12.398
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
→Η διαμόρφωσή του και η ομοουσιότητα
====Η διαμόρφωσή του και η ''ομοουσιότητα''====
Το '''Σύμβολο της Νίκαιας''', αποτέλεσε τη επιτομή των ενεργειών αντιμετώπισης του αρειανισμού, στην προσπάθεια σύνταξης της αυθεντικά βιούμενης πίστης και της διαχρονικής συνειδήσεως για την περιφρούρηση της αποστολικής παραδόσεως της εκκλησίας. Το σύμβολο της Νίκαιας κατά βάση ήταν ένα σύντομο κείμενο βαπτιστήριου συμβόλου, το οποίο προσαρμόστηκε στα δεδομένα της αντιμετώπισης της Αρειανικής διδασκαλίας. Η συνείδηση αυτή σε κάθε εκκλησία αντικατοπτριζόταν από το εκάστοτε τοπικό βαπτιστήριο σύμβολο. Έτσι το Σύμβολο της Νίκαιας στόχο είχε να εκφράσει το φρόνημα όλων των ανά την οικουμένη τοπικών εκκλησιών, με κύρια όμως βάση την οριοθέτηση της αποστολικής ορθοδοξίας έναντι των κακοδοξιών της αρειανικής διδασκαλίας. Το βαπτιστήριο σύμβολο όμως που επιλέχθηκε αποτέλεσε θέμα έρευνας και αντικρουόμενων απόψεων. Έτσι οι ''F.Hort'', ''A.E.Burn'' και ''Α.von Harnack'' υποστήριξαν, με ισχυρά επιχειρήματα, πως βάση του συμβόλου ήταν το βαπτιστήριο σύμβολο της Καισαρείας, το οποίο ο [[Ευσέβιος Καισαρείας|Ευσέβιος Παμφίλου]] έθεσε ενώπιον των επισκόπων για να δείξει τη μεταμέλειά του. Η δεύτερη που προβλήθηκε από τον ''H.Lietzmann'', αλλά και τους ''Β.Φειδά'' και τον ''Β.Στεφανίδη'' ήταν πως βάση αποτέλεσε το χαμένο βαπτιστήριο σύμβολο της εκκλησίας των [[Ιεροσόλυμα|Ιεροσολύμων]] που την ακριβή μορφή του δε γνωρίζουμε, αλλά είχε παρεμφερή με της παράθεση του [[Κύριλλος Ιεροσολύμων|Κυρίλλου Ιεροσολύμων]]. Επίσης μερίδα θεολόγων υποστήριξε πως είναι μια σύνθεση βαπτιστηρίων συμβόλων, όπως ο ''Ιω.Καρμίρης''. Η επικρατούσα σήμερα άποψη η οποία στηρίζεται σε ισχυρά επιχειρήματα είναι πως τελικά υιοθετήθηκε το απολεσθέν βαπτιστήριο σύμβολο των Ιεροσολύμων με ορισμένες διορθώσεις προς την καυτεύθυνση της αντιμετωπισης ου Αρειανισμού, ιδίως δε προς τον όρο ''ομοούσιος''. Σε αυτήν την περίπτωση βεβαίως υπάρχει η αποδοχή πως τα βαπτιστήρια σύμβολα της [[Αλεξάνδρεια|Αλεξανδρείας]] ([[320]]) και [[Αντιόχεια|Αντιοχείας]] ([[325]]), που περιείχαν θέσεις κατά του Αρειανισμού, υπήρξαν συνεπικουρικά προς το σύμβολο που υιοθετήθηκε με βάση το σύμβολο των Ιεροσολύμων, όμως τόσο η πικρία του Ευσεβίου που εκφράζεται για την αλλοίωση του περιεχομένου βαπτιστηρίου συμβόλου της Καισαρείας με τις μικρές αλλά ουσιαστικές προσθήκες σχετικά με τους όρους «γεννηθέντα ου ποιηθέντα», «εκ της ουσίας» και «ομοούσιον το πατρί», αλλά και με βάση οτι το Σύμβολο της Καισαρείας άφηνε με τις διατυπώσεις του τη δυνατότητα παρερμηνειών προς τις θέσεις των Αρειανοφρόνων, σήμερα κατατείνει προς αυτήν την κατεύθυνση.
Το κρίσιμο σημείο όμως που εστιάζεται στο σύμβολο, αναμφισβήτητα είναι ο όρος ''ομοούσιος''. Ο Ευσέβιος αποδίδει μάλιστα τον όρο αυτό στον [[Μέγας Κωνσταντίνος|Κωνσταντίνο]], που συνάγεται οτι η πρόταση αυτή προήλθε από τον σύμβουλό του [[Όσιος Κορδούης|Όσιο Κορδούης]]. Αναμφιβολα ο Κορδούης έπαιξε σημαντικό ρόλο στην καταδίκη του αρειανισμού, αλλά σήμερα κρίνεται αδύνατο να θεωρηθεί ως ο εισηγητής του όρου. Ο Φιλοστόργιος, υποδεικνύει το [[Αλέξανδρος Αλεξάνδρειας|Αλέξανδρο Αλεξανδρείας]]<ref>Εκκλ.Ιστ.1,7</ref>, μια περιγραφή που αποδίδει βεβαίως τα προσυνοδικά δεδομένα. Παρά όμως τις σημαντικές πρωτοβουλίες του Αλεξάνδρου, δύσκολα θα μπορούσε να επιβάλει στο σύνολο του σώματος των επισκόπων όσα οι αρειανόφρονες του απέδωσαν, χωρίς όμως ο ίδιος να απέχει από την καθοριστική συμβολή στον ορισμό του ''ομοουσίου''. Η πραγματικότητα όμως φαίνεται να βρίσκεται στη γραμματεία του Ευσεβίου. Οτι η απόφαση προφανώς αποτέλεσε καρπό μακράς θεολογικής συζητήσεως όχι μόνο κατά τη διάρκεια της συνόδου με την επίκληση παλαιοτέρων συγγραφέων, όπως του Ωριγένη, αλλά και παλαιότερης προβληματικής της θεολογικής έρευνας. Σε αυτήν την προσπάθεια όμως ο μόνος πραγματικά ικανός για την πρόταση και την ορθή θεμελίωση αυτή, λόγω της διάθεσης του σχετικού υλικού ήταν ο Αλεξανδρείας.