Αλλαγές

{{πηγές}}'''Θεία Αποκάλυψη''' ή απλώς ''Αποκάλυψη'', ονομάζεται στη ορθόδοξη θεολογία ''"οι ενέργειες του Θεού, μέσω των οποίων γνωστοποιεί στα λογικά δημιουργήματα, τα μυστήρια της υπάρξεως, της φύσεως και των βουλών Αυτού κατά το σύνολο των αληθειώνμέτρο της πεπερασμένης διάνοιας αυτών"''<ref>Π.Ν.Τρεμπέλα, «''Δογματική''», σελίς 78</ref>, ως ''"εστί η αγνοουμένη αληθεία θεόθεν φανέρωσις"''<ref>Πηδάλιον, σελίς 112-113</ref>. Με άλλα λόγια θα λέγαμε πως είναι ''"η δημιουργία, η φανέρωση της θείας δόξας, η πορεία της κτίσης προς την τελείωση, η ενδημία του άσαρκου Λόγου και η εναθρώπησή του, πάντοτε κατά το σχέδιο της Θείας οικονομίας"''<ref>Νίκος Ματσούκας, «''Ιστορία της Φιλοσοφίας''», Εκδόσεις Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2006, που ο Ίδιος ο Θεός απεκάλυψε στην ανθρωπότητασελίς 397-398</ref>. Η φανέρωση αυτή μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπουςείτε αμέσως, είτε εμμέσως δια της φυσικής ''Θείας Αποκάλυψης'', είτε δια λογικών οργάνων εκλεγμένων από τον [[Θεός|Θεό]]. Η ''Θεία Αποκάλυψη'' στον άνθρωπο εμφανίζεται σε δύο μορφές. Την ''Φυσική Θεία Αποκάλυψη'', που είναι παλαιοτάτη και την ''Υπερφυσική Θεία Αποκάλυψη'', η οποία ενεργείται μέσα από έκτακτα γεγονότα, όπως με μυστικές τα γεγονότα της [[ενόρασηΒίβλος|ενοράσειςΒίβλου]]. Επίσης διενεργείται μέσω κομιστών, με ιστορικά γεγονότα ή πνευματικά βιώματα όπως οι [[Προφήτης|προφήτες]], οι [[Απόστολος|Απόστολοι]], οι [[Άγιος|Άγιοι]]. Στο σημείο αυτό όμως πρέπει να τονιστεί ότι τόσο η ''"φυσική αποκάλυψη"'', όσο και η ''"υπερφυσική αποκάλυψη"'' δεν μπορούν να διαχωριστούν ολοκληρωτικά. Μία τέτοια διάσπαση είναι εφεύρημα της σχολαστικής θεολογίας. Η σχέση των δύο αυτών αποκαλύψεων είναι δυναμική, ''"ώστε να μην εκλαμβάνονται σα δύο επάλληλα στρώματα"''<ref>Ιωάννου Δαμασκηνού, «''Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως''» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Κεφάλαιο Α, σχόλιο 2.</ref>. Έτσι ''"η φυσική αποκάλυψη είναι η συνολική δυναμικότητα του ανθρώπου ως προς την αντιληπτική του ικανότητα, ενώ υπερφυσική η άκτιστη και ζωοποιός ενέργεια του Θεού που μεταμορφώνουν απευθύνεται στον άνθρωπο"''<ref>Ιωάννου Δαμασκηνού, «''Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως''» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Κεφάλαιο Α, σχόλιο 2.</ref>. Η φυσική αποκάλυψη αποτελεί τη ζωή στοιχειώδης δεκτικότητα του ανθρώπου, η οποία εντοπίζεται στην [[Κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν|κατ'εικόνα]] δημιουργία του και την ανταπόκρισή του στην παροχή της γνωστικής θείας ενέργειας<ref>Ν. Ματσούκας, ''"Θεολογία, Κτιστιολογία, Εκκλησιολογία κατά τον Μέγα Αθανάσιο"'', σελ. 28</ref>. Όπως μας επισημαίνει και ο Άγιος [[Μάξιμος ο Ομολογητής]] ''"...η φυσική αποκάλυψη είναι η ίδια η δεκτικότητα των ατόμων λογικών όντων και των ομάδωνη υπερφυσική η αλήθεια που απολυτρώνει και θεώνει. Και οι δύο πάνε μαζί, οργανικά δεμένες, αναντικατάστατες"''<ref>Νικόλαος Ματσούκας, Κόσμος-Κοινωνία-Άνθρωπος κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, σελίδα 56</ref>.

Κατά την [[Ορθόδοξη Εκκλησία]], η αποκάλυψη του Θεού δόθηκε πλήρως κατά την [[Πεντηκοστή]], με την επιφοίτηση του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος ]] στην [[Εκκλησία]], ''"αφού την ημέρα της Πεντηκοστής οι Απόστολοι ωδηγήθηκαν εις πάσαν την αλήθειαν υπό του Παρακλήτου Πνεύματος, ως υπεσχέθη εις αυτούς ο Κύριος"''<ref>Ιωάννου Ρωμανίδου, «''Δογματική και Συμβολική θεολογία''», Τόμος Α΄, σελίς 125</ref>. Έκτοτε, φορείς αυτής της αποκάλυψης, είναι οι άγιοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ιδιαίτερα οι Θεούμενοιθεούμενοι, οι οποίοι βιώνουν τη θεία αποκάλυψη ''Θεία Αποκάλυψη'' ως εμπειρία ζωής. Εξ' αυτού του γεγονότος, προκύπτει η Ορθόδοξη θέση, ότι η αποκάλυψη του Θεού είναι η εμπειρία των αγίων, η οποία αποτελεί την [[Ιερά Παράδοση ]] της Εκκλησίας. Είναι ΘεόπνευστηΗ ''αποκάλυψη του Θεού'', διατυπώνεται από την Εκκλησία και τους θεουμένους ανθρώπους Αυτής, με διαφόρους τρόπους, όπως με τις αποφάσεις των [[Οικουμενικές Σύνοδοι|Οικουμενικών Συνόδων]], με τα εγκεκριμένα από Οικουμενικές Συνόδους κείμενα των πατέρων, με την [[Αγία Γραφή]], την ''Υμνολογία της Εκκλησίας'', τα ''Λειτουργικά κείμενα''. Τα ανωτέρω, θεωρούνται θεόπνευστα, επειδή προέρχεται από θεοπνεύστους φορείςπεριέχουν ''Θεία Αποκάλυψη'', αλλά αλαθήτως αποφαίνονται μόνο οι αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η αλλοτρίωση της ανθρώπινης ύπαρξης ''"με την πτώση σημαίνει αμαύρωση και διαστροφή της θείας γνώσεως στην φυσική και την υπερφυσική σχέση και όχι μόνο άρση της υπερφυσικής"''<ref>Ιωάννου Δαμασκηνού, «''Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως''» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Κεφάλαιο Α, σχόλιο 2.</ref>.

Η κατανόηση υπό το πρίσμα της ''"Θείας Αποκαλύψεως"'' κρύβει ένα σημαντικό θεολογικό ζήτημα, κατά το οποίο ενυπάρχει σαφής δογματική διαφοροποίηση από την δυτική θεολογία. Όπως προαναφέρθηκε αποκάλυψη είναι η φανέρωση του Θεούστην κτίση. Έτσι λόγω της ριζικής διαφοράς μεταξύ δημιουργού και δημιουργήματος, η Αποκάλυψη, διατυπώνεται από τους αγίους με πολλούς τρόπους: Με τις αποφάσεις οι θεοφάνειες δηλαδή, είναι τελικά αυτές που οικοδομούν τη σχέση μεταξύ του Θεού και των Οικουμενικών Συνόδωνανθρώπων και η οποία κατανοείται κατά μέθεξη του δευτέρου και θεογνωσία<ref>Νικ. Ματσούκας, με τα εγκεκριμένα από Οικουμενικές Συνόδους κείμενα των πατέρωνΔογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄, με σελίδα 58</ref> (δηλαδή του σταδίου τελειώσεως). Η ριζική διαφορά τελίκά μεταξύ πατερικής και δυτικής θεολογίας ανακύπτει ακριβώς εδώ. Ο Θεός στην ορθόδοξη παράδοση επειδή είναι ακατάληπτος ως προς την [[Αγία Γραφήουσία]]Του γίνεται καταληπτός ως προς τις ενέργειές του και αυτό το έργο συντελείται δια μέσου των θεοφανειών, αφού τελικά αυτές (οι ενέργειες) γίνονται ο κρίκος και η γέφυρα που συνδέουν τη θεότητα με την Υμνολογία της Εκκλησίας και τα Λειτουργικά κείμενακτίση<ref>Νικ.Τα ανωτέρωΜατσούκας, θεωρούνται ΘεόπνευσταΔογματική και Συμβολική θεολογία Β΄, επειδή περιέχουν Θεία 58</ref>. Έτσι η Αποκάλυψη. Εκ κατανοείται σωστά μόνο υπό το πρίσμα των ανωτέρωδιαρκών θεοφανειών στην κτίση και την ιστορία, αλάθητες θεωρούνται μόνο οι αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδωναποβαίνοντας κάτι ιστορικό, επειδή τα υπόλοιπαδυναμικό και ζωντανό<ref>ο.π.</ref>, εκτός ενώ οι ενέργειες αυτές νοούνται πάντα ως κάτι άκτιστο (ανόμοιο από τη Θεία Αποκάλυψη, είναι δυνατόν να περιέχουν κτίση) και στις οποίες ο άνθρωπος μετέχει κατά θεογνωσία και εμπειρία και λάθηόχι με τις μάτια της ορατής κτίσης.

Ο Θεός αποκαλύπτει τον Εαυτό Του και γενικά όλα τα μυστήρια της Βασιλείας Του στην [[ψυχή]] τού ανθρώπου. Η λογική Αποκάλυψη στον άνθρωπο αποκαλείτε έλλαμψη και αθάνατη ψυχή είναι μίαθεωρία. Και αυτή η ψυχή θεωρία προσπορίζει στον άνθρωπο την αληθινή γνώση τού Θεού. Όλες οι εσωτερικές πνευματικές αισθήσεις αποκτούν αυτήν την γνώση τού Θεού. Επομένως η γνώση τού Θεού δεν είναι μια κίνηση και ενέργεια της λογικής, αλλά μια κοινωνία όλης της ψυχής και αυτού ακόμη τού σώματος με τον Θεό. Γι' αυτό οι άγιοι, κατά τον ''άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο'', αποκαλούν «''πάσα αίσθησις έστιντην θεωρίαν γνώσιν και την γνώσιν πάλιν θεωρίαν''», εν εαυτή δηλαδή πάσας εί τινες εισίν έχουσακαθώς επίσης αποκαλούν «''την ακοήν όρασιν και την όρασιν ακοήν''» (<ref>ενθ. αν. σελ. 404)</ref>. Όλες οι αισθήσεις της ψυχής Έτσι η όραση τού Θεού είναι μία και εκεί γίνεται αυτή ακοή και η φανέρωση ακοή τού Θεού είναι και όραση τού Θεού. Έτσι Στην Μεταμόρφωση τού Χριστού πάνω στο όρος Θαβώρ και η ακοή τής φωνής τού Θεού «''ούτος εστίν ο Υιός μου ο ένας Θεός «αγαπητός''τη μια » ήταν θεωρία τού Θεού. Όραση (θεωρία) και λογική ψυχή διακοή τίθενται εναλλάξ στην Αγία Γραφή. «' αποκαλύψεως οφθήσεται, παν αγαθόν ταύτη αποκαλύπτεται 'Ούτω τοίνυν η θεία Γραφή και δια πασών τών ταύτης αισθήσεων ομού εν τω αυτώ οράται τούτο αυτή, βλέπεται και ακούεται, και γλυκαίνει το γευστικόν και το οσφραντικόν ευωδιάζει, ψηλαφάται, γνωρίζεται, λαλεί και λαλείται, γινώσκει, επιγινώσκεται την θεωρίαν τού Θεού ακοήν και ό,τι γινώσκει νοείταιτην ακοήν αντί θεωρίας συνήθως τίθησιν''» (<ref>ενθ. αν. σελ. 404)406</ref>. Και αυτή η ακοή και η θεωρία είναι γνώση. Ο Θεός, επομένως, αποκαλύπτει «''παν αγαθόνΏστε ακοήν την εν τη θεωρία τής δόξης τού Πνεύματος εγγινομένην ομού διδασκαλίαν και γνώσιν λέγει''» στην ψυχή <ref>ενθ. αν. σελ. 406</ref>. Η Αποκάλυψη όμως τού ανθρώπουΘεού δεν προσφέρεται σε όλους τους ανθρώπους, φανερώνει όλα τα μυστήρια της Βασιλείας Του αλλά μόνον σε όσους είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι να δεχθούν αυτήν την έλλαμψη και ο άνθρωπος αποκτά υπαρξιακή γνώση και εμπειρία τού Θεού. Και εκείνος που ορά Αναλύοντας ο ''άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος'' την παραβολή τού Χριστού, σύμφωνα με την οποία εξεδιώχθη από τον Θεό γνωρίζει καλά γάμο ο μη έχων ένδυμα γάμου, γράφει ότι με αυτό έδειξε ο Κύριος «''ότι ορά τούτον ουδείς εκεί μελανηφορών εισελεύσεται''» <ref>ενθ. αν. σελ. 414</ref>. Το ότι εισήλθε και στην συνέχεια εξεβλήθη έξω δεν σημαίνει ότι έκανε λάθος ο Θεόςαλάθητος, «''αλλ' ότι ούπω καιρός ην αποκαλύψαι τα τοιαύτα μυστήρια''» (<ref>ενθ. αν. σελ. 416</ref>. Μόνον οι άξιοι, οι καθαρθέντες, είναι δεκτικοί αυτής τής Αποκαλύψεως, γιατί, όπως υπογραμμίζει ο άγιος Συμεών, οι ελλάμψεις «''τοις αξίοις εκφαντικώτερόν τε και τρανότερον''» αποκαλύπτονται <ref>ενθ. αν. σελ. 404)400</ref>.

Η Αποκάλυψη, κατά την διδασκαλία τού αγίου Συμεών, ταυτίζεται και συνδέεται με την έλλαμψη. Και αυτή η έλλαμψη γίνεται δια τού [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]]. Ο Προφήτης «''δια της τού Πνεύματος ελλάμψεως ήτοι αποκαλύψεως τον Κύριον ημών πάντως και Υιόν τού Θεού''» επιγινώσκει, «''και δια της εξ αυτού υπηχήσεως αύθις τα περί της οικονομίας αυτού''» διδάσκεται, «''οιονεί την περί αυτού διδασκαλίαν ην εκείθεν''» μανθάνει «''ιδιοποιησάμενος''» (σελ. 406). Γι' αυτό τονίζουμε ότι η πλήρης Αποκάλυψη των αληθειών της Πίστεως δόθηκε την ημέρα της Πεντηκοστής στους Αγίους Αποστόλους και ακόμη ότι κάθε νέα θεωρία τού Θεού από τους αγίους είναι ουσιαστικά βίωση της Πεντηκοστής. Έτσι η ύψιστη μορφή της Αποκαλύψεως είναι η Πεντηκοστή, όταν δηλαδή ο άνθρωπος με την δύναμη και ενέργεια τού Παναγίου Πνεύματος γνωρίζη τον Θεό και ενώνεται μαζί Του. Η Αποκάλυψη αυτή στον άνθρωπο λέγεται έλλαμψη και θεωρία. Και αυτή η θεωρία προσπορίζει στον άνθρωπο την αληθινή γνώση τού Θεού. Όλες οι εσωτερικές πνευματικές αισθήσεις αποκτούν αυτήν την γνώση τού Θεού. Επομένως η γνώση τού Θεού δεν είναι μια κίνηση και ενέργεια της λογικής, αλλά μια κοινωνία όλης της ψυχής και αυτού ακόμη τού σώματος με τον Θεό. Γι' αυτό οι άγιοι, κατά τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο, αποκαλούν «''την θεωρίαν γνώσιν και την γνώσιν πάλιν θεωρίαν''», καθώς επίσης αποκαλούν «''την ακοήν όρασιν και την όρασιν ακοήν''» (σελ. 404). Έτσι η όραση τού Θεού είναι και ακοή και η ακοή τού Θεού είναι και όραση τού Θεού. Στην Μεταμόρφωση τού Χριστού πάνω στο όρος Θαβώρ και η ακοή τής φωνής τού Θεού «''ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός''» ήταν θεωρία τού Θεού. Όραση (θεωρία) και ακοή τίθενται εναλλάξ στην Αγία Γραφή. «''Ούτω τοίνυν η θεία Γραφή και την θεωρίαν τού Θεού ακοήν και την ακοήν αντί θεωρίας συνήθως τίθησιν''» (σελ. 406). Και αυτή η ακοή και η θεωρία είναι γνώση. «''Ώστε ακοήν την εν τη θεωρία τής δόξης τού Πνεύματος εγγινομένην ομού διδασκαλίαν και γνώσιν λέγει''» (σελ. 406). Η Αποκάλυψη όμως τού Θεού δεν προσφέρεται σε όλους τους ανθρώπους, αλλά μόνον σε όσους είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι να δεχθούν αυτήν την έλλαμψη και γνώση τού Θεού. Αναλύοντας ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος την παραβολή τού Χριστού, σύμφωνα με την οποία εξεδιώχθη από τον γάμο ο μη έχων ένδυμα γάμου, γράφει ότι με αυτό έδειξε ο Κύριος «''ότι ουδείς εκεί μελανηφορών εισελεύσεται''» (σελ. 414). Το ότι εισήλθε και στην συνέχεια εξεβλήθη έξω δεν σημαίνει ότι έκανε λάθος ο αλάθητος, «''αλλ' ότι ούπω καιρός ην αποκαλύψαι τα τοιαύτα μυστήρια''» (σελ. 416). Μόνον οι άξιοι, οι καθαρθέντες, είναι δεκτικοί αυτής τής Αποκαλύψεως, γιατί, όπως υπογραμμίζει ο άγιος Συμεών, οι ελλάμψεις «''τοις αξίοις εκφαντικώτερόν τε και τρανότερον''» αποκαλύπτονται (σελ. 400). Ο λόγος και τα ρήματα που άκουσε ο Απόστολος Παύλος, κατά τον άγιο Συμεών, είναι «''αι μυστικαί και επ' αληθώς ανέκφραστοι δια τής ελλάμψεως τού αγίου Πνεύματος, θεωρίαι τε και υπερμεγαλοπρεπείς άγνωστοι γνώσεις, ειτ' ουν αθέατοι θεωρίαι τής υπερφώτου και υπεραγνώστου τού Υιού και Λόγου τού Θεού δόξης τε και θεότητος''» (<ref>ενθ. αν. σελ. 398-400)</ref>. Έτσι λόγος και ρήματα είναι αυτή η ίδια η Αποκάλυψη, η οποία ταυτόχρονα είναι και άγνωστη γνώση και ανέκφραστοι, «αθέατοι «''αθέατοι θεωρίαι τής υπερφώτου και υπεραγνώστου» υπεραγνώστου''» θεότητος τού Χριστού. Αυτός όμως ο λόγος και τα ρήματα, που είναι η θεία Αποκάλυψη, είναι άφραστα. Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, είναι σαφής όταν τονίζη ότι «''το ρήμα τού Θεού και ο λόγος αυτού, δια τού στόματος αυτού εξερχόμενος (δηλαδή δια τού Αγίου Πνεύματος) άφραστος εστι παντελώς ανθρωπίνη γλώσση και ακοή σαρκίνη πάντη αχώρητος, ου μόνον δε, αλλά και εις την αίσθησιν αυτής μη δυνάμενος ελθείν, τής αισθήσεως δηλονότι μη ισχυούσης αισθανθήναι τα υπέρ αίσθησιν''» (<ref>ενθ. αν. σελ. 396)</ref>. Ο Έτσι ο λόγος, λοιπόν, και το ρήμα , είναι άφραστα. Δεν μπορούν τελείως να εκφρασθούν. Με άλλα λόγια , οι Αποκαλύψεις τού [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος ]] δεν μπορούν στην τελειότητα να διατυπωθούν με «''ρήματα''» και «''νοήματα''». Γι' αυτό τονίζει ο άγιος ότι «ουδέ «''ουδέ εν των βλεπομένων η ακουσμένων, καθώς ταύτα ορά και ακούει, οίον εστι και οία ειπείν ποτέ δύναται. Δια τούτο και γλώσση ταύτα λαλήσαι αδύνατον είναι προσέθηκεν» (προσέθηκεν''»<ref>ενθ. αν. σελ. 408)</ref>.

* Παναγιώτη Ν. Τρεμπέλα, «''Δογματική''», Τόμος Α΄, Εκδόσεις ο Σωτήρ, Αθήνα, 1997* Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, «''Γ΄ ηθικός λόγος ''», (SC 122, σελ. 390-440).* Ιωάννου Ρωμανίδου, «''Δογματική και Συμβολική θεολογία''», Τόμος Α΄, Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1999* Ιωάννου Δαμασκηνού, «''Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως''» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2007.* Νικοδήμου Αγιορείτου, «''Πηδάλιον''», Εκδόσεις Αστέρος, Αθήνα 1993.* Νικόλαος Ματσούκας, «''Δογματικής και Συμβολική θεολογία Β΄''», Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2007.