8.921
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
Ασφαλώς Δεν φαίνεται όμως, τίποτε περισσότερο δεν να δόθηκε στον Πέτρο από κάτι περισσότερο απ' ότι στους υπόλοιπους αποστόλους:
ΌμωςΤαυτόχρονα, στα πατερικά κείμενα, το γεγονός ότι ο Πέτρος καλείται ''Πέτρα'' της Εκκλησίας, δεν κατανοείται προσωποπαγώς, αλλά με βάση τις πράξεις και στο την πίστη του<ref>Ιωάννου Χρυσοστόμου, ''ΙωάνΒ'. Συνάξεως δια χρόνου εν τη παλαιά εκκλησία εις την επιγραφήν των Πράξεων των Αποστόλων κλπ. 21'', PG 51,86-87:15-17'', η τριπλή ερώτηση προς τον Πέτρο "Συ ει Πέτρος και μάλιστα επί ταύτη τη συγκεκριμένη στιγμή που έγινε, πέτρα οικοδομήσω μου την εκκλησίαν. Δια τι;...ότι είπε· Συ ει ο Χριστός ο Υιός του θεού του Ζώντος"'' δηλ. ''"επειδή πίστιν μετά δηλτης ομολογίας επεδείξατο γνησίαν"''. την τριπλή άρνηση προς το πρόσωπο του Ιησού''"Και γαρ τον Ιωάννην Ηλίαν εκάλεσεν ο Χριστός, ουκ επειδή Ηλίας ην ο Ιωάννης, είχε μοναδικό σκοπό να αποκαταστήσει τον Πέτρο στο αποστολικό αξίωμα αλλ' επειδή εν πνεύματι και γι αυτό, το περιεχόμενο του χωρίου είχε νόημα συγχωρητικό (τριπλή άρνηση - τριπλή ομολογία)δυνάμει ήλθεν Ηλιού"''.</ref>.
Αλλά και η ίδια η τριπλή ομολογία του Πέτρου (Επίσης, στο ''συ οίδας ότι φιλώ σε'Ιωάν. 21:15-17') δεν είχε κάποια ιδιαιτερότητα. Στο δ' Ευαγγέλιο, ο Ιησούςη τριπλή ερώτηση προς τον Πέτρο μετά την τριπλή άρνηση προς το πρόσωπο του Ιησού, δεν φαίνεται είχε ως σκοπό να αναγνωρίζει στον αποκαταστήσει τον Πέτρο κάτι περισσότερο από τους υπόλοιπους μαθητές:στο αποστολικό αξίωμα και γι αυτό, το περιεχόμενο του χωρίου είχε νόημα συγχωρητικό (τριπλή άρνηση - τριπλή ομολογία).
:''αυτός γαρ ο πατήρ φιλεί υμάς, ότι υμείς εμέ πεφιλήκατε, και πεπιστεύκατε ότι εγώ παρά του Θεού εξήλθον.'' (''Ιωάν. 16:27'') Οι υπερασπιστές του Παπικού Πρωτείου ισχυρίζονται ότι με την τριπλή ερώτηση, ο Ιησούς είχε σκοπό να δώσει στον Πέτρο και μέσω αυτού σε κάθε διάδοχό του στην έδρα της Ρώμης, την απόλυτη κυριαρχία και αρχηγία όλης της χριστιανικής εκκλησίας. Όμως, το καθήκον του Πέτρου να υπηρετεί το ποίμνιο, δεν μπορεί να συνδεθεί με το υποτιθέμενο δικαίωμα να κυριαρχεί επί όλων των άλλων ποιμένων. Είναι σαφές, ότι ούτε ο Πέτρος αξίωσε ένα τέτοιο δικαίωμα, ούτε και οι υπόλοιποι απόστολοι του το αναγνώρισαν όπως αναμφίβολα φαίνεται στην [[Καινή Διαθήκη]]:
Έχουμε λοιπόν τρία ισότιμα πρόσωπαΣτις πατερικές ερμηνείες, τρεις και το εδάφιο ''στύλουςΛουκ. 22:32'' χωρίς επιπλέον προνόμια και χωρίς δεν περιέχει κάποια επικύρωση πρωτείου, αλλά αποτελεί αφορμή για χριστιανική διδαχή. Όπως λέει ο Μ. Βασίλειος: ''"Πέτρος να αναφέρεται καν πρώτος στη σειρά. ..ούτως ελεγχθείς, δικαίως εβοηθείτο, προς απόθεσιν αλαζονείας"''<ref>Μ. Βασιλείου, ''Περί Ταπεινοφροσύνης'', PG 31,533A.</ref>. Ταυτόχρονα, ο [[Απόστολος Παύλος]] δείχνει να αντιμετωπίζει τον Πέτρο ως ισότιμο, εκφράζοντας ανοιχτά τις διαφωνίες του:
ΈτσιΤελικά, κατά για τους Ορθοδόξους, οι απαιτήσεις που περιελάμβανε ο θεσμός του ''παπικού πρωτείου'', δεν μπορούσαν να βρουν στήριγμα ούτε στην [[Αγία Γραφή]] αλλά ούτε και στην [[Ιερά Παράδοση]]: :''"Η αμοιβαία συνεννόηση μεταξύ των Εκκλησιών, δηλαδή η επισκοπική συναδελφικότητα και η συνοδικότητα, υπήρξε εξαρχής η πεμπτουσία της εκκλησιαστικής διακυβέρνησης. Εδώ ήταν το σημείο όπου μπορούσε κανείς να εντοπίσει την άποψη ανώτατη αυθεντία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η χριστιανοσύνη ήταν ταυτόχρονα πολυφωνία και ενότητα, τα εδάφια που υποτίθεται πως στηρίζουν μια οικογένεια βασικά ίσων αδελφών Εκκλησιών, η ενότητα της οποίας βασιζόταν όχι σε κάποια ορατή δικαστική εξουσία άλλα στη συνοδικότητα, καθώς και σε μια κοινή διακήρυξη πίστης και στη μυστηριακή ζωή...όλοι οι χριστιανοί προβαίνουν σε ομολογία πίστης στη μία, αγία, καθολική και αποστολική Εκκλησία. Πουθενά στο Σύμβολο της Πίστεως δεν τους ζητείται να ομολογήσουν ότι η Ρώμη ή το πρωτείο της είναι μια απόλυτη εξωτερική εξουσία, ανεξάρτητη από την Εκκλησία και την αυθεντία της...Η εξουσία του Πέτρου δεσμείν και κατά συνέπεια λύειν που μνημονεύεται στην Καινή Διαθήκη είχε δοθεί...σε κάθε μαθητή και όχι μόνο στον Πέτρο. Το ίδιο ίσχυσε και αργότερα...όταν το Άγιο Πνεύμα εγκατοίκησε σε όλους αδιακρίτως τους μαθητές...Καμία ιδιαίτερη Εκκλησία δεν μπορούσε να θεωρεί ότι η πληρότητα της λυτρωτικής χάρης του εκάστοτε ΠάπαΘεού ανήκει μόνο σ' αυτήν, εις βάρος των άλλων...Στην πράξη, τα χωρία της Αγίας Γραφής που αναφέρονταν στον Πέτρο, τα οποία προβλήθηκαν από τους Λατίνους, δεν είχαν τίποτε να συνεισφέρουν ως επιχειρήματα για τη ρωμαϊκή...υπεροχή. Η στενή λογική σχέση που η Ρώμη θεώρησε ότι υπήρχε ανάμεσα στην παπική μοναρχία και τα κείμενα της Καινής Διαθήκης ήταν απλά αβάσιμη. Γιατί όλοι οι επίσκοποι, έχουν ερμηνευθεί αποσπασματικά ως διάδοχοι των αποστόλων, διεκδικούν το προνόμιο και όχι με βάση τη θέση την εξουσία που δόθηκε στον Πέτρο. Εντέλει, τα λόγια του Σωτήρα δεν μπορούσαν να έχουν στην θεσμική, νομικίστικη ή εδαφική ερμηνεία ως ιδρυτική πράξη της ρωμαϊκής Εκκλησίας...Είναι σημαντικό να σημειώσουμε...ότι...μέχρι τότε'' [11ος αι.]'', τα τρία κείμενα-τεκμήρια'' [Καινή Διαθήκη]εννοεί της Κ.Δ.] ''θεωρούνταν κυρίως «ως η ιδρυτική πράξη της Εκκλησίας, με την έννοια ότι η εξουσία των κλειδιών...που πρέπει να γίνεται αποδεκτή παραχωρήθηκε στον Πέτρο παραχωρήθηκε συμβολικά σε όλους τους επισκόπους»"''<ref>Meyendorff - Παπαδάκης, ό.π., σελ. 244-246.</ref>. ==Υποσημειώσεις==<div style="font-size:85%; -moz-column-count:2; column-count:2;"><references /></div> ==Βιβλιογραφία==*Τρεμπέλας Ν. Παν., ''Υπόμνημα εις το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον'', 4η έκδ., Ο Σωτήρ, Αθήνα 1989*Τρεμπέλας Ν. Παν., ''Υπόμνημα εις το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον'', 4η έκδ., Ο Σωτήρ, Αθήνα 1990*Τρεμπέλας Ν. Παν., ''Υπόμνημα εις τας Πράξεις των Αποστόλων'', 3η έκδ., 'Ο Σωτήρ', Αθήνα 1991*Τρεμπέλας Ν. Παν., ''Εγκυκλοπαίδεια της θεολογίας - Πανεπιστημιακαί παραδόσεις αναθεωρηθείσαι'', έκδ. 5η, Ο Σωτήρ, Αθήναι 2000*Τρεμπέλας Ν. Παν., ''Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', τόμ. Β', 3η έκδ., Ο Σωτήρ, Αθήναι 2003*Φούγιας Γ. Μεθόδιος, ''Ορθοδοξία, Ρωμαιοκαθολικισμός & Αγγλικανισμός'' (μτφρ. από τη β' Αγγλική έκδοση), Λιβάνης, Αθήνα 1996*Φούγιας Γ. Μεθόδιος, ''Έλληνες και Λατίνοι'', 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1994*Meyendorff John-Παπαδάκης Αριστείδης, ''Η Χριστιανική ανατολή και η άνοδος του Παπισμού - Η εκκλησία απο το 1071 ως ενιαίο σύνολο.το 1453'', ΜΙΕΤ, Αθήνα 2003 ==Δείτε επίσης== *[[Τα Πρεσβεία τιμής των Εκκλησιών]]
link
Με το όρο [[Παπικό πρωτείο]] αναφερόμαστε σε θεσμό και διδασκαλία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, κατά την οποία ο επίσκοπος Ρώμης, ως διάδοχος του κορυφαίου των Αποστόλων, του Πέτρου, θεωρείται ότι έχει το πρωτείο τιμής ανάμεσα στη χριστιανική ιεραρχία, αλλά και εξουσία επί των υπόλοιπων εκκλησιών, Δυτικών και Ανατολικών, ως ορατή κεφαλή της Εκκλησίας και αντιπρόσωπος του Χριστού επί της Γης.
==Ιστορικό==
Ανάμεσα στις πιο βασικές θεολογικές διαφορές Ανατολής και Δύσης, συγκαταλέγεται το λεγόμενο ''"Παπικό Πρωτείο"'' ή ''"Πρωτείο του Πάπα"'', το οποίο αποτελεί σημαντικότατη εκκλησιολογική διαφοροποίηση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας από τους Ορθοδόξους<ref>Λήμμα: "Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία", Στύλιος Κ. Ευθύμιος Επίσκοπος, ''Μικρό Χριστιανικό Λεξικό'' (Α' ανατύπωση της 2ης έκδ.), Αποστολική Διακονία, 1998, σελ. 173.</ref>. Το Παπικό Πρωτείο θεωρείται απόρροια της προσπάθειας των Δυτικών να προτάξουν την ενότητα στη διοίκηση της Εκκλησίας, την οποία όμως έβλεπαν να επιτυγχάνεται μέσω της υποταγής, η οποία αποτελούσε βασικό στοιχείο της λειτουργίας των κρατών, ενώ στην Ανατολή αντιθέτως επικρατούσε η τάση της ελεύθερης υπόστασης των Εκκλησιών, της κυριαρχικής τοπικής λειτουργίας τους και της ενότητας μέσα από την ποικιλία τους<ref>Λήμμα: "Θεολογικαί διαφοραί Ανατολής-Δύσεως", Ζαχαρόπουλος Νίκος, ''Επίτομο Ιστορικό-Θεολογικό Λεξικό'', University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 189.</ref>.
Μια σειρά από ιστορικές συγκυρίες οδήγησαν την Ρωμαϊκή Εκκλησία σε νοοτροπίες, σαν αυτή που αντικατοπτρίζει το ''Παπικό πρωτείο''. Όπως εξιστορεί ο σημαντικός ιστορικός, ''Στίβεν Ράνσιμαν'', ''"όταν η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατέρρευσε από τις βαρβαρικές καταλήψεις, ήσαν οι δυτικές, λιγότερο πολιτισμένες, επαρχίες, που έπεσαν πρώτες στα βαρβαρικά χέρια"''<ref>Sir Steven Runciman, "Ορθοδοξία και Ελληνισμός" στο ''Ορθοδοξία - Ελληνισμός, Πορεία στην τρίτη χιλιετία'', τόμ. Α', έκδ. Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου, 2η έκδ., Άγιον Όρος 2002, σελ. 44.</ref>.
Αποκορύφωμα της πτώσης αυτής ήταν η άλωση και της ίδιας της ''Ρώμης'' το 410 μ.Χ.. Η είδηση του γεγονότος συγκλόνισε ολόκληρη την "Οικουμένη" και ο [[Αυγουστίνος Ιππώνος|Αυγουστίνος]] εξέφρασε την αντικειμενική ιστορική κρίση την οποία έζησε, με την ''"Πολιτεία του Θεού"'', έργο το οποίο κατανοείται ως απάντηση στην πτώση αυτή της Ρώμης<ref>Μπέγζος Μάριος, ''Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία της Θρησκείας'', Γρηγόρης, Αθήνα 2004, σελ. 83-84</ref>. Εκεί, ο Αυγουστίνος βλέπει την ιστορία ως αέναο αγώνα της ''πολιτείας του διαβόλου'', όλων δηλαδή των δυνάμεων που αντιμάχονται τη θεία βούληση, ενάντια στην ''πολιτεία του θεού''<ref>λήμμ. "Ιστορίας, φιλοσοφία", εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 30, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005.</ref>, ταυτόχρονα όμως, με την πραγματεία του αυτή ο Αυγουστίνος, είναι αυτός που υποστήριξε περισσότερο την ηγεμονία της Ρωμαϊκής Εκκλησίας<ref>Χέλμουτ ντε Γκλάζεναπ, ''Παγκόσμιος Ιστορία των θρησκειών'', μτφρ. Νικηφόρου Βρετάκου, (Αθήνα: Βιβλιοαθηναϊκή, χ.χ.), σελ. 375</ref>.
Ταυτόχρονα, όταν οι Ρωμαίοι διοικητές αναγκάσθηκαν να παραιτηθούν, η μόνη εναπομείνασα μορφωμένη τάξη ήταν ο κλήρος που δεν περιορίσθηκε μόνο στο καθήκον του να μεταστρέψει στον Χριστιανισμό τους εισβολείς, αλλά επί πλέον προμήθευσε τους νέους άρχοντες με εγγραμμάτους υπαλλήλους και προ πάντων, νομικούς, και μια νοοτροπία άκαμπτης εφαρμογής διαπότισε τη ρωμαϊκή θεολογία<ref>Sir Steven Runciman, ό.π..</ref>. Οι εισβολές των βαρβάρων και η συνακόλουθη πτώση της Αυτοκρατορίας στη Δύση, δημιούργησε ένα ασταθές πλαίσιο, στο οποίο πρωταγωνιστούσαν φιλόδοξοι και αλληλοαντιμαχόμενοι φύλαρχοι, ανάμεσα στους οποίους λειτουργούσε ως μοναδικό κέντρο ενότητας, συνέχειας και σταθερότητας ο Πάπας, και οι ενισχυμένες, από την κατάσταση, απολυταρχικές δομές της Δυτικής Εκκλησίας<ref>Ware Κάλλιστος (επίσκ. Διοκλείας), ''Η Ορθόδοξη Εκκλησία'' (μτφρ. Ροηλίδης Ι.), 4η έκδ., Ακρίτας, Αθήνα 2007, σελ. 83-84.</ref>.
Επί της ουσίας, το ''Παπικό πρωτείο'' ήταν μια προοδευτικά εξελισσόμενη παράδοση, η οποία κατέληγε, όχι μόνο να θέτει θέμα διεκδίκησης διοικητικής δικαιοδοσίας σε ολόκληρη την Εκκλησία, αλλά ταυτόχρονα να περιέχει και μυστικές προεκτάσεις, κατά τις οποίες γινόταν ταύτιση της εξουσίας του [[Απόστολος Πέτρος|απ. Πέτρου]] προς την εξουσία των εκάστοτε παπών Ρώμης, σαν να ενεργούσε στην Εκκλησία, διά μέσου κάθε πάπα, ο ίδιος ο απ. Πέτρος<ref>Φειδάς Ιω. Βλάσιος, ''Εκκλησιαστική Ιστορία - Από την Εικονομαχία μέχρι τη Μεταρρύθμιση'', τόμ. Β', 3η έκδ., Αθήνα 2002, σελ. 95.</ref>. Επρόκειτο για μια καινοφανή ιδέα, την οποία είχε διακυρήξει αρχικά παπικός αντιπρόσωπος κατά την [[Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος|Γ' Οικουμενική σύνοδο]] (431) και κατόπιν είχαν τονίσει ιδιαίτερα οι πάπες ''Λέων Α΄'' (440-461) και ''Γελάσιος Α΄'' (492-496) σε έναν αγώνα ενάντια στον θρόνο της Κπόλεως, και στον οποίο η Ανατολή αντέδρασε, αφού πρώτα αντιλήφθηκε -καθυστερημένα όμως- τη σοβαρότητα της εκκλησιολογικής παρεκκλίσεως. Το ''Παπικό πρωτείο'' βασίσθηκε, στα λεγόμενα ''πρεσβεία τιμής'' του θρόνου της Ρώμης, τα οποία αναγνωρίσθηκαν εθιμικά, κατά τους τρεις πρώτους αιώνες, αλλά κατόπιν, κατοχυρώθηκαν κανονικά με τους κανόνες<ref>Φειδάς, ό.π..</ref>:
* '''ΣΤ΄''' της [[Α΄ Οικουμενική Σύνοδος|Α' Οικουμενικής Συνόδου]] <ref><div style="font-family: Palatino Linotype;">«Να φυλάγονται οι παλιές συνήθειες που ίσχυαν στην Αίγυπτο και στη Λιβύη και στην Πεντάπολη, ώστε ο επίσκοπος Αλεξανδρείας να έχει την εξουσία όλων των επισκόπων των παραπάνω επαρχιών γιατί αυτή η συνήθεια ισχύει και για τον επίσκοπο της Ρώμης. Με παρόμοιο τρόπο να διατηρούνται τα πρεσβεία στις εκκλησίες και στην Αντιόχεια και στις άλλες επαρχίες. Γενικά φανερό είναι το εξής: ότι, αν κάποιος γίνει επίσκοπος χωρίς τη (σύμφωνη) γνώμη του μητροπολίτη, η μεγάλη σύνοδος όρισε ότι αυτός δεν πρέπει να είναι επίσκοπος. Αν ωστόσο στην κοινή απόφαση όλων, η οποία είναι λογική και σύμφωνη με τον εκκλησιαστικό κανόνα, δύο ή τρεις διαφωνούν εξαιτίας τάσης για φιλονικία, να υπερισχύει η απόφαση των περισσοτέρων»</div> (Πρόδρομος Ι. Ακανθόπουλος, ''Κώδικας Ιερών Κανόνων (Κείμενο - Ερμηνεία - Σχόλια)'', έκδ. Γ', Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 55).</ref>
* '''Γ΄''' της [[Β΄ Οικουμενική Σύνοδος|Β' Οικουμενικής Συνόδου]] <ref><div style="font-family: Palatino Linotype;">«Ο επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως βέβαια να έχει τα πρεσβεία τιμής μετά τον επίσκοπο της Ρώμης, επειδή η Κωνσταντινούπολη είναι η νέα Ρώμη»</div> (Στο ίδιο, σελ. 65).</ref> και
* '''ΚΗ΄''' της [[Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος|Δ' Οικουμενικής συνόδου]] <ref><div style="font-family: Palatino Linotype;">«Ακολουθώντας παντού τους κανόνες των αγίων Πατέρων και γνωρίζοντας τον κανόνα που διαβάστηκε πρόσφατα των εκατό πενήντα θεοφιλέστατων επισκόπων που συνήλθαν στη μνήμη του ευσεβούς Μεγάλου Θεοδοσίου, ο οποίος έγινε βασιλιάς στη βασιλική πόλη της Κωνσταντινούπολης τη Νέα Ρώμη, τα ίδια και εμείς ορίζουμε και ψηφίζουμε σχετικά με τα πρεσβεία της αγιότατης εκκλησίας της ίδιας Κωνσταντινούπολης και Νέας Ρώμης· άλλωστε δικαιολογημένα οι Πατέρες έχουν δώσει τα πρεσβεία στο θρόνο της πρεσβύτερης Ρώμης, επειδή βασιλεύει εκείνη η πόλη. Έχοντας λοιπόν τον ίδιο σκοπό οι εκατό πενήντα θεοφιλέστατοι επίσκοποι απένειμαν τα ίσα πρεσβεία στον αγιότατο θρόνο της Νέας Ρώμης, κρίνοντας δικαιολογημένα, ώστε η πόλη που τιμήθηκε με βασιλεία και σύγκλητο, απολαμβάνοντας και τα ίσα πρεσβεία με την πρεσβύτερη βασιλική πόλη Ρώμη, να μεγαλύνεται όπως εκείνη και στα εκκλησιαστικά πράγματα, καθώς είναι δεύτερη (στην τάξη) ύστερα από εκείνη...»</div> (Ό.π, σελ. 91.93).</ref>.
Αυτά τα ''πρεσβεία τιμής'' δεν είχαν βέβαια διοικητικό χαρακτήρα μέχρι το τέλος του 4ου αι., αλλά όταν εμφανίσθηκε η θεωρία περί του ''Παπικού πρωτείου'' στα μέσα του 5ου αι., σε αυτά θεμελίωσαν και οι άλλοι πατριαρχικοί θρόνοι τις διοικητικές διεκδικήσεις τους<ref>Φειδάς, ''Εκκλησιαστική Ιστορία...'', ό.π..</ref>.
Είναι γεγονός ότι πράγματι, οι Ορθόδοξοι ''"απέδιδαν στον Πάπα το πρωτείο τιμής, που δεν ήταν όμως το οικουμενικό πρωτείο που αυτός θεωρούσε πως του όφειλαν"''<ref>Ware Κάλλιστος, ό.π., σελ. 87.</ref>.
Πρώτα, ο 36ος κανόνας της [[Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος|Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου]] (691/2)<ref><div style="font-family: Palatino Linotype;">«Ανανεώνοντας όσα νομοθετήθηκαν από τους εκατόν πενήντα άγιους Πατέρες που συνήλθαν σ' αυτήν τη θεοφύλαχτη και βασιλική πόλη και από τους εξακόσιους τριάντα που συνήλθαν στη Χαλκηδόνα, ορίζουμε να απολαμβάνει ο θρόνος της Κωνσταντινούπολης τα ίσα πρεσβεία με το θρόνο της πρεσβύτερης Ρώμης και να μεγαλύνεται, όπως εκείνος, στα εκκλησιαστικά πράγματα και να είναι δεύτερος μετά από εκείνον, και ύστερα απ' αυτόν να αριθμείται ο θρόνος της μεγαλούπολης Αλεξάνδρειας, έπειτα ο θρόνος της Αντιόχειας και ύστερα απ' αυτόν ο θρόνος των Ιεροσολύμων»</div> (Ακανθόπουλος, ''Κώδικας Ιερών Κανόνων'', ό.π., σελ. 127.129).</ref> ήταν αυτός που ανανέωσε τον 3ο κανόνα της [[Β΄ Οικουμενική Σύνοδος|Β']] και τον 28ο κανόνα της [[Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος|Δ' Οικουμενικής συνόδου]] (''βλ. παραπάνω''), που ήταν σχετικοί με τα πρεσβεία του πατριαρχικού θρόνου Κωνσταντινουπόλεως και απέρριψε το κυριαρχικό διοικητικό πρωτείο του επισκόπου της Πρεσβυτέρας Ρώμης<ref>Κοντοστεργίου Δέσποινα, ''Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 219.</ref>.
Εντούτοις, όταν οι Πάπες ίδρυσαν το Παπικό Κράτος (754-6) εγκαθίδρυσαν την ανεξαρτησία τους από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και συγχρόνως κατέστησαν αυτεξούσιοι πολιτικοί ηγέτες, πράγμα που ουδέποτε υπήρξε για τους Ανατολικούς Πατριάρχες. Αργότερα, η στέψη του Καρλομάγνου το 800 και η ίδρυση της αποκαλούμενης ''Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας'', προσέθεσε ένα ακόμη στοιχείο στις διαφορές μεταξύ Ανατολής και Δύσης<ref>Φούγιας Γ. Μεθόδιος (Μητροπολίτης Πισιδίας), ''Ορθοδοξία Ρωμαιοκαθολικισμός & Αγγλικανισμός'' (μτφρ. από τη β' Αγγλική έκδοση), Λιβάνης, Αθήνα 1996, σελ. 48.</ref>. Σε κάθε περίπτωση, μέχρι το 850 η Ρώμη και η Ανατολή απέφευγαν μια ανοιχτή σύγκρουση για τις παπικές αξιώσεις, ''"αλλά η διάσταση των απόψεων δεν ήταν λιγότερο σοβαρή επειδή ήταν εν μέρει λανθάνουσα"''<ref>Ware Κάλλιστος, ό.π., σελ. 88.</ref>.
Το 867 ξεκίνησε μια έντονη κρίση ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, με αφορμή τις αξιώσεις για δικαιοδοτικά προνόμια του τότε Πάπα, ''Νικολάου Α΄''<ref>Meyendorff John-Παπαδάκης Αριστείδης, ''Η Χριστιανική ανατολή και η άνοδος του Παπισμού, Η εκκλησία απο το 1071 ως το 1453'', ΜΙΕΤ, Αθήνα 2003, σελ. 237.</ref>, αλλά και το μεγάλο θεολογικό θέμα του [[Φιλιόκβε]] (που πρώτος, 70 χρόνια πριν είχε αναδείξει σε αντικείμενο διαμάχης ο Καρλομάγνος).
Από τα πλέον χαρακτηριστικά γεγονότα της εποχής, είναι η προβολή από δυτικούς θεολόγους ορισμένων θεωριών, που έμελλε να γίνουν αποδεκτές ως αληθινές για αιώνες, αργότερα όμως (15ος αι.) αναγνωρίστηκαν από τους ιστορικούς ως νόθες. Οι θεωρίες αυτές που απέβλεπαν κυρίως στην ενίσχυση της παπικής εξουσίας, στηρίχθηκαν στις λεγόμενες [[Ψευδοϊσιδώρειες Διατάξεις]], μέσα στις οποίες, εκτός άλλων, υπήρχε και η λεγόμενη [[Ψευδοκωνσταντίνεια δωρεά]]<ref>Βλ. σχετικά: "Ψευδο-Ισιδώρειοι Διατάξεις", ''Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια'' (ΘΗΕ), τόμ. 12, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1968, στ. 482.</ref>, αλλά και στις λεγόμενες ''Ψευδοκλημεντίνιες Γραφές'' ή ''Κλημέντεια''.
Οι Ψευδοκλημεντίνιες γραφές είναι συλλογή ομιλιών που αποδίδονταν λανθασμένα στον επίσκοπο της Ρώμης [[Κλήμης Ρώμης|Κλήμεντα]] (93 - 101), στις οποίες γινόταν και μια επαναδιατύπωση της ζωής του Αποστόλου Πέτρου. Ένα τμήμα των γραφών αυτών, το οποίο έτυχε επεξεργασίας επί δύο αιώνες, με την τελική μορφή του να προέρχεται από το 350 μ.Χ. περίπου, από αρειανίζοντα συγγραφέα<ref>"Κλημέντεια", ''ΘΗΕ'', τόμ. 7, ό.π., 1965, στ. 625.</ref>, περιείχε περιγραφές από ''Επιδημίες'' και ''"Κηρύγματα Πέτρου"''<ref>Ό.π., στ. 623.</ref> και εκεί αναφέρονταν τα περί Πέτρου ως πρώτου επισκόπου Ρώμης<ref>Στο ίδιο, στ. 624.</ref> τα οποία τελικά χρησιμοποιήθηκαν για την ανύψωση του, πάνω από τους άλλους Αποστόλους και ειδικότερα τον [[Απόστολος Παύλος|Απόστολο Παύλο]], και για την εμφάνιση της υπεροχής της Ρωμαϊκής Έδρας ως "Έδρας του Πέτρου" έναντι κάθε άλλης επισκοπής.
Οι ''Ψευδοισιδώρειες Διατάξεις'' και η ''Ψευδοκωνσταντίνεια Δωρεά'', αποτελούν μια συλλογή, που συγκεντρώνεται τον 9ο αιώνα και αποτελείται από συνοδικούς κανόνες καθώς επίσης και από, ως επί το πλείστον, νόθα παπικά διατάγματα, τα οποία προστέθηκαν αργότερα. Η προσπάθεια των συντακτών βρίσκεται στην ειδικευμένη πλαστογράφηση των κανονικών πηγών κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αποδεικνύεται η υπεροχή του Πάπα. Η ιεροσύνη, υποστηρίζεται, πως είναι πάνω από την πολιτική εξουσία και προϊστάμενος της ιεροσύνης είναι ο Πάπας, ως εκ τούτου καθίσταται η "Κεφαλή του κόσμου" (''caput orbis totius''). Αυτό το συμπέρασμα υποστηρίχθηκε και από μια άλλη νόθα πηγή, την Ψευδοκωνσταντίνεια δωρεά, στην οποία εμφανίζεται ο Μέγας Κωνσταντίνος να δωρίζει στον Επίσκοπο Ρώμης τη βασιλική εξουσία της θέσης του στη Ρώμη.
Τελικά, η κρίση αυτή, κατέληξε στον αφορισμό του ''Νικολάου'' από τον Φώτιο, με απόφαση της Συνόδου της Κων/πολης, και στον εκθρονισμό του Φωτίου από τον αυτοκράτορα<ref>Ware Κάλλιστος, στο ίδιο, σελ. 95-96.</ref>. Τα γεγονότα αυτά, που αποτέλεσαν το πρώτο ''σχίσμα'', του ενάτου αιώνα, έφεραν στο προσκήνιο με έντονο τρόπο, τα δύο θέματα, της δικαιοδοσίας και της θεολογίας, που δημιουργούσαν προβλήματα στις σχέσεις των δύο Εκκλησιών. Αλλά, παρά τη διαίρεση αυτή, η ενότητα διατηρήθηκε και η ρήξη μεταξύ Φωτίου και Νικολάου ''"τελικά θεραπεύθηκε"''<ref>Φούγιας, ό.π., σελ. 49.</ref>. Κερδισμένος ήταν ο Φώτιος<ref>Ware Κάλλιστος, στο ίδιο, σελ. 97.</ref> και η ''εν τω Ναώ της του Θεού Λόγου Σοφίας'', Σύνοδος του 879-880, γνωστή και ως [http://el.orthodoxwiki.org/%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%A3%CF%8D%CE%BD%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%B9#.CE.97_.22.CE.95.CE.BD_.CE.91.CE.B3.CE.AF.CE.B1_.CE.A3.CE.BF.CF.86.CE.AF.CE.B1.22_.CE.97.CE.84_.CE.9F.CE.B9.CE.BA.CE.BF.CF.85.CE.BC.CE.B5.CE.BD.CE.B9.CE.BA.CE.AE_.CE.A3.CF.8D.CE.BD.CE.BF.CE.B4.CE.BF.CF.82 Η΄ Οικουμενική], στο ζήτημα της δικαιοδοσίας, αναγνώρισε στον πάπα το πρωτείο τιμής, ως πρώτου μεταξύ των πέντε Πατριαρχών της αρχαίας Εκκλησίας και επισκόπου της Πρεσβυτέρας Ρώμης, πρώτης πρωτευούσης του κράτους, απέκρουσε όμως και πάλι το διοικητικό πρωτείο του Πάπα με ισχύ σε όλη την Εκκλησία, το οποίο ο ίδιος προέβαλε στην Ανατολή. Ο 1ος κανόνας της Συνόδου<ref><div style="font-family: Palatino Linotype;">«Η αγία και οικουμενική σύνοδος όρισε, αν κάποιοι από τους κληρικούς της Ιταλίας ή από τους λαϊκούς ή από τους επισκόπους, όταν ζούσαν στην Ασία ή στην Ευρώπη ή στη Λιβύη, φυλακίστηκαν ή καθαιρέθηκαν ή αναθεματίστηκαν από τον αγιότατο Πάπα Ιωάννη, να υπόκεινται αυτοί στον ίδιο όρο τιμωρίας και από το Φώτιο, τον αγιότατο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, δηλαδή να είναι ή καθαιρεμένοι ή αναθεματισμένοι ή αφορισμένοι. Και όσους κληρικούς ή λαϊκούς ή ανθρώπους που ανήκουν στην αρχιερατική και στην ιερατική τάξη σε οποιαδήποτε επαρχία τους αφορίσει ή τους καθαιρέσει ή τους αναθεματίσει ο Φώτιος, ο αγιότατος πατριάρχης μας, να τους θεωρεί αυτούς και ο αγιότατος Πάπας Ιωάννης και η αγία του Θεού εκκλησία της Ρώμης που βρίσκεται κάτω από την εξουσία του, υποκείμενους στην ίδια ποινή της τιμωρίας, ώστε να μη γίνεται καμιά εντελώς καινοτομία ούτε τώρα ούτε στο μέλλον των προνομίων που υπάρχουν στον αγιότατο θρόνο της εκκλησίας της Ρώμης ούτε αυτών που έχει ο επικεφαλής της.»</div> (Ακανθόπουλος, ''Κώδικας Ιερών Κανόνων'', ό.π., σελ. 399.401).</ref> αυτής καθόριζε ότι οι αποφάσεις του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και του Πάπα της Ρώμης είναι τελεσίδικοι στα όρια της επικρατείας τους, αναγνωρίζονται αντιστοίχως και από τους δύο και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αναμιγνύεται πέρα από τα όρια της δικαιοδοσίας του στα καθήκοντα του άλλου<ref>Κοντοστεργίου, ό.π., σελ. 280-281.</ref>.
Οταν το 1054 συνέβη το μεγάλο [[Μέγα Σχίσμα του 1054|Σχίσμα]], η νέα αυτή διαίρεση, η σημασία της ρίξης του 9ου αιώνα είχε ξεχαστεί, και το νέο σχίσμα θεωρήθηκε ως κάτι προσωρινό, ήσσονος σημασίας<ref>Φούγιας, ό.π., σελ. 49.</ref>. Όμως, νέα δεδομένα έρχονται από τον 11ο αιώνα στο προσκήνιο, με διοικητικές αξιώσεις από την πλευρά της δύσης, που σύμφωνα με απόψεις ιστορικών δεν αντιπροσωπεύουν καν ''"την υλοποίηση μιας ομοιόμορφης εξέλιξης, έστω και μέσα στον σχετικά στενό κύκλο της δυτικής λατινικής Εκκλησίας"''· ο Πάπας αναζητούσε πλέον ''"τίτλο ή αξίωμα ανώτερο από του επισκόπου"'' γεγονός που ''"αποτελούσε ριζική αναθεώρηση της δομής και της διοίκησης της Εκκλησίας"''<ref>Meyendorff-Παπαδάκης, ό.π., σελ. 255.</ref>.
Και δεν έφτανε αυτό, αλλά επιπλέον λόγοι προστέθηκαν, που επηρέασαν τη σκέψη της Ανατολικής Εκκλησίας στο ζήτημα της ενότητας της Χριστιανοσύνης: ''"η βάρβαρη συμπεριφορά των Σταυροφόρων, οι οποίοι προσπάθησαν να προσηλυτίσουν τους Έλληνες στο Λατινισμό, αντιμετωπίζοντας τους ως απίστους, δημεύοντας τις εκκλησίες τους και φυλακίζοντας τον κλήρο τους. Το έτος 1185 οι ιππότες κατέκτησαν τη Θεσσαλονίκη και προέβησαν σε μεγάλες κτηνωδίες, καταστρέφοντας κάθε ιερό και άγιο τόπο της Ορθοδόξου Εκκλησίας"''<ref>Φούγιας, ό.π., σελ. 49.</ref>. Τελικά, η λεηλασία της Κωνσταντινουπόλεως κατά την Τετάρτη Σταυροφορία το 1204, ήταν αυτή που έδωσε το τελικό χτύπημα στις αδελφικές σχέσεις των δύο αυτών μερών της Χριστιανικής Κοινωνίας<ref>Φούγιας, στο ίδιο.</ref>.
==Η θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας για το Παπικό πρωτείο==
Την δικαιοδοσία της εξουσίας που ο Πάπας επιδίωκε να ασκήσει σε όλους τους άλλους πατριάρχες, το πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως την αρνιόταν, μη αναγνωρίζοντας στον πατριάρχη της ''"Πρεσβυτέρας Ρώμης"'' παρά μόνο το '''τιμητικό προβάδισμα''' λόγω αρχαιότητας της Εκκλησίας. Σύμφωνα με την [[Ορθόδοξη Εκκλησία]], ήταν πάντα σαφές ότι τα βυζαντινά κείμενα πριν τον 11ο αιώνα, όταν αναφέρονταν στην ιδέα περί ''πρωτείου'', αυτό γινόταν ρητορικά, χωρίς κανείς να αναγνωρίζει τις μεταγενέστερες μοναρχικές αξιώσεις του Πάπα με τις πολιτικές και εκκλησιαστικές προεκτάσεις που εμφανίστηκαν κυρίως από το 1100, όταν η δυτική έκκλησιολογία είχε μετατοπιστεί αδιαμφισβήτητα προς την κατεύθυνση της παπικής μοναρχίας και υποστήριζε τις αξιώσεις της με μια νομικίστικη ερμηνεία των χωρίων της Καινής Διαθήκης που αναφέρονται στον άγιο Πέτρο.
==Βιβλική ΤεκμηρίωσηΠαπικό πρωτείο και Αγία Γραφή<ref>Για εκτενή τεκμηρίωση βασισμένη στην [[Αγία Γραφή]] και την [[Ιερά Παράδοση]], ότι ''"πάντες οι επίσκοποι, ίσοι προς αλλήλους"'' και ''"αι ιεραί σύνοδοι ως ανωτάτη εν τη Εκκλησία αρχή"'', βλ. στο: Τρεμπέλας Ν. Παν., ''Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', τόμ. Β', 3η έκδ., Ο Σωτήρ, Αθήναι 2003, σελ. 393-408.</ref>==
Τα δύο εδάφια στα οποία στηρίχτηκε το μεγαλύτερο μέρος της επιχειρηματολογίας περί Παπικού Πρωτείου ήταν<ref>Meyendorff John-Παπαδάκης Αριστείδης, ''Η Χριστιανική ανατολή και η άνοδος του Παπισμού, Η εκκλησία απο το 1071 ως το 1453'', ΜΙΕΤ, Αθήνα 2003, σελ. 245.</ref>:
α) ''Ματθ. 16:18-19''
:''λέγει αυτώ πάλιν δεύτερον• Σίμων Ιωνά, αγαπάς με; λέγει αυτώ• ναι, Κύριε, συ οίδας ότι φιλώ σε. λέγει αυτώ• ποίμαινε τα πρόβατά μου.''
:''λέγει αυτώ το τρίτον• Σίμων Ιωνά, φιλείς με; ελυπήθη ο Πέτρος ότι είπεν αυτώ το τρίτον, φιλείς με; και είπεν αυτώ• Κύριε, συ πάντα οίδας, συ γινώσκεις ότι φιλώ σε. λέγει αυτώ ο Ιησούς• βόσκε τα πρόβατά μου.''
γ) ''Λουκ. 22:32''
:''εγώ δεν εδεήθην περί σου ίνα μη εκλίπη η πίστης σου· και συ ποτέ επιστρέψας στήριξαν τους αδελφούς σου.''
Για το πρώτο χωρίο, οι υπερασπιστές του πρωτείου αναφέρονται στο σημείο όπου ο Ιησούς παραχώρησε στον Πέτρο τα "κλειδιά της βασιλείας των ουρανών" δίνοντάς του έτσι την εξουσία του "δεσμείν και λύειν" στον ουρανό και τη γη, συνδέοντας την αναφορά αυτή με ολόκληρο το ζήτημα της Σωτηρίας που κατ' αυτούς μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω της εκκλησίας του Πέτρου.
:''είπεν ουν αυτοίς ο Ιησούς πάλιν• ειρήνη υμίν• καθώς απέσταλκέ με ο πατήρ, καγώ πέμπω υμάς. [...] αν τινων αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται αυτοίς• αν τινων κρατήτε, κεκράτηνται.'' (''Ιωάν. 20:21-23'')
:''Ακούσαντες δε οι εν Ιεροσολύμοις απόστολοι ότι δέδεκται η Σαμάρεια τον λόγον του Θεού, απέστειλαν προς αυτούς τον Πέτρον και Ιωάννην'' (''Πράξ. 8:14'').
Εάν ο Πέτρος είχε λάβει το πρώτο παπικό αξίωμα, θα φρόντιζε να στείλει στη Σαμάρεια κάποιον απόστολο ή έστω θα πήγαινε ο ίδιος με δική του προφανώς πρωτοβουλία. Εδώ όμως ο Πέτρος, ως ίσος μεταξύ ίσων, αποστέλεται κανονικά σε υπηρεσία από τους υπόλοιπους αποστόλους, μη διακρινόμενος σε τίποτε από αυτούς. Και ασφαλώς ξεκαθαρίζει ακόμη περισσότερο τα πράγματα η Την ίδια η άποψη του Πέτρουεκφράζει και ο ίδιος ο Πέτρος:
:''Πρεσβυτέρους τους εν υμίν παρακαλώ ο συμπρεσβύτερος και μάρτυς των του Χριστού παθημάτων, ο και της μελλούσης αποκαλύπτεσθαι δόξης κοινωνός, ποιμάνατε το εν υμίν ποίμνιον του Θεού'' (''Α’ Πέτρου 5:1-2'').
Ο ίδιος ο Πέτρος , με ταπεινοφροσύνη, δεν αξίωσε τίποτε ανάλογο με το Παπικό Πρωτείοαξιώνει προνόμια, ενώ κατανοούσε αλλά κατανοεί τον εαυτό του ως απλό "συμπρεσβύτερο". Τίποτε διαφορετικό από και θυμίζει αυτό που επισημαίνεται και στον 34ο κανόνα των Αποστόλων:
:''Οι επίσκοποι κάθε έθνους πρέπει να αναγνωρίζουν αυτόν που είναι πρώτος ανάμεσα τους και να τον θεωρούν κεφαλή τους και να μην πράττουν τίποτε το σημαντικό χωρίς τη συναίνεση του. Ο καθένας όμως μπορεί να κάνει τα πράγματα εκείνα που αφορούν στη δική του ενορία και στις περιοχές που υπάγονται σ' αυτήν. Όμως και εκείνος πού είναι πρώτος ας μην κάνει τίποτε χωρίς τη συναίνεση όλων. Γιατί έτσι μόνο θα υπάρξει ομόνοια και ό Θεός θά δοξαστεί διά Κυρίου εν Πνεύματι Άγίω.''
Εξάλλου, τα περί μοναδικότητας στο έργο του Πέτρου, αναιρούνται και από τον [[Απόστολος Παύλος|Απ. Παύλο]], που δεν αναγνωρίζει ρόλο ισχυρότερο από τον δικό του σε σχέση με την αποστολή που έλαβε από τον Χριστό:
:''ο γαρ ενεργήσας Πέτρω εις αποστολήν της περιτομής ενήργησε και εμοί εις τα έθνη• και γνόντες την χάριν την δοθείσαν μοι, Ιάκωβος και Κηφάς και Ιωάννης, οι δοκούντες στύλοι είναι, δεξιάς έδωκαν εμοί και Βαρνάβα κοινωνίας, ίνα ημείς εις τα έθνη, αυτοί δε εις την περιτομήν•'' (''Γαλ. 2:8-9'').
Οι προεκτάσεις της αναφοράς αυτής είναι αναπόφευκτες: Η Ρώμη δεν είναι δυνατόν να αξιώνει τον Πέτρο ως "δικό της" περισσότερο από την Ιερουσαλήμ, την Αντιόχεια ή οποιονδήποτε άλλον τόπο ο Πέτρος ενήργησε ως απόστολος. Και μάλιστα θα μπορούσε κάποιος να πει ότι η Ρώμη, ως πρωτεύουσα των Εθνών, θα έπρεπε να έχει ακόμη λιγότερες αξιώσεις, μια που ο Πέτρος υπήρξε ο απόστολος της "περιτομής".
Επίσης στο ίδιο σημείο, η [[Καινή Διαθήκη]] ξεκαθαρίζει ότι ο Πέτρος δεν ξεχώριζε από άλλα επίσης σημαντικά εκκλησιαστικά πρόσωπα. Για παράδειγμα, οι τρεις, Ιάκωβος, Πέτρος και Ιωάννης αναφέρονται ως ισότιμοι, χωρίς καν ο Πέτρος να αναφέρεται πρώτος στη σειρά:
:''Ιάκωβος καί Κηφάς καί Ιωάννης, οι δοκούντες στύλοι είναι'' (''Γαλ. 2:9'').
:''Ότε δέ ήλθε Πέτρος εις Αντιόχειαν, κατά πρόσωπον αυτώ αντέστην, ότι κατεγνωσμένος ήν.'' (δηλ. ''και όταν ο Πέτρος ήρθε στην Αντιόχεια, εναντιώθηκα σ' αυτόν κατά πρόσωπο, για τον λόγο ότι ήταν αξιοκατάκριτος'', ''Γαλ. 2:11'').
Εκτός αυτών όμωςαπό τα παραπάνω, πολλαπλά σαφής είναι τα χωρία που αναιρούν σαφώς κάθε ατομική αξίωση πρωτείου και καταδεικνύουν την η αντίθεση της [[Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]] προς κάθε τάση για φιλοπρωτεία''':
*''ο δε Ιησούς προσκαλεσάμενος αυτούς είπεν• οίδατε ότι οι άρχοντες των εθνών κατακυριεύουσιν αυτών και οι μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αυτών. ουχ ούτως έσται εν υμίν, αλλ' ος εάν θέλη εν υμίν μέγας γενέσθαι, έσται υμών διάκονος, και ος αν θέλη εν υμίν είναι πρώτος, έσται υμών δούλος. ώσπερ ο υιός του ανθρώπου ουκ ήλθε διακονηθήναι, αλλά διακονήσαι και δούναι την ψυχήν αυτού λύτρον αντί πολλών.'' (''Ματθ. 20:25-28'').
*''Εγένετο δε και φιλονεικία εν αυτοίς, το τις αυτών δοκεί είναι μείζων. ο δε είπεν αυτοίς. οι βασιλείς των εθνών κυριεύουσιν αυτών, και οι εξουσιάζοντες αυτών ευεργέται καλούνται. υμείς δε ουχ ούτως, αλλ' ο μείζων εν υμίν γινέσθω ως ο νεώτερος, και ο ηγούμενος ως ο διακονών. τις γαρ μείζων, ο ανακείμενος η ο διακονών; ουχί ο ανακείμενος; εγώ δε ειμι εν μέσω υμών ως ο διακονών.'' (''Λουκ. 22:24-27'').
[[Κατηγορία:Καθολικισμός|Π]]
[[Κατηγορία:Εκκλησιαστική Ιστορία|Π]]
[[en:Primacy and Unity in Orthodox Ecclesiology]]