Αλλαγές

Το μυστήριο της Μετανοίας είναι αφενός το μυστήριο κατά το οποίο το πιστό μέλος της εκκλησίας μεταστρέφεται προσωπικά από πράξεις αντίθετες προς το θείο θέλημα και την παρά φύση ζωή<ref>Ν. Ματσούκας, ενθ.αν., σελ. 493</ref> και αφετέρου η εξουσία που έχει το ίδιο το σώμα της εκκλησίας ''"ως κοινότητα ή δια μέσου χαρισματικού φορέα, που είναι ο επίσκοπος και μετά όλοι οι άλλοι πρεσβύτεροι, να δίνει άφεση αμαρτιών ύστερα από την εξομολόγησή τους"''<ref>ο.π.</ref>. Είναι χαρακτηριστικό πως για την εκκλησία η λέξη μετάνοια σημαίνει "αλλαγή του νου", δηλαδή αλλαγή του προσανατολισμού της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης και της συμπεριφοράς του ανθρώπου. Μετάνοια σημαίνει επίγνωση ανεπάρκειας της ατομικής αυτοτέλειας του ανθρώπου, αναζήτηση της ζωής στην προσωπική σχέση με το Θεό, θέληση προσωπικής κοινωνίας μαζί Του<ref>Χ. Γιανναράς, Η ελευθερία του ήθους, σελ. 59</ref>. Γι αυτό το λόγο η εξομολόγηση θα πρέπει να κατανοείται ως μέσο θεραπευτικό μακριά από κάθε νομική σημασία. Η άφεση ''"απορρέει από την ίδια τη ζωή του σώματος, από τον ίδιο το λαό, γι αυτό και τα πρώτα χρόνια η εξομολόγηση γινόταν δημόσια και παρουσία όλου του πληρώματος. Το μυστήριο σήμαινε σύναξη του σώματος, όπως συμβαίνει σε κάθε μυστήριο"''<ref>Ν.Ματσούκας, ενθ.αν., 493</ref><ref>Και σήμερα διατηρούνται παρόμοιες παραστάσεις, όταν οι πνευματικοί καλούν τον πιστό, πρώτα να ζητήσει συγχώρεση από το πλησίον που έβλαψε και εν συνεχεία να προσέλθουν με άκρα ταπείνωση στο μυστήριο της εξομολόγησης</ref>. Το ότι σήμερα βέβαια δε συμβαίνει το μυστήριο κατ αυτόν τρόπο δε σημαίνει πως το πλήρωμα της εκκλησίας δε μετέχει. Σήμερα είναι [[επίσκοπος]] που εκπροσωπεί ως χαρισματικός φορέας το πλήρωμα αυτό<ref>ο.π.</ref>.

==Η Οι προϋποθέσεις του ορθού μυστηρίου==

Τα μυστήρια στην [[Ορθόδοξη Εκκλησία]] δεν έχουν μαγικό χαρακτήρα<ref>Ν. Ματσούκας, ενθ.αν., σελ. 469</ref>. Αυτό σημαίνει πως σε κάθε μυστήριο, πλην του βαπτίσματος<ref>Στην περίπτωση του βαπτίσματος έχουμε αποκατάσταση της φύσης. Όπως λοιπόν δεν απαιτείται συναίνεση από την πλευρά του ανθρώπου για τη γέννησή του, έτσι και στο βάπτισμα, που είναι αναγέννηση της ανθρώπινης φύσεως, δεν επιζητείται αντίστοιχη συναίνεση</ref>, απαιτείται η ειλικρινής διάθεση του πιστού καθώς και η απαραίτητη προετοιμασία. Έτσι και στο μυστήριο της μετανοίας. Η προσαγωγή στο ιερέα, η απλή και δίχως ουσιαστική διάθεση για διόρθωση και μεταστροφή ομολογία του σφάλματος και το διάβασμα της συγχωρητικής ευχής, αποτελούν τη μία όψη του μυστηρίου, που από μόνη της δεν επαρκεί.

Το πρώτο και απαραίτητο βήμα κατά τους πατέρες της εκκλησίας ώστε ο άνθρωπος να οδηγηθεί σε ένα ουσιαστικό μυστήριο και την κάθαρση, είναι η αυτογνωσία. Κατά τον [[Ιωάννης ο Χρυσόστομος|ιερό Χρυσόστομο]] ο άνθρωπος πρέπει ''"επιγνώναι τα αμαρτήματα και καταγνώναι των πλημελλημένων και καταδικάσαι εαυτούς"''<ref>Χρυσοστόμου, Εις την Α΄ Κορινθίους 28, 2</ref>. Γι'αυτό και ο [[Μέγας Βασίλειος]] μας λέγει πως η μετάνοια ''"καλεί το πρότερον εν εαυτό τινά βοήσαι"'' και ακολούθως ''"και συντρίψαι την εαυτού καρδίαν"''<ref>Μ. Βασιλείου εις τον Ησαΐα, 1, 34</ref>. Εξού και ''"το φάρμακον της μετανοίας κατασκευάζεται πρώτον από καταγνώσεως των οικείων αμαρτημάτων"''<ref>ΧρυσοστόμοςΧρυσόστομος, εις την προς Εβραίους επιστολή 9, 4</ref>. Είναι λοιπόν βασικό συστατικό η αναγνώριση του σφάλματος, διότι χωρίς αυτό, το μυστήριο δεν ενεργεί. Η συντριβή επίσης είναι απαραίτητο στοιχείο, όπως διαφαίνεται από τις Ευαγγελικές περικοπές, αλλά και την [[Παλαιά Διαθήκη]], στις περιπτώσεις του Αποστόλου Πέτρου και του Δαυίδ. Για την περίπτωση μάλιστα της συντριβής έχουμε πλειάδα πατέρων που αναφέρονται επί του θέματος. Εν αρχή στον [[Ποιμήν του Ερμά|Ποιμένα του Ερμά]], αλλά και στον [[Ιουστίνος ο Μάρτυς|Ιουστίνο]], τον Ωριγένη, τον [[Τερτυλλιανός|Τερτυλλιανό]]<ref>Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., 260</ref>. Μάλιστα τα ειλικρινή δάκρυα της μετανοίας κατά τον ιερό Χρυσόστομο ''"συγκολόντα συγκολώντα και ενούντα τον Θεό...(κατέστησαν) την πόρνην σεμνοτέρα παρθένων"''<ref>Χρυσοστόμου, Εις τον ιερεμία Ομιλία ΧΙΧ, 9στο Κατά Ματθαίον 6</ref>. Έτσι λοιπόν βασικό ζήτημα είναι η αναγνώριση των σφαλμάτων του ανθρώπου και η αυτοκατάκριση, δηλαδή η μη προσπάθεια δικαιολόγησης των πεπραγμένων, αλλά συντριβή και διάθεση μεταστροφής<ref>Π. Τρεμπέλα, ενθ.αν., 261</ref>. Μία ακόμα σημαντική παράμετρος είναι ότι ο πιστός προσέρχεται με συντριβή ενώπιον του Κυρίου, όχι για λόγους φόβου ενώπιον μία τιμωρίας. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε μια εγωιστική μετάνοια ανάλογη με αυτή του [[Ησαύ]] και του [[Ιούσα|Ιούδα]] οι οποίοι μεταστράφηκαν ενώπιον των συνεπειών της αμαρτίας τους<ref>Π. Τρεμπέλας, ενθ.αν., σελ. 261</ref>.

Σύμφωνα με τη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία μέσω της μετανοίας συγχωρούνται μεν οι αιώνιες ποινές, όχι όμως και οι πρόσκαιρες οι οποίες επιβάλλονται από το Θεό για τις αμαρτίες του ανθρώπου<ref>Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., σελ. 283</ref>. Κατά τη Ρωμαιοκαθολική μάλιστα εκκλησία τα επιτίμια έχουν χαρακτήρα ικανοποιήσεως της θείας δικαιοσύνης, και υπομένοντάς τα ο αμαρτωλός μετριάζει τις πρόσκαιρες ποινές. Αν όμως δεν προλάβει να ικανοποιήσει τη θεία δικαιοσύνη ο άνθρωπος, τότε θα υποστεί ποινές μετά θάνατον, όπως το καθαρτήριο πυρ της μέσης καταστάσεως<ref>ο.π.</ref>. Επιπρόσθετα οι σχολαστικοί πράττουν και μία ακόμα αιρετική δογματική προσέγγιση, αφού κατ αυτούς η εκκλησία παρεμβαίνει ή αίρει ολοτελώς τις πρόσκαιρες ποινές, αντλώντας εκ του θησαυρού των περισσευουσών αξιομισθιών του Χριστού και των Αγίων<ref>ο.π. 284</ref>. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού είναι οι παπικοί να διακρίνουν την άφεση από το μυστήριο, χαρακτηρίζοντάς τη ουσιαστικά μια δικαστική πράξη<ref>ο.π.</ref>. Κατ αυτούς το μυστήριο συγχωρεί πλήρως ως τελικά την αθέτηση και την ενοχή του θείου νόμου<ref>ο.π.</ref>. Έτσι και ο Πάπας έχει απόλυτη εξουσία επί των αφέσεων, έχοντας δικαίωμα απεριόριστης παροχής αφέσεων, ενώ κάθε επίσκοπος έχει δικαίωμα να παρέχει λυσίποινα ή αφέσεις 50 ημερών, οι μητροπολίτες 100 ημερών και οι καρδινάλιοι 200 ημερών. Το περί αφέσεως δόγμα στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία πρώτη φορά θεσμοθετήθηκε τον 11ο αιώνα. : ''Δείτε επίσης το λήμμα'' '''[[Επιτίμιο]]'''