'''Νικολαϊτισμός''', αποκαλείται η [[Γνωστικισμός|γνωστική]] [[Αίρεση|αίρεση]], σύμφωνα με την οποία η λύτρωση-γνώση για τον άνθρωπο επέρχεται κατά την απαλλαγή της σαρκός<ref>Βλάσιος Φειδάς, Εκκλησιαστική Ιστορία, τ. Α΄, σελ. 168</ref>, μέσα από ακολασία, βρώση ειδωλόθυτων και γενικά καταχρήσεων καταφθοράς της σαρκός<ref>ΘΗΕ, τ. 9, σελ. 509</ref>. Οι Νικολαΐτες αποτέλεσαν την πλέον αντινομική<ref>Δηλαδή έπραττε τα ακριβώς αντίθετα του μωσαϊκού νόμου</ref> αίρεση των πρώτων χρόνων του χριστιανισμού, οι οποίοι με το πρόσχημα της χριστιανικής ελευθερίας, επιθυμούσαν επιστροφή στον ηθικό έκλυτο βίο των εθνικών<ref>Κ. Σκουτέρης, Ιστορία Δογμάτων, σελ. 283</ref>. Σύμφωνα με τον Ευσέβιο Καισαρείας η αίρεση διήρκεσε για μικρό χρονικό διάστημα<ref>Ευσέβιος Καισαρείας, Εκκλ. Ιστορία 3, 29</ref>.