Αλλαγές

Για τις Οικουμενικές εκείνες συνόδους, στις οποίες προσκλήθηκαν ή συμμετείχαν μόνο ολιγομελείς αντιπροσωπίες όλων των επαρχιών ή των πατριαρχιακών θρόνων, με πρωτοβουλία της ίδιας της Οικουμενικής συνόδου, ξεκινούσε διαδικασία για την αποδοχή των αποφάσεων από την εκκλησιαστική συνείδηση, με συνοδικές επιστολές που ανακοίνωναν το περιεχόμενο τους σε όλες τις μητροπόλεις, με την προτροπή προς την Ιεραρχία, τον κλήρο και τον λαό των εκκλησιών αυτών να αποδεχθούν την ομόφωνη διακήρυξη της αλήθειας της πίστεως και τις συνοδικές αποφάσεις. Υπό το πνεύμα αυτό απορρίφθηκε από την εκκλησιαστική συνείδηση η οικουμενικότητα της ''ληστρικής'' συνόδου της Εφέσου ([[449]]) και της εικονομαχικής συνόδου της Ιερείας ([[754]])<ref>Φειδάς Ιω. Βλάσιος, ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Απ' αρχής μέχρι την Εικονομαχία'', τόμ. Α', 3η έκδ., Αθήνα 2002, σελ. 867</ref>.

==Καθολικότητα και αλάθητο της Εκκλησίας ως σύνολο==[[Εικόνα:katholikotis.jpg|thumb|300px|right|Καθολικότητα ''"εν χρόνω"'' και ''"εν τόπω"'' της Οικ. Συνόδου.]]Από την [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Ορθόδοξη]] και τη [[Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία]] αναγνωρίζονται από κοινού επτά Οικουμενικές Σύνοδοι, οι οποίες συγκλήθηκαν από το 325 μ.Χ. μέχρι το 787 μ.Χ. στην [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Ανατολική Ρωμαϊκή επικράτεια]]. Οι Οικουμενικές Σύνοδοι, για την Ορθόδοξη Εκκλησία, αποτελούν το ιεραρχικά ανώτατο εκκλησιαστικό σώμα, είναι δηλαδή η ανώτατη εκκλησιαστική αρχή και αυθεντία, που ασκεί την ανώτατη διοικητική, δικαστική και νομοθετική εξουσία. Για τους ορθοδόξους, δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι στην Εκκλησία βρίσκεται η αλήθεια. Αυτό βεβαιώνει ο [[Απόστολος Παύλος]] όταν λέει για την Εκκλησία ότι είναι ''"στύλος και εδραίωμα της αληθείας"''<ref>''Α΄ Τιμ. 3:15''.</ref>. Και αυτό είναι φυσικό επειδή η Εκκλησία είναι το σώμα του [[Χριστός|Χριστού]]<ref>Πρβλ. ''Εφεσ. 5:23'' και ''Κολ. 1:18''.</ref>. Το σώμα αυτό της Εκκλησίας έχει το αλάθητο, επειδή έχει κεφαλή τον ίδιο τον ''Χριστό'' που ως Θεός είναι αλάθητος. Αυτό σημαίνει ότι, ως νομοθέτης, διδάσκαλος και κριτής, η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, όταν εκφράζεται ως σύνολο, εκφράζεται αλαθήτως<ref>Μπούμης Ι. Παναγιώτης, ''Κανονικόν Δίκαιον'', έκδ. 3η επηυξημένη, Γρηγόρης, Αθήνα 2002, σελ. 175-176.</ref>. Εδώ θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι αυτή η έννοια της ''καθολικότητας'' που πρέπει να περιλαμβάνουν οι αποφάσεις μιας Οικουμενικής Συνόδου, προσδιορίζεται σε δύο διαστάσεις<ref>Η έννοια αυτή περιγράφεται στο: Μπούμης Ι. Παναγιώτης, ''Κανονικόν Δίκαιον'', έκδό.π. 3η επηυξημένη, Γρηγόρης, Αθήνα 2002, σελ. 176-178.</ref>:[[Εικόνα:katholikotis.jpg|thumb|300px|left|Καθολικότητα ''"εν χρόνω"'' και ''"εν τόπω"'' της Οικ. Συνόδου.]]:α) ''Καθολικότητα κατά βάθος ή καθέτως ή εν χρόνω'': αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εκπροσωπεί όλους τους Χριστιανούς, οι όποιοι έζησαν και έδρασαν κατά τους προηγουμένους αιώνες μέσα στην Εκκλησία, και να τους εκπροσωπεί, όπως αυτοί έχουν εκφρασθεί στις αποφάσεις των προγενεστέρων Οικουμενικών Συνόδων. Άρα, κάθε μεταγενέστερη Οικουμενική Σύνοδος είναι υποχρεωμένη νά να συμφωνεί μέ τίς με τις προγενέστερες.

==Συνοδικό Σύστημα και Οικουμενικές Σύνοδοι==Το Συνοδικό Σύστημα στον χώρο της Εκκλησίας εμφανίστηκε αμέσως με τη συγκρότηση της. Η αρχή του ανάγεται στην πρώτη εκείνη Σύνοδο τη ''"συγκροτηθείσαν εν Ιεροσολύμοις τω 48 μ.Χ."'' την ονομαζόμενη ''Αποστολική Σύνοδο'', και επομένως ο συνοδικός θεσμός είναι και αυτός αποστολικός, με αφετηρία και ''"χαρακτήρα αποστολικόν"''<ref>''Τα δογματικά και συμβολικά μνημεία...'', στο ίδιο, σελ. 106</ref>. Σήμερα, το αντίστοιχο των Οικουμενικών Συνόδων, είναι οι Πανορθόδοξες Σύνοδοι η σύγκληση των οποίων πρέπει να γίνει κατόπιν συμφωνίας των πατριαρχών και των προκαθημένων των επί μέρους αυτοκέφαλων Εκκλησιών<ref>Μπούμης Ι. Παναγιώτης, 'Κανονικόν Δίκαιον', έκδ. 3η επηυξημένη, Γρηγόρης, Αθήνα 2002, σελ. 183.</ref>. Ο όρος Σύνοδος, με την έννοια της συναθροίσεως και ''"προς ανάκρισιν των δογμάτων της ευσέβειας"'' απαντάται πρώτα στον 37ο [[Ιεροί Κανόνες|Αποστολικό κανόνα]]<ref>ΘΗΕ, τόμ. 09, στ. 687.</ref> ενώ η φράση «Οικουμενική σύνοδος» ([[Λατ.]] ''concilium universale/generale'') εμφανίστηκε για πρώτη φορά στον 6ο κανόνα της [[Β΄ Οικουμενική Σύνοδος|Β΄ Οικουμενικής Συνόδου]] το 381 μ.Χ.<ref>Bernard Flusin, ''Τι γνωρίζω; Ο βυζαντινός πολιστισμός'', Presses Universitaires de France/ΔΟΛ, 2007, σ. 14.</ref>. Όπως σημειώνει ο Βασ. Σταυρίδης: ''"Το επίθετον οικουμενικός,-ή, -όν ενωρίς εισήχθη εις την εκκλησιαστικήν γλώσσαν. Συναντώμεν τας οικουμενικάς συνόδους, τα οικουμενικά σύμβολα, τους οικουμενικούς Πατέρας, τον οικουμενικόν πατριάρχην. Βλέπομεν ενταύθα να εξυπονοώνται αι έννοιαι της γεωγραφικής εκτάσεως, της ισότητος και της ενότητος ολοκλήρου της ανθρωπότητος, της καθολικότητος και της εκκλησιαστικής ακριβείας."''<ref>ΘΗΕ, τόμ. 09, στ. 694</ref>. Οι [[Βυζαντινή αυτοκρατορίαΑυτοκρατορία|Βυζαντινοί]] αυτοκράτορες ήταν αυτοί που μετά από ''"αίτησιν εκκλησιαστικήν"'' συγκαλούσαν τις Οικουμενικές Συνόδους και κατ' αυτόν τον τρόπο ''"ο Μ. Κωνσταντίνος συνεκάλεσε την Α' Οικουμενικήν Σύνοδον, ο Μ. Θεοδόσιος την Β', ο Θεοδόσιος ο μικρός την Γ', ο Μαρκιανός και η Πουλχερία την Δ', ο Ιουστινιανός Α' την Ε', ο Κωνσταντίνος Πωγωνάτος την ΣΤ', ο Ιουστινιανός Β' την Πενθέκτην και ο Κωνσταντίνος ΣΤ' μετά της Ειρήνης της Αθηναίας την Ζ'"''<ref>"Οικουμενικαί Σύνοδοι", ''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'' (ΘΗΕ), Τόμ. 09, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1966, στ. 689</ref>.

Δεδομένου ότι στην ==Οικουμενικές Σύνοδοι και Καισαροπαπισμός== Η [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]] δύσκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί με συνολικούς όρους, είτε ως [[Θεοκρατία|Θεοκρατική]], είτε ως [[Καισαροπαπισμός|Καισαροπαπική]], εκτός βέβαια από περιπτώσεις υπέρβασης εξουσίας, που μάλιστα, έχουν καταμηνυθεί ως τέτοιες. Κατά κανόνα, οι επικεφαλείς της Εκκλησίας δεν προσπαθούσαν να ασκήσουν εξουσία στα εγκόσμια και οι αυτοκράτορες δεν νομοθετούσαν πάνω σε θρησκευτικά θέματα χωρίς να λαμβάνουν υπ' όψιν τις αποφάσεις των ποιμένων της Εκκλησίας και τις εντολές του εκκλησιαστικού δικαίου<ref>Πλακίδας Deseille, "Η Ορθόδοξη Εκκλησίαστην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και εν μέσω των Εθνών" στο ''Ορθοδοξία - Ελληνισμός, κάθε τι που προσκρούει Πορεία στην τρίτη χιλιετία'', τόμ. Β', έκδ. Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου, 2η έκδ., Άγιον Όρος 2002, σελ. 185-186.</ref>.  Επί του ζητήματος αυτού πάντως, διάφοροι ξένοι μελετητές αλλά και ο Έλληνας εκκλησιαστικός Ιστορικός Β. Στεφανίδης, υιοθέτησαν την άποψη ότι επί της Ορθόδοξης Εκκλησίας στο [[Αγία ΓραφήΒυζάντιο]] επικρατούσε πλήρης Καισαροπαπισμός και ο ρόλος του Ρωμαίου (Βυζαντινού) αυτοκράτορα ήταν πάντα αρκετά αυξημένος<ref>βλ. Diehl Charles, ''Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας'', Καρδαμίτσας, Αθήνα 2007 (c1919), σελ. 25: ''"δεν είνε δυνατόν να αποτελέση στοιχείον H Ανατολική Εκκλησία μεταβαλλόταν σε κρατική Εκκλησία υποταγμένη στη θέληση του μονάρχη"''.</ref>, παίζοντας σημαντικό ρόλο ακόμη και στην έκβαση του αγώνα των αντιμαχομένων δογματικών διδασκαλιών<ref>(Βασίλειος Στεφανίδης, ''Εκκλησιαστική Ιστορία'', 6η εκδ., 1959, Εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 149-152, 175, 177, 181</ref>. Στον αντίποδα της ιεράς παραδόσεως άποψης αυτής, ''"οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί αναγνωρίζουν ότι τα νομικά βυζαντινά κείμενα μιλούν για αλληλοεξάρτηση μεταξύ των αυτοκρατορικών και της πράξεως της Εκκλησίαςεκκλησιαστικών δομών παρά για μια μονομερή εξάρτηση των τελευταίων"''<ref>"caesaropapism." Encyclopedia Britannica Online. 19 Feb. 2008 (http://www.britannica.com/eb/article-9018527).</ref>. Στην πραγματικότητα, ο χαρακτηρισμός του βυζαντινού συστήματος ως ''καισαροπαπισμός'', είχε σκοπό δυσφημιστικό, τελικά όμως ''"απορρίφθηκε εμφαντικά από πολλούς ικανούς μελετητές του Βυζαντίου σαν πλήρης παρανόηση, σαν προκατειλημμένος αναχρονισμός"''<ref>Στέργιος ΣάκκοςΦλορόφσκυ Γεώργιος, ''ΕισαγωγήΧριστιανισμός και πολιτισμός'' (μτφρ.Παναγιώτου Κ.Πάλλη), 2η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2000, σελ. 98.</ref>. Σε αιρετικούς αυτοκράτορες δεν υπήρξε υπακοή<ref>Μέγιεντορφ Ιωάννης, ''Η Βυζαντινή κληρονομιά στην Ορθόδοξη Εκκλησία''(μτφρ. Μόσχος Δημήτρης), όΑρμός, Αθήνα 1990, σελ.π19.</ref>. Σημαντικά εκκλησιαστικά πρόσωπα όπως ο [[Αθανάσιος Αλεξανδρείας]] (+373), οι Οικουμενικές Σύνοδοι ο [[Ιωάννης ο Χρυσόστομος]] (+407), ο [[Μάξιμος ο Ομολογητής]] (+662), ο [[Ιωάννης ο Δαμασκηνός]] (+750), ο [[Θεόδωρος ο Στουδίτης]] (+826), αντιστάθηκαν στην αυτοκρατορική εξουσία, ενώ, η μνήμη πολλών αυτοκρατόρων, ειδικά του ''Κωνσταντίου'' του Α΄ (337-361), του ''Λέοντος'' του Γ΄ (717-741), του ''Κωνσταντίνου'' του Ε΄ (του ''Κοπρωνύμου''"αποφαίνονται πάντοτε μόνον ερμηνευτικώς ) (741-775) καιτου ''Μιχαήλ'' του Η΄ (1250-1282), αναθεματίστηκαν επίσημα, επειδή υποστήριξαν ετερόδοξες διδασκαλίες<ref>Μέγιεντορφ, ''Η Βυζαντινή κληρονομιά...'', ό.π.ουδέποτε αποκαλύπτουν κάτι νέον</ref>. Η αυτοκρατορική εξουσία δεν κατόρθωσε ποτέ ''να διαπεράσει επιτυχώς τον εσωτερικό πυρήνα'' της Εκκλησίας, δηλ. το [[δόγμα]] και τα [[Ιερά Μυστήρια|μυστήρια]]"''<ref>στο ίδιοDeno J. Geanakoplos (Professor of History, University of Illinois), ''Church and State in the Byzantine Empire-A Reconsideration of the Problem of Caesaropapism'', Church History, Vol. 34, No. 4. (Dec., 1965), σελ. 397: ''"Αs we have shown, the em­peror was never able successfully to penetrate into the church's inner core, the more spiritual form relating to dogma and the sacraments"''.</ref>. (''βλ. περισσότερα στο κύριο άρθρο'': ''[[Καισαροπαπισμός]]''). ==Ο αριθμός των Οικουμενικών Συνόδων==Επτά είναι οι αναγνωρισμένες Οικουμενικές Σύνοδοι, αφού η αλήθεια που αναπτύχθηκε αυθεντικά όπως αναφέρονται και κατοχυρώθηκε από αυτές έχει τη βάση της στην περιγράφονται στα εγχειρίδια [[Αγία ΓραφήΚανονικό δίκαιο|κανονικού δικαίου]]<ref>ΘΗΕΒλ. Μπούμης Ι. Παναγιώτης, ''Κανονικόν Δίκαιον'', έκδ. 3η επηυξημένη, Γρηγόρης, Αθήνα 2002, σελ. 37-39.</ref> ή στις αναγνωρισμένες συλλογές Ιερών Κανόνων<ref>Βλ. Γ. Ράλλη - Μ. Ποτλή, ''Σύνταγμα των θείων και Ιερών κανόνων'', τόμ. 02Β', Αθήνησιν 1852, σελ. 113.165.192.216.292.293.295.555 / Νικοδήμου Αγιορείτου, ''Πηδάλιον'' (ακριβής ανατύπωσις της γ' εκδόσεως του 1864), εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, 1963Θεσσαλονίκη 2003, στσελ. 763. 520</ref>. Για τους Ορθοδόξους Παρ όλ' αυτά, θέμα αναγνώρισης και άλλων, η ερμηνεία αυτή πέρα των επτά Οικουμενικών Συνόδων, είναι δεκτή ως απολύτως ορθήυπάρχει και συζητείται εδώ και αιώνες στους κόλπους της ορθόδοξης Εκκλησίας. Επάνω στο ζήτημα αυτό, ο καθηγητής [[Παναγιώτης Τρεμπέλας]], έχει κάνει μια σύντομη, συνολική τοποθέτηση<ref>πρβλΤρεμπέλας Ν. ΣτΠαν. Σάκκος, περιοδικό ''ΑπολύτρωσιςΔογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', Αύγουστος 1982τόμ. Α', 3η έκδ., Ο Σωτήρ, Αθήνα 1997, σελ. 103136, υποσημ. #53.</ref>:<div style="font-family: Palatino Linotype;">: «Σύνοδοι οικουμενικαί αναγνωρίζονται υπό της καθ'ημάς Εκκλησίας επτά. Εσημειώθησαν εν τούτοις και επί μέρους γνώμαι, καθ'"ας και εις άλλας συνόδους δέον να αποδοθή το Ευαγγέλιο σαν βιβλίοκύρος της οικουμενικής.Ούτως ως ογδόην Οικουμενικήν Σύνοδον εθεώρησαν την αποκληθείσαν Πρωτοδευτέραν Σύνοδον, την εν έτει 861 υπό του Φωτίου συγκληθείσαν, αυτός δε ο Φώτιος παρετήρησεν, ότι η Εκκλησία τους κανόνας αυτής «τοις τών αδελφών συνόδων κανόσι συνέταξε».(Pitra, Juris ecclesiast.τρόπο ζωήςGraecorum historia et monumenta τομ.II σελ.449), καθώς και ο Βαλσαμών (εις τον πρώτον κανόνα της εν Κων)λει συνόδου, Migne 137, 1004) και ο Βλάσταρις (εν Συντάγματι αλφαβητική Migne 144, 992) και άλλοι τινές.Αλλά και πίστεωςη υπό του Φωτίου εν έτει 879-880 συγκληθείσα εις τας οικουμενικάς συνόδους εντάσσεται υπό του Βαλσαμώνος, σαν νόημα Νείλου Καβάσιλα, Νείλου μητροπολίτου Ρόδου. Μακαρίου του Αγκύρας, Συμεών του Θεσσαλονίκης, Ιωσήφ του Βρυεννίου, Μάρκου του Έφεσίου, Γεωργίου του Σχολαρίου, Νεκταρίου του Ιεροσολυμίτου (πρβλ. Jugie μν. έργ. Ι σελ. 664-665). Περί ταύτης Αθανάσιος ο Πάριος εν τη Επίτομη αυτού (σελ. 48) γράφει, ότι κοινή μεν οι Χριστιανοί πάντες επτά Οικουμενικάς Συνόδους εγνώρισαν, υπάρχει όμως και θεία αποκάλυψι ογδόη τις Οικουμενική Σύνοδος, «αλλά μόνοις τοις λογίοις γνωστή». Και εν τη κατά το διαβάζουν σωστά μόνο οι ορθόδοξοιέτος 1848 εκδοθείση εγκυκλίω επιστολή των τεσσάρων Πατριαρχών προς πάντας τους Ορθοδόξους (Mansi XL στήλ. 383), καθώς και εις Κατηχήσεις τινάς (Νεκταρίου Κεφάλα, Ορθόδοξος ιερά Κατήχησις, Αθήναι 1899 σελ. 181 και Βερναρδάκη Ιερά Κατήχησις, Κων)λις 1872 σελ. 41) ως ογδόη Οικουμ. Σύνοδος χαρακτηρίζεται αύτη."'Ο Γεώργιος Σχολάριος κύρος οικουμενικής συνόδου αποδίδει και εις την εν Κων)λει επί Ανδρονίκου του Β'κατά του λατινόφρονος Βέκκου συγκροτηθείσαν εν έτει 1283 «αγίαν και μεγάλην σύνοδον», (Παρά Jugie μν. έργ. Ι σελ. 665). Ο δε Νείλος Μητροπολίτης Ρόδου ως ενάτην οικουμ. σύνοδον αριθμεί την επί «της βασιλείας του μακαρίτου και αοιδίμου βασιλέως κυρίου Ανδρονίκου» συγκροτηθείσαν εν έτει 1341 εξ αφορμής των Ησυχαστικών ερίδων. Οικουμενικήν εκάλεσε και την επί Μιχαήλ του Κηρουλαρίου αναθεματίσασαν τους Λατίνους εν έτει 1054 σύνοδον ο Ιώβ ο Ιασίτης (Jugie αυτόθ. σελ. 666). Εν δε τω Συντάγματι των Ι. Κανόνων Ράλλη και Ποτλή (τόμ. V σελ. 143) ονομάζεται οικουμενική σύνοδος και η εν Κων)λει εν έτει 1484 συγκληθείσα υπό τον Οικουμ. Πατριάρχην Συμεών σύνοδος, η ανατρέψασα πρώτη την εν Φλωρεντία σύνοδον. Προδήλως όμως αι γνώμαι αύται είναι όλως ατομικαί.».</refdiv>.

Από την [[Ορθοδοξία|Ανατολική Ορθόδοξη]] και τη [[Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία]]) αναγνωρίζονται από κοινού επτά Οικουμενικές Σύνοδοι, οι οποίες συγκλήθηκαν από το [[325]] μ.Χ. μέχρι το [[787]] μ.Χ. στην [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Ανατολική Ρωμαϊκή επικράτεια]]. Οι Οικουμενικές Σύνοδοι, για την Ορθόδοξη Εκκλησία, αποτελούν το ιεραρχικά ανώτατο εκκλησιαστικό σώμαΠράγματι, αυτή φαίνεται να είναι δηλαδή και η ανώτατη εκκλησιαστική αρχή και αυθεντία, συνολική εικόνα που ασκεί την ανώτατη διοικητικήυπάρχει σήμερα επί του ζητήματος αυτού. Eπτά θεωρούν τις Οικουμενικές Συνόδους, δικαστική και νομοθετική εξουσία. Στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία η παρουσία και η κύρωση των διαταγμάτων της Συνόδου από τον [[Ποντίφηκας|Ποντίφηκα]] έχει θεμελιώδη σημασία. όχι μόνο θεολόγοι όπως οι:

Η αρχή των Συνόδων ανάγεται στην πρώτη εκείνη Σύνοδο τη ''<div style="συγκροτηθείσαν εν Ιεροσολύμοις τω 48 μ.Χ.font-family: Palatino Linotype;">:*'' την ονομαζόμενη ''Αποστολική Σύνοδο'', και επομένως ο συνοδικός θεσμός είναι και αυτός αποστολικός, με αφετηρία και ''"χαρακτήρα αποστολικόν"Αλιβιζάτος Αμίλκας''<ref>''Τα δογματικά και συμβολικά μνημείαΠερί της εννοίας της θέσεως της Οικ.Συνοδού εν τη εκκλησιά κατά το κανονικών δίκαιον της ορθοδόξου εκκλησίας'', ΠΑΑ, τόμ.42, τεύχ.1, σελ.''168-184, στο ίδιο1967, σελ. 106177.</ref>: ''"Η Ορθόδοξος Εκκλησία...θα ηδύνατο ίσως να συγκαλέσει εξ ιδίας πρωτοβουλίας την 8ην Οικουμενικήν Σύνοδον..."''.

Ο όρος Σύνοδος, με την έννοια της συναθροίσεως και :*''"προς ανάκρισιν των δογμάτων της ευσέβειας"Ανδρέας Θεοδώρου'' απαντάται πρώτα στον 37ο [[Ιεροί Κανόνες|Αποστολικό κανόνα]]<ref>ΘΗΕ, τόμ. 09, στ. 687.</ref> ενώ η φράση «Οικουμενική σύνοδος» ([[Λατ.]] ''concilium universale/generaleΗ Ουσία της Ορθοδοξίας'') εμφανίστηκε για πρώτη φορά στον 6ο κανόνα της [[Πρώτη Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης|Β΄ Οικουμενικής Συνόδου]] το 381 μ, 2η έκδ.Χβελτιωμένη, εκδ.<ref>Bernard FlusinΠαρουσία, ''Τι γνωρίζω; Ο βυζαντινός πολιστισμός''Αθήνα 1998, Presses Universitaires de France/ΔΟΛ, 2007, σσελ. 1443-44.</ref>. Όπως σημειώνει ο Βασ. Σταυρίδης: ''"Το επίθετον οικουμενικόςΌπως είναι γνωστό,-ή, -όν ενωρίς εισήχθη εις την εκκλησιαστικήν γλώσσανστήν Εκκλησία αυτή συγκλήθηκαν συνολικά επτά οικουμενικές σύνοδοι. Συναντώμεν τας οικουμενικάς συνόδους, τα οικουμενικά σύμβολα, τους οικουμενικούς Πατέρας, τον οικουμενικόν πατριάρχηνΗ τελευταία συγκλήθηκε στη Νίκαια τό 787 για το ζήτημα των ιερών εικόνων. Βλέπομεν ενταύθα Υπάρχει η άποψη ότι όγδοη οικουμενική σύνοδος δεν μπορεί να εξυπονοώνται αι έννοιαι της γεωγραφικής εκτάσεως, της ισότητος και της ενότητος ολοκλήρου της ανθρωπότητος, της καθολικότητος και της εκκλησιαστικής ακριβείαςσυγκληθεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία...η γνώμη όμως αύτη είναι δογματικά λανθασμένη..."''<ref>ΘΗΕ, τόμ. 09, στ. 694</refdiv>.

==Οικουμενικές Σύνοδοι Αλλά και Καισαροπαπισμός==άγιοι της Εκκλησίας ή τοπικές σύνοδοι:

Η [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]] δύκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί με συνολικούς όρους, είτε ως [[Θεοκρατία|Θεοκρατική]], είτε ως [[Καισαροπαπισμός|Καισαροπαπική]], εκτός βέβαια από περιπτώσεις υπέρβασης εξουσίας, που μάλιστα, έχουν καταμηνυθεί ως τέτοιες. Κατά κανόνα, οι επικεφαλείς της Εκκλησίας δεν προσπαθούσαν να ασκήσουν εξουσία στα εγκόσμια και οι αυτοκράτορες δεν νομοθετούσαν πάνω σε θρησκευτικά θέματα χωρίς να λαμβάνουν υπ<div style="font-family: Palatino Linotype;">:*'' όψιν τις αποφάσεις "Αποκρίσεις των ποιμένων Ορθοδόξων Πατριαρχών της Εκκλησίας και τις εντολές του εκκλησιαστικού δικαίουΑνατολής προς τους Αγγλικανούς Ανωμότους (1716/25)"''<ref>Πλακίδας DeseilleΚαρμίρης, "Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και εν μέσω των Εθνών" στο ''Ορθοδοξία - Ελληνισμός, Πορεία στην τρίτη χιλιετίαΤα δογματικά...'', τόμ. Β', έκδό. Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου, 2η έκδπ., Άγιον Όρος 2002, σελ. 185-186792.</ref>: ''"...η ημετέρα Ορθόδοξος ανατολική καθολική και αποστολική Εκκλησία ουδέν αλλότριον της του Κυρίου διδασκαλίας παρεδέξατο...αλλ' αεί διακρατεί και φυλάττει εκείνα τα δόγματα καθαρά καί ανόθευτα, οσάπερ εξ αρχής παρ' αυτών των θείων Γραφών εδιδάχθη και δια των Αποστόλων και των θείων και ιερών επτά οικουμενικών Συνόδων παρέλαβε"''.

Επί του ζητήματος αυτού πάντως, διάφοροι ξένοι μελετητές αλλά και ο Έλληνας εκκλησιαστικός Ιστορικός Β. Στεφανίδης, υιοθέτησαν την άποψη ότι επί της Ορθόδοξης Εκκλησίας στο [[Βυζάντιο]] επικρατούσε πλήρης Καισαροπαπισμός και ο ρόλος του Ρωμαίου (Βυζαντινού) αυτοκράτορα ήταν πάντα αρκετά αυξημένος<ref>βλ. Diehl Charles, ''Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας'', Καρδαμίτσας, Αθήνα 2007 (c1919), σελ. 25: *''"H Ανατολική Εκκλησία μεταβαλλόταν σε κρατική Εκκλησία υποταγμένη στη θέληση Ομολογία Πίστεως της εν Κωνσταντινουπόλει Συνόδου του μονάρχη1727"''.</ref>Καρμίρης, παίζοντας σημαντικό ρόλο ακόμη και στην έκβαση του αγώνα των αντιμαχομένων δογματικών διδασκαλιών<ref>(Βασίλειος Στεφανίδης, ''Εκκλησιαστική ΙστορίαΤα δογματικά...'', Β', 6η εκδό.π., 1959, Εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 149-152, 175, 177, 181868.</ref>. Στον αντίποδα της άποψης αυτής, : ''"οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί αναγνωρίζουν ότι τα νομικά βυζαντινά κείμενα μιλούν για αλληλοεξάρτηση μεταξύ των αυτοκρατορικών ...τούτο επισφραγίζομεν ασφαλώς πιστευόμενον, την αγίαν του Χριστού καθολικήν και εκκλησιαστικών δομών παρά για μια μονομερή εξάρτηση των τελευταίων"''<ref>"caesaropapismαποστολικήν Εκκλησίαν." Encyclopedia Britannica Online. 19 Feb. 2008 (http://wwwεις το διηνεκές διαλάμπουσαν, και συγκροτουμένην κανόσι των Αποστόλων και των επτά οικουμενικών Συνόδων και των λοιπών τοπικών.britannica.com/eb/article-9018527).</ref>"''.

Σύμφωνα με τον π. [[Γεώργιος Μεταλληνός|Γεώργιο Μεταλληνό]], επειδή ανταποκρινόταν στο σκοπό της Εκκλησίας, που είναι η "εκκλησιοποίηση", δηλαδή εν-Χρίστωση, όλου του κόσμου, συνεπώς και της Πολιτείας, καθιερώθηκε η διοργάνωση των οικουμενικών συνόδων από μέρους των αυτοκρατόρων<ref>Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, ''Εκκλησία και Πολιτεία στην Ορθόδοξη Παράδοση'', Αρμός, Αθήνα 2000, σελ. 24</ref>. Εδώ, πρέπει να διευκρινιστεί ότι, ναι μεν :*''"η προεδρία των Οικουμενικών Συνόδων δινόταν κατά τους πρώτους αιώνες στον αυτοκράτορα ή στους εκπροσώπους Απάντηση της εν Κωνσταντινουπόλει Συνόδου του, αλλ' αυτοί μόνο "1895 προς ευκοσμίαν εξήρχον" της συνόδου, δηλαδή απλώς μόνον αναλάμβαναν την ευθύνη της εύρρυθμης λειτουργίας της συνόδου (τιμητική προεδρία). Την πραγματική προεδρία ασκούσε κατά κανόνα ο έχων τα πρεσβεία τιμής πατριάρχης. Κανονικώς δηλαδή η προεδρία τής Οικουμενικής Συνόδου ανήκει στον πρώτο τη τάξει αρχιερέα, ή στον έχοντα τα πρεσβεία τιμής πατριάρχητον Πάπαν Λέοντα ΙΓ΄"''<ref>Μπούμης Ι. ΠαναγιώτηςΚαρμίρης Ιωάννης, ''Κανονικόν ΔίκαιονΤα δογματικά και συμβολικά μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', έκδτόμ. 3η επηυξημένη, ΓρηγόρηςΒ', Αθήνα 20021953, σελ. 182930.</ref> ενώ και : ''οι αυτοκράτορες απέφευγαν να ασκούν δικαίωμα επέμβασης στις δογματικές "Η μία λοιπόν αγία, καθολική και τις λοιπές συζητήσεις αποστολική Εκκλησία των Πατέρων των Οικουμενικών επτά οικουμενικών Συνόδωνεπίστευε και εδογμάτιζε συνωδά τοις ευαγγελικοίς ρήμασιν...οίτινες μόνοι απεφαίνοντο εν Αγίω Πνεύματι"''<ref>ΘΗΕΌ.π., στο ίδιο, στσελ. 936. 689</ref>.

Αρκετοί είναι επίσης οι ερευνητές που δε συμμερίζονται τις απόψεις του Β. Στεφανίδη. Ειδικά για την Α' Οικουμ. Σύνοδο, βασικό επιχείρημα του Β. Στεφανίδη, σύμφωνα με τον καθ. Ιω. Φειδά:*Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, είναι η περιγραφή του ''Ευσεβίου'' και άλλες θέσεις τις οποίες χαρακτηρίζει στην ''"εσφαλμένες, γιατί παρανοούν ή και παρερμηνεύουν τις χρησιμοποιούμενες πηγές με υποκειμενικές ταυτίσεις ή και γενικεύσεις...Ομολογία της ορθοδόξου πίστεως"''<ref>ΦειδάςΚαρμίρης, ''Εκκλησιαστική ΙστορίαΤα δογματικά...'', στο ίδιοΑ΄, ό.π., σελ. 428407.</ref>. Ο καθηγητής Φειδάς θεωρεί πως ο Μ. Κωνσταντίνος ''"είχε πράγματι πλήρη συνείδηση...ότι η τελική απόφαση ήταν όχι δική του, κατά το υπόδειγμα της διαδικασίας δεν εντάσσει την Σύνοδο του αυτοκρατορικού εκκλήτου879 στις Οικουμενικές Συνόδους, αλλά της συνόδου των επισκόπων, οι οποίοι θα αποφάσιζαν κατά πλειοψηφία ή και αφού ξεκινά με ομοφωνία των μελών της, όπως την Α΄ και ο ίδιος ομολογείτελειώνει στην Ζ΄ οικ."''Σύνοδο<ref>στο ίδιοΌ.π., σελ. 430409-410.</ref>: ''"Δεχόμεθα δε και ασπαζόμεθα τας αγίας και Οικουμενικάς Συνόδους, την εν Νικαία των τριακοσίων δέκα και οκτώ θεοφόρων Πατέρων κατά του θεομάχου Αρείου. Εκτός ..και την εν Νικαία πάλιν των άλλων, ο αυτοκράτορας επτά και εξήκοντα και τριακοσίων Πατέρων κατά των Εικονομάχων"''. Από εκεί και πέρα διαφοροποιείται και κατατάσσει τις υπόλοιπες συόδους στις ''"είχε τη συνείδηση ότι απλώς ήταν "συμπαρών" κατά καιρόν ή ότι "παρήν" στις εργασίες της συνόδουτόπον...αγίας Συνόδους"'' διαφορετικά. Επίσης, η σύνοδος δεν εντάσσει στις Οικουμενικές Συνόδους την σύνοδο ''"αντί της απλής δηλώσεως της "παρουσίας" κατά του αυτοκράτορα ("επί παρουσία")Καλαβρού Βαρλαάμ, θα έπρεπε να χρησιμοποίηση δηλωτικούς και του ρόλου του χαρακτηρισμούς ("προκαθημένου", "προεξάρχοντος", "εξάρχοντος" κ.λπ.).μετ' εκείνον τα εκείνου φρονούντος και δόλω σπεύδοντας επεκδικείν Ακινδύνου"''<ref>στο ίδιο, σελ. 431</ref>που για μερικούς θεωρείται η Θ΄ Οικουμενική Σύνοδος.

Γενικότερα:*Ο Άγιος [[Νικόδημος Αγιορείτης|Νικόδημος ο Αγιορείτης]], η άποψη στον πίνακα των Συνόδων που εξέφρασε ''"ο Βασίλειος Στεφανίδης δεχόμενος κατ' αρχήν, ότι επεκράτει εν Βυζαντίω ο καισαροπαπισμός..."''παραθέτει<ref>Κονιδάρης Ι. Γερ., "Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας", λήμμ.: "Βυζάντιον", ''ΘΗΕΠηδάλιον''(ακριβής ανατύπωσις της γ'εκδόσεως του 1864), τόμεκδ. 04Βασ. Ρηγόπουλου, 1964Θεσσαλονίκη 2003, στσελ. 1763.</ref> και απόψεις που αναφέρονται σε αλλοιώσεις , την Σύνοδο του πολιτεύματος ''"της αρχαίας Καθολικής Εκκλησίας"''<ref>ό.π., στ. 2.</ref> παραβλέπουν ότι ''"θεμελιώδες και αποφασιστικόν στοιχείον εις 879 επί Φωτίου την ζωήν της Εκκλησίας είναι αι Σύνοδοι και αι αποφάσεις αυτών"'' εφόσον βέβαια, κατατάσσει στις ''"αυταί εγένοντο δεκταί υπό της συνειδήσεως της Εκκλησίας...διότι ούτε η σύγκλησις μιας Συνόδου ως Οικουμενικής υπό του αυτοκράτορος...ούτε η τυχόν κύρωσις δια διατάγματος εξησφάλιζε την Οικουμενικότητα μιας Συνόδου (παράδειγμα η εν Εφέσω Σύνοδος του 449 ήτις ωνομάσθη ληστρική)Τοπικές Συνόδους"''<ref>ό.π..</ref>.

Στην πραγματικότητα, το όλο ζήτημα περί ''Καισαροπαπισμού'' στο :*Ο [[ΒυζάντιοΝεκτάριος Αιγίνης|Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης]], θα έπρεπε να επανεξεταστεί με τη βοήθεια μιας νέας προσέγγισης και οργάνωσης των πηγών ώστε να καθοριστεί σαφέστερα ο βαθμός και το είδος ελέγχου που ασκούσε πραγματικά ο αυτοκράτοραςσημειώνει<ref>Deno J. Geanakoplos (Professor of History, University of Illinois), ''Church and State in the Byzantine Empire-A Reconsideration of the Problem of CaesaropapismΟρθόδοξος Ιερά Κατήχησις'', Church History, Vol4η έκδ. 34, Noεκδ. 4Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2001 (Dec., 1965c1899), σελ. 381191-192.</ref>, αφού, πρώτον, : ''"δεν υπήρξε τίποτα στη βυζαντινή κατανόηση Η έβδομη τέλος εν Νικαία...αναστηλώσασα τας Αγίας είκόνας...Αι επτά Οικουμενικαί ιεραί Σύνοδοι...εισίν οι επτά ακράδαντοι στύλοι της χριστιανικής πίστης που θα αναγνώριζε τον αυτοκράτοραΕκκλησίας...οι επτά υπερύψηλοι πύργοι της αληθείας.δογματικά αλάθητο"''<ref>"caesaropapism", Britannica, ό.π.οι επτά της πίστεως προμαχώνες...</ref> κατά της απιστίας και δεύτερον, ''"πολλές ιστορικές περιπτώσεις άμεσης αυτοκρατορικής πίεσης στην εκκλησία τελείωσαν στην αποτυχίαοι επτά περίβολοι της ορθοδοξίας..."''<ref>Στο ίδιο.</ref>:

:* ''"Ο ΚωνσταντίνοςΕπίσης, στις [http://www.ec-patr.org/dioceses.επέβαλε τον αρειανισμό"php?lang=gr&id=37 ιστοσελίδες του Οικουμενικού Πατριαρχείου], η εν Αγία Σοφία σύνοδος επί Φωτίου αναφέρεται απλά ως ''<ref>Κονιδάρης Ι. Γερ., "Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας", λήμμ.: "ΒυζάντιονΣύνοδος", ''ΘΗΕ: '', τόμ"Η. 04, 1964, στ. 4.</ref> και ο ''"Ουάλης, ο οποίος ήταν οπαδός ιστορική μαρτυρία ευρίσκεται εις τα πρακτικά της επί Πατριάρχου Φωτίου του αρειανισμού, εφάρμοσε με ιδιαίτερη σκληρότητα την πολιτική του Κωνσταντίου εναντίον των οπαδών της Α' Οικουμενικής συνόδουΜεγάλου Συνόδου το 879..."''<ref>Φειδάς Ιω. Βλάσιος, ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Απ' αρχής μέχρι την Εικονομαχία'', τόμ. Α', 3η έκδ., Αθήνα 2002, σελ. 341.</refdiv>.

* Καταγράφεται η ''"απόπειρα του Θεοδόσιου να επιβάλει την παρουσία του αυτοκράτορα Σε άλλες περιπτώσεις, διαπιστώνουμε μια στάση ουδετερότητας στο ιερό του ναούθέμα:<div style="'' που ''font-family: Palatino Linotype;"αποκρούστηκε αρχικώς από τον Αμβρόσιο στη Δύση, ενώ στη συνέχεια καταργήθηκε και στην Κωνταντινούπολη, όπως βεβαιώνει ο Κωνσταντίνος Ζ' και η 'Επαναγωγή' (ή Συναγωγή) του Φωτίου"''>:*Ο Νικόλαος Τωμαδάκης γράφει<ref>Καραμπελιάς Γιώργος"Φώτιος ο Α΄", ''1204 η Διαμόρφωση του Nεώτερου EλληνισμούΘρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'', Eναλλακτικές Eκδόσειςτόμ. 12, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 20061968, σελστ. 5526.</ref>: ''"Τούτο εγένετο δια της καλούμενης ογδόης οικουμενικής συνόδου (879-880), η οποία συνελθούσα εν Κωνσταντινουπόλει ανεγνώρισεν ως κανονικήν την πρώτην εκλογήν του Φωτίου"''.

:* Ο σφετεριστής Και ο Μητρ. Δράμας, Διονύσιος<ref>''"Βασιλίσκος [επέβαλε] τον Μονοφυσιτισμό"Ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης και η Δύση''<ref>λήμμ(διδακτ.: "Βυζάντιον"διατριβή), ΘΗΕΘεσσαλονίκη 1992, ό.πσελ.60.</ref>, : ''"καταδίκασε ...δεν παραλείπει να αναφερθεί και στην λεγομένη ογδόη οικουμενική σύνοδο, την συγκληθείσα δηλαδή επί Φωτίου με τη Δ' Σύνοδο συμμετοχή και τον Τόμο αντιπροσώπων του Λέοντα Α' της Ρώμης, προσπαθώντας έτσι να ευνοήσει τους Μονοφυσίτεςπάπα."''<ref>Σαββίδης Αλέξης, ''Τα Χρόνια Σχηματοποίησης του Βυζαντίου, 284-518 μ.Χ.'', Ιστορικές Εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1983, σελ. 117.</refdiv>.

* Ο αυτοκράτορας ''"Ζήνων...απέφευγε να συναριθμήση τη σύνοδο της Χαλκηδόνας στις προγενέστερες τρεις Οικουμενικές συνόδους"''<ref>ΦειδάςΕντούτοις, στο ίδιο, σελ. 664.</ref> σε κανονικά και θεολογικά έργα ή έργα εκκλησιαστικής ιστορίας και τελικά ''"παραμέρισε δια διαταγμάτων την Δ' Οικουμενικήν Σύνοδον"''<ref>ΘΗΕ, ό.π..</ref> η οποία πλέον δεν μνημονευόταν ''"ως υποχρεωτική"''<ref>Ματσούκας Α. Νίκοςσυνοδικά κείμενα, ''Ορθοδοξία συχνά βλέπουμε αναφορές με θετικό τρόπο σε μια Η΄(όγδοη) ή και Αίρεση στους εκκλησιαστικούς συγγραφείς του Δ', Ε', ΣΤ' αιώνα'', 2η έκδ., Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 118.</ref>.-σπανιώτερα- σε μία Θ΄(έννατη) Οικουμενική Σύνοδο:

<div style="font-family: Palatino Linotype;">:* Ο Ιουστινιανός ''"δια τεσσάρων διαταγμάτων ώρισε την πίστιν Απάντηση των υπηκόων του, εφαρμόσας ενωτικήν πολιτικήν, εν τη προσπαθεία να ικανοποίηση αμφοτέρας τας πλευράς και τέλος επέβαλε Ορθοδόξων Πατριαρχών της Ανατολής προς τον Μονοφυσιτισμόν δια του ΑφθαρτοδοκητισμούΠάπα Πίο Θ’ (1848)"''<ref>ΘΗΕΚαρμίρης, στο ίδιο. βλ. και </ref> με διάταγμα του [[564]] μ''Τα δογματικά.Χ.<ref>Στεφανίδης Βασ. (Αρχιμ.), ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Απ' αρχής μέχρι σήμερον'', 6η έκδτόμ. (ανατύπωση της βΒ' έκδοσης του 1959), Παπαδημητρίου, Αθήνα 19981953, σελ. 779Β907.</ref> και : ''"όσοι αρνήθηκαν να το επικυρώσουν, όπως ο Κωνσταντινουπόλεως Ευτύχιος, εκθρονίσθηκαν"''<ref>Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. Ζ', ''Βυζαντινός ελληνισμός - πρωτοβυζαντινοί χρόνοι 324-642 μ.Χ.κατά την Η΄ οικουμενικήν Σύνοδον, την εν Κωνσταντινουπόλει συγκροτηθείσαν επί ειρήνη των ανατολικών τε και δυτικών Εκκλησιών"'', Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1978, σελ. 418Β.</ref>.

:* Ο Ηράκλειος Άγιος Μάρκος ο Εφέσου<ref>''"επέβαλε τον Μονοθελητισμόν"Πηδάλιον''<ref>ΘΗΕ, ό.π., σελ. 361, υποσημ. #1.</ref> με την : ''"Έκθεση"Αποδέχομαι και ασπάζομαι προς ταις ειρημέναις επτά Συνόδοις, και την μετ'' του, δηλαυτάς αθροισθείσαν επί. διάταγμα που εξέδωσε το [[638]] μ.Χ.<ref>Καρμίρης Ιωάννηςτου αγιωτάτου Πατριάρχου Φωτίου,την και Οικουμενικήν ογδόην ονομασθείσαν"'Τα δογματικά και συμβολικά μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, τόμ. Α', 2η έκδ., Αθήνα 1960, σελ. 202.</ref>.

:* Ο Νείλος, Μητροπολίτης Ρόδου<ref>Γ. Ράλλη - Μ. Ποτλή, ''Σύνταγμα των θείων και Ιερών κανόνων'', τόμ. Α', Αθήνησιν 1852, σελ. 392.</ref>: ''"Η αγία και οικουμενική αύτη όγδοη σύνοδος''...''κατά το από Χριστού 879 έτος..."Λέων Γ''<ref>Ό.π., υποσημ. #2.</ref>. Επίσης αναφέρεται και σε 9η Οικ. Σύνοδο<ref>Ό.π., ο Κωνσταντίνος ο Εσελ. 394.</ref>: '' "Η αγία και άλλοι [επέβαλαν] οικουμενική αύτη εννάτη σύνοδος γέγονεν επί της βασιλείας του μακαρίτου και αοιδίμου βασιλέως, κυρίου Ανδρονίκου του Παλαιολόγου..."''. '''Σημ.''': Ο Ιωάννης Καρμίρης σχολιάζει την εικονομαχίαναναφορά σε 9η Οικ. Σύνοδο, του Νείλου Ρόδου, ως εξής: ''"Η παρούσα Σύνοδος εχαρακτηρίσθη υπό του Νείλου Ρόδου ως Θ' Οικουμενική (!)"''<ref>ΘΗΕΚαρμίρης, ''Τα δογματικά...'', ό.π., στο ίδιοσελ. 351.</ref>.

:* H Ο Θεόδωρος Βαλσαμών, στην ερμηνεία του στους ''"προσπάθεια του Νικηφόρου Φωκά να σεβασθή ως μάρτυρας όλους τους στρατιώτας που έπεσαν κατά την διάρκεια Κανόνες εκτεθέντες παρά της αγίας συνόδου της εν των αγώνων περιωνύμω ναώ της του με τους απίστουςΘεού Λόγου Σοφίας συστάσης...βρήκε αντίθετους τους Πατριάρχας και τους Επισκόπους και ως εκ τούτου ο Αυτοκράτωρ αναγκάσθηκε να εγκατάλειψη το σχέδιο του"''<ref>Vasiliev ΑΓ.ΑΡάλλη - Μ.Ποτλή, ''Ιστορία της Βυζαντινής ΑυτοκρατορίαςΣύνταγμα των θείων και Ιερών κανόνων'', τόμ. ΑΒ', ΜπεργαδήςΑθήνησιν 1852, Αθήνα 1954σελ. 705</ref> αναφέρει<ref>Ό.π., σελ. 418.706</ref>: ''"...εκ τούτου σκάνδαλα μέσον των δύο εκκλησιών ανεφύοντο, ελαλήθησαν τα περί τούτου κατά τον καιρόν της οικουμενικής ταύτης συνοδού."''

:* Η αυτοκρατορική πολιτική Ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, ''"εν τω ζητήματι του σχίσματος και εν ταις αποπείραις προς ένωσιν μαρτυρεί τάσεις προς καισαροπαπισμόν, ο οποίος όμως απέτυχεν"Ηλίας Τανταλίδης'':<ref>ΘΗΕ''Παπιστικών ελέγχων'' (Κατά Λατίνων στηλιτευτική επιστολή), ότόμ.πΒ', εν Κωνσταντινουπόλει 1850, σελ.256.</ref> όπως στην περίπτωση του Μιχαήλ του Η', που : ''"στη σύνοδο του [[1277]]...αρνήθηκαν να επικυρώσουν τα σχέδια τουο Φώτιος δια ταύτην...για την ένωση με γενναίαν πάλην...και δια την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησίασυγκρότησιν της Η΄ ταύτης Οικουμενικής Συνόδου..."''<ref>Κουτσούρης Γ. Δημήτριος, ''Η Λειτουργία του Συνοδικού Συστήματος κατά την περίοδο των Ησυχαστικών Ερίδων'', Αθήνα 1995.</ref>.

Φαίνεται τελικά ότι η :*Ο Διομήδης-Κυριακός Αναστάσιος<ref>''"πεποίθηση, σΕκκλησιαστική ιστορία από της ιδρύσεως της εκκλησίας μέχρι των καθ' ό,τι αφορά το Βυζάντιο ότι η Εκκλησία είναι υποταγμένη στο Κράτος, πράγμα που εκφράζεται με τον Καισαροπαπισμό"ημάς χρόνων'' δεν φαίνεται ικανή ''"να περιγράψει μια πραγματικότητα που έχει περισσότερες αποχρώσεις και είναι πολύ πιο περίπλοκη...ο αυτοκράτορας, ως χριστιανός, εξαρτάται από τον πατριάρχητόμ. Ο πατριάρχηςΒ', ως πολίτης του Κράτουςεν Αθήναις 1881, εξαρτάται από τον αυτοκράτορασελ. Αυτό το γεγονός προϋποθέτει τον απόλυτο χωρισμό, τη σαφή διάκριση, ανάμεσα στην αυτοκρατορική εξουσία και το ιερατείο, πράγμα που συνέβη στο Βυζάντιο. Έτσι ή πλατειά διαδομένη θεωρία, που παρουσιάζει τον βυζαντινό αυτοκράτορα ως ιερέα δεν αντέχει καθόλου όταν εξετάζουμε τις πηγές."''19</ref>Γλύκατζη-Αρβελέρ Ελένη, : ''"Η Πολιτική Ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίαςαληθής όγδοη οικουμενική σύνοδος (879)"'', Ψυχογιός, Αθήνα 1988, σελ. 149-150.</ref>.

Όπως διαπιστώνει ο δογματολόγος Νικ:*O Δεληκωστόπουλος Αθανάσιος<ref>''Ορθοδοξία, η σύγχρονη πρόκληση'', 3η έκδ. Ματσούκας, εκδ. Άλφα-Δέλτα, Αθήνα 1990, σελ. 117.</ref>:''"...δεν κατέστη δυνατή, για την Ορθόδοξο Ανατολική Εκκλησία, η σύγκλιση μιας ένατης Οικουμενικής Συνόδου, η οποία και θα επεκύρωνε τα πρακτικά και τα αποφασισθέντα από την Όγδοη Οικουμενική Σύνοδο του έτους 879."''.

:''"Η αυτοκρατορική εξουσία και η εκκλησιαστική διακονία, δηλαδή η βασιλεία και η ιερωσύνη, στο Βυζάντιο συνεργάστηκαν και άλλοτε συγκρούστηκαν απηνώς*Ο Σ. Η συνεργασία και η σύγκρουση καθεαυτές πείθουν ότι οι δυό εξουσίες είχαν κατά το μάλλον και ήττον ανεξαρτησία και αυτοδιοίκηση. Μονάχα αυτοδιοικούμενες και ανεξάρτητες κοινότητες μπορούν να συνεργαστούν και να συγκρουστούν. Υποταγμένη εξουσία, λόγου χάρη, δεν μπορεί να συγκρουστεί προς το αφεντικό της. Μικροσκοπικά αν εξετάσουμε τη βυζαντινή ιστορία, εντοπίζουμε καισαροπαπισμό· Όμως μακροσκοπικά αν θεωρήσουμε τα πράγματα, διαπιστώνουμε ότι σε άκρως ζωτικά θέματα, όχι μόνο εκκλησιαστικά αλλά και καθαρώς αυτοκρατορικά, η αυτοκρατορική εξουσία δεν κατάφερε να υπαγορεύσει τα σχέδια της στην Εκκλησία: 1) οι αυτοκράτορες δεν πέτυχαν να συμβιβάσουν ορθοδόξους και Αρειανούς, 2) ο Βασιλίσκος, ο Ζήνων, ο Ιουστινιανός, ο Ηράκλειος και ο Κώνστας Β' δεν μπόρεσαν με τα αυτοκρατορικά τους διατάγματα να προσεταιριστούν τους μονοφυσίτες, 3) οι εικονομάχοι αυτοκράτορες, υστέρα από αιμάτινους αγώνες, έχασαν οριστικά το παιχνίδι, και 4) η ένωση Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας δεν έγινε ποτέ, μολονότι με νύχια και δόντια επιχειρήθηκε αυτό το σχέδιο. Ερώτημα αμείλικτο: που είναι ο καισαροπαπισμός;"''Κελαρτζής<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, 'Δογματική και Συμβολική θεολογία', τόμ. ΓΙστορία Εκκλησιαστική'' (Ανακεφαλαίωση και Αγαθοτοπία-Έκθεση του οικουμενικού χαρακτήρα της χριστιανικής διδασκαλίας), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997Κωνσταντινούπολις 1847, σελ. 297-29889.</ref>: ''"Περί της ογδόης οικουμενικής συνόδου, της εν Κωνσταντινουπόλει"''.

Σύμφωνα με τις παραπάνω απόψεις, :*Ο [[Ιωάννης Ρωμανίδης]]<ref>''"ένεκα της μη τελικής επικρατήσεως της καισαροπαπικής πολιτικής...[Δογματική και] των εκάστοτε τεθέντων υπ' αυτής σκοπών, δεν απέθεσεν ο καισαροπαπισμός την σφραγίδα του επί του ιστορικού βίου Συμβολική Θεολογία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας"''<ref>λήμμ, τόμ.: "Βυζάντιον"Α', Πουρναράς, ΘΗΕΘεσσαλονίκη 1999 (c1973), στσελ. 573.</ref> και ακόμη περισσότερο, η αυτοκρατορική εξουσία συνάντησε πολύ σοβαρές αντιστάσεις ώστε να μην κατορθώσει ποτέ : ''"να διαπεράσει επιτυχώς τον εσωτερικό της πυρήνα, δηλΗ επί Μεγάλου Φωτίου Η΄ Οικουμενική Σύνοδος του 879 κατεδίκασε το Φραγκικόν FILIOQUE... το [[δόγμα]] και τα [[μυστήρια]]"''. Και αναφέρεται επιπλέον σε 9η Οικουμενική Σύνοδο<ref>Deno J. Geanakoplos, όΌ.π., σελ. 39743.</ref>: ''"Αυτήν την αίρεσιν του Βαρλαάμ κατεδίκασε η Θ΄ Οικουμενική Σύνοδος το 1341"''.

Κατά συνέπεια, :*Το ίδιο και ο όρος ''Καισαροπαπισμός'' ''"έχει απορριφθεί από τους περισσότερους μελετητές ως παραπλανητική και ανακριβής ερμηνεία της καθηγητής [[Βυζάντιο|ΒυζαντινήςΓεώργιος Μεταλληνός]] πολιτικής πραγματικότητας"<ref>''Ουνία-Πρόσωπο και Προσωπείο'', Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1992, σελ. 49.</ref>Στο πρωτότυπο: ''"The term has been rejected by most scholars as a misleading and inaccurate interpretation of ByzΗ επί Μ. political realityΦωτίου Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως του 879 είναι για την Ορθοδοξία η Η΄ Οικουμενική Σύνοδος...όπως οι Ησυχαστικές Σύνοδοι του 14ου αι."'' (Aristeides Papadakis-Alexander Kazhdan1341, 1347, 1351) είναι η Θ΄ Οικουμενική Σύνοδος της Ορθοδοξίας. Δεν μπορεί να υπάρξει Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδοξίας, που δεν θα τις διακηρύξει ως Οικουμενικές."Caesaropapism", ''The Oxford Dictionary of Byzantium'', Ed. Alexander P. Kazhdan, Oxford University Press, 1991).</refdiv>.

==Οι αναγνωρισμένες Οικουμενικές Σύνοδοι==Επτά είναι οι αναγνωρισμένες Οικουμενικές ΣύνοδοιΚατά συνέπεια, όπως αναφέρονται και περιγράφονται στα εγχειρίδια [[Κανονικό δίκαιο|κανονικού δικαίου]]<ref>Βλτο θέμα της αναγνώρισης Οικ. Μπούμης ΙΣυνόδων πέρα των αρχαίων επτά είναι ένα σημαντικό έργο που αναμένεται να επιτελέσει η Ορθόδοξη Εκκλησία. ΠαναγιώτηςΚαθώς φαίνεται, ''Κανονικόν Δίκαιον''το πιθανότερο να συμβεί είναι πράγματι, έκδη επίσημη αναγνώριση μια όγδοης Οικ. 3η επηυξημένη, Γρηγόρης, Αθήνα 2002, σελΣυνόδου (ίσως και μίας έννατης). 37-39.</ref> ή στις αναγνωρισμένες συλλογές Ιερών Κανόνων<ref>Βλ. Γ. Ράλλη - Μ. Ποτλή, Τουλάχιστον όσον αφορά την ''Σύνταγμα των θείων και Ιερών κανόνων"εν Αγία Σοφία"''σύνοδο επί Φωτίου του 879, τόμ. Β', Αθήνησιν 1852, σελ. 113.165.192.216.292.293.295.555 / Νικοδήμου Αγιορείτου, ''Πηδάλιον'' (ακριβής ανατύπωσις οι αποφάσεις της γ' εκδόσεως του 1864), εκδ. Βασ. Ρηγόπουλουσιωπηλά, Θεσσαλονίκη 2003φαίνεται να έχουν αναγνωρισμένο κύρος, σελ. 763.</ref>.χωρίς εντούτοις να δύναται η εν λόγω σύνοδος να ονομαστεί επισήμως Η΄ Οικουμενική Σύνοδος:

:«Σύνοδοι οικουμενικαί αναγνωρίζονται υπό της καθ*Γράφει ο Ιωάννης Καρμίρης<ref>'' ημάς Εκκλησίας επτάΤα δογματικά... Εσημειώθησαν εν τούτοις και επί μέρους γνώμαι'', καθτόμ. Α' ας και εις άλλας συνόδους δέον να αποδοθή το κύρος της οικουμενικής, 2η έκδ. Ούτως ως ογδόην Οικουμενικήν Σύνοδον εθεώρησαν την αποκληθείσαν Πρωτοδευτέραν Σύνοδον, την εν έτει 861 υπό Αθήνα 1960, σελ. 261-262.</ref>: ''"Η παρούσα Σύνοδος'' [του Φωτίου συγκληθείσαν879] ''κατατάσσεται μεν συνήθως μεταξύ των αρχαίων Τοπικών Συνόδων, αυτός δε ο Φώτιος παρετήρησενων κατακλείει την σειράν, ότι αλλ' εν τη πραγματικότητι είναι η Εκκλησία τους κανόνας αυτής «τοις τών αδελφών συνόδων κανόσι συνέταξε»τελευταία γενική Σύνοδος της ηνωμένης αρχαίας Καθολικής Εκκλησίας, εκδούσα αποφάσεις δογματικοσυμβολικού και κανονικού περιεχομένου... (PitraΑποτελεσθείσα αύτη εκ 383 Πατέρων ανατολικών τε καί δυτικών, εκπροσωπούντων τα πέντε αρχαία Πατριαρχεία, Juris ecclesiastπαρουσίασε. Graecorum historia et monumenta τομ. II σελ. 449)τοιούτον επιβλητικόν θέαμα, καθώς και ο Βαλσαμών (εις τον πρώτον κανόνα οίον δεν παρουσιάσθη από των χρονών της Δ΄ εν Κων)λει συνόδου, Migne 137, 1004) Χαλκηδόνι Οικουμενικής Συνόδου. Δια τούτο...φέρει η Σύνοδος αύτη εξωτερικώς...και ο Βλάσταρις (εν Συντάγματι αλφαβητική Migne 144εσωτερικώς...πάντα τα γνωρίσματα Οικουμενικής Συνόδου. Ουδόλως άρα άπορον, 992) και άλλοι τινές. Αλλά και η υπό του Φωτίου εν έτει 879-880 συγκληθείσα εις τας οικουμενικάς συνόδους εντάσσεται υπό του Βαλσαμώνοςότι ως ογδόην Οικουμενικήν εθεώρουν αυτήν οι Θεόδωρος Βαλσαμών, Νείλου ΚαβάσιλαΝείλος Θεσσαλονίκης, Νείλου μητροπολίτου Νείλος Ρόδου. Μακαρίου του Αγκύρας, Συμεών του Θεσσαλονίκης, Ιωσήφ του ΒρυεννίουΜάρκος Εφέσου, Μάρκου του ΈφεσίουΓεννάδιος Σχολάριος, Γεωργίου του ΣχολαρίουΔοσίθεος Ιεροσολύμων, Νεκταρίου του Ιεροσολυμίτου (πρβλΚωνσταντίνος Οικονόμος και άλλοι. Jugie μνΑλλά και η ιδία Σύνοδος, εχαρακτήρισεν εαυτήν ως Οικουμενικήν πολλαχού εν τοις πρακτικοίς αυτής. έργ. Ι σελ. 664-665). Περί ταύτης Αθανάσιος ο Πάριος εν τη Επίτομη αυτού (σελ. 48) γράφειΠαρά ταύτα δ' όμως η Ορθόδοξος Καθολική Εκκλησία επισήμως δεν ανεκήρυξεν αυτήν εισέτι ως ογδόην Οίκουμενικήν, ότι κοινή μεν οι Χριστιανοί πάντες θεωρούσα ως θεμέλιον της Ορθοδοξίας τας επτά αρχαίας Οικουμενικάς Συνόδους εγνώρισαν, υπάρχει όμως και ογδόη τις Οικουμενική Σύνοδος, «αλλά μόνοις τοις λογίοις γνωστή». "''. :*Και εν τη κατά το έτος 1848 εκδοθείση εγκυκλίω επιστολή των τεσσάρων Πατριαρχών προς πάντας τους Ορθοδόξους (Mansi XL στήλ. 383)η Δέσποινα Κοντοστεργίου συμφωνεί<ref>''Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι'', καθώς και εις Κατηχήσεις τινάς (Νεκταρίου ΚεφάλαΠουρναράς, Ορθόδοξος ιερά ΚατήχησιςΘεσσαλονίκη 1997, Αθήναι 1899 σελ. 181 και Βερναρδάκη Ιερά Κατήχησις275, Κων)λις 1872 σελυποσημ. 41) ως ογδόη Οικουμ#1. Σύνοδος χαρακτηρίζεται αύτη</ref>: ''"Διά την Σύνοδον αυτήν υπάρχουν διάφοροι ονομασίαι: ο μεν Ιω. Ο Γεώργιος Σχολάριος κύρος οικουμενικής συνόδου αποδίδει και εις Καρμίρης, την ονομάζει: «Η εν Κων)λει επί Ανδρονίκου Κωνσταντινουπόλει γενική Σύνοδος του Β' κατά του λατινόφρονος Βέκκου συγκροτηθείσαν εν έτει 1283 «αγίαν και μεγάλην σύνοδον»879-80, (Παρά Jugie μνό. έργπ. Ι σελ. 665)261 κ.ε. Ο , ο δε Νείλος Μητροπολίτης Ρόδου ως ενάτην οικουμΙω. σύνοδον αριθμεί την επί «της βασιλείας του μακαρίτου και αοιδίμου βασιλέως κυρίου Ανδρονίκου» συγκροτηθείσαν Ρωμανίδης: «Η Η΄ Οικουμενική Σύνοδος εν έτει 1341 εξ αφορμής των Ησυχαστικών ερίδωνΚωνσταντινουπόλει τω 879-80, ό. Οικουμενικήν εκάλεσε και την επί Μιχαήλ του Κηρουλαρίου αναθεματίσασαν τους Λατίνους εν έτει 1054 σύνοδον ο Ιώβ ο Ιασίτης (Jugie αυτόθπ. σελ. 666)166 κ. Εν δε τω Συντάγματι των Ιε. Κανόνων Ράλλη και Ποτλή (τόμΔογματική και Συμβολική Θεολογία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, τ. V Α', Θεσσαλονίκη, 1983, σελ. 143) ονομάζεται οικουμενική σύνοδος και η εν Κων)λει εν έτει 1484 συγκληθείσα υπό τον Οικουμ342 κ.ε. Και ο Β. Πατριάρχην Συμεών σύνοδοςΣταυρίδης: «Η Σύνοδος του 879-880, Γ' Φωτιανή Σύνοδος, η ανατρέψασα πρώτη την εν Φλωρεντία σύνοδονό.π. σελ. 238 κ.ε. Προδήλως όμως αι γνώμαι αύται Το γεγονός είναι όλως ατομικαί.»ότι η Σύνοδος αύτη δεν ανεκηρύχθη επισήμως ως Η΄ Οικουμενική, αν και είχεν όλα τα γνωρίσματα Οικουμενικής Συνόδου"''.</div>

Πράγματι:*Και προσθέτει ο Νικόλαος Ματσούκας<ref>''Δογματική και Συμβολική θεολογία'', τόμ. Β΄, 2η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1988, σελ. 443-444.</ref>: ''"Η σύνοδος...του 879/80, στην Κωνταντινούπολη, είχε τη συνείδηση πως ήταν οικουμενική, αναγνώρισε τη σύνοδο του 787, στη Νίκαια, ως έβδομη οικουμενική, επισήμανε τι ακριβώς είναι τό πρωτείο τιμής του επισκόπου Ρώμης, αποκατέστησε στο θρόνο του τον πατριάρχη Φώτιο, και αναγνώρισε το σεβασμό των κατά τόπους εθών που ακολουθούν οι Εκκλησίες. Η σύνοδος αυτή φαίνεται , που αναγνωρίστηκε ήδη από πολλούς ως οικουμενική...μπορεί ν' αναγνωριστεί ως οικουμενική και επίσημα από μια άλλη γενική σύνοδο. Ωστόσο η προτεραιότητα ανήκει στο φρόνημα της κοινότητας."''. και αλλού<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Δογματική και Συμβολική θεολογία'', τόμ. Γ΄, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 296.</ref>: ''"Θα μπορούσε να είναι πει κανείς ότι και η συνολική εικόνα που υπάρχει σήμερα επί σύνοδος του ζητήματος αυτού879/80, στην Κωνσταντινούπολη, είναι οικουμενική, όχι μόνο γιατί η ίδια είχε τη συνείδηση ότι είναι οικουμενική...αλλά γιατί έγινε αποδεκτή από το πλήρωμα της Εκκλησίας, μια και ο ρόλος της ήταν οικουμενικός...Επομένως θα μπορούσε να καταταγεί στην ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως Η΄ οικουμενική σύνοδος."''<ref>Ό.π., υποσημ. #74.</ref>.</div>

Σήμερα, το αντίστοιχο των Οικουμενικών Συνόδων, :*Αυτή είναι οι Πανορθόδοξες Σύνοδοι η σύγκληση των οποίων πρέπει να γίνει κατόπιν συμφωνίας των πατριαρχών γνώμη και των προκαθημένων των επί μέρους αυτοκέφαλων Εκκλησιώντου [[Νεκτάριος Αιγίνης|Αγίου Νεκταρίου Αιγίνης]]<ref>Μπούμης Ι. Παναγιώτης, 'Κανονικόν Δίκαιον'Ορθόδοξος Ιερά Κατήχησις'', 4η έκδ. 3η επηυξημένη, Γρηγόρηςεκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Αθήνα 2002Θεσσαλονίκη 2001 (c1899), σελ. 183192.</ref>: ''"..η εν έτει 879 μ.Χ.επί Φωτίου...συγκροτηθείσα ογδόη Σύνοδος...έχουσα μεν οικουμενικόν το κύρος, αλλ' ουχί ακόμη και το όνομα, πριν ανακήρυξη αυτήν ως τοιαύτην, κατά το επικρατήσαν έθος, άλλη διάδοχος οικουμενική Σύνοδος."''.</div>

===Η ''"Εν Αγία Σοφία"'' Σύνοδος (γνωστή και ως Η΄ Οικουμενική)===

Σειρά συνόδων (1341, 13491347, 1351) που έλαβαν χώρα στην Κωνσταντινούπολη με αιτία τις [[Ησυχαστικές Έριδες]] και που οι αποφάσεις τους στρέφονται ''"εμμέσως...και κατά της Λατινικής Εκκλησίας"''<ref>Καρμίρης Ιωάννης, ''Τα δογματικά και συμβολικά μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', τόμ. Α', 2η έκδ., Αθήνα 1960, σελ. 348.</ref>. Καταρχάς, οι λατινίζοντες ''Βαρλαάμ Καλαβρός'' και ''Ακίνδυνος'', έχοντας στρεβλή εικόνα για το πνευματικό κίνημα του [[Ησυχασμός|Ησυχασμού]], κατηγόρησαν τους ησυχαστές ως αιρετικούς, των οποίων την υπεράσπιση είχε αναλάβει ο [[Γρηγόριος Παλαμάς]]. Η [[Σύνοδος του 1341]] στην Κωνσταντινούπολη καταδίκασε τον ''Βαρλαάμ'', εκείνος ζήτησε συγγνώμη, και απογοητευμένος εγκατέλειψε τον Ελλαδικό χώρο<ref>"Βαρλαάμ Καλαβρός", λήμμα στο Ζαχαρόπουλος Νίκος, ''Επίτομο Ιστορικό-Θεολογικό Λεξικό'', University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 91.</ref>. Οι Παρά τα γεγονότα του 1341 όμως, ο ''Βαρλαάμ'' συνέχισε τις επιθέσεις όμως κατά των ησυχαστών συνεχίστηκαν , οπότε το 1347 και το 1351 καταδικάστηκε από τις εκκλησιαστικές αρχές, αυτή τη φορά μαζί με τους ''Ακίνδυνο'' και ''Νικηφόρο Γρηγορά'', γιατί επέκριναν τον ησυχασμό ακολουθώντας δυτικούς τρόπους σκέψης<ref>Toynbee Arnold, ''Οι Έλληνες και έτσι συγκλήθηκαν οι επόμενες σύνοδοιΚληρονομιές τους'', Καρδαμίτσας, Αθήνα 1992, από τις οποίεςσελ. 228.</ref>. Τελικά, εκείνη η [[σύνοδος]] του 1351, ''"δύναται να λεχθή ότι...ανύψωσε την διδασκαλίαν του Γρηγορίου Παλαμά και του Ησυχασμού καθόλου εις δόγμα"''<ref>Καρμίρης, ''Τα δογματικά...'', ό.π., σελ. 352.</ref>.