Αλλαγές

Εκκλησιαστική Ιστορία ονομάζουμε την επί της βάση της αντικειμενικής εκτιμήσεως και της εκκλησιολογικής αξιολογήσεως των σοζώμενων πηγών επιστημονική έκθεση, της όλης εξελίξεως του εσωτερικού και του εξωτερικού βίου της Εκκλησίας, κατά την ανάπτυξη της στο χώρο και στο χρόνο ως μιας αδιάκοπης και αυθεντικής συνεχίσεως της ιστορικής πορείας για την εκπλήρωση της αποστολής στον κόσμο. Ο [[Ιησούς Χριστός]] σε αυτή προβάλλεται όχι μόνο ως κέντρο αλλά και ανακεφαλαίωση της ιστορίας του ανθρωπίνου γένους.

Σύμφωνα με την Εκκλησιαστική παράδοση η Εκκλησία προϋπήρχε ως προαιώνια βουλή, σοφία και πρόνοια του Θεού και τελειώθηκε εν χρόνω με την ενανθρώπηση του Υιού και την αποστολή του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]] κατά την Πεντηκοστή. Αυτή σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Ιωάννη<ref>Ιωάννης 18,36</ref> «ούκ εστίν εκ του κόσμου τούτου» και θα τελειωθεί στη συντέλεια του αιώνος<ref>A΄ Κορινθίους 15,24</ref>. Έτσι ως σκοπός της εκκλησίας εμφανίζεται η ανακεφαλαίωση, η ανακαίνιση και η τελείωση του ανθρωπίνου γένους και όλης της δημιουργίας για την αποκαταλλαγή και αποκατάσταση της προπτωτικής ανθρωπότητας.

===Ίδρυση και διάδοση του χριστιανισμού===

H [[Θεία Ευχαριστία]] αποτελούσε το κέντρο της λατρευτικής ζωής των πιστών και κάθε μυστήριο, συνδεόταν με αυτήν. Η Κυριακάτικη Ευχαριστία ήδη είχε αρχίσει από τα αποστολικά έτη να ξεχωρίζει από τις Ευχαριστίες των υπολοίπων ημερών. Έτσι θα λέγαμε πως αποτέλεσε κέντρο του πνευματικού βίου της Χριστιανικής ζωής. Παράλληλα όμως με τη Θεία Ευχαριστία αναπτύχθηκε ένα λειτουργικό πλαίσιο, το οποίο αποκλήθηκε [[Θεία Λειτουργία]]. Σαφείς αναφορές για τη διαμόρφωση της Θείας Λειτουργίας έχουμε κατά τον 2ο αιώνα, οπού διαφαίνεται και ο διαχωρισμός των μερών σε κατηχητικό και μυστηριακό. Παράλληλα με την Θεία Λειτουργία και την Θεία Ευχαριστία, τελούνταν και οι αγάπες, που όμως με τον καιρό αποχωρίστηκαν από την θεία λειτουργία και τα λατρευτικά γεγονότα.

: ’’Δείτε ακόμα [[Αγάπες]]’’

=====Τόποι Λατρείας=====

Οι τόποι λατρείας των Χριστιανών, τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του Χριστιανισμού, ποίκιλαν ανάλογα με την περιοχή, τις συνήθειες και την ελευθέρια που είχαν. Στα [[Ιεροσόλυμα]] οι χριστιανοί μετέβαιναν στο ναό των Ιουδαίων, καθώς και στις συναγωγές τους. Όμως οι ναοί που χρησιμοποιούνταν μπορούσαν να είναι σπίτια, σπήλαια ή [[Κατακόμβες|κατακόμβες]]. Ακόμα και υπαίθριοι χώροι χρησιμοποιούνταν για την τέλεση λατρευτικών αναγκών. Από το 2ο αιώνα αρχίζουν δειλά, δειλά να δημιουργούνται οι πρώτοι ναοί, συνήθως σε κοιμητήρια ενώ ήσαν πάντα στραμμένοι προς ανατολάς, όπως μας πληροφορεί ο [[Τερτυλλιανός]]<ref>Adv.Valent. 31</ref>. Με το πέρασμα των διωγμών και την αύξηση των πιστών, υπήρξε ανάγκη για μεγαλύτερους λατρευτικούς χώρους. Αυτοί ονομάζονταν «ευκτήρια», «βασιλικαί», «Κυριακά», «Μαρτύρια». Ο εσωτερικός διάκοσμος ήταν απλός και συνήθως περιείχε παραστάσεις όπως [[Σταυρός|σταυρούς]], ιχθύες, φοίνικες, τον Καλό Ποιμένα, γράμματα όπως Ι.Χ ή Α Ω. Στην ανατολική κόγχη των ναών βρισκόταν η [[Αγία Τράπεζα|αγία τράπεζα]], ενώ ήδη χρησιμοποιούνταν πολύτιμα σκεύη όπως [[Άγιο Ποτήριο]], [[Άγιος Δίσκος]], [[Υδροχόη]], [[Κιβωτός]] κ.α. που ήταν συνήθως ξύλινα, χάλκινα, υάλινα και σπανιότερα από χρυσό και άργυρο. Από το 2ο αιώνα άρχισε η εκκλησία να τηρεί [[Μαρτυρολόγιο|μαρτυρολόγια]], με παράλληλη ημέρα [[Εορτή|εορτής]] γενεθλίου ημέρας κάθε μάρτυρα<ref>Μαρτύριο Πολυκάρπου, 2</ref>, δηλαδή την ημέρα θανάτου.

Ήδη σε προηγούμενες ενότητες αναφέρθηκαν οι πρώτες έριδες οι οποίες αφορούσαν το [[Πάσχα]] και το [[Βάπτισμα(Χριστιανισμός)|βάπτισμα]]. Όμως οι μεγαλύτερες έριδες στο εσωτερικό της εκκλησίας προήλθαν από το ζήτημα της μετανοίας. Η προβληματική που αναπτύχθηκε, αφορούσε την [[Εξομολόγηση|εξομολόγηση]] και τη μετάνοια των βαρέων αμαρτημάτων. Η εκκλησία αρχικά τήρησε αυστηρή στάση, που με τον καιρό, λόγω της αύξησης του ποιμνίου και των πολλών [[Πεπτωκότες (Χριστιανισμός)| πεπτωκότων]] , χαλάρωσε, υιοθετώντας πιο επιεική στάση. Οι πιέσεις όμως που δεχόταν η εκκλησία από τις Μοντανιστικές θέσεις, που επηρέαζαν σε σημαντικό βαθμό και πολλούς εκκλησιαστικούς, επέφερε τη δημιουργία σχισμάτων στο εσωτερικό της εκκλησίας. Η διαφωνία εστιάστηκε κατά κύριο λόγο στη διάρκεια της μετάνοιας των πεπτωκότων και των βαρέα αμαρτανόντων (θανάσιμα αμαρτήματα) και στο κατά πόσο οι δις πεπτωκότες δύνατο, να γίνουν δεκτοί στο σώμα της εκκλησίας. Οι Μοντανιστές απέρριπταν κάθε επιείκεια στην εκκλησία, όμως το ζήτημα δεν ήταν καθόλου φιλολογικό όπως από τις χιλιαστικές δοξασίες αντιμετωπίστηκε, αλλά άκρως πρακτικό, καθώς πέρα από το πλήθος μαρτύρων η εκκλησία ανέδειξε και πλήθος πεπτωκότων, με αποτέλεσμα η σκληρή πολιτική να αποτρέπει την είσοδο πιστών στους κόλπους της, οπού μόνο σε αυτήν βρισκόταν η σωτηρία Αποτέλεσμα των σχισμάτων αυτών ήταν η αμφισβήτηση, ότι η ιστορική αποστολή της εκκλησίας που προεκτεινόταν υπό την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, ως του αυθεντικού σώματος του Χριστού, έπαψε να αποτελεί αληθές δόγμα, διεκδικώντας αποσχιστικά, το κάθε σχίσμα ή αίρεση το δικαίωμα αυτό. Τα σχίσματα που δημιουργήθηκαν ήταν το Σχίσμα του Φηλικισσίμου, των Νοβατιανών, του Ιππολύτου, του Μελιτιανού και των Δονατιστών. Επηρέασε κατά κόρον τις [[Εκκλησία Ρώμης|εκκλησίες της Ρώμης]] και της βορείου Αφρικής, με προεκτάσεις προς τις [[Εκκλησία Αλεξανδρείας|εκκλησίες της Αλεξάνδρειας]] και της [[Εκκλησία της Αντιόχειας|Αντιόχειας]].

====Τα σχίσματα====

:''"γινωσκέτω δε όμως, ει τις εστι φιλομαθής, ότι ει και μη ούτως εν ταις γραφαίς εισίν αι λέξεις, αλλά, καθάπερ είρηται πρότερον, την εκ των γραφών διάνοιαν έχουσι και ταύτην εκφωνούμεναι σημαίνουσι τοις έχουσιν εις ευσέβειαν την ακοήν ολόκληρον"''<ref>PG 25:453ΑΒ</ref>.

:’’ Κύριο άρθρο: [[Μοναρχιανισμός]]’’

====Συνέπειες====

===Η θρησκευτική πολιτική των αυτοκρατόρων και η επικράτηση του Χριστιανισμού===

<u>[[Κώνστας]]</u>. O Κώνστας μαζί με τον Κωνστάντιο, ήταν οι διάδοχοι του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Διοίκησε το Ανατολικό κομμάτι της Αυτοκρατορίας, με μετριοπάθεια, ακολουθώντας της πολιτική που χάραξε ο πατέρας του. Παρέμεινε πιστός στο δόγμα της [[Πρώτη Σύνοδος της Νίκαιας|Ά Οικουμενικής συνόδου]]. Ακολούθησε όμως συγκεκριμένη πολιτική ενίσχυσης του χριστιανισμού, παίρνοντας μέτρα σε βάρος όλων των θρησκειών, πλην του χριστιανισμού.

<u>[[Ιουλιανός]]</u> (361-363). Ο Ιουλιανός διενήργησε την τελευταία ευρεία συντεταγμένη προσπάθεια επαναφοράς της εθνικής θρησκείας, ως επίσημη του κράτους. Σε αυτήν την προσπάθεια, διενήργησε μια πολεμική πολιτική σε βάρος του χριστιανισμού και της επίσημης εκκλησίας, θέλοντας να πετύχει τον ουτοπικό όπως αποδείχθηκε στόχο της επιστροφής της «πατρώας θρησκείας». Έλαβε μάλιστα μέτρα όπως το κλείσιμο ναών, την αποχή Χριστιανών από την κλασσική παιδεία, προέβη σε βέβηλες κατά τους Χριστιανούς πράξεις<ref>Μεταφορά και καταστροφή ιερών λειψάνων</ref>, με αποτέλεσμα να γίνει ιδιαίτερα μισητός. Το εγχείρημα τελικά στέφθηκε με αποτυχία, η οποία ουσιαστικά σήμαινε και το κύκνειο άσμα της «Πατρώας θρησκείας» και την ανάδειξη του χριστιανισμού ως η κυρίαρχη θρησκευτική-κοινωνική δύναμη.

<u>[[Βεσπασιανός]]</u> (364-375) και <u>Ουάλης</u> (364-378). Επί της εποχής τους η Αυτοκρατορία επανήλθε στη διαρχία. Ο Βεσπασιανός ανέλαβε τη Δύση και ήταν αξιωματικός, ένθερμος υποστηρικτής του Χριστιανισμού, που είχε συμμετάσχει και σε αγώνες κατά του Ιουλιανού. Χαρακτηριστικό δε είναι, ότι επιλογή του έγινε από το στενό συνεργάτη του Ιουλιανού Σαλλούστιο. Ο Ουάλης ανέλαβε το ανατολικό κομμάτι και γρήγορα κλήθηκε να αντιμετωπίσει επανάσταση από τον Ιουλιανό Προκόπιο το [[366]], η οποία είχε κίνητρα θρησκευτικά καθώς υποκινήθηκε από οπαδούς της εθνικής θρησκείας. Ο Ουάλης κήρυξε ευρύ διωγμό μετά από αυτόν τον πόλεμο κατά των υποστηρικτών της επανάστασης. Ο δε Βεσπασιανός στη Ρώμη, κατά τον Αμμιανό, κήρυξε επιλεκτικούς διωγμούς κατά της αριστοκρατίας που ακόμα στήριζε της εθνική πίστη. Ουσιαστικά και οι δύο δεν άλλαξαν το θεσμικό πλαίσιο της εθνικής θρησκείας, αλλά εξουδετέρωσαν με την πολιτική τους, τους εθνικούς, δίνοντας περισσότερα προνόμια στους χριστιανούς. Ο Ουάλης όμως ασπάσθηκε τον Αρειανισμό, εφαρμόζοντας σκληρά μέτρα και για τους ακολούθους των οικουμενικών συνόδων, εν αντιθέση με το Βεσπασιανό που δεν αναμίχθηκε στα εσωτερικά της εκκλησίας.

===Σχέσεις Εκκλησίας – Κράτους===

<u>[[Βησιγότθοι]]</u>. Τον χριστιανισμό τον διέδωσε ο Ουλφίλας, Αρειανός κληρικός, Γοτθικής καταγωγής. Το κήρυγμα του βρήκε ιδιαίτερη απήχηση κατά τον 4ο αιώνα. Μάλιστα ο Κωνστάντιος ενημερώνονταν για το έργο της ιεραποστολής του και διαρκώς τον ενίσχυε. Οι Βησιγότθοι έτσι συνδέθηκαν με τον Αρειανισμό και πιο συγκεκριμένα με την διδασκαλία των ομοίων.

<u>[[Βρετανία]]</u>. Η διάδοση του Χριστιανισμού στη Βρετανία χρονολογείται από τον 3ο αιώνα. Η είσοδος γερμανικών φύλλων όμως αναχαίτισε την ευρύτερη ανάπτυξη του, η οποία επετεύχθη κατά τον 5ο αιώνα. Την ίδια εποχή ο Γρηγόριος ο Α΄ ο Διάλογος, απέστειλε ιεραποστολή από 39 μοναχούς στο Καντέρμπουρι. Με τη βοήθεια μάλιστα του Κεντ Έθελμπεργκ, ηγεμόνα του κρατιδίου η ανάπτυξη υπήρξε εντυπωσιακή. Ο χριστιανισμός δε κατά τον 7ο αιώνα φαίνεται να επικρατεί πλήρως με τη μεταστροφή του βασιλιά Όσγολντ (Oswald) της Νορθούμπρια. Μεγάλη προσωπικότητα με πολυποίκιλο έργο ήταν ο Θεόδωρος ο Ταρσέας, που ίδρυσε θεολογική και ιερατική σχολή και εισήγαγε τη μελέτη πατερικών κειμένων και της Θείας Λειτουργίας στην εκπαίδευση.

Ο Καρλομάγνος ουσιαστικά βρήκε γόνιμο έδαφος, από τον Βονιφάτιο και επέβαλε με δυναμικό τρόπο το Χριστιανισμό. Ο ίδιος ανέθεσε στον μοναχό Αλκουίνο τη ιεραποστολή στις νέες κατακτήσεις. Ο Αλκουίνος μάλιστα πραγματοποίησε σπουδαίο έργο, δημιουργώντας αξιόλογη θεολογική σχολή στο παλάτι (Academia palatine), ενώ οργάνωσε και σχολές στα σημαντικότερα μοναστήρια. Ήταν υπερασπιστής του filioque, γράφοντας και σχετικές πραγματείες (Adaptionismus, filioque). Ουσιαστικά επί Καρλομάγνου το Φραγκικό κράτος γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη στην οποία παγιώθηκε ο χριστιανισμός στην κεντρική και Δυτική Ευρώπη.

==Υποσημειώσεις==

==Βιβλιογραφία==

* Β. Φειδά, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Εκδόσεις Διήγηση, 2002

* Β. Στεφανίδη, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Εκδόσεις Παπαδημητρίου, 1998