Αλλαγές

Η απολογία του Αριστείδη εντυπωσιάζει τον αναγνώστη διότι πλέον εισέρχεται σε ένα τελείως διαφορετικό συγγραφικό κλίμα, ιδίως σε σχέση με τις επιστολές του [[Ιγνάτιος ο Θεοφόρος|Ιγνατίου]], του [[Παπίας Ιεραπόλεως|Παπία]] ή της [[Επιστολή Βαρνάβα|Επιστολής Βαρνάβα]]. Η απλοϊκή επιχειρηματολογία είναι χαρακτηριστικό του έργου του, το οποίο όμως δεν είναι ξένο προς τη στωική ηθική και την πλατωνική-αριστοτελική σκέψη, θέλοντας έτσι να δείξει στο βασιλέα ότι τα επιχειρήματά του τα αντλεί από τον οικείο σε αυτόν φιλοσοφικό χώρο<ref>Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία, Τόμος Α΄, σελίς 193-194</ref>. Για αυτό και εξ αρχής προσπαθεί να δημιουργήσει κλίμα ευμενούς επικοινωνίας με τον Αυτοκράτορα, χρησιμοποιώντας στοιχεία της εγγενούς φιλοσοφίας, όπως τα φυσικά στοιχεία, όπως τα χρησιμοποίησαν οι προσωκρατικοί<ref>ΒΕΠ 3, 41-43</ref>, τη στιγμή που στα κεφάλαια 8, 11 και 13 ερευνητές διαβλέπουν στενή σχέση με τον Όμηρο<ref>Gunter Glockmann, Homer in der fruhchristlichen Literatur bis Justinus, Berlin 1968</ref>. Ο Αριστείδης με βάση την επιστολή αυτή δε μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεγάλος συγγραφέας, παρόλα αυτά είναι ειλικρινής και δίκαιος στις κρίσεις του<ref>Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίς 535</ref>. Αποφεύγει γενικώς να επικρίνει τη [[φιλοσοφία]], αναφέρει ελάχιστα αρνητικά σημεία του εθνικού και ειδωλολατρικού βίου, αν και ίδιος εξαρχής λαμβάνει αρνητική και απορριπτική θέση απέναντί τους<ref>Ν. Τζιράκης, Απολογητές, σελίς 60</ref>, προτιμά μία ήπια στάση απέναντί στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο χριστιανισμός, προβάλλοντας κύρια την καθαρότητα των ηθών των χριστιανών. Η αξία της επιστολής φαίνεται από τη χρήση επιχειρημάτων κατά των ''Ιουδαίων'' που χρησιμοποίησε ο ''Κέλσος'', ενώ για την απολογητική γραμματεία εμφαίνει σπουδαιότατη αφού ''"αποτέλεσε στέρεα βάση επί της οποίας ωκοδομήθη η μετέπειτα απολογητική με πρωταγωνιστή τον Ιουστίνο"''<ref>Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίς 535</ref>. Το ενδιαφέρον του φαίνεται να περιορίζεται στις θρησκευτικές αντιλήψεις των Εθνικών, γενικεύοντας σε μερικά σημεία με υπερβολικό τρόπο την πίστης τους, ώστε να την απορρίψει χωρίς επιφύλαξη. Στηρίζεται σε πολλά σημεία στην απολογητική του [[Απόστολος Παύλος|Αποστόλου Παύλου]], όπως μέσα από τις [[Πράξεις των Αποστόλων]] διαφαίνεται, ενώ η τριμερής διαίρεση απαντάται τόσο στο κήρυγμα του [[Απόστολος Πέτρος|Αποστόλου Πέτρου]] όσο και αργότερα στον [[Κλήμης Αλεξανδρεύς|Κλήμη Αλεξανδρέα]]<ref>Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίς 535</ref>. Ο ίδιος επίσης φαίνεται να αγνοεί το σύνδεσμο μεταξύ ''Ιουδαϊσμού'' και ''Χριστιανισμού'', κάτι που δεν επαναλαμβάνεται σε μεταγενέστερους απολογητές, ενώ η θεολογία του διαμορφώνεται από την επίδραση της φιλοσοφικής του παιδείας και της χριστιανικής του πίστεως<ref>Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίς 536</ref>. Η θεολογία του όμως είναι πολύ περιορισμένη και το θεολογικό επίπεδο σε σχέση με προγενέστερα χριστιανικά συγγράμματα θεωρείται πεσμένο<ref>Στυλιανός Παπαδόπουλος, Πατρολογία, Τόμος Α΄, σελίς 193</ref>. Έτσι αναφέρεται στο Θεό, ο οποίος είναι αιτία του παντός και κάθε κίνησης και ο οποίος περιγράφεται ως ''άναρχος'', ''αΐδιος'', ''άφθαρτος'', ''αναλλοίωτος''<ref>Απολογία Αριστείδου 4, 1. 1,1. 1,4</ref> σε αντίθεση με τον κόσμο που είναι ''κτιστός'' και ''φθαρτός''.