Ο Ιωάννης ήταν γιος του ιερέα [[Ζαχαρίας ιερέας|Ζαχαρία]] , από την εφημερία Αβιά<ref>Α΄ Χρον. 24, 10</ref>, και της [[Ελισάβετ]] (''Λουκάς 1, 7'') και η οποία καταγόταν από τον "Οίκο [[Ααρών]]" (''Λουκάς 1, 5''). Καταγόταν μάλιστα από περιοχή, που η οποία βρισκόταν κοντά στη Βηθλεέμ. Σύμφωνα με τις διηγήσεις της [[Αγία Γραφή|Αγίας Γραφής]] ο Ιωάννης τεκνοποιήθηκε με [[Θαύμα|θαυμαστό]] τρόπο, καθώς η μητέρα του ήταν στείρα. Η φήμη του ήταν μεγάλη ανάμεσα στους Ιουδαίους, ενώ ο Ιησούς τον κατονόμασε ως το σπουδαιότερο γιο που είχε ποτέ γεννηθεί (''Ματθ. 14:3-12''). Ο ρόλος που του είχε ανατεθεί από το Θεό, ήταν η προετοιμασία του δρόμου του Ιησού (''Λουκάς 1, 17'').

Κατά την [[εορτή της Σκηνοπηγίας]], ο Ζαχαρίας ήταν ο ιερέας που ''"έλαγχε θυμιάσαι"''. Λίγο πριν τελέσει τα ιερατικά του καθήκοντα, ο [[Αρχάγγελος Γαβριήλ]] εμφανίστηκε ενώπιόν του και του ανήγγειλε πως θα αποκτήσει γιο, διαμηνύοντάς του επίσης πως πρέπει να ονομασθεί Ιωάννης (που σημαίνει ο Θεός είναι ελεήμων). Ο Ζαχαρίας όμως δεν πίστεψε στους λόγους του [[Άγγελος|αγγέλου]] με αποτέλεσμα να μείνει άφωνος (''Λουκάς 1, 20'') μέχρι να βαπτιστεί ο Ιωάννης (''Λουκάς 1, 64''). Αργότερα οι στρατιώτες του Ηρώδη τον δολοφόνησαν μεταξύ ναού και θυσιαστηρίου, διότι ο ίδιος δεν αποκάλυψε που ήταν ο μικρός Ιωάννης, καθώς είχαν εντολή να εξοντώσουν όλα τα μικρά μέχρι δύο ετών (''Ματθ. 23, 35'').

Τη ζωή του ο Ιωάννης , μέχρι τα 30 του χρόνια , τη διήγαγε στην έρημο της Ιουδαίας (''Λουκάς 1, 80''), σε μία περιοχή ανάμεσα στη Νεκρή θάλασσα και την Ιερουσαλήμ<ref>Κων. Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, σελ. 459</ref>, μέσα σε σκληρή άσκηση. Ο ίδιος ντυνόταν με ύφασμα από τρίχες καμήλας και έτρωγε άγριο μέλι και ακρίδες. Θα λέγαμε πως το τρίπτυχο του βίου του ήταν [[νηστεία]], [[προσευχή]] και [[αγρυπνία]]<ref>Βασίλειος Μπακογιάννης, Φωνή βοώντος (Βίος και διδασκαλία του Προδρόμου), σελ. 30</ref>. Όταν συμπληρώθηκε η ηλικία των 30, ο Θεός τον κάλεσε να αναλάβει το έργο της προετοιμασίας του Μεσσία (''Λουκάς 3, 1-5''). Μία από τις ιδιότυπες πρακτικές του ήταν το [[βάπτισμα]] στον Ιορδάνη ποταμό. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή όπου βάπτισε και τον Ιησού (''Ματθ. 3, 13-15''). Στα πλαίσια της αποστολής του είχε και μαθητές. Από αυτούς είναι γνωστό πως οι [[Απόστολος Ανδρέας|Ανδρέας]], [[Απόστολος Πέτρος|Πέτρος]], [[Απόστολος Ιωάννης|Ιωάννης]] και [[Απόστολος Ιάκωβος (Ζεβεδαίου)|Ιάκωβος]] ανήκαν στον κύκλο του. Ο ίδιος μάλιστα τους προέτρεψε να ακολουθήσουν τον Ιησού (''Ιω. 1, 29-34'').

Στο Το κήρυγμα του Ιωάννη φαίνεται πως ξεκίνησε κατά την εποχή του Καίσαρος Τιβερίου (''Λουκάς 3, 1-3'') και έβριθε αποκαλυπτικών στοιχείων<ref>Κων. Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, σελ. 459</ref>. Άξονας των ομιλιών του ήταν οι μεσσιανικές προσδοκίες και η οργή του Θεού η οποία ένεκα του γεγονότος αυτού, βρισκόταν προ των πυλών για τους αδίκους.  Ήταν ασυμβίβαστος και η κριτική που ασκούσε απευθυνόταν προς πάσα κατεύθυνση. Δε δίσταζε να καταφερθεί εναντίον τον [[Φαρισαίοι|Φαρισαίων ]] και των [[Σαδδουκαίοι|Σαδδουκαίων ]] χαρακτηρίζοντάς τους έχινδες (''Ματθ. 3, 7''), που αναπότρεπτα θα καταστραφούν από τη οργή του Θεού (''Ματθ. 3, 8-10''), καλώντας του συνάμα σε μετάνοια. Το ίδιο έπραττε και για τον έκλυτο βίο του Ηρώδη. Οι ομιλίες τους μάλιστα είχαν ισχυρή απήχηση στον Ιουδαϊκό λαό<ref>Κων. Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, σελ. 459</ref>, διότι ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής και θεωρείτο από το λαό προφήτης. Η Ηρωδιάδα όμως δεν άντεξε τη κριτική του Ιωάννη ο οποίος την έλεγξε για το ασυμβίβαστο της σχέσης της με τον Ηρώδη, ένεκα της συγγένειάς τους (''Λουκάς 3:19; Ματθαίος 14:3–5 ''). Ο Ηρώδης σεβόταν την προσωπικότητα του Ιωάννη (''Μάρκος 6, 20''), ενώ σα πραγματιστής γνώριζε πως μια τέτοια κίνηση θα ερέθιζε ίσως και εξέγειρε τα πλήθη. Τελικά τον φυλάκισε και τον αποκεφάλισε, μετά από υπόσχεση που είχε δώσει στην κόρη της Ηρωδιάδας, Σαλώμη. Το έργο το οποίο επιτέλεσε ο Ιωάννης δύσκολα μπορεί να παραθεωρηθεί, για τη σπουδαιότητα του, καθώς προετοίμασε το ρόλο του Χριστού, τόσο με τα κηρύγματά του, όσο και με διδασκαλία του σε μαθητές οι οποίοι αργότερα έγιναν οι Απόστολοι του Ιησού. Η εκτίμηση μάλιστα που έτρεφε ο Ιησούς στο πρόσωπό του ήταν αναμφισβήτητα μεγάλη. Συνήθως σήμερα όμως παραθεωρείται πως με τη βάπτιση του Ιησού και τελικά με την αποτομή της κεφαλής τού Ιωάννη, ένας κόσμος φτάνει στο τέλος του και αρχίζει μία νέα περίοδος<ref>Κων. Ζάρρας, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, σελ. 461</ref>. Αυτή η περίοδος που κλείνει είναι η περίοδος του προφητισμού και της Παλαιάς Διαθήκης και ανοίγει η νέα περίοδος της Καινής Διαθήκης, του Ιησού Χριστού και της εκκλησίας.