Αλλαγές

Οι Πατέρες της Εκκλησίας τελικά απέρριψαν ''"μετ' αποστροφής τόσο τη Θεολογία...όσο και τη σωτηριολογία"'' των φιλοσοφικών συστημάτων, έκαναν όμως ''"ευρεία χρήση...της ορολογίας τους"''<ref>Νέλλας Π., "Ελληνική Φιλοσοφία και Χριστιανική Θεολογία", στο περιοδ. ''Σύναξη'', τεύχ. 12 (1984), Αθήνα, σελ. 67α.</ref> την οποία μεταμόρφωσαν, ως αποτέλεσμα της ίδιας της Αποκάλυψης, η οποία ''"δεν λειτουργεί μαγικά ή αυθαίρετα αλλά μεταμορφώνοντας την ανθρώπινη γνώση"''<ref>Νέλλας Π., "Ελληνική Φιλοσοφία...", ό.π., σελ. 67β.</ref>. Πραγματοποιείται έτσι σαφής υπέρβαση των φιλοσοφικών προδιαγραφών και εγκαινιάζεται ''"άλλης τάξεως"'' λόγος και ''"άλλης προελεύσεως αλήθεια"'', ''ανακεφαλαιωμένη εν Χριστώ''<ref>Σιάσος, "...συνάντηση της Θεολογίας με τη Φιλοσοφία", ό.π., σελ. 59.</ref>. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ανθρωπολογίας, όπου οι Πατέρες καταφέρνουν κάτι ''"θαυμαστό"'' με το να παραμένουν σε πλήρη συμφωνία με την βιβλική θεολογία, αν και χρησιμοποιούν μια ριζικά διαφοροποιημένη γλώσσα<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Οικουμενική Θεολογία'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 199.</ref>. Στο περιβάλλον όπου ζουν οι Πατέρες, η γλώσσα είναι φιλοσοφική ''"και μάλιστα με κυρίαρχη την πλατωνική διαρχία σώματος και ψυχής"'' και όχι ''"εικονική και περιγραφική"'' όπως η βιβλική<ref>Ματσούκας, ''Οικουμενική Θεολογία'', ό.π.</ref>. Όμως, η ''"ρωμαλέα προσαρμοστικότητα της πατερικής θεολογίας αφομοίωσε τη γλώσσα της περιρρέουσας ατμόσφαιρας και κατάφερε να παρουσιάσει το βιβλικό κόσμο αριστοτεχνικά μεταπλασμένο και με το ίδιο περιεχόμενο"'', ακολουθώντας ''"κατά πόδας"'' τη βιβλική Θεολογία<ref>Ματσούκας, ''Οικουμενική Θεολογία'', στο ίδιο.</ref>.

==Η συνάντηση του Χριστιανισμού με το πολιτιστικό ρεύμα της εποχής==

Συνήθως κατά την ιστορική έρευνα, η συνάντηση και η τελική σύνθεση του περιεχομένου του ελληνικού και εν γένη φιλοσοφικού πολιτισμού αντιμετωπίζεται σε μία γενικοποιημένη και αφηρημένη μορφή, ενώ αποτελεί ένα συγκεκριμένο πολιτιστικό αποτέλεσμα. Άλλοτε πάλι εγείρονται συχνά κατηγορίες ή κρίσεις οι οποίες αφορούν ένα πολιτισμό ο οποίος ανήκε στην σφαίρα των πολιτιστικών αγαθών και αντιλήψεων του χριστιανισμού με μία έντονα εξελληνοποιημένη προοπτική. Και στις δύο περιπτώσεις όμως θα πρέπει να τονιστεί ότι περισσότερο η ιστορία αυτή μελετάται υπό το πρίσμα των ύστερων κατακτήσεων της ιστορίας και όχι τόσο υπό το πρίσμα της πραγματικής κοσμογονικής αλλαγής την οποία επέφερε ο χριστιανισμός. Είναι βέβαια ο πως ο πολιτισμός της εποχής και δη το φιλοσοφικό υπόβαθρο αποτέλεσε ένα έξοχο υπόστρωμα ανάπτυξης του ευαγγελικού λόγου και μάλιστα σε μία εποχή που η κοινωνία φαινόταν ώριμη για μία αλλαγή. Διόλου τυχαίο άλλωστε δεν είναι πως [[Απολογητές]] και μεταγενέστεροι συγγραφείς αναφέρουν ως πρόδρομους του χριστιανισμού σημαντικούς φιλοσόφους όπως τον Πλάτωνα, τον Ηράκλειτο ή το Σωκράτη.

Συνάμα όμως ήταν ενήμεροι, όχι λιγότερο από εμάς σήμερα, για τη ριζική αντίθεση ανάμεσα σε αυτό τον πολιτισμό και το κήρυγμά τους, τη στιγμή που και οι αντίπαλοι είχαν σαφή επίγνωση και συνείδηση για την ένταση αυτή<ref>Γ. Φλορόφσκι, Χριστιανισμός και Πολιτισμός, σελ. 29</ref>. Ο αρχαίος κόσμος είναι αναμφισβήτητο πως εναντιώθηκε στη μεταστροφή αυτή, όπως άλλωστε και σημαντική μερίδα χριστιανών. Έτσι βλέπουμε για παράδειγμα συγγραφείς όπως ο [[Τερτυλλιανός]], να είναι δριμείς έναντι του Ελληνισμού και της φιλοσοφίας και συνάμα να χρησιμοποιούν ως εργαλεία τη φιλοσοφία και το γενικότερο εκπαιδευτικό υπόβαθρο της εποχής. Ακόμα και ο [[Ωριγένης]] που κατηγορήθηκε ως εξελληνιστής του χριστιανικού μηνύματος ήταν ενήμερος γι αυτή τη διαφοροποίηση, όταν μιλούσε για τα πλούτη των αμαρτωλών ειδωλολατρών (εις Ψαλμούς 36, 3, 6). Η φιλοσοφία όμως και η εν γένη παιδεία ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής και του τρόπου λειτουργίας των ανθρώπων, όπου και αυτοί ανήκαν και εντάσσονταν. Και η επιφυλακτική ή αρνητική στάση των πρώτων χριστιανών προς τη [[φιλοσοφία]] και την τέχνη, περιλαμβανόμενης και της ζωγραφικής και της μουσικής και ιδιαίτερα προς τη ρητορική τέχνη, μπορούν να κατανοηθούν πλήρως μόνο εν σχέση με τη συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα. Η όλη δηλαδή συγκρότηση του πολιτισμού της εποχής, προσδιοριζόταν και εμποδιζόταν από λανθασμένη και ψευδή πίστη<ref>Γ. Φλορόφσκι, Χριστιανισμός και Πολιτισμός, σελ. 31</ref>. Αυτό λοιπόν που συνέβη ήταν πως οι χριστιανοί κατάφεραν να ανανεώσουν την πολιτιστική πορεία, χωρίς να παρασυρθούν σε προ-πολιτιστικές θέσεις και να διαγράψουν εκ νέου με καινούριο πνεύμα τα πολιτιστικά πλαίσια<ref>Γ. Φλορόφσκι, Χριστιανισμός και Πολιτισμός, σελ. 32</ref>. Ο αρχαίος πολιτισμός αποδείχτηκε τελικά αρκετά εύπλαστος για να δεχτεί μία βαθύτατη μεταμόρφωση, όπως αυτή την απαιτούσε το νέο χριστιανικό μήνυμα. Εξού και δε θα ήταν ορθό να μιλήσουμε για ένα εξελληνισμό του χριστιανισμού, αλλά ένα εκχριστιανισμό του ελληνισμού<ref>Γ. Φλορόφσκι, Χριστιανισμός και Πολιτισμός, σελ. 32</ref>, ο οποίος σε πολλές επαφές του ερωτοτρόπησε με αντίθετα αποτελέσματα. Αυτό όμως που συνέβη τελικά ήταν πως ο Ελληνισμός πλέον είχε αλλάξει ριζικά και είχε μεταμορφωθεί από τη μακραίωνη συσσώρευση των γνήσιων ανθρώπινων αξιών στην πολιτιστική πορεία, που παραλήφθηκαν και μεταβιβάστηκαν με το πνεύμα της χριστιανικής υπακοής και αφοσιώσεως στην αλήθεια του Θεού<ref>Γ. Φλορόφσκι, Χριστιανισμός και Πολιτισμός, σελ. 31</ref>.

==Ορθόδοξη Θεολογία και Ανθρωπολογία. Οι διαφορές με τα αντίστοιχα δεδομένα της Φιλοσοφίας==