Ιστορία Δογμάτων
Η Ιστορία Δογμάτων αποτελεί το γνωστικό αντικείμενο του κλάδου της Θεολογίας, το οποίο εξετάζει και παρουσιάζει με συστηματικό τρόπο την ιστορία της μορφολογικής ανάπτυξης των δογμάτων[1], ενώ ταυτόχρονα καταγράφει τους αγώνες της Εκκλησίας να διασφάλισει την ενότητα της πίστεως και την ακεραιότητα του περιεχομένου της πίστεως αυτής[2].
Όπως συμβαίνει και σε κάθε άλλη ιστορική επιστήμη, έτσι και στην Ιστορία Δογμάτων, η μέθοδος εργασίας πρέπει να είναι αυστηρά η ιστορική. Αυτό δεν σημαίνει την απλή παράθεση γεγονότων, αλλά έχει την έννοια μιας έρευνας της λογικής διασύνδεσης των ιστορικών γεγονότων κάθε εποχής, με ταυτόχρονη εξέταση της γένεσης και της δράσης των δυνάμεων που οδηγούν στη μορφολογική ανάπτυξη των δογμάτων[3]. Με τον τρόπο αυτό, η Ιστορία Δογμάτων επιδιώκει να παρακολούθησει και να ανασύνταξει την ιστορία της εκκλησιαστικής ενότητας με τη διεξοδική και αυστηρά αντικειμενική μελέτη των πηγών[4].
Περιεχόμενα
Περιεχόμενο - Σχέση προς τους άλλους κλάδους της Θεολογίας
Ένα πρώτο στοιχείο προς διευκρίνηση, είναι το ζήτημα αν η έννοια Ιστορία Δογμάτων μπορεί να συνυπάρξει με το αναλλοίωτο του δόγματος, έτσι όπως σαφώς το αποδέχεται η Ορθόδοξη Εκκλησία (περισσότερα για το γεγονός ότι κύρια πηγή του Δόγματος είναι η Αποκάλυψη εν Χριστώ, η οποία δεν επιδέχεται βελτίωση ούτε αφήνει χώρο για νέες επινοήσεις αληθειών, βλ. στο άρθρο Δόγμα): εφόσον δηλαδή, το δόγμα αποτελεί αλήθεια αυθεντική και αναλλοίωτη, πώς είναι δυνατόν να έχει ιστορία[5]; Για να γίνει κατανοητή η σχέση αυτή, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η Ιστορία Δογμάτων ασχολείται μόνο με την μορφολογική ανάπτυξη των δογμάτων, η οποία αποτελεί εξωτερικό και δευτερεύον στοιχείο του δόγματος[6], το οποίο μπορεί να μελετηθεί ιστορικά. Αντιθέτως, ο πυρήνας του δόγματος παραμένει αναλλοίωτος, χωρίς να βλάπτεται από την ιστορική αυτή πορεία η οποία αφορά μόνο το εξωτερικό του περίβλημα και μπορεί να περιλαμβάνει μεταβολές στον βαθμό της προοπτικής από την οποία παρατηρείται και ερμηνεύεται η θεία αλήθεια ή και προσθήκη μορφολογικών λεπτομερειών οι οποίες μέχρι κάποια δεδομένη στιγμή δεν υπήρχε η δυνατότητα να εκφραστούν[7].
Τα παραπάνω σημαίνουν ότι η στενή περί του δόγματος αντίληψη, η οποία υιοθετήθηκε από θεολόγους της Μεταρρύθμισης, ότι δηλ. δόγματα είναι μόνο οι αλήθειες που έχουν επίσημα διατυπωθεί, δεν είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτή από την Ορθόδοξη Εκκλησία[8]. Όχι μόνο επειδή η αρχαία εκκλησία ουδέποτε ερμήνευσε το δόγμα με τόσο στενή έννοια, αλλά το κυριότερο, επειδή μια τέτοια αντίληψη οδηγεί σε άτοπα, όπως για παράδειγμα ότι η Εκκλησία κατά την προ του 325 εποχή (Α΄ Οικουμενική Σύνοδος), οπότε και πρωτοδιατυπώθηκε (και όχι πρωτοεμφανίστηκε) επίσημα το τριαδικό και χριστολογικό δόγμα, εμφανίζεται ως στερούμενη όχι μόνο δογμάτων αλλά επίσης, και αληθειών, οι οποίες "δεν διετυπώθησαν επισήμως υπό της Εκκλησίας"[9].
Επιπλέον, οι αντιλήψεις αυτές συνοδεύονται και από την εσφαλμένη εκτίμηση ότι η έκταση της Ιστορίας Δογμάτων θα πρέπει να ξεκινά από τον 4ο και να φτάνει μέχρι τον 8ο αιώνα, δηλ. να περιορίζεται στο χρονικό εύρος των επτά Οικουμενικών Συνόδων, σαν η Ορθόδοξη Εκκλησία κατόπιν, να "απέβαλε παν δογματικόν ενδιαφέρον"[10].
Ιστορικά στοιχεία
Υποσημειώσεις
- ↑ Θεοδώρου Ανδρέας, Θέματα ιστορίας δογμάτων, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1986, σελ. 4.
- ↑ Σκουτέρης Β. Κωνσταντίνος, Ιστορία Δογμάτων, τόμ. Α΄, Αθήνα 1998, σελ. 15.
- ↑ Θεοδώρου, Θέματα ιστορίας δογμάτων, ό.π., σελ. 22.
- ↑ Σκουτέρης, Ιστορία Δογμάτων, ό.π.
- ↑ Θεοδώρου Ανδρέας, "Δογμάτων Ιστορία", ΘΗΕ, τόμ. 5 (1964), στ. 144.
- ↑ Θεοδώρου, Θέματα ιστορίας δογμάτων, ό.π., σελ. 28.
- ↑ Θεοδώρου, "Δογμάτων Ιστορία", ΘΗΕ, ό.π.
- ↑ ΘΗΕ, τόμ. 5 (1964), στ. 145.
- ↑ ΘΗΕ, τόμ. 5 (1964), ό.π.
- ↑ ΘΗΕ, τόμ. 5 (1964), στο ίδιο.
Βιβλιογραφία
- Θεοδώρου Ανδρέας, "Δογμάτων Ιστορία", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (ΘΗΕ), τόμ. 5, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1964, στ. 144-149.
- Θεοδώρου Ανδρέας, Θέματα ιστορίας δογμάτων, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1986, σελ. 4-41.
- Σκουτέρης Β. Κωνσταντίνος, Ιστορία Δογμάτων, τόμ. Α΄, Αθήνα 1998, σελ. 15-18.
