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ αιώνα'', 2η έκδ., Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 14.</ref>.
==Υποσημειώσεις==
[[Κατηγορία:Λειτουργική]]
[[κατηγορία:Συναξαριστής|*]]
[[en:Synaxarion]]
[[ro:Sinaxar]]
