12.398
επεξεργασίες
Αλλαγές
→Δόγμα και δογματισμός
==Δόγμα και δογματισμός==
===Η έννοια του δόγματος στην Ορθόδοξη Εκκλησία===
Η δογματική διδασκαλία του χριστιανισμού αφορά κατεξοχήν την ιστορία της θείας οικονομίας<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική...Γ΄, σελ. 18</ref>, εξού και είναι σαρκωμένη στα γεγονότα της ιστορίας, όπου αρχή τους είναι η δημιουργία<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική...B΄, σελ. 18</ref>. Γι αυτό και οι πατέρες της εκκλησίας όταν θέλουν να μιλήσουν για δόγμα, πάντοτε αναφέρονται στα γεγονότα της [[Αγία Γραφή|Αγίας Γραφής]], που είναι ο υπομνηματισμός της ιστορικής πορείας των γεγονότων αυτών. Επομένως ως δόγματα αναφέρουμε τη διδασκαλία της εμπειρικής ζωής των γεγονότων, που έχουν ρίζα τη μακρινή αρχέγονη κοίτη της αλήθειας<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική...B΄, σελ. 19</ref>. Το δόγμα πρώτιστα -στη ορθόδοξη θεολογία- είναι ορθή ζωή και ερμηνεία των γεγονότων (και δη των θεοφανειών) της θείας οικονομίας, μία ζωή που μαρτυρείται και καταγράφεται σε φορείς και μνημεία της ιστορίας. Έτσι δεν είναι τίποτα άλλο παρά προτάσεις διδασκαλίας, οι οποίες αναλύουν περιγραφικά το περιεχόμενο της πίστης, όπως αυτό εκδηλώνεται μέσα στη ζωή και τα μνημεία της εκκλησίας<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική...B΄, σελ. 22</ref>.
Περιγράφοντας τη δογματική της διδασκαλία η εκκλησία ζωντανεύει την εικόνα του ίδιου κοινού σώματος, της [[Ιερά Παράδοση|παράδοσής]] του και της εμπειρίας του<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική...B΄, σελ. 23</ref>. Το δόγμα όπως μας λέει και ο [[Ιωάννης ο Δαμασκηνός]] είναι η κοινωνία της παράδοσης, όπως αυτή υπάρχει στην Καθολική εκκλησία. Αυτή τελικά είναι η [[πίστη]]<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική...B΄, σελ. 23-25</ref>. Παράδοση πάντα εννοείται πως αποτελεί την αρραγή πορεία της διδασκαλίας δια των χαρισματικών φορέων της κοινότητας και την ελεύθερη αποδοχή της ίδιας προς αυτή τη διδαχή, λόγω της κοινής ζωής και εμπειρίας. Έπαιτε πλέον η καταγραφή πως ως βάση έχει το ζωντανό, αγωνιστικό και σαρκωμένο πλαίσιο κοινής εμπειρίας σε μορφές εκκλησιαστικής ζωής<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική...B΄, σελ. 25</ref>. Αυτή η καταγραφή όμως δίνει πάντοτε μόνο το περίγραμμα της αληθινής όρασης του Θεού - της [[θεογνωσία|θεογνωσίας]], ως ένα περίγραμμα, προορισμένο μάλιστα να μείνει ημιτελές και πολύ ελλιπές<ref>Γεώργιος Φλορόφσκι, Το σώμα του ζώντος Χριστού, σελ. 103</ref>.
Το δόγμα είναι η έκφραση της διαρκούς εμπειρίας της εκκλησίας. Πρώτιστα βιώνεται μέσα στην εκκλησιαστική κοινωνία και ύστερα καταγράφεται, σε μια καταγραφή που είναι όραση στην [[Θεία Αποκάλυψη|αποκάλυψη]] του Θεού. Εδώ πρέπει να τονιστεί πως η αλήθεια της αποκάλυψης αυτής δε νοείται σε στάδια, καθότι πραγματοποιήθηκε άπαξ<ref>Γεώργιος Φλορόφσκι, Το σώμα του ζώντος Χριστού, σελ. 98</ref>. Το δόγμα λοιπόν είναι ακριβής μαρτυρία της όρασης του θείου, ένα λογικό λεκτικό σχήμα με στόχο να αποτελέσει ένα αμετάβλητο και ακριβή τύπο. Φυσικά αποτελεί κριτήριο πίστης, αλλά πότε από μόνο του δε σώζει τον άνθρωπο, καθώς απαιτείται ο άνθρωπος να φτάσει στην κάθαρση και το φωτισμό<ref>Ιωάννης Ρωμανίδης, πατερική θεολογία σελ. 37</ref>. Και αυτή ακριβώς είναι η σημασία του. Το δόγμα δίνει ένα περίγραμμα της αληθινής όρασης του θείου<ref>Γεώργιος Φλορόφσκι, Το σώμα του ζώντος Χριστού, σελ. 100</ref>. Αποτελεί ένα κλειδί για να εισέλθουμε στην πολιτεία του θεού. Όταν ακριβώς βρισκόμαστε μέσα σε αυτή βιώνουμε και ζούμε την περιγραφόμενη αλήθεια<ref>Β.Μ. Μελιοράνσκι, Μαθήματα για την ιστορία της αρχαίας εκκλησίας, περιοδικό Στράνικ, σελ. 931</ref>. Αποτελεί δηλαδή δείκτη ορθής ζωής και ορθής πορείας για το μέλος της εκκλησίας. Έτσι το δόγμα τελικά αποβαίνει η γνώση η οποία γίνεται κατάκτηση μέσω της οδού της θεογνωσίας και δια μέσω όλων των δραματικών περιπετειών της ιστορίας, ώστε να επέλθει η τελείωση στα μέλη της εκκλησίας για τη μετοχή στη γνώση, την αλήθεια και την αγαθότητα<ref>Νίκος Ματσούκας, Ορθοδοξία και Αίρεση, σελ. 241</ref>.
Η διατύπωση όμως του δόγματος έχει βαρύνουσα και ιδιαίτερη σημασία κι αυτό διότι αποτελεί την οδό για την εκχριστιάνιση της ανθρώπινης διάνοιας<ref>Γεώργιος Φλορόφσκι, Το σώμα του ζώντος Χριστού, σελ. 101</ref>. Σκοπός των πατέρων ήταν η ανθρώπινη διάνοια να μη μείνει για πάντα κωφή και τυφλή στην αλήθεια η οποία βιώνεται μέσα στη χριστιανική εμπειρία. Σκοπός ήταν να γίνει μια χριστιανική μεταμόρφωση της ίδια της διάνοιας, γι αυτό και πραγματοποίησαν μια μεγάλη προσπάθεια, ώστε να δημιουργήσουν ένα νέο διανοητικό σύστημα ικανό να δώσει ερμηνεία της αλήθειας, με όρους λογικής<ref>Γεώργιος Φλορόφσκι, Το σώμα του ζώντος Χριστού, σελ. 101</ref>. Θα λέγαμε λοιπόν πως το δόγμα ήταν προσαρμογή του λόγου στις απαιτήσεις της αποκαλυμμένης αλήθειας, για τη μεταβολή και τη μεταμόρφωση του νου. Ήταν τελικά η οικειοποίηση της θείας και αναλλοίωτης αλήθειας.
Βασική κατανόηση για την έννοια της του δόγματος σε σχέση με την αίρεση είναι πως το δόγμα, δηλαδή η εμπειρικά βιωμένη ζωή μίας κοινότητας, δεν είναι θέμα ιστορικής και χρονικής προτεραιότητας, αλλά ζήτημα χαρακτηριστικών ζωής και διδασκαλίας<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική...B΄, σελ. 19</ref>. Η ορθοδοξία είναι αυτή η οποία πάντοτε προηγείται και η [[αίρεση]] είναι αυτή που πάντοτε έρχεται να διαβρώσει ένα κοινό σώμα ζωής. Οι ρίζες της αιρέσεως βεβαίως μπορούν να έχουν χρονική προτεραιότητα. Για παράδειγμα ο Ιουδαϊσμός (ο αυστηρός μονοθεϊσμός, η προσκόλληση στο νόμο και την εθνικότητα), ως μήτρα αιρετικών αποκλίσεων, προϋπάρχει του χριστιανικής ζωής. Όμως το ζήτημα εδώ έγκειται σε μία ιδιαιτερότητα. Η ζωή της κοινότητας, το δόγμα δηλαδή, είναι μία κοινή βιωματική εμπειρία ενός σώματος, σε καθολικά πλαίσια. Είναι δηλαδή ένα κοινό σώμα ζωής και πορείας μέσα στην ιστορική πραγματικότητα. Η αίρεση είναι αυτή που εισβάλλει, ώστε να διαβρώσει τοπικά ή καθολικά αυτή τη βιωματική καθολική εμπειρία. Προέχει δηλαδή πάντοτε ένα κοινό σώμα ζωής και εισβάλει τελικά μία νέα πραγματικότητα. Γι αυτό και η αυθεντία των δογματικών διατυπώσεων δεν εξαρτάται από τη χρονολογία τους, αλλά αποκλειστικά από τη συμφωνία με τα αρχικά δεδομένα<ref>Γεώργιος Φλορόφσκι, Το σώμα του ζώντος Χριστού, σελ. 98</ref>, και την κοινή βιωματική εμπειρία.
===Δογματισμός===
==Η θεογνωσία ως παράγοντας της έκφρασης του δόγματος==
