{{ΟρθόδοξοςΧριστιανισμός}}'''Ιερά ΠαράδοσιςΠαράδοση''', ''Αποστολική ΠαράδοσιςΠαράδοση'' ή και απλώς ''ΠαράδοσιςΠαράδοση'', στην ορθόδοξη [[θεολογία]] αποκαλείται «''ο ενιαίος της διδαχής τύπος εκ του προφορικού κυρήγματος διδασκαλίας που προέρχεται από το προφορικό κήρυγμα του [[Χριστός|Χριστού ]] και των [[Απόστολοι|Αποστόλων, αποτελεσθείς ως βίωμα ζων υπό του θείου Πνεύματος, εν ταις καρδίαις των γνησίων μελών της Εκκλησίας''»]]<ref>Π.Ν.Τρεμπέλα «''Δογματική''», Τόμος Α΄, σελίς 121.</ref> και ο οποίος διεχωρήσθη σε γραπτή και προφορική παράδοση, ενώ βρίσκονταν οι Απόστολοι εν διδασκαλία που φυλάχθηκε στη ζωή. H ''Ιερά Παράδοση'', σύμφωνα με τους πατέρες και τη συνείδηση της Εκκλησίας, αποτελεί πηγή των αληθειών της χριστιανικής θρησκείας ισότιμη ''"τω θείω γραπτώ λόγω"''<ref>Αγίου ΝεκταρίουΘεοδώρου Ανδρέας, ''Ορθόδοξος Ιερά ΚατήχησιςΒασική Δογματική Διδασκαλία - Απαντήσεις σε ερωτήματα Συμβολικά'', 4η 2η έκδ., εκδΑποστολική Διακονία, Αθήνα 2006, σελ. Βασ18. Ρηγόπουλου</ref>, Θεσσαλονίκη 2001 (c1899)υπό την επιστασία του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]]<ref>Τρεμπέλας, σελό.π. 177.</ref>.

Το κέντρο της Ιεράς Παραδόσεως είναι ο [[Ιησούς Χριστός|Χριστός]] και η μετ'αυτού κοινωνία και η περί Αυτού μαρτυρία των φίλων Αυτού [[Προφήτες|προφητών]]Τα κριτήρια<ref>Βλ. για τα κριτήρια: Θεοδώρου, [[Απόστολοι|αποστόλων]] και [[Άγιος|αγίων]]ό.π. Έτσι γίνεται αντιληπτό πως η ''Ιερά Παράδοσις'' αποδίδεται μέσω των θεουμένων ανθρώπων της εκκλησίας δηλαδή των αποστόλων, προφητών και Αγίων της εκκλησίας, εν [[Άγιο Πνεύμα|Πνεύματι Αγίω]] και η οποία αποδίδεται είτε μέσα σελ. 18-19.</ref> που διακρίνουν τη γνήσια Παράδοση από προφορικό κάθε άλλη ψευδή και γραπτό λόγο, είτε μέσω απεικονίσεων.κίβδηλη είναι:

Για τους Ορθοδόξους, η πράξη και η διδασκαλία [[Καθολικισμός|Ρωμαιοκαθολικών]] και [[Προτεσταντισμός|Προτεσταντών]] δεν έχει διαφυλάξει την αυθεντική Παράδοση αφού ''"κατά τήν ορθόδοξη πίστη η Εκκλησία είναι ο πιστός τηρητής και φύλακας της παραδόσεως, ενώ κατά τη ρωμαιοκαθολική αυτή παρουσιάζεται μάλλον ως κυρίαρχος, μεταποιώντας αυτή κατά βούληση και προσπαθώντας να συμβιβάσει τα παλαιά με τα εκάστοτε νέα. Παράλληλα, οι Διαμαρτυρόμενοι δεν αναγνωρίζουν την παράδοση ως πηγή της θείας αποκαλύψεως"''<ref>Θεοδώρου, ό.π., σελ. 20.</ref>. Μάλιστα οι Ρωμαιοκαθολικοί διακήρυξαν «''οτι όπως πασα ζωή υπόκειται εις αύξησιν και ανάπτυξιν, ούτω ο χριστιανισμός θεωρούμενος ως ζωή θεία δεν δύναται να παραμένει εις κατάστασιν στατικήν, αλλά ... να ωθή προς ανάπτυξιν''»<ref>Π.Ν.Τρεμπέλα, «''Δογματική''», Τόμος Α΄, σελίς 28</ref> κάτι που απορρίπτει η ορθόδοξος θεολογία, καθώς η «''Παράδοσις...δεν επιδέχεται αυξομοίωσιν οιανδήποτε. Δυνάμεθα να ερμηνεύομεν ταύτην, ως και την Γραφήν, να διατυπώνομεν αυτή το σαφέστερον, ουδέποτε όμως και κατ'ουδένα λόγον επιτρέπεται να προσθέσομεν ή αφαιρέσομεν τι εξ αυτής, ως και επί της Γραφής''»<ref>ενθ. αν.</ref>, όπως σημείωσαν οι Πατέρες της Εκκλησίας<ref>Πολυκράτης Εφέσου Epist.CXXIV m.54, 1063</ref><ref>Ειρηναίος, Έλεγχος III, XXIV, 1. M 7, 966</ref>. Όπως γράφει και ο Μ. Βασίλειος, η διδασκαλία της Εκκλησίας, ''"...ουχί μεταβολή εστίν εκ του χείρονος προς το βέλτιον, αλλά συμπλήρωσις του λείποντος κατά την προσθήκην της γνώσεως"''<ref>Μ. Βασιλείου, ''Προς Ευστάθιον'', PG 32, 829Β.</ref>. Επάνω στο ζήτημα αυτό, σημειώνει ο καθ. Ιωάννης Καραβιδόπουλος: ''"Δεν είναι...σωστό να υπερτονίζεται η υπεροχή της Αγίας Γραφής έναντι της Εκκλησίας, ούτε από την άλλη πλευρά βρίσκει δικαίωση η έξαρση της απόλυτης εξουσίας της Εκκλησίας έναντι της Αγίας Γραφής. Υπερβολές προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση δημιούργησαν καταστάσεις ξένες προς την Ορθοδοξία κατά την ιστορική πορεία του Χριστιανισμού. Η πρώτη κατεύθυνση χαρακτηρίζει τον Προτεσταντισμό, η δεύτερη τον Ρωμαιοκαθολικισμό. Βέβαια, η Εκκλησία χωρίς την Αγία Γραφή μοιάζει με σκάφος χωρίς πηδάλιο, αλλά και η Αγία Γραφή χωρίς ή έξω από την Εκκλησία παραμένει ανερμήνευτη"''<ref>Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, ''"Η ερμηνεία της Καινής Διαθήκης στην Ορθόδοξη ΕΚκλησία"'', σελ. 11-30 (εδώ σελ. 25) στο ''Βιβλικές Μελέτες Β' (Βιβλική Βιβλιοθήκη #16)'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2000.</ref>. ===Αγία Γραφή και Ιερά Παράδοση===Πρέπει να τονιστεί πως η ''Ιερά Παράδοση'' της εκκλησίας αποτελεί αλάθητη έκφραση των ενεργειών του [[Θεός|Θεού]], και δεν είναι διάφορη και ανεξάρτητη από την [[Αγία Γραφή]], η οποία αποτελεί μέρος αυτής και καμμία αντίθεση δεν ενυπάρχει στη διδασκαλία τους. Στην πραγματικότητα μάλιστα, η ''"διάκριση Αγίας Γραφής και Παράδοσης ως δύο πηγών...του περιεχομένου της πίστης"'' είναι ''"συμβατική"'' καθώς ''"η Εκκλησία ποτέ δεν ξεχώρισε με τέτοια έμφαση αυτές τις δύο πηγές"''<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Δογματική και Συμβολική θεολογία'', τόμ. Γ' (Ανακεφαλαίωση και Αγαθοτοπία-Έκθεση του οικουμενικού χαρακτήρα της χριστιανικής διδασκαλίας), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 151.</ref>. Ορθότερα θα λέγαμε ότι ''"η Εκκλησία γνωρίζει μία παράδοση, που νοείται μονάχα σε ιστορική συνέχεια, οπότε και τα βιβλία της Αγίας Γραφής αποτελούν το πιο εκλεκτό, θα έλεγε κανείς, κομμάτι αυτής της παράδοσης"''<ref>ό.π..</ref>. Ιστορικά, ο διαχωρισμός της Ιεράς Παραδόσεως σε δύο κομμάτια, ''Γραφή'' και ''Παράδοση'', πηγάζει από την ''"Μεταρρύθμιση του Προτεσταντισμού, από το 16° αιώνα και εφεξής"'' που ''"εξαίροντας σχεδόν τη μοναδικότητα της Αγίας Γραφής (sola scriptura), ως πηγής του λόγου του Θεού, ανάγκασε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στη σύνοδο του Τριδέντου (1545-1563) να ανακηρύξει με έμφαση Αγία Γραφή και Παράδοση ως δύο Ισότιμες και Ισόκυρες πηγές του περιεχομένου της πίστης"''<ref>Ματσούκας, ''Δογματική...'', Γ', ό.π..</ref>. Ο ίδιος ο [[Απόστολος Παύλος]] θεωρεί τη διδασκαλία ως καρπό της παράδοσης, πράγμα που σημαίνει ότι ''"η παράδοση κάνει τις Επιστολές του, και όχι αυτές την παράδοση"''<ref>στο ίδιο.</ref>. Κατά συνέπεια, ''"η εκκλησιαστική κοινότητα και η παράδοσή της προηγούνται χρονικά από την καταγραφή των Ευαγγελίων, όπως φυσικά και των άλλων βιβλίων της Καινής Διαθήκης"''<ref>Καραβιδόπουλος, ''"Η ερμηνεία..."'', ό.π., σελ. 24-25.</ref>. ''"Συνεπώς η αγ. Γραφή και η Παράδοση συμπίπτουν ως προς την προέλευση και διαμόρφωση τους και περιέχονται η μία στην άλλη, είναι δηλ. ταυτόσημα μεγέθη"''<ref>Παναγόπουλος Ιωάννης, ''Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη'', Ακρίτας, Αθήνα 1994, σελ. 21.</ref>. Όπως σημειώνει και ο καθηγ. Παν. Μπρατσιώτης: ''"Η Εκκλησία, η Βίβλος και η Παράδοσις είναι και μένουν εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν εις μίαν αδιαίρετον ενότητα"''<ref>Παρατίθεται στο: Μπούμης Ι. Παναγιώτης, ''Οι Kανόνες της Eκκλησίας περί του Kανόνος της Αγ. Γραφής'', 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1991, σελ. 202.</ref>. Αυτή την ενότητα Γραφής και Παραδόσεως ομολογεί και διατηρεί η μία Εκκλησία: «Οι Προφήται ως είδον, οι Απόστολοι ως εδίδαξαν, η Εκκλησία ως παρέλαβεν, οι Διδάσκαλοι ως εδογμάτισαν, η Οικουμένη ως συμπεφώνηκεν, η χάρις ως έλαμψεν, η αλήθεια ως αποδέδεικται...» (Συνοδικόν Ζ' Οικουμ. Συνόδου)"''<ref>Παναγόπουλος, ό.π..</ref>. ===Η Ιερά Παράδοση στην Καινή Διαθήκη===Σύμφωνα με την ερμηνεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, υπάρχουν στην Κ.Δ. αρκετά, σαφή χωρία<ref>Τα εδάφια που ακολουθούν προέρχονται από το: Αγίου Νεκταρίου, ''Ορθόδοξος Ιερά Κατήχησις'', 4η έκδ., εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2001 (c1899), σελ. 177.</ref>, που καθιστούν ισότιμη την Ιερά Παράδοση και την Αγία Γραφή: :*''"Αδελφοί στήκετε και κρατείτε τας παραδόσεις, ας εδιδάχθητε, είτε διά λόγου, είτε δι' επιστολής ημών"'' (''Β' Θεσ. 2:15''):*''"Επαινώ δε υμάς αδελφοί, ότι πάντα μου μέμνησθε, καθώς παρέδωκα υμίν, τας παραδόσεις κατέχετε"'' (''Α' Κορ. 11:2''):*''"Εγώ γαρ παρέλαβον από του Κυρίου, ό και παρέδωκα υμίν"'' (''Α' Κορ. 11:23''):*''"Παρέδωκα γαρ υμίν εν πρώτοις, ό και παρέλαβον"'' (''Α' Κορ. 15:3''):*''"Ω Τιμόθεε την παρακαταθήκην φύλαξον"'' (''Α' Τιμ. 6:20''):*''"Το λοιπόν ουν αδελφοί, ρωτώμεν υμάς και παρακαλούμεν εν Κυρίω Ιησού, καθώς και παρελάβετε παρ' ημών το πως δει υμάς περιπατείν και αρέσκειν Θεώ ίνα περισσεύητε μάλλον οίδατε γαρ τίνας παραγγελίας εδώκαμεν υμίν, δια του Κυρίου Ιησού"'' (''Α' Θεσ. 4:1.2'') Όπως γράφει ο Άγ. Νεκτάριος: ''"διά των ειρημένων ο Απόστ. Παύλος συνιστά ισότιμον προς τον γραπτόν λόγον την ιεράν παράδοσιν"''<ref>Αγίου Νεκταρίου, ό.π..</ref>.

Κατά συνέπεια, η ''===Πατέρες και Παράδοση===Την Ιερά παράδοση'' περιέχεται στην [[Αγία Γραφή]] και στις άλλες πηγές της Ιεράς Παραδόσεως. Τέτοιες είναι πρωτίστως Παράδοση οι δογματικές αποφάνσεις των [[Οικουμενικές ΣύνοδοιΠατρολογία|Οικουμενικών ΣυνόδωνΠατέρες]] (συμπεριλαμβανομένου του [[Σύμβολο της Πίστης (Νίκαια-Κωνσταντινούπολη)|Συμβόλου της πίστεως Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως]] και των αποφάσεων της [[Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος|Πενθέκτης]] εν Τρούλλω Οικουμενικής Συνόδου (691/2) Εκκλησίας θεωρούν ως συμπληρωματικής των Ε' και ΣΤ'). Δευτερευόντως, σημαντικές πηγές αποτελούν τα Σύμβολα [[Σύμβολο τον ασφαλή οδηγό για την ερμηνεία των Αποστόλων|Αποστολικό]] και [[Σύμβολο του αγίου ΑθανασίουΑγία Γραφή|ΑθανασιανόΙερών Γραφών]], τα συγγράμματα των αρχαίων μεγάλων Πατέρων και ιδιαιτέρως εκείνα τα σημεία όπου ''"διακριβούται συμφωνία απόλυτα αναγκαία για την κατανόηση των Πατέρων"'αληθειών που περιέχονται σ'αυτές<ref>Νικ. ΜητσόπουλοςΑγίου Νεκταρίου, "Παράδοσις Ιερά", ''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'' (Θό.Ηπ.Ε.), τόμσελ. 10, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1967, στ. 26260-261.</ref> και η [[Θεία Λειτουργία]] . Όπως αναφέρεται στα πρακτικά της Ζ' Οικουμ. Συνόδου: ''"ως εκφράζουσα την πίστιν της καθόλου Ορθοδόξου ΕκκλησίαςΕι τις πάσαν παράδοσιν εκκλησιαστικήν έγγραφον ή άγραφον αθετεί, ανάθεμα έστω"''<ref>Θ.Η.Ε.Καρμίρης Ιωάννης, ό.π..</ref>. Επίσης, φορείς της Ιεράς Παραδόσεως είναι ''Τα δογματικά και τα μεταγενέστερα δογματικοσυμβολικά συμβολικά μνημεία και η υμνολογία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας θα πρέπει όμως να χρησιμοποιούνται βοηθητικά και ''"μετά μεγίστης προσοχής", τόμ. Α''<ref>στο ίδιο, 2η έκδ.</ref> καθώς στα μεν πρώτα υπάρχουν ετερόδοξες επιδράσεις (αν και εξωτερικές και όχι ουσιαστικές), ενώ στην υμνογραφία υπάρχουν συχνά ποιητικές και εικονικές εκφράσεις ''"μη διακρινομένας επί δογματική ακριβεία"''<ref>ό.πΑθήνα 1960, σελ.242.</ref>.

Ιστορικά, ο διαχωρισμός ===Πηγές της Ιεράς Παραδόσεως σε δύο κομμάτιαπαραδόσεως<ref>Νικ. Μητσόπουλος, ''Γραφή'' και ''Παράδοση''"Παράδοσις Ιερά", πηγάζει από την ''"Μεταρρύθμιση του Προτεσταντισμού, από το 16° αιώνα Θρησκευτική και εφεξής"Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'' που ''"εξαίροντας σχεδόν τη μοναδικότητα της Αγίας Γραφής (sola scripturaΘ.Η.Ε.), ως πηγής του λόγου του Θεούτόμ. 10, ανάγκασε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στη σύνοδο του Τριδέντου (1545-1563) να ανακηρύξει με έμφαση Αγία Γραφή και Παράδοση ως δύο Ισότιμες και Ισόκυρες πηγές του περιεχομένου της πίστης"''<ref>Ματσούκας, ''Δογματική.εκδ.Μαρτίνος Αθ.'', Γ'Αθήνα 1967, ό.πστ.26.</ref>. Ο ίδιος ο ===Η ''Ιερά παράδοση'' περιέχεται πρωτίστως στην [[Απόστολος ΠαύλοςΑγία Γραφή]] θεωρεί τη διδασκαλία ως καρπό της παράδοσης, πράγμα που σημαίνει ότι ''"η παράδοση κάνει τις Επιστολές του, αλλά και όχι αυτές την παράδοση"''<ref>στο ίδιο.</ref>.σε άλλες πηγές όπως:

Για τους Ορθοδόξους, η πράξη :*Οι δογματικές αποφάνσεις των [[Οικουμενικές Σύνοδοι|Οικουμενικών Συνόδων]] (συμπεριλαμβανομένου του [[Σύμβολο της Πίστης (Νίκαια-Κωνσταντινούπολη)|Συμβόλου της πίστεως Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως]] και των αποφάσεων της [[Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος|Πενθέκτης]] εν Τρούλλω Οικουμενικής Συνόδου (691/2) ως συμπληρωματικής των Ε' και η διδασκαλία ΣΤ'). :*Τα Σύμβολα [[ΚαθολικισμόςΣύμβολο των Αποστόλων|ΡωμαιοκαθολικώνΑποστολικό]] και [[ΠροτεσταντισμόςΣύμβολο του αγίου Αθανασίου|ΠροτεσταντώνΑθανασιανό]], τα συγγράμματα των αρχαίων μεγάλων Πατέρων και ιδιαιτέρως εκείνα τα σημεία όπου ''"διακριβούται συμφωνία των Πατέρων"''. :*Η [[Θεία Λειτουργία]] επειδή δε βασίζονται στην επί της παραδόσεως ''"ως εκφράζουσα την πίστιν της θεώσεως πράξη, βρίσκονται εκτός καθόλου Ορθοδόξου Εκκλησίας"''. :*Επίσης, φορείς της Ιεράς Παραδόσεωςείναι και τα μεταγενέστερα δογματικοσυμβολικά μνημεία και η υμνολογία της Εκκλησίας θα πρέπει όμως να χρησιμοποιούνται βοηθητικά και ''. Μάλιστα οι Ρωμαιοκαθολικοί διακήρυξαν «"μετά μεγίστης προσοχής"''οτι όπως πασα ζωή υπόκειται εις αύξησιν , καθώς στα μεν πρώτα υπάρχουν ετερόδοξες επιδράσεις (αν και εξωτερικές και ανάπτυξινόχι ουσιαστικές), ούτω ο χριστιανισμός θεωρούμενος ως ζωή ενώ στην υμνογραφία συναντάμε συχνά ποιητικές και εικονικές εκφράσεις ''"μη διακρινομένας επί δογματική ακριβεία"''. ===Η έννοια και οι προεκτάσεις της Ιεράς Παραδόσεως στην Ορθόδοξη Εκκλησία=== Η [[Αποστολική Διαδοχή]] στην εκκλησία αντικατοπτρίζει την αντικειμενική ή θεία όψη της. Η παράδοση της εκκλησίας αντικατοπτρίζει την υποκειμενική ή ανθρώπινη όψη της, δηλαδή τη συνέχεια της συνείδησης του μηνύματος το οποίο έχει ληφθεί και διαφυλάχτηκε από την κοινότητα<ref>Γ. Φλορόσφκι, Το σώμα του ζώντος Χριστού, σελ. 87</ref>. Είναι χαρακτηριστικό πως κατά τον άγιο [[Ειρηναίος Λουγδούνου|Ειρηναίο]] οι απόστολοι κατέθεσαν στην εκκλησία την πληρότητα της αλήθειας σαν σε ένα θησαυροφυλάκιο. Αυτή η κατάθεση όμως είναι μια ζωντανή κατάθεση που ανανεώνεται και ανακαινίζει το δοχείο (εκκλησία) το οποίο διαφυλάχτηκε και είναι αυτή που μαζί με την αποστολική διαδοχή ταυτοποιεί το μήνυμα της αλήθειας<ref>Ειρηναίου Λουγδούνου, Έλεγχος... 1, 10, 2. 3, 4, 1. 3, 24, 1. 3, 4, 1. 4, 26, 2</ref>. Γι αυτό και η παράδοση είναι μέσο και συντελεστής της ενότητας. Η παράδοση αυτή βέβαια δεν δύναται μπορεί απαραίτητα να παραμένει εις κατάστασιν στατικήννοηθεί ως ένα είδος τήρησης κάποιων πρακτικών, σαν ένα είδος αρχαιολογίας<ref>S. Boulgakoff, L' Orthodoxie, σελ. 38</ref>, ούτε σαν ένας αμετάβλητος τύπος, αλλά ως μία ζωντανή πίστη, ένα μήνυμα σωτηρίας σαφώς καθορισμένο και ακριβές<ref>Γ. Φλορόφσκι, Το σώμα του... , σελ. 90</ref>. Πρέπει να ωθή προς ανάπτυξιν''»κατανοηθεί σαν μία ζωντανή δύναμη, σαν τη συνείδηση ενός ζωντανού οργανισμού μέσα στην οποία περιλαμβάνεται η προγενέστερη ζωή του. Η παράδοση είναι αδιάκοπη και ανεξάντλητη και δεν είναι μόνο παρελθόν, αλλά και το παρόν μέσα στο οποίο κατοικεί ήδη το μέλλον<ref>S. Boulgakoff, ενθ.αν., σελ. 38</ref>Π.ΝΕξου και η εμμονή στην παράδοση, δεν αποκλείει την εξέλιξη, που αντιθέτως ζει και αυξάνει.ΤρεμπέλαΕμμονή στην παράδοση επίσης δε σημαίνει ισχυρογνωμοσύνη στο παρελθόν ή ακόμα και το αποστολικό παρελθόν σαν μία ιδιαίτερη εποχή, «Δογματική''»αλλά πιστότητα στο αποστολικό μήνυμα<ref>Γ. Φλορόφσκι, Τόμος Α΄Το σώμα του ζώντος..., σελίς 28σελ. 91</ref> κάτι . Μόνος φύλακας της παράδοσης είναι η εκκλησία, διότι παράδοση είναι η μαρτυρία του [[Άγιο Πνεύμα|Αγίου Πνεύματος]], που αποκαλύπτει και ανανεώνει το μήνυμα που απορρίπτει Αυτό κατέθεσε στην εκκλησία. Δεν είναι λοιπόν απλώς μια ιστορική αυθεντία ή η ορθόδοξος θεολογίαμαρτυρία του παρελθόντος, καθώς αλλά η «εμπειρία της κοινότητας από την αποκάλυψη του Αγίου Πνεύματος. Κατά το Χωμιάκοφ ''Παράδοσις"δεν είναι τα άτομα, ούτε ένα πλήθος ατόμων στους κόλπους της εκκλησίας που διαφυλάσσουν την παράδοση ή γράφουν τις Γραφές.Αλλά είναι το πνεύμα του Θεού που ζει σε όλο το σώμα της εκκλησίας..δεν επιδέχεται αυξομοίωσιν οιανδήποτε. Δυνάμεθα Για εκείνον που βρίσκεται εκτός της εκκλησίας, ούτε οι Γραφές, ούτε η παράδοση, ούτε τα έργα της εκκλησίας είναι καταληπτά"''<ref>Χωμιακόφ, Η μία εκκλησία, παρ. 5</ref>. Ο άνθρωπος ζώντας μέσα στην εκκλησία μπορεί να ερμηνεύομεν ταύτηναντιληφθεί την ενότητα των Γραφών και της παράδοσης της εκκλησίας. Την αντιλαμβάνεται διότι το Πνεύμα εμψυχώνει το σώμα της εκκλησίας. Η παράδοση τελικά είναι η ικανότητα της μαρτυρίας και της διακήρυξης των αληθειών της πίστης. Η Εκκλησία δεν έχει ανάγκη, ως και για να δώσει την Γραφήναληθινή μαρτυρία της, να διατυπώνομεν θυμηθεί κάτι ή να στηριχτεί σε κάτι, αφού αυτή παρέχεται από την πληρότητα της διαρκούς εμπειρίας της, που αποτελεί το σαφέστερονσώμα Εκείνου που είναι η Ζωή, ουδέποτε όμως η Οδός και κατ'ουδένα λόγον επιτρέπεται να προσθέσομεν ή αφαιρέσομεν τι εξ αυτήςη Αλήθεια<ref>Γ. Φλορόφσκι, Το σώμα..., σελ. 93</ref>. Η Παράδοση είναι η ίδια η Εκκλησία στην καθολική της ύπαρξη, όπου το Άγιο Πνεύμα κατοικεί μόνιμα<ref>ο.π.</ref>. Είναι το σώμα του ζώντος Χριστού, ως μία χαρισματική και όχι απλώς ιστορική αρχή. Αποτελεί δε το θεμελιώδες υπόστρωμα των μνημείων και επί των ιερών βιβλίων της Γραφής''», αφού αυτά αναπαράγουν το μήνυμα το οποίο απευθύνθηκε προς τους παραλήπτες<ref>ενθο. ανπ.</ref>. Η Εκκλησία είναι αυτή που προηγείται της [[Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]], αφού μέσα στο πνευματικό κλίμα της γράφτηκε και αναγνωρίστηκε, αποτελώντας και αυτή καρπό του Αγίου Πνεύματος, όπως δια η όλη παράδοση της Εκκλησίας. Γι αυτό και δε δύναται να διαχωριστούν. Βεβαίως η [[Αγία Γραφή]] είναι η κύρια πηγή της χριστιανικής πίστης και διδασκαλίας, η οποία μαρτυρεί τη διδασκαλία που δόθηκε από την Εκκλησία υπό την διαρκή έμπνευση του Θεού<ref>ο.π., σελ. 94</ref>. H Γραφή όμως μένει "άφωνη" όταν αποσπασθεί από την Παράδοση<ref>ο.π., σελ. 96</ref>. Η αλήθεια στην εκκλησία δόθηκε μία φορά κατά την [[πεντηκοστή]]. Αυτό σημαίνει ότι η εκκλησία σήμερα δε γνωρίζει καλύτερα το Χριστό, από ότι τότε. Η κατανόηση αυτής της αλήθειας όμως είναι προοδευτική. Η ανάπτυξη λοιπόν της θεολογίας ανά εποχές, δεν έχει να κάνει με την περεταίρω κατανόηση της αλήθειας, αλλά με την μαρτυρία της εκκλησίας. Γι αυτό και η αυθεντία των πατέρων δογματικών διατυπώσεων δεν εξαρτάται από τη χρονολογία τους, αλλά αποκλειστικά από τη συμφωνία τους προς τα αρχικά δεδομένα<ref>ο.π., σελ. 98</ref>. Η μαρτυρία της εκκλησίας εσημειώθημε την πάροδο του χρόνου εκφράζεται σαφέστερα ή διατυπώνεται με ένα νέο λεξιλόγιο για την ίδια πραγματικότητα. Δεν πρόκειται λοιπόν για δογματική ανάπτυξη, διότι τα δόγματα δεν είναι θεωρητικά αξιώματα από τα οποία θα μπορούσαμε να εξαγάγουμε συμπεράσματα, αλλά είναι μαρτυρία, λογικό-λεκτικό σχήμα του μυστηρίου της πίστης<ref>Πολυκράτης Εφέσου Epistο.CXXIV mπ.54, 1063σελ. 99</ref>. Είναι προσαρμογή του λόγου στις απαιτήσεις τις αποκεκαλυμμένης αλήθειας για τη μεταβολή και μεταμόρφωση του νου. ''"Χωρίς αμφιβολία δεν ήταν παρά ένα διάγραμμα, ένα σχεδίασμα νέας σύνθεσης, προορισμένης μάλιστα να μείνει ημιτελής"''<ref>Ειρηναίοςο.π., σελ. 103</ref>. Τα δόγματα λοιπόν είναι μέρος της διδασκαλίας της εκκλησίας, μέρος της παράδοσής της, της αποστολικότητας του μηνύματος και των Γραφών. Όλα αυτά ζουν και συνταιριάζουν σε μια αρμονική ενότητα αφού Μία είναι η πηγή τους. Ο Λόγος του Θεού. Η παράδοση λοιπόν είναι η λογική όψη της αποκάλυψης, μία αποκάλυψης που απαιτεί δύο συμμετέχοντες. Αυτόν που μιλά και αυτόν που ακούει, Έλεγχος IIIδιότι δίχως τον δεύτερον δεν υφίσταται. Αυτός που ακούει εν προκειμένω είναι η Εκκλησία, XXIVπου από μόνη της δεν είναι πηγή, 1αλλά το πλαίσιο που αποκαλύπτεται η πηγή<ref>ο.π. M 7, 966σελ. 106</ref>και διαφυλάσσεται και διακηρύσσεται από το όλο σώμα της, στην πληρότητά του.

*Ιωάννου Σ. Ρωμανίδου, «''Δογματική και Συμβολική Θεολογία''», Τόμος Α΄(''Η Αποκάλυψις, η Ιερά Παράδοσις, η Αγία Γραφή, και το Αλάθητον''), Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονική 1999.

*[[Άγιος ΝεκτάριοςΑιγίνης|Αγίου Νεκταρίου]], «''Ορθόδοξος Ιερά Κατήχησις''», 4η έκδ., Εκδόσεις Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2001 (c1899)*Ματσούκας Α. Νίκος, «''Δογματική και Συμβολική θεολογία''», Τόμος Γ' (''Ανακεφαλαίωση και Αγαθοτοπία-Έκθεση του οικουμενικού χαρακτήρα της χριστιανικής διδασκαλίας''), Εκδόσεις Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997.*Γεώργιος Φλορόφσκι, Το σώμα του ζώντος Χριστού, Αρμός, Αθήνα 1998 (Πρώτη Έκδοση, Παρίσι 1948).