Ιωακείμ ο Βατοπεδινός
Ο βίος του
Νεανική ηλικία
Ο σύγχρονος αυτός άγιος γεννήθηκε το 1786 στο μικρό χωριουδάκι Καλύβια του τότε δήμου Πολυκτορίων της νήσου Ιθάκης, απέναντι από το Σταυρό. Ο πατέρας του ονομαζόταν Άγγελος Πατρίκιος και ήταν ντόπιος, ενώ η μητέρα του Αγνή και καταγόταν από την Πρέβεζα. Οι γονείς του ήταν πιστοί χριστιανοί (ορθόδοξοι) και απέκτησαν τον μικρό Ιωάννη πριν ο πλοίαρχος πατέρας του ξαναπαντρευτεί. Ο Ιωάννης από μικρή ηλικία, δέχτηκε αντί για αγάπη, το μίσος και τις επιβουλές της μητριάς του. Τα σπουδαία χαρίσματα όμως που εμφάνισε από μικρή ηλικία, αλλά και η αγάπη στην εκκλησία, η δυνατή πίστη στο Χριστό και εγκρατής βίος του, τον βοήθησαν να ξεπεράσει τα δύσκολα χρόνια. Μάλιστα ανέπτυξε ιδιαίτερο ζήλο για τη μελέτη των γραφών και των εκκλησιαστικών γραμμάτων, ενώ ο φιλοκαλικός βίος του, τον έκανε να ξεχωρίζει για τη καλοσύνη του, την ταπεινοφροσύνη του και αγάπη για τον συνάνθρωπο. Η στάση αυτή τελικά, φαίνεται πως εξόργιζε περισσότερο τη μητριά του, με αποτέλεσμα, να πείσει τον πατέρα του να παρατήσει την εκπαίδευσή του και να εργαστεί στα καράβια.
Ο μοναχισμός
Το 1803 το καράβι του αγκυροβόλησε στο λιμάνι της Ι. Μ. Βατοπεδίου του Αγίου Όρους. Οι μελέτες του σε βίους Αγίων και η πνευματική του ενασχόληση, ήταν αρκετά, ώστε η προσκυνηματική αυτή επίσκεψη, να αποβεί το μεγάλο λιμάνι του. Σαγηνεύτηκε από την Ιερά Μονή και μετά τις παρακλήσεις του προς τον ηγούμενο, αυτός κάμφθηκε, παρά το εμπόδιο της μικρής ηλικίας. Αυτή του η απόφαση όμως στεναχώρησε πολύ τον φυσικό του πατέρα. Η εμπειρία του δοκίμου Ιωάννη στα μακρινά ταξίδια όμως, αποδείχθηκε ισχυρή βάση για την αρχή της καλογερικής ζωής, μαζί με την αγαθότητα της φύσης του. Σύντομα φάνηκε η καρποφορία του αγώνα του και προβιβάστηκε σε μικρόσχημο μοναχό, με το νέο όνομα Ιωακείμ. Στα διάφορα διακονήματα, από τα πιο μικρά έως τα πιο μεγάλα, ξεδίπλωνε την προσωπικότητά του. Τότε πήρε και το μεγάλο σχήμα και ανέλαβε σύμβουλος στα πιο υπεύθυνα και επίσημα ζητήματα διοίκησης της Ιεράς Μονής. Πρέπει να υπενθυμίσουμε εδώ ότι τα χρόνια αυτά η Αθωνιάδα Σχολή, μέσα στα όρια αυτής της Μονής, βρισκόταν σε μεγάλη άνθηση και οπωσδήποτε, επηρέασε την πνευματική καλλιέργεια του Ιωακείμ.
Ο οικονόμος της Ι. Μ. Βατοπεδίου, ασκητικός και φιλόπονος Ιωακείμ, φεύγει με ευλογία από την Ι. Μονή και γίνεται εργάτης για στήριγμα και κατάρτιση του πονεμένου και καταπιεσμένου λαού στα χρόνια της τουρκοκρατίας, τη δεκαετία προ της επαναστάσεως και κατόπιν αυτής. Αρχικά κινείται στην Πελοπόννησο, με κύριο μέλημά του, τον άμαχο πληθυσμό, που περιφερόταν συχνά διωγμένος χωρίς τροφή και σκεπάσματα και κυρίως χωρίς ηθικό. Από εκεί φυγαδεύει στα Επτάνησα πολλούς αδυνάμους συμπατριώτες του, μαζί με τον παπα-Γιάννη Μακρή από την Πύλαρο της Κεφαλονιάς, σε μια εποχή που βρίσκονταν υπό Βρεταννική κυριαρχία. Έτσι έσωσε πολλές οικογένειες από βέβαιο αφανισμό, ενώ ο ίδιος ασκούσε άοκνα το ευαγγελικό έργο του, κηρύσσοντας τον λόγο της Αληθείας, της ελπίδος και της σωτηρίας, αποτρέποντας τον δυναμικό εξισλαμισμό και της αποεθνοποίησης των Ελλήνων.
Επιστροφή στη μοναστική ζωή
Όταν κόπασε στον Μωριά και την Ρούμελη η λαίλαπα του πολέμου, ο όσιος Ιωακείμ, ο επονομαζόμενος πλέον Παπουλάκης, αποσύρθηκε στην ποθητή του ησυχία. Δεν γύρισε όμως στον Άθωνα, αλλά προτίμησε τα ησυχαστικά μέρη της γενέτειράς του Ιθάκης. Έτσι έγινε όργανο διπλής αγάπης προς τον Θεό και προς τον άνθρωπο. Έμεινε στο δάσος «Αφεντικός Λόγγος» με αυστηρή άσκηση, με νηστεία και αδιάλειπτη προσευχή. Εκεί ο όσιος δέχθηκε τη χάρη, των χαρισμάτων, του Παναγίου Πνεύματος. Για σαράντα περίπου χρόνια, πηγαίνοντας ακούραστος σε κάθε χωριό και κάθε σπίτι του νησιού, διδάσκει με το υπόδειγμά του και το λόγο του την ορθόδοξη πίστη, βοηθά τους απόρους και τους φτωχούς, κτίζει εκκλησίες, πραγματοποιεί θαύματα, δείχνοντας σημάδια θεϊκής χάρης. Ιδιαίτερα της παντοειδούς αγάπης, της προορατικότητας και ιαματικότητας.
Ο «Παπουλάκης» έγινε σιγά-σιγά το κύριο ενδιαφέρον του λαού της Ιθάκης. Εκεί παρηγορούσε τους θλιμμένους, στήριζε τους αδυνάτους και ασθενείς, παρακινούσε στην ευσέβεια και στα χρηστά ήθη, τα οποία η ξενοκρατία στα Επτάνησα είχε παραγκωνίσει. Τα χρήματα που του έδινε ο λαός, αμέσως τα «επένδυε» στο χρηματιστήριο που λέγεται «΄΄προσφορά στους φτωχούς΄΄». Επιπλέον, με τη θεία διορατικότητά του, προλάμβανε επιβολές, φόνους, αντεκδικήσεις. Γι’ αυτό και ο αρχηγός του κακού, μέσω φθονερών ανθρώπων, διέδωσε την κακοήθεια ότι ο Όσιος προφήτεψε μεγάλο σεισμό, ώστε να ανησυχήσει ο Άγγλος κυβερνήτης του τόπου. Ο γέροντας τότε κλήθηκε σε απολογία απ’ αυτόν αλλά, παρ’ όλες τις εξηγήσεις του οσίου, ο υπερήφανος Άγγλος κατηγόρησε και τον γέροντα αλλά και τον μοναχισμό (του) και κινήθηκε για να κακοποιήσει με οργή τον όσιο. Τότε ξαφνικά η πολυθρόνα του κυβερνήτη συνετρίβη και έπεσε αναίσθητος.
Επιστροφή στην ησυχία
Αργότερα ο όσιος έμεινε σε κελί, στον Άγιο Νικόλαο Μαυρωνά και μετά σε ένα μικρό σπίτι, που του παραχωρήθηκε στη Ράχη Κιονίου (Β. Α. της νήσου). Τότε ο Παπουλάκης παρακίνησε τους κατοίκους και έκτισαν δικό τους ναό και αυτός ανέλαβε την επιστασία του. Ο ναός ήλθε σε πέρας και αφιερώθηκε στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Γυρνούσε βέβαια από τόπο σε τόπο και έκτιζε ναούς, μικρούς ή μεγάλους. Στην κοινότητα του Σταυρού (Β. του νησιού) υπήρχε ναΐδριο ερειπωμένο, η Αγία Βαρβάρα, με μία χαρουπιά φυτρωμένη στο Ιερό του. Ο Άγιος την ξερίζωσε και επανίδρυσε τον ναό μαζί με την πρόθυμη συμμετοχή του φτωχού λαού. Όταν αυτός αποδείχτηκε ανεπαρκής, γύρω του έκτισε μεγαλύτερο και όταν αποπερατώθηκε, γκρέμισε τον μικρό. Αργότερα γύρω από τον μεγάλο ναό, με την εύνοια της Αγίας Βαρβάρας έκτισε κελιά για μοναχούς που έγιναν και ξενώνας προσκυνητών. Την ίδια περίοδο στην κοινότητα Ανωγής (πάνω στο βουνό), ενέσκηψε ισχυρή επιδημία πανώλης και ο όσιος έγινε άμισθος ιατρός.
Τότε ο Άγιος παρακίνησε τους Ανωγήτες και έκτισαν ναό του Αγίου Αθανασίου. Προσευχήθηκαν όλοι μαζί στον Άγιο και κόπασε η επιδημία. Ο βίος και η πολιτεία του αγίου επεκτάθηκε και στην πολιτική του στρατηγική για την ένωση της Ιθάκης (και της Επτανήσου) με την ελεύθερη από Τούρκους χώρα, αφού η τακτική της «πολιτισμένης αλεπούς» (Αγγλίας) ήταν πολλές φορές σκληρότερη συνολικά στη ζωή και επικίνδυνη για πλήρη αλλοίωση της πνευματικής υπόστασης των χριστιανών. Σε όσους λιποψυχούσαν έδινε θάρρος και προφήτεψε πως η ένωση θα γίνει χωρίς πόλεμο, γιατί η Αγγλία θα φύγει, όπως και έγινε.
Η κοίμηση του αγίου και η αναγνώριση της Αγιότητός του
Την 1η Μαρτίου 1868, ο όσιος Παπουλάκης ησύχαζε στο σκληρό στρώμα του στο σπίτι του φιλόχριστου Χ. Παΐζη (Λιανού) στο Βαθύ της Ιθάκης. Τροφή δεν μπορούσε πια να δεχθεί. Κάλεσε για τελευταία φορά κοντά του τον ενάρετο ιερομόναχο Αγάπιο, εξομολογήθηκε και μετά σιώπησε, προσδοκώντας να παραδώσει το πνεύμα του στον Πλάστη του. Ήταν Παρασκευή. Μετά τα μεσάνυχτα η υγεία του βάρυνε και στις πέντε το πρωί του Σαββάτου 2/3/1868 κοιμήθηκε τον μακάριο ύπνο των δικαίων. Την κηδεία του, με εντολή του μητροπολίτη, ανέλαβε ο ηγούμενος της Ι. Μ. Καθαρών. Επάνω του δεν βρήκαν κανένα χρηματικό ποσόν. Η παντελής του φτώχεια επισφράγισε την τέλεια ασκητική και αγαπητική ζωή του. Μόνο στο δεξί του χέρι βρήκαν ένα χαρτί με την επιθυμία του να ταφεί πίσω από το ιερό του ναού της Αγίας Βαρβάρας, στον Σταυρό. Σαφώς και εκπληρώθηκε η τελευταία του επιθυμία, με πάνδημη συμμετοχή του λαού της Ιθάκης, αφού πρώτα ψάλθηκε η νεκρώσιμη ακολουθία στον Άγιο Νικόλαο, στο Βαθύ. Η ακολουθία μέχρι τον Σταυρό, έγινε πεζή κάτω από καταρρακτώδη βροχή.
Η πνευματική γενέτειρα του Αγίου (Ι. Μ. Βατοπεδίου) ανέλαβε να προβάλλει τον Άγιο στη συνείδηση του λαού. Έτσι το 1991 ο ηγούμενος της Ι. Μονής αρχ. Εφραίμ και πατέρες της αδελφότητας πήγαν στην Ιθάκη και μαζί με τον μητροπολίτη και την βοήθεια κατοίκων του νησιού εντόπισαν τον τάφο. Η ανακομιδή των ιερών λειψάνων του Αγίου έγινε στις 23-5-1992 από τους ίδιους και με ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, αφού πρώτα έγινε Θεία Λειτουργία. Ψάλλοντας το «Χριστός Ανέστη», έγινε η ανακομιδή. Είναι αξιοσημείωτο πως η χαριτόβρυτος κάρα του Αγίου μοιράστηκε στα δύο από μόνη της και η ευλογία πήγε και στην Ι. Μητρόπολη Λευκάδος και Ιθάκης και στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου. Η τελευταία επιφύλαξε θερμή υποδοχή μετά από 170 έτη.
Έτσι στις 19-3-1998 με αρ. πρωτ. 323 της Πατριαρχικής και Συνοδικής πράξης του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μετά από εισήγηση τόσο της Ι. Μ. Βατοπεδίου (ηγούμενος αρχ. Ευφραίμ), όσο και της Δ. Ι. Σ. της Εκκλησίας της Ελλάδος (αρχιεπίσκοπος ο μακ. Σεραφείμ) θεσπίστηκε «... όπως από του νυν και εις ίο εξης εις αιώνα τον άπαντα, Ιωακείμ ο Βατοπεδινός ο Παπουλάκης συναριθμείται τοις οσίοις και αγίοις της Εκκλησίας ανδράσοιν, ετησίοις ιεροτελεστίες και αγρυπνίαις τιμώμενος, και ύμνοις εγκωμίων γεραιρόμενος, τη μεν β' Μαρτίου, εν ή μακαρίως προς τον Κύριος εξεδήμησεν, τη δε ι' / κγ' Μαΐου, επί τη ανακομιδή των ιερών αυτού λειψάνων...».
Βιβλιογραφία
- Γέροντος Ιωσήφ, «Ο Παπουλάκης, Άγιος Ιωακείμ ο Βατοπαιδινός», Ψυχοφελή Βατοπαιδινά 6, Β' έκδοση 1998, Ι. Μ Βατοπεδίου.
- Κωνσταντίνου Π. Κανέλλου, «Ο Όσιος Ιωακείμ ο Ιθακίσιος (1786-1868)», ΙΘΑΚΗ 2000.
- Για τη διακήρυξη των αγίων, Πρωτοπρ. Κ. Ν. Παπαδόπουλος, περιοδικό Σύναξη, τ. 102, Αγιότητα & Αγιοποιήσεις, Απρίλιος – Ιούνιος 2007, σελ. 13-23.