12.398
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
Εδώ η Η διδασκαλία περί υποταγής του Ιππολύτου φαίνεται προβληματική<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Β΄, σελ. 742</ref>. Ο ίδιος μάλιστα σε κάποιες αναφορές του δείχνει και μία τάση διθεϊσμού όπως τον κατηγορούσε ο Κάλλιστος καθώς ισχυριζόταν πως ''"Ένα (θεόν ορώ), πρόσωπα δε δύο, οικονομία δε τρίτην τη χάριν του Αγίου Πνεύματος"''<ref>Εις την αίρεσιν του Νοητού 18</ref>. Ο ίδιος όμως τόνιζε πως ''"Έις Θεός, ον ουκ άλλοθεν επιγιγνώσκομεν, αδελφοί εκ των Αγίων Γραφών..."''<ref>Εις την αίρεσιν Νοητού 9</ref> και πως ''"Ο ων πατήρ επί πάντων, ο δε Υιός δια πάντων, το δε Άγιον Πνεύμα εν πάσιν. Άλλως τε ένα Θεόν νομίσαι μη δυνάμεθα, εαν μη όντως Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι πιστεύσωμεν"''<ref>Εις την αίρεσιν Νοητού</ref>. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό πως στη διδασκαλία του Ιππόλυτου προτάσσονταν προτασσόταν η θεολογική προοπτική της υποταγής κάτω από την πίεση των μοναρχιανών<ref>Κων. Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων Α΄, σελ. 447</ref>, για να κατά την οποία έπρεπε να εξαρθεί την η ενότητα της [[Αγία Τριάδα|τριάδος]], η οποία επιβεβαιωνόταν από την υποταγή στην εξουσία του [[Θεός Πατήρ|Πατρός Θεού]]<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Β΄, σελ. 742</ref>.
→Τα έργα του
| Όνομα Εικόνας = Το μαρτύριο του Αγίου Ιππολύτου (σύμφωνα με το θρύλο του Προυδέντιου)
| ΗμερομηνίαΓέννησης = περ. 170
| ΗμερομηνίαΚοίμησης = περ. 235/236
| ΗμερομηνίαΕορτής = [[Πρότυπο:30 Ιανουάριος|30 Ιανουαρίου]]
| Ημερομηνίες =
==Ο βίος του==
Η εικόνα περί του βίου του Ιππολύτου, αλλά και της προσωπικότητάς, κατά βάση οφείλονται σε σύγχρονες ανακαλύψεις παρά στα αρχαία συγγράμματα. Οι ανακαλύψεις αυτές ήταν τόσο σημαντικές, και ιδίως του συγγράμματός του ''"Κατά πασών των αιρέσεων έλεγχος"'' που ανευρέθη κατά το 1842, που αν δεν τις είχαμε, θα είχαμε μία μάλλον ελλιπή και συγκεχυμένη εικόνα<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Β΄, σελ. 719</ref>, εξ αιτίας των αντιφατικών πληροφοριών που μας δίνουν οι αρχαίοι συγγραφείς<ref>Κων. Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων Α΄, σελ. 439</ref>. Η εικόνα που έχουμε αποκτήσει σήμερα είναι κατά γενική ομολογία αποδεκτή από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας, αν και υπάρχουν σχετικές αμφισβητήσεις<ref>ο.π.</ref>.
Στοιχεία για τα πρώτα χρόνια της ζωής του δεν έχουμε<ref>Κων. Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων Α΄, σελ. 439</ref>. Σύμφωνα με την πληροφορία του [[Φώτιος Α΄ ο Μέγας|Μεγάλου Φωτίου]], ο Ιππόλυτος στο σύγγραμμα ''"Σύνταγμα κατά πασών των αιρέσεων"'', αναφέρει πως διετέλεσε μαθητής του [[Ειρηναίος Λουγδούνου|Ειρηναίου]]<ref>Μυριόβιβλος 121</ref>. Από αυτό συνάγουμε την άποψη πως πιθανόν η Λυών είναι ο τόπος γέννησής του<ref>Π. Χρήστου, ενθ.αν., σελ. 720</ref>, ενώ η ημερομηνία γέννησής του τοποθετείται περί το 170. Η μόρφωσή του θεωρείται άρτια. Ήταν μέτοχος της Ελληνικής παιδείας και των φιλοσοφικών συστημάτων, καθώς όχι μόνο τα είχε σπουδάσει, αλλά έφερε και φιλοσοφικό τρίβωνα<ref>ο.π.</ref>.
Παραδόξως οι πρώτοι ιστορικοί δεν αναφέρουν τον τόπο δράσεώς του ([[Ευσέβιος Καισαρείας|Ευσέβιος]], [[Ιερώνυμος]]), αλλά οι μετέπειτα ιστορικοί ([[Λεόντιος Βυζάντιος]], [[Αναστάσιος Σιναΐτης]]) τον αναφέρουν σαφώς. Η αιτία είναι ότι δεν μπόρεσαν να ταυτοποιήσουν την επισκοπεία του στη Ρώμη, κάτι λογικό, αφού είτε συνυπήρξε επίσκοπος σχισματικά, είτε καθόλου. Η δράση του Ιππόλυτου αρχικώς προσδιορίζεται επί εποχής [[Ζεφυρίνος Ρώμης|Ζεφυρίνου Ρώμης]] (198-217), ίσως και νωρίτερα -, επί Βίκτορα Ρώμης<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία Α΄, σελ. 374</ref>, οπότε και χειροτονήθηκε πρεσβύτερος. Από την εποχή αυτή καταγράφει πλήθος συγγραμμάτων, κατά βάση αντιαιρετικά, αλλά και δογματικά, οργανωτικά και ποιμαντικά. Η φήμη του είχε υπερβεί μάλιστα τα όρια της Ρώμης, σε σημείο ο [[Ωριγένης]] να βρεθεί στη Ρώμη για να τον ακούσει<ref>Ιερώνυμος De viris illustribus 61</ref>. Ο ίδιος υπήρξε φλογερός κήρυκας, με ισχυρή προσωπικότητα, που αντιμετώπιζε τα προβλήματα της εκκλησίας με οξύτητα, πολλές φορές επικίνδυνη για την ειρήνη της<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία Α΄, σελ. 370</ref>. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού, ήταν να έρχεται σε σύγκρουση με τις όποιες αιρετικές αποκλίσεις και ιδίως τους [[Μοναρχιανισμός|μοναρχιανούς]]<ref>Π. Χρήστου, ενθ.αν., σελ. 721</ref>. Γι αυτό και χαρακτηρίζεται ως άκαμπτος χαρακτήρας, εν αντιθέσει με τον ευέλικτο [[Κάλλιστος Ρώμης|Κάλλιστο]], ο οποίος κατά το τέλος της ζωής του Ζεφυρίνου, ήταν ο ανταγωνιστής στον επισκοπικό θώκο.
Η σύγκρουση των δύο ανδρών έγινε ορατή και έντονη όταν ο Ιππόλυτος κατηγόρησε τον Κάλλιστο πως εξέφραζε μοναρχιανικές απόψεις. Ο Κάλλιστος ανταπέδωσε κατηγορώντας τον Ιππόλυτο ως διθεΐτη. Ο μεν Ιππόλυτος φαινόταν να μιλά για υποταγή του Λόγου, στην προσπάθεια να αποκρούσει τους μοναρχιανούς, ο δε Κάλλιστος αντιμετώπιζε το θέμα υπό το πρίσμα της εκκλησιαστικής παρουσίας της τριάδος, με πιθανές μοναρχιανίζουσες απόψεις<ref>Π. Χρήστου, ενθ.αν., σελ. 721</ref>. Η άποψη του Ιππόλυτου ότι ο Κάλλιστος, ήταν κοινωνός Σαβελλινιαστικών Σαβελλιανιστικών απόψεων, ήταν μάλλον υπερβολική, αφού ο Κάλλιστος είχε καταδικάσει και απορρίψει τον ΣαβελιανισμόΣαβελλιανισμό<ref>Κατά Αιρέσεων 9, 7</ref>. Από την άλλη ήταν πραγματικότητα ότι επεδείκνυε μία σχετική ανοχή υπέρ τους, εξ αιτίας της βοήθειας που λάμβανε στον αγώνα ενάντια των [[Μοντανισμός|Μοντανιστών]]<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία Α΄, σελ. 371</ref>. Η διαφωνία όμως επεκτάθηκε και στο ζήτημα της μετανοίας, όπου ο Κάλλιστος είχε εισάγει τη συγχώρηση των βαρέων αμαρτημάτων, ακόμα και στους κληρικούς<ref>Βλ. Φειδάς, Εκκλησιαστική ιστορία Α΄, σελ. 295</ref>. Οι "αυστηροί" της Ρώμης τελικά εξεγέρθηκαν και εξέλεξαν νέο επίσκοπο τον Ιππόλυτο, απορρίπτοντας τον Κάλλιστο, χαρακτηρίζοντας τους ακολούθους του, ως "σχολή" και "διδασκαλείο". Η άποψη πάντως ότι εξελέγη επίσκοπος, από μερικούς θεολόγους αμφισβητείται<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία Α΄, σελ. 374</ref>.
Η πιθανή επισκοπεία του διήρκεσε και επί [[Ουρβάνος Ρώμης|Ουρβάνου]] (222-230) και [[Ποντιανός Ρώμης|Ποντιανού]] (230-236). Κατά τον 235 ο Μαξιμίνος Θράκας εξαπέλυσε διωγμό, όπου τόσο ο Ποντιανός όσο και ο Ιππόλυτος εξορίστηκαν στη Σαρδηνία. Εκεί σύμφωνα με τον Προυδέντιο<ref>Peristephanon 11, 153 κ.ε.</ref>, συμφιλιώθηκαν, παύοντας το σχίσμα. Στη Σαρδηνία επίσης φαίνεται να εκοιμήθη ο Ιππόλυτος περί το 236, κάτω από βάρβαρη μεταχείριση<ref>Π. Χρήστου, ενθ.αν., σελ. 722</ref>. Εδώ πρέπει να τονιστεί, ότι ο Ιππόλυτος στο [[Λιβεριανός Κατάλογος|Λιβεριανό κατάλογο]], αναφέρεται ως [[μάρτυρας]] και [[πρεσβύτερος]], όχι όμως και ως [[επίσκοπος]]<ref>Κων. Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων Α΄, σελ. 440</ref>. Η μνήμη του τιμάται την 30 Ιανουαρίου.
==Η γραμματεία του==
===Θεώρηση===
Τα έργα του Ιππολύτου είναι πολυάριθμα και αποδεικνύουν ένα συγγραφέα παραδοσιακό, φορέα της θεολογίας του [[Ιγνάτιος Αντιοχείας|Ιγνατίου]] και του [[Ειρηναίος Λουγδούνου|Ειρηναίου]]<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία Α΄, σελ. 372</ref>. Το ύφος του είναι απλό και σαφές, με πλατιά κατάρτιση, γνώση της [[Φιλοσοφία|φιλοσοφίας]] και του [[Γνωστικισμός|γνωστικισμού]]. Γενικά χαρακτηρίζεται ως δημιουργικός και γόνιμος, αλλά σε μερικά σημεία διαφαίνεται μία συμπιληματικότητα. Χρησιμοποιεί αρκετά την αλληγορική μέθοδο , χωρίς να αγνοεί και να παραθεωρεί την ιστορικοφιλολογική, καθώς και τη μικρασιατική τυπολογία, η οποία του κληρονόμησε κάποιες [[Χιλιασμός|χιλιαστικές]] αντιλήψεις, χωρίς όμως να αγνοεί και να παραθεωρεί την ιστορικοφιλολογική<ref>Κων. Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων Α΄, σελ. 441</ref>. Η γραμματεία του επίσης υπήρξε σημαντικό βοήθημα για την αντιμετώπιση του [[Μοναρχιανισμός|μοναρχιανισμού]] κυρίως ως αντίδραση και όχι τόσο θεολογικά, αν και η επιμονή στα δύο [[Πρόσωπο|πρόσωπα]] του [[Χριστός|Χριστού]] υπήρξε σημαντική συμβολή στον αγώνα αυτό.
Ως συγγραφέας είναι πολυγραφότατος και καλύπτει αξιοσημείωτη θεματική ευρύτητα, αξιοσημείωτη. Είναι χαρακτηριστικό πως συχνά αντιπαραβάλλεται με τον [[Ωριγένης|Ωριγένη]] ως προς την θεματική ευρύτητα, αλλά θεωρείται σαφέστερος ως προς τη διατύπωση<ref>Κων. Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων Α΄, σελ. 440</ref>. Ο Ιππόλυτος χαρακτηρίζεται κατά βάση ως αντιγνωστικός και αντιαιρετικός συγγραφέας, που χρησιμοποιεί κατοχυρωμένα επιχειρήματα, με σαφή και επιμελημένο λόγο και λαγαρή, διαρθρωμένη και μεθοδική σκέψη<ref>Κων. Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων Α΄, σελ. 441</ref>. Με τον Ιππόλυτο επίσης θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως κλίνει ένα κεφάλαιο της αντιαιρετικής θεολογίας και εισερχόμαστε σε μία βαθύτερη και συστηματικότερη μελέτη του χριστιανικού [[Δόγμα|δόγματος]]. Παρόλα αυτά άφησε αξιόλογο έργο, τόσο από ιστορικής, όσο και από θεολογικής άποψης, στηριζόμενος κατά βάση στον Ειρηναίο, την [[Αγία Γραφή]] και την εκκλησιαστική [[Ιερά Παράδοση|παράδοση]]<ref>Κων. Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων Α΄, σελ. 441</ref>.
===Τα έργα του===
====Έκθεση του έργου του====
Ο κατάλογος των έργων του εκτενής, αλλά όχι πλήρης, βρίσκεται στη ράχη και την πλευρά ενός αδριάντος του και συμπληρώνεται από αναφορές του Ιερωνύμου, του Ευσεβίου, του Αναστασίου Σιναΐτου, του Φωτίου κ.α.<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Α΄, σελ. 723</ref>. Μέχρι και τις αρχές του 19ου αιώνα πέραν των καταλόγων δε διαθέταμε κανένα διασωθέν σύγγραμμά του, παρότι κατά την εποχή του έτυχαν ιδιαίτερης διάδοσης, όπως παρατηρούμε από τις πολυάριθμες μεταφράσεις των έργου του<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Α΄, σελ. 723</ref>. Με το χρόνο όμως αυτές εξαφανίστηκαν πιθανώς εξ αιτίας της έλλειψης δογματικής ακριβολογίας, αλλά και τη φθορά της ελληνικής γλώσσας στη Δύση. Οι ανακαλύψεις αυτές όμως έφεραν στο φως σημαντικά έργα του, μερικά μάλιστα στα ελληνικά.
Τα συγγράμματά του μπορούμε να κατατάξουμε σε 5 κατηγορίες: τα απολογητικά, τα ερμηνευτικά, τα αντιαιρετικά, τα χρονολογικά και εσχατολογικά και τέλος σε πραγματείες διαφόρων θεολογικών και εκκλησιαστικών ζητημάτων.
Με την απολογητική ασχολήθηκε κυρίως κατά τα νεανικά του χρόνια, αλλά και όποτε αυτό κρινόταν αναγκαίο με βάση τις εξωτερικές συνθήκες. Στα απολογητικά του συγγράμματα επιχειρεί να καταδείξει την αρχαιότητα της ιουδαϊκής σοφίας, να αναδείξει τις αντιφάσεις του Πλατωνικού συστήματος, αλλά και να περιγράψει τα συστατικά του ανθρώπου. Στα περισσότερα κείμενά του όμως έχουμε απλώς σπαράγματα τα οποία δε μας δίνουν τη δυνατότητα να εξάγουμε σαφή συμπεράσματα περί των γραφομένων. Σε ότι αφορά τα ερμηνευτικά συγγράμματα υπήρξε ο συστηματικότερος ερμηνευτής μέχρι την εποχή του<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Β΄, σελ. 725</ref>. Κύρια εργασία του υπήρξε ο σχολιασμός με μία ή περισσότερες διαλέξεις πάνω σε βιβλικά χωρία ή επεισόδια των Γραφών. Και σε αυτή την περίπτωση έχουμε ελάχιστα χωρία των υπομνηματισμών του. Μερικά από αυτά διασώζονται ακέραια.
Τα αντιαιρετικά συγγράμματα, αποτελούν τα σημαντικότερα κείμενα του Ιππολύτου. Εκεί διαβλέπουμε τη μεστή θεολογική του σκέψη, αλλά και την προσωπικότητά του. Έτσι διαβλέπουμε το ζήλο, τη θέρμη, καθώς και τη μέθοδο πραγματεύσεώς του. Εν αρχή ξεκίνησε με αντιρρητικές πραγματείες εναντίον επί μέρους αιρετικών ομάδων όπως οι [[Άλογοι]], αλλά και κατά του [[Μαρκίων|Μαρκίωνα]]. Εν συνεχεία προέβη σε σύνθεση ενός γενικού αντιαιρετικού συγγράμματος το οποίο αποκαλείται ''"Προς άπασας τας αιρέσεις"'' ή ''"Σύνταγμα κατά αιρέσεων τριάκοντα δύο"''. Το σπουδαιότερο όμως έργο του ήταν το ''"Κατά πασών των αιρέσεων έλεγχος"''. Τα εσχατολογικά και χρονολογικά συγγράμματα σχετίζονται με την ιστορία της σωτηρίας, αλλά και με τις έσχατες ημέρες της ανθρωπότητας. Κύρια έργο του είναι το ''"Εις Δανιήλ"''. Τέλος ο ίδιος συνέταξε και διάφορα κείμενα τα οποία δε δύναται να ενταχθούν σε μια ενιαία ενότητα. Τέτοια κείμενα σχετίζονται με [[Ιεροί Κανόνες|Κανόνες]] της εκκλησίας, την Αποστολική παράδοση, ''"Ωδαί εις πάσας τας γραφάς"'' κ.α. Από αυτά τα κείμενα δεν έχει φτάσει κάτι σε εμάς σήμερα. Από έτερους συγγραφείς γίνεται επίσης μνεία για έργα του Ιππολύτου, όπως το ''"Περί Οικονομίας"'', ''"Λόγος στα Άγια θεοφάνεια"'', ''"Περί Πάσχα"'' κ.α.
====Συγγράμματα====
Τα έργα του Ιππολύτου εκδόθηκαν στα τέλη του 19ου και τις αρχές τους 20ου αιώνα. Στη σειρά GCS τα βρίσκουμε στην καλύτερη και πληρέστερη μορφή τους, χωρίς όμως να είναι όλα εκδεδομενα κριτικά.
*''Υπόμνημα εις το άσμα ασμάτων'' (κεφ. α-γ, 8): Γράφτηκε περί το 200. Διασώζεται ακέραιο σε Γεωργιανή μετάφραση και πιθανώς αποτελεί το πρώτο του σύγγραμμα. Πρόκειται μάλλον περί συναγωγής ομιλιών.
*''Περί Χριστού και περί αντιχρίστου'': Συντάχθηκε περί το 200, διασώζεται σε ελληνική μετάφραση και φέρει επίδραση από τον Ειρηναίο. Ασχολείται με το τέλος του κόσμου και τον Αντίχριστο.
*''Υπόμνημα εις τον Δανιήλ'': Συντάχθηκε περί το 204 την εποχή του διωγμού του Σεπτίμιου Σεβήρου. Αποτελείται από 4 βιβλία και αποτελεί το αρχαιότερο εξηγητικό υπόμνημα σε βιβλίο της Αγίας Γραφής.
*''Απόδειξις χρόνων του Πάσχα'': Σημειώνεται πίνακας του Πάσχα από το 222 και ύστερα
*''Προς Έλληνας και προς Πλάτωνα ή Περί της παντός ουσίας'': Συντάχθηκε προ του 222 και αποτελείται από 4 βιβλία. Διασώζεται αποσπασματικά και φέρει επιρροές από το έργο του [[Θεόφιλος Αντιοχείας|Θεοφίλου Αντιοχείας]].
*''Επιστολή προς Μαμαίαν ή περί Αναστάσεως'': Είναι σύγγραμμα το οποίο απευθύνεται προς την Ιουλία Μαμαία, μητέρα του Αυτοκράτορα Αλεξάνδρου Σεβήρου. Συντάχθηκε προ του 222 και αναφέρεται στο ζήτημα της αναστάσεως.
*''Υπόμνημα εις τα ευλογίας του Ισαάκ, του Ιακώβ και τους Μωϋσέως'': Αποτελεί υπόμνημα σε χωρία της Παλαιάς Διαθήκης.
*''Ομιλία εις τους ψαλμούς'': Ομιλία που αναφέρεται σε εισαγωγικά προβλήματα του βιβλίου των ψαλμών.
*''Εις την αίρεσιν του Νοητού'': Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα σύγγραμμά τού Ιππολύτου και συνάμα σπουδαία ιστορική και θεολογική πηγή. Είναι αντιαιρετικό κείμενο με το οποίο καταπολεμείται ο [[μοναρχιανισμός]] και συνεγράφη την εποχή της επισκοπής του Καλλίστου.
*''Ομιλία εξηγητικής περί Δαβίδ και Γολιάθ'': Αποτελεί υπομνηματισμό στο ''Γ΄ Βασιλειών ιζ΄'', και διασώζεται ολόκληρο σε γεωργιανή και αρμενική μετάφραση.
*''Συναγωγή χρόνων και ετών από κτίσεως κόσμου έως της ενεστώσης ημέρας'': Το σύγγραμμα αυτό αποτελεί είδος χρονογραφίας που αρχίζει με τη δημιουργία του κόσμου και τελειώνει το 234. Κύρια πηγή του έργου είναι η Αγία Γραφή.
*''Κατά πασών των αιρέσεων έλεγχος'': Είναι βιβλίο το οποίο συνετάχθη προς το τέλος της ζωής του. Αποτελεί το πλέον αντιπροσωπευτικό έργο του και αποτελείται από 10 βιβλία. Κάποιοι ερευνητές εξ αιτίας της μη αναφοράς του από τον Ευσέβιο και τον Ιερώνυμο υπέθεσαν πως δεν ήταν δικό του, ενώ έχει χρεωθεί τόσο στον Ωριγένη, όσο και στον Ιώσηπο. Σήμερα είναι βέβαιο πως είναι δικό του. Ο Ιππόλυτος στο πρώτο βιβλίο αναφέρει ποιες είναι οι απόψεις και οι αντιλήψεις των φιλοσόφων, έτσι ώστε να καταδείξει πως αυτές είναι οι πηγές των αιρέσεων.
*''Αποσπάσματα εξηγητικά'': Είναι αποσπάσματα εξηγητικών ομιλιών και συγγραφών του Ιππολύτου σε βιβλικά κείμενα.
*''Περί χαρισμάτων, Αποστολική παράδοσις'': Αποτελεί συρραφή δύο διαφορετικών κειμένων. Το πρώτο αναφέρεται στα χαρίσματα και τη σημασία τους, ενώ το δεύτερο είναι κανονιστική συλλογή, με αναφορές σε πληθώρα διατάξεων σχετικές με εκδηλώσεις του εκκλησιαστικού βίου. Η λειτουργικοκανονική αυτή συλλογή, συνετάχθη σταδιακά καθώς κυκλοφορούσε ήδη από τα μέσα του 2ου αιώνος, αλλά περιήλθε στα χέρια του Ιππολύτου, ο οποίος παρενέβη στη σύνταξη του κειμένου. Ποια είναι συμβολή και ποιο το εύρος της παρέμβασής του είναι άγνωστο. Παρόλα αυτά είναι πολύ σημαντικό διότι είναι το πρώτο κείμενο μετά τη [[Διδαχή των Αποστόλων|Διδαχή]] το οποίο έχει αντίστοιχο περιεχόμενο.
:'''Απολεσθέντα''':
Επτά βιβλία ακόμα γνωρίζουμε σήμερα από έμμεσες πηγές ότι είχε συγγράψει ο Ιππόλυτος, δίχως όμως να διασώζεται κάτι από αυτά. Αυτά είναι τα: ''"Σύνταγμα προς άπασας τας αιρέσεις"'', ''"Προς Μαρκίωνα"'', ''"Περί του Πάσχα"'', ''"Προτρεπτικός προς Σεβηρείναν"'', ''"Περί του αγαθού και πόθεν το κακόν"'', ''"Υπέρ του Κατά Ιωάννην ευαγγελίου και Αποκαλύψεως"'', ''"Κεφάλαια κατά [[Γάιος|Γαΐου]]"''.
:'''Νόθα ή αμφιβαλλόμενα''':
Τρία έργα σήμερα εξετάζονται σχετικά με τη γνησιότητα της συγγραφικής πένας του Ιππολύτου. Αυτά είναι τα: ''"Κατά αιρέσεως Αρτέμωνος"'', το οποίο αναφέρεται από τον Ευσέβιο. Το ''"Ομιλία εις το Πάσχα"'', το οποίο αρχικώς αποδόθηκε στον [[Ιωάννης ο Χρυσόστομος|ιερό Χρυσόστομο]]. Κατά τον ''Ch. Martin'' είναι του Ιππολύτου, καθότι διαφαίνεται χρήση του έργου του ''"Περί Πάσχα"''. Κάτι τέτοιο όμως είναι δύσκολο να αποδειχτεί. Τέλος για την ομιλία, ''"Αποδεικτική προς Ιουδαίους"'', προκρίνεται η άποψη ότι δεν ανήκει σε αυτόν.
==Η διδασκαλία του==
===Εισαγωγή===
Ο Ιππόλυτος ήταν Έλληνας θεολόγος που κατά βάση εκπροσωπούσε τη μικρασιατική και συριακή εκκλησιαστική παράδοση<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία Α΄, σελ. 370</ref>. Υπήρξε θεολόγος με αξιοσημείωτη ευρύτητα και πολυμέρεια, αποτελώντας τον καλύτερο μάρτυρα της [[Θεία Λειτουργία|λειτουργικής]] παραδόσεως της Ρωμαϊκής εκκλησίας, συνάμα όμως και τον τελευταίο ο οποίος έγραψε στην ελληνική<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία Α΄, σελ. 370</ref>. Η θεολογία του κατά βάση αποτελεί αντίδραση στους διωγμούς, την επιείκεια των αμαρτημάτων, τις σχέσεις με την εξουσία, την εγκατάλειψη της αγωνιστικότητας και των ενθουσιαστικών στοιχείων και ιδίως προς τις [[Αίρεση|αιρετικές]] αποκλίσεις και δη τον μοναρχιανισμό<ref>Αν. Θεοδώρου, ενθ.αν., σελ. 255</ref>. Η γλώσσα μάλιστα που χρησιμοποιούσε (Ελληνική), δεικνύει πως ήταν εκλεκτικιστής, καθώς στην εποχή του τη χρησιμοποιούσαν οι διανοούμενοι, που ανήκαν συνήθως στις πιο αυστηρές και ενθουσιώδεις ομάδες<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία Α΄, σελ. 372</ref>. Ο ίδιος παρότι ήταν μέτοχος της φιλοσοφικής παιδείας και χρησιμοποιούσε στοιχεία και σχήματα για να στηρίξει τη θεολογία του, απέρριπτε τη φιλοσοφία ως θεολογικό σύστημα και προέτασσε την καθαρότητα της πίστεως από τέτοιου είδους στοιχεία.
Η θεολογία του στηρίζεται πάνω στην Αγία Γραφή και επιχειρεί να εναρμονιστεί στην εκκλησιαστική παράδοση<ref>Κων. Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων Α΄, σελ. 458</ref>. Χρησιμοποιεί έτσι τόσο την κατά γράμμα ερμηνεία, όσο και την αλληγορία. Αναπτύσσει και διατυπώνει δογματικά ζητήματα με τρόπο εντυπωσιακό για την εποχή του, παραμένοντας πάντα σαφής, μεστός και απλός<ref>Κων. Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων Α΄, σελ. 458</ref>. Σε μερικά σημεία είναι άκαμπτος, χωρίς όμως να μπορεί να χαρακτηριστεί ως πνεύμα απολυτότητας. Αυτό που διαφαίνεται τελικά μέσα από το έργο του είναι πως δε συμβιβάζεται και δε γνωρίζει το δρόμο των εκκλησιαστικών ελιγμών.
Ο Λόγος αποκαλύφτηκε κατά τη δημιουργία, αλλά είχε γεννηθεί προ αυτής<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Β΄, σελ. 741</ref>. Στο σημείο αυτό ο Ιππόλυτος υποστηρίζει το φαινόμενο της υποταγής του Λόγου και τις δύο καταστάσεις του Λόγου. Τον προφορικό και τον ενδιάθετο<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Β΄, σελ. 742</ref>. Ο Λόγος δηλαδή αρχικά ήταν ενδιάθετος (δηλ. αόρατος και ανυπόστατος) και εν συνεχεία έγινε προφορικός (δηλ. ορατός και υποστατικός). Το παράδειγμα αυτό το βλέπουμε συχνά στους απολογητές και ιδίως τον [[Ιουστίνος ο Μάρτυς|Ιουστίνο]]. Ο Ιππόλυτος όμως προσθέτει και μία τρίτη κατάσταση, αυτή την υιότητος, δηλαδή της ενσαρκώσεως<ref>Εις την αίρεσιν του Νοητού 17</ref>.
====Χριστολογία====
Η Χριστολογία του Ιππολύτου κινείται στη βάση των δεδομένων της Αγίας Γραφής. Κατά τον ίδιο μάλιστα η παράδοση των [[Απόστολοι|Αποστόλων]] είναι αυτή που διασώζει την ορθόδοξη χριστολογία και καλύπτει πλήρως τις πνευματικές απαιτήσεις των ανθρώπων<ref>Κ. Σκουτέρης, ενθ.αν., σελ. 451</ref>. Ο Χριστός λοιπόν είναι ο προαιώνιος Λόγος του Πατρός, ο οποίος έγινε άνθρωπος. Κατά τη θεότητα είναι φορέας της θείας φύσεως, ενώ κατά την ανθρωπότητα, της επίγειας και ανθρώπινης. Η σάρκωση μάλιστα επιτελέστηκε εκ πνεύματος αγίου και [[Θεοτόκος|Μαρίας της παρθένου]]. Προφητεύτηκε από την [[Παλαιά Διαθήκη]] και συνέβη προς σωτηρία του κόσμου. Ο Χριστός μάλιστα προσέλαβε τέλεια ανθρώπινη φύση από σώμα και λογική ψυχή και υπήρξε αναμάρτητος. Ο Υιός τελικά και Λόγος του Θεού έφερε τη σωτηρία εξ αιτίας της πραγματικής σάρκωσής Του, καθώς υπήρξε πάντοτε παριστάμενος στον πατέρα δια του οποίου τα πάντα εποίησε. Η σάρκωσή μάλιστα δε συνέβη κατά φαντασία (δόκηση) ή τροπή, αλλά πραγματικά ως τέλειος άνθρωπος<ref>Το κομμάτι αποτελεί απόδοση του ''"Εις την αίρεσιν Νοητού, 17"''</ref>.
Ο Χριστός λοιπόν είναι Υιός Θεού και Υιός ανθρώπου, κατά το στον οποίο το [[κτιστό]] και το άκτιστο, το θείο και το ανθρώπινο ενώνονται<ref>Εις τον Δανιήλ 4, 39</ref>. Η Χριστολογία βέβαια του Ιππόλυτου πάντοτε προσδιορίζεται από τον αγώνα κατά των Μοναρχιανών και ειδικά του Νοητού, που έλεγε πως Υιός και Πατήρ είναι το ίδιο πρόσωπο (Υιοπάτωρ), με διαφορετικό προσωπείο. Σε αυτό το σημείο ο Ιππόλυτος τονίζει αγιογραφικά χωρία που δείχνουν ξεκάθαρα τη σάρκωση του Υιού (π.χ. ''Ιω. 16, 28. Πράξεις 10, 36''). Έτσι εξαίρει τη θεότητα του Ιησού, αλλά και την ανθρωπότητα, ώστε να αντιμετωπίζει τις αμφίπλευρες στρεβλώσεις των μοναρχιανών και των Δοκητών. Ο Ιππόλυτος μάλιστα αναφέρει πως το μυστήριο της σαρκώσεως είναι άρρητο και ακατανόητο και αποτελεί ''"ανεκδιήγητη τέχνην"''<ref>Εις την αίρεσιν του Νοητού 16</ref>. Προς της ενανθρωπήσεώς του ήταν άσαρκος και ''"τέλειος Υιός Θεού αποδεδειγμένος...εν ουρανώ σαρξ ουκ ην"'', ενώ παραμένει σε αδιάστατη κοινωνία με τον πατέρα, παρά τη σάρκωσή Του, όπως άλλωστε και η θεία φύση με την ανθρώπινη στο ένα πρόσωπο του Χριστού<ref>Κ. Σκουτέρης, ενθ.αν., σελ. 453</ref>
===Εκκλησία===
Η εκκλησία αποτελεί το θεσμό που διατηρεί την αλήθεια και διαμοιράζει τα ενδιαφέροντα μεταξύ θεσμικής και πνευματικής απόψεως αυτής. Έτσι καταφεύγει συχνά στην τυπολογία για να περιγράψει την εκκλησία, η οποία είναι νύμφη Χριστού, μητέρα των πιστών, η γυνή της αποκαλύψεως, η ενδεδυμένη με τον ήλιον, η οποία γεννά τον τέλειον Χριστόν<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Β΄, σελ. 744</ref>. Είναι το πλοίο το οποίο χειμάζεται μέσα στην εγκόσμια θάλασσα, αλλά δε χάνεται διότι έχει στο μέσο του τρόπαιο το [[Σταυρός|σταυρό]], ναύτες τους [[Άγγελοι|αγγέλους]] και κυβερνήτη το [[Χριστός|Χριστό]]. Οι παραστάσεις αυτές μας θυμίζουν τις σκηνές των κατακομβών και των αρχαίων χριστιανικών ναών<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Β΄, σελ. 744</ref>.
Σκοπός της εκκλησίας είναι να διατηρήει διατηρήσει την αλήθεια που παρέλαβε απο από το Χριστό και τους Αποστόλους και συνάμα να προσφέρει τα αγαθά της σε όσους βρίσκονται εντός αυτής. Γι αυτό προσφέρει τα μυστήρια, τα οποία αφέουν τις αμαρτίες και προσφέρουν τα μέσα χάριτος, δια του [[Βάπτισμα|βαπτίσματος]], της [[Εξομολόγηση|εξομολογήσεως]] και της [[Θεία Ευχαριστία|θείας ευχαριστίας]]. Η εκκλησία είναι κοινωνία αγίων, εξού και δεν πρέπει να γίνεται δεκτή η συγχώρηση των βαρέων αμαρτημάτων, δηλαδή του φόνου και της μοιχείας<ref>Κατά Αιρέσεων 9, 12</ref>. Σκοπός επίσης
===Εσχατολογία===
Η εσχατολογία του Ιππολύτου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι αφενός παρουσιάζει τη σφραγίδα της τυπολογικής του σκέψεως, αφετέρου διαφοροποιείται από την αντίστοιχη διδασκαλία του δασκάλου του Ειρηναίου<ref>Κ. Σκουτέρης, ενθ.αν., σελ. 456</ref>. Η βασιλεία στην περίπτωσή του κατανοείται σα μία διάφορη κατάσταση από αυτή την οποία βιώνει ο άνθρωπος στον παρόντα κόσμο. Μέσα στο έργο του γίνεται εκτεταμένη αναφορά στο έργο του Αντιχρίστου, ο οποίος κατά τους έσχατους χρόνους θα προσπαθήσει να πλανήσει την ανθρωπότητα. Η βάση της διδασκαλίας του είναι η προφητεία του [[Δανιήλ]] και η [[Αποκάλυψη του Ιωάννη|Αποκάλυψη]]<ref>Κ. Σκουτέρης, ενθ.αν., σελ. 456</ref>. Έτσι ο διάβολος που θα εμφανιστεί ως Θεός, θα προέρχεται από τη φυλή του Δαν, θα αναστήσει τη βασιλεία των Ιουδαίων και θα απαιτήσει να λατρεύεται. Θα εμφανίζεται ως Χριστός και θα έχει ψευδαποστόλους. Τελικά θα συντριβεί. Η ιστορική σκηνή θα κλείσει με τη σύναξη των ανθρώπων ενώπιον του Θεού και την αιώνια βασιλεία. Η εσχατολογία του Ιππολύτου είναι ιδιόμορφη. Φαίνεται να παίζει με τις χιλιετίες, ενώ δεν είναι χιλιαστής<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Β΄, σελ. 744</ref>. Με βάση την τυπολογική σκέψη του βρίσκει μία σχετική αντιστοιχία των έξι ημερών της δημιουργίας και των χιλιετιών της ανθρωπότητας, υπολογίζοντας ότι από κτίσεως κόσμου είχαν παρέλθει 5.500 χρόνια κατά την εμφάνιση του Χριστού. Μετά το πέρας όμως της εποχής αυτής δε άρχιζε δεν αρχίζει κάποια γήινη χιλιετής βασιλεία, αλλά η αιώνιος και ουράνια<ref>Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία Β΄, σελ. 745</ref>. Εκεί ο άνθρωπος θα βρεθεί πλήρως ανανεωμένος, καθώς η [[ψυχή]] θα συναντήσει το νέο σώμα το οποίο θα είναι άφθαρτο. Οι φαύλοι και οι αιρετικοί θα οδηγηθούν στο άσβεστο πυρ, όπου δε θα υπάρξει καμία παρηγοριά, ενώ ο θάνατος δε θα μπορεί να τους απαλλάξει από την τιμωρία<ref>Προς Έλληνας και Πλάτωνα 3</ref>
==Υποσημειώσεις==
[[Κατηγορία:Άγιοι|Ι]]
[[Κατηγορία:Επίσκοποι Ρώμης|Ι]]
[[Κατηγορία:Ζωτικά Άρθρα|Ι]]
[[Κατηγορία:3ος αιώνας|Ι]]
[[en:Hippolytus of Rome]]
