12.398
επεξεργασίες
Αλλαγές
→Βιβλιογραφία
'''Άγιος''' στην ορθόδοξη Εκκλησία αποκαλείται ο ''Τριαδικός Θεός'', αλλά και άνθρωποι οι οποίοι έζησαν βίο σεπτό και ιερό και γιαυτό αξιώθηκαν από τον [[Θεός|Θεό]] να μετέχουν στην ''αγιότητά Του''. Στην [[Καινή Διαθήκη]] ο όρος φαίνεται πως χρησιμοποιήθηκε ήδη για τους πιστούς της πρώτης εκκλησίας και έτσι παρατηρούμε αναφορές στη λέξη ''Άγιος'', όπως όταν ο Ανανίας ανέφερε για τον ''Απόστολο Παύλο'' πως «''Κύριε ακήκοα από πολλών περί του ανδρός τούτου, όσα κακά εποίησε τοια Αγιοις εν Ιερουσαλήμ''»<ref>Πράξεις Θ΄, 13</ref>. Στις [[Πράξεις των Αποστόλων]] επίσης αναφέρεται πως «''εγένετο δε Πέτρον διερχόμενον δια πάντων κατελθείν και προς τους Αγίους τούς κατοικούντας Λύδδαν''»<ref>Πράξεις Θ΄, 32</ref>, ενώ ο [[Απόστολος Παύλος]] αναφέρει για τον εαυτό του οτι «''πολλούς των Αγίων εγώ εν φυλακαίς κατέκλεισα την παρά των αρχιερέων εξουσίαν λαβών''»<ref>Αυτόθι, ΚΣΤ΄,10</ref>. Ο ίδιος στις επιστολές του χαιρετίζει το λαό κάθε τοπικής εκκλησίας με την προσφώνηση ''Άγιος'' («''τοις εν Αγίοις τοις ούσιν εν Εφέσω''»<ref>Εφεσίους Α΄,10</ref>, «''πάσι τοις Αγίοις εν Χριστώ τοις ούσιν εν Φιλίπποις''»<ref>Φιλιππησίους Α΄,1</ref> και «''τοις εν Κολοσσαίς αγίοις''»<ref>Κολασσαείς Α΄,1</ref>).
== Η ρίζα της λέξης "άγιος" ==
Στην ''Ελληνική γλώσσα'' η ρίζα της λέξεως ''άγιος'' είναι το αγ-, από το οποίο παράγονται μια σειρά από όρους, όπως το αγνός, το άγος κ.λπ. Τη βαθύτερη σημασία της ρίζας αυτής την κρατάει το ρήμα άζεσθαι, που σημαίνει το δέος σε μια απόκρυφη και φοβερή δύναμη<ref>Αισχύλου, Ευμ. 384 κ. έ.</ref>, το σέβας προς τον φορέα της Δύναμης <ref>Ομήρου, Οδύσ. 9,200 κ. έ.</ref>. Έτσι στον αρχαίο ελληνισμό η αγιότητα συνδέεται με τη δύναμη, με αυτό που ο Otto αποκαλεί ''mysterium fascinosum et tremendum'' - αυτό που προκαλεί ταυτόχρονα έλξη και φόβο. ''Στην Εβραϊκή γλώσσα'' στην [[Παλαιά Διαθήκη]] η σημιτική λέξη, που μεταφράζεται από τη [[Μετάφραση των Εβδομήκοντα]] με το «''άγιος''» είναι το ''godes'', που συγγενεύει με την ασσυριακή ''kuddushu'', και που δηλώνει ''κόβω'', ''χωρίζω'', ''διακρίνω ριζικά'', ''καθαιρώ'' (εξ ου και η σύνδεση με την καθαρότητα και αγνότητα). Τα άγια πράγματα είναι αυτά που τα ξεχωρίζει κανείς από τα υπόλοιπα - κυρίως στη λατρεία - και τα αφιερώνει στον Θεό. Στην [[Καινή Διαθήκη]] ο όρος φαίνεται πως χρησιμοποιήθηκε ήδη για τους πιστούς της πρώτης εκκλησίας και έτσι παρατηρούμε αναφορές στη λέξη ''Άγιος'', όπως όταν ο Ανανίας ανέφερε για τον ''Απόστολο Παύλο'' πως «''Κύριε ακήκοα από πολλών περί του ανδρός τούτου, όσα κακά εποίησε τοις Αγίοις εν Ιερουσαλήμ''»<ref>Πράξεις Θ΄, 13</ref>. Στις [[Πράξεις των Αποστόλων]] επίσης αναφέρεται πως «''εγένετο δε Πέτρον διερχόμενον δια πάντων κατελθείν και προς τους Αγίους τούς κατοικούντας Λύδδαν''»<ref>Πράξεις Θ΄, 32</ref>, ενώ ο [[Απόστολος Παύλος]] αναφέρει για τον εαυτό του οτι «''πολλούς των Αγίων εγώ εν φυλακαίς κατέκλεισα την παρά των αρχιερέων εξουσίαν λαβών''»<ref>Αυτόθι, ΚΣΤ΄,10</ref>. Ο ίδιος στις επιστολές του χαιρετίζει το λαό κάθε τοπικής εκκλησίας με την προσφώνηση ''Άγιος'' («''τοις εν Αγίοις τοις ούσιν εν Εφέσω''»<ref>Εφεσίους Α΄,10</ref>, «''πάσι τοις Αγίοις εν Χριστώ τοις ούσιν εν Φιλίπποις''»<ref>Φιλιππησίους Α΄,1</ref> και «''τοις εν Κολοσσαίς αγίοις''»<ref>Κολασσαείς Α΄,1</ref>).
== Η αγιότητα κατά την Εκκλησία ==
Η αγιότητα λοιπόν δεν είναι για την [[Εκκλησία]] ατομικό κτήμα κανενός, όσο «''άγιος''» κι αν είναι κανείς στη ζωή του, αλλά θέμα σχέσεως προσωπικής με τον Θεό. Ο [[Θεός]] κατά την [[Ελεύθερη Βούληση|ελεύθερη βούλησή]] Του αγιάζει όποιον Εκείνος θέλει, χωρίς να εξαρτάται ο [[αγιασμός]] από κάτι άλλο, παρά μόνο από την ελεύθερη θέληση του αγιασμένου. Όπως τονίζει ο [[Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής]], οι άνθρωποι δεν συνεισφέρουμε τίποτε άλλο εκτός από την [[Προαίρεση|προαίρεσή]] μας, χωρίς την οποία ο Θεός δεν ενεργεί, ο δε κόπος και η άσκησή μας δεν παράγει ως αποτέλεσμα την αγιότητά μας, αφού μπορούν να αποδειχθούν σκύβαλο χωρίς καμιά αξία.
===Το πρόβλημα της εφαρμογής της έννοιας "Άγιος" στον Τριαδικό Θεό και στους ανθρώπους===
Πέραν των προλεγομένων, πρέπει να τονιστεί πως η έκφραση της λέξης Άγιος ουσιαστικά αναφέρεται δυο ανόμοια όντα, το Θεό και τον άνθρωπο. Η φαινομενική ταύτιση αυτή όμως έχει καθαρά αγιογραφική βάση, καθώς βλέπουμε ήδη πως στην Καινή Διαθήκη, όλοι οι πιστοί καλούνται Άγιοι<ref>Δ. Τσάμης, Αγιολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, σελ. 54</ref>. Η διαφοροποίηση όμως παραμένει και προκύπτει μέσα από την ουσιαστική διάκριση που υπάρχει μεταξύ του Θεού και των δημιουργημάτων Του, καθώς ο Θεός είναι κατά πάντα ανόμοιος. Εξού και για το Θεό όποια λέξη και αν ειπωθεί δε μπορεί να χαρακτηρίζει το Είναι Του ή αλλιώς την [[ουσία]] του, αλλά μόνο τις ενέργειές Του. Έτσι οι λέξεις όπως Άγιος, μπορεί να αποδίδονται και στο Θεό και στον άνθρωπο, αλλά δεν παρουσιάζουν κατά κανένα τρόπο το ίδιο περιεχόμενο. Αποτέλεσμα αυτού είναι πολλές φορές να αποκαλούμε ανώτερους κληρικούς με τίτλους όπως το Παναγιότατος. Αυτό δε σημαίνει πως ο τίτλος είναι ανώτερος από αυτόν του ιδίου του Θεού, αφού αφενός αναφέρεται στην ιεροσύνη που παρέχεται από το Θεό και όχι στον άνθρωπο, αφετέρου δεν αποκαλύπτει την ουσία του Θεού, αλλά απλά τις ενέργειές του, που χαρακτηρίζονται από τη λέξη.
==Αναγνώριση και ανακήρυξη των Αγίων==
Η αναγνώριση και ανακήρυξη των αγίων στην Ορθόδοξη Εκκλησία, διαχωρίζεται σε δύο περιόδους. Η μία περίοδος διαρκεί από την αρχή της ύπαρξής της, μέχρι και τον 15ο αιώνα και από τον 15ο αιώνα μέχρι και σήμερα. Με την έννοια ανακήρυξη στην Ορθόδοξη Εκκλησία αναφέρουμε ''"την ιδιαίτερη εν Χριστώ αποδοχή και τιμή, που αυθόρμητα αποδίδει το πλήρωμα μίας τοπικής εκκλησίας σε ορισμένα αποθανόντα μέλη της, τα οποία ξεχώρισαν για την αφοσίωσή τους στο Θεό"''<ref>Δ. Τσάμης, Αγιολογία..., σελ. 127</ref>. Η διοικούσα εκκλησία μετά την αναγνώρισή τους, τους αναγράφει στα [[Δίπτυχα της Εκκλησίας|Δίπτυχά]] της και έτσι προτρέπει να τιμώνται και να γίνονται παραδείγματα προς μίμηση. Σήμερα έχει επικρατήσει ο όρος "αγιοποίηση", που κατά την Ορθόδοξη παράδοση και θεολογία είναι απαράδεκτος, ως έννοια και όρος, καθότι τέτοιες εκφράσεις προϋποθέτουν δικανικές θέσεις, που είναι ξένες προς την Ορθόδοξη παράδοση<ref>ο.π.</ref>.
Κατά την πρώτη περίοδο το μόνο κριτήριο για την κατάταξη ενός Αγίου στα δίπτυχα της εκκλησίας, ήταν η αναγνώρισή του από το λαό της εκκλησίας, με αποτέλεσμα να μην απαιτείται κάποια εκκλησιαστική διαδικασία για την καθολική του αποδοχή. Αυτό το καθεστώς διατηρήθηκε μέχρι και τον 15ο αιώνα, με μερικές τυπικές διαφοροποιήσεις οι οποίες αφορούσαν το είδος του αγίου (αν ήταν φερ ειπείν [[μάρτυρες]], [[Ομολογητής|Ομολογητές]] κ.α.). Τα στοιχεία που γενικά θεωρούνταν ως τεκμήρια αγιότητας ήταν η ορθή πίστη, η τήρηση των αρετών, το μαρτύριο<ref>Νεκτάριος Ιεροσολύμων παραβολή από Χρυσοστόμου Αθηνών, Περί της ανακηρύξεως των αγίων εν την Ορθοδόξω εκκλησία, σελ. 334</ref> και τα [[Θαύμα|θαύματα]]. Επίσης τα αναλλοίωτα σκηνώματα ή αυτά τα οποία ευωδίαζαν. Θα πρέπει όμως εδώ να λεχθεί, πως τα θαύματα ή η παρουσία θαυματουργικών φαινομένων δε θεωρήθηκαν ποτέ απαραίτητα από την εκκλησία για να καταταχθεί κάποιος στα δίπτυχά της<ref>Δ. Τσάμης, ο.π., σελ. 128</ref>. Πρέπει επίσης να λεχθεί πως στην πρώτη εκκλησία πολλοί πιστοί, οι οποίοι ακόμα δεν είχαν προλάβει να βαπτιστούν, είχαν μαρτυρήσει αναγνωριζόμενοι από το σώμα της εκκλησίας ως Άγιοι. Σε αυτή την περίπτωση θεωρείτο ως βάπτισμα του Αίματος, το οποίο αντικαθιστούσε το κανονικό βάπτισμα. Άλλοι επισης δεν είχαν προλάβει να διάγουν ευσεβή βίο, αλλά και σε αυτή την περίπτωση το μαρτύριο υπέρ της πίστεως, ως νέο βάπτισμα καθαιρούσε τις αμαρτίες τους. Κάποιες φορές, ενώ η διοικούσα εκκλησία δεν ανέγραφε μερικούς ενάρετους ανθρώπους στα δίπτυχά της, ο λαός τελικά επέβαλλε το φρόνημά του, όπως στην περίπτωση του [[Ιωάννης ο Χρυσόστομος|Ιωάννη του Χρυσοστόμου]] ή και το αντίστροφο όπως στην περίπτωση του λαού της Αλεξάνδρειας ο οποίος ακύρωσε την ανακήρυξη του Αμμωνίου από τον [[Κύριλλο Αλεξανδρείας|Κύριλλο]], ως Άγιο<ref>Σωκράτης Σχολαστικός, Εκκλ. Ιστορία 7, 14</ref>.
Μετά την αναγνώριση η εκκλησία μνημονεύει τον Άγιο στη θεία Λειτουργία, καθορίζει ετήσια εορτή του, ενώ εκθέτει εικόνες του αγίου και λείψανα προς προσκύνηση, συντάσσοντας και ασματική ακολουθία. Από το 15ο αιώνα και μετά όμως παρουσιάζονται μερικές εξελίξεις στον τρόπο αναγνώρισης ενός αγίου. Αυτό διαπιστώνεται από τον τρόπο ανακηρύξεως κάποιων Αγίων όπως του Γρηγορίου Παλαμά, του Αγίου Μελετίου κ.α. Σύμφωνα με αυτές τονίζεται ότι για να γίνει κάποιος τοπικός άγιος δε χρειάζεται προηγούμενη συνοδική απόφαση. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Γρηγορίου Παλαμά, ο οποίος αναγνωρίστηκε άμεσα μετά την κοίμησή του ως Άγιος από τους Θεσσαλονικείς. Έτσι παρατηρείται το φαινόμενο το ίδιο το σώμα της εκκλησίας να ανακηρύσσει ένα άγιο και να τον τιμούν με δική τους πρωτοβουλία. Εν συνεχεία όμως επέρχεται συνοδική απόφαση έτσι ώστε να εορτάζεται από όλη την εκκλησία<ref>Φιλοθέου Κόκκινου, Λόγος εις Άγιον Γρηγόριον τον Παλαμάν 128, Αγιολογικά σελ. 580-1</ref>. Τότε ζητούνται αποδείξεις από τον κάθε τοπικό λαό σχετικά με την αγιότητα του εκάστοτε αγίου, ώστε να συνταχθεί σχετικός κατάλογος και να επέλθει σχετικός έλεγχος της αξιοπιστίας του, για να ανακηρυχθεί τελικά Άγιος.
==Εκδήλωση τιμής στους Αγίους==
Η εκδήλωση της Αγιότητας προς ένα πρόσωπο από το πλήρωμα της Εκκλησίας, συμβαίνει με διαφόρους τρόπους. Τέτοιοι είναι οι ανεγέρσεις Ναών, η προσκύνηση εικόνων και λειψάνων, η θέσπιση εορτών, η συγγραφή ασματικών ακολουθιών, η επίκληση μεσιτειών ή πρεσβειών<ref>Ιω. Δαμασκηνός, Έκδοσις Ακριβής..., 4, 15. PG 94, 1164Β-1168Α</ref>. Κύριος σκοπός αυτών είναι η προτροπή των πιστών να μιμηθούν εμπειρικά και δημιουργικά το φρόνημα και τη ζωή των Αγίων και τελικά του ιδίου του Κυρίου.
Εδώ θα πρέπει να τονιστεί πως οι εορτές χωρίζονται σε:
* Επετείους κοιμήσεως των Αγίων.
* Συνάξεις, δηλαδή τη συμμετοχή Αγίων σε εορτή Θείου γεγονότος, όπως τη [[Σταύρωση]], την [[Κοίμηση της Θεοτόκου|Κοίμηση της Θεοτόκου]], τον [[Ευαγγελισμός της Θεοτόκου|Ευαγγελισμό]] κ.α. Είναι χαρακτηριστικό για παράδειγμα πως την επόμενη ημέρα από την εορτή του ευαγγελισμού εορτάζεται η Σύναξη του [[Αρχάγγελος Γαβριήλ|Αρχαγγέλου Γαβριήλ]].
* Εύρεση και μετακομιδές αγίων λειψάνων.
* Επετείους θαυμάτων.
* Εορτές σημαντικών γεγονότων της θείας Οικονομίας, αλλά και εορτές για τους ανθρώπους της Παλαιάς διαθήκης, οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως Δίκαιοι, καθώς είχαν την αληθινή προσδοκία της ελεύσεως του Μεσσία, αλλά και μία εορτή υπέρ των [[Άγιο Πάντες|Αγίων Πάντων]], προς τιμήν όσων Αγίων δεν γνωρίζουμε<ref>Δ. Τσάμης, ο.π., σελ. 56</ref>.
== Αγιότητα και Θεία Ευχαριστία ==
== Βιβλιογραφία ==
* Ιωάννη Ζηζιούλα Μητρ. Περγάμου, «''"Αγιότητα, ένα λησμονημένο όραμα"''», Εκδόσεις Ακρίτας.* Δημήτριος Τσάμης, ''"Αγιολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας"'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2008.* Αντώνιος Παπαδόπουλος, ''"Αγιολογία ΙΙ"'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997.* Μανουήλ Γεδεών, ''"Αγιοποιήσεις"'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1984.
[[Κατηγορία:Άγιοι|*]]
[[en:Saint]]
[[fr:Saints]]
[[ro:Sfânt]]
