588
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
καμία σύνοψη επεξεργασίας
| Ίδρυση = τέλη 10ου αιώνα
| Ιδρυτής = [[Ιωάννης Τορνίκιος]]
| Τύπος Μοναστηριού = ΙδιόρρυθμοΚοινόβιο
| Ημερομηνία εορτής = [[Πρότυπο:15 Αυγούστου|15 Αυγούστου]]
| Καθολικό = Κοίμηση της [[Θεοτόκος|Θεοτόκου]]
}}
Η '''Ιερά Μονή Ιβήρων''' είναι μία από τις είκοσι Μονές του [[Άθως|Αγίου Όρους]], της αυτόνομης [[Μοναχισμός|μοναστικής]] πολιτείας που βρίσκεται στη Β. Ελλάδα και στο νότιο τμήμα της χερσονήσου του [[Άθως|Άθω]], της ανατολικότερης από τις τρεις χερσονήσους της ''Χαλκιδικής''. Η ''Μονή Ιβήρων'' είναι ελληνική, ιδιόρρυθμηκοινόβια<ref>Ιδιόρρυθμο ''Κοινόβιο'' ονομάζεται το μοναστήρι που δεν όπου ο βίος των Μοναχών είναι κοινόβιοκοινός ως προς την εργασία, έχει δικό του τρόπο ζωήςτα έσοδα, ρυθμό την ενδυμασία, τις δαπάνες, την τραπεζαρία, την προσευχή (Βεργωτής ΓεώργιοςΜαλαβάκης Νίκος, ''Λεξικόν Λειτουργικών Βυζαντινολόγιο-Λεξικό Εκκλησιαστικών και Τελετουργικών ΌρωνΘρησκευτικών όρων'', 3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένηΑστήρ, Θεσσαλονίκη 1995Αθήνα 1999, σελ. 10878-79). Στα μοναστήρια αυτά, κοινά για τους μοναχούς παραμένουν ''"η διοίκηση, η προσευχή Οι μοναχοί στερούνται κάθε είδους περιουσίας και τροφή τις Κυριακές ή τις μεγάλες Εορτές, η εργασία και η ενδυμασία. Η διατροφή των άλλων ημερών είναι ατομική μέριμνα του κάθε Μοναχού"'' διατρέφονται από περιουσιακά στοιχεία της μονής που διαχειρίζεται το ηγουμενοσυμβούλιο (Μαλαβάκης ΝίκοςΒεργωτής Γεώργιος, ''Βυζαντινολόγιο-Λεξικό Εκκλησιαστικών Λεξικόν Λειτουργικών και Θρησκευτικών όρωνΤελετουργικών Όρων'', Αστήρ3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη, Αθήνα 1999Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 65126).</ref> και γιορτάζει την Κοίμηση της [[Θεοτόκος|Θεοτόκου]], στις 15 Αυγούστου. Βρίσκεται πάνω σ' ένα γραφικό ορμίσκο, στην παραλία της βορειοανατολικής πλευράς της χερσονήσου, πλάι στις εκβολές ενός μεγάλου χειμάρρου και ανάμεσα στις Μονές [[Ιερά Μονή Σταυρονικήτα|Σταυρονικήτα]] και [[Ιερά Μονή Φιλόθεου|Φιλοθέου]].
==Ιστορικά στοιχεία==
Η ίδρυση της Μονής συνδέεται στην πραγματικότητα με δύο ονόματα: αυτό του ''Ιωάννη του Ίβηρα'' και του [[Ιωάννη Τορνικίου]]. Αν και οι πηγές δείχνουν να διακρίνουν τους δύο άνδρες, φαίνεται όμως ότι πρόκειται για ένα και το αυτό πρόσωπο<ref>Καδάς Σωτήρης, ''Το Άγιον Όρος. Τα μοναστήρια και οι θησαυροί τους'', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995, σελ. 51.<br>Για το ζήτημα της ίδρυσης, επιπλέον αναφέρεται:
*'''α.''' Ο Ιωάννης Χατζηφώτης γράφει: ''"Ιδρύθηκε το 980 από τον Ιωάννη τον Ίβηρα και τον γυναικάδελφο του στρατηγό Ιωάννη Τορνίκιο"'' (Χατζηφώτης Μ.Ι., ''Η καθημερινή ζωή στο Άγιο Όρος'', Παπαδήμας, Αθήνα 1999, σελ. 40).
*'''β.''' Ο Τάσος Γριτσόπουλος σημειώνει: ''"Η ίδρυσις της μονής Ιβήρων συνδέεται...προς τον άρχοντα ή κουροπαλάτην των Ιβήρων ή Γεωργιανών Δαβίδ τον μέγαν, εις την αυλήν του οποίου διεκρίνετο Ιωάννης ο Ίβηρ και Ιωάννης ο Τορνίκιος, φερόμενοι ως ιδρυταί της μονής, καίτοι εξεφράσθησαν υπόνοιαι ότι περί ενός προσώπου πρόκειται"'' (''ΘΗΕ'', τόμ. 6 (1965), στ. 700).
*'''γ.''' Στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα (βλ. βιβλιογραφία) αναφέρεται: ''"...ιδρύθηκε στο τέλος του 10ου αιώνα από τον Ίβηρα Ιωάννη, τον γιο του Ευθύμιο και τον Ιωάννη Τορνίκιο, μαθητές του αγίου Αθανασίου"''.
*'''δ.''' Επίσης, ο ''Παναγιώτης Μπρατσιώτης'' γράφει: ''"...ιδρύεται...υπό των γενναίων εξ Ιβηρίας, δηλ. της σημερινής Γεωργίας, στρατηγών του Βυζαντίου, Ιωάννου του Ίβηρος και του Ιωάννου Τορνικίου, αν μη πρόκειται περί ενός και του αυτού προσώπου, περιβληθέντος το μοναχικόν σχήμα και αναγνωρισθέντος ως ηγουμένου της Μονής ταύτης..."'' (Μπρατσιώτης Παναγιώτης, ''Το άγιον όρος και η πολλαπλή σπουδαιότης του ίδια δια τον ελληνισμόν και την ορθοδοξίαν'', ΠΑΑ, τόμ.38 (1963), τεύχ.1, σελ.576),</ref>.
Ο [[Ιωάννης Τορνίκιος]], που ήταν αυλικός του ηγεμόνα της Ιβηρίας<ref>''"Η Ιβηρία, καλουμένη από του ΙΑ΄ αι. και '''Γεωργία''', ορίζεται προς Β. από τον Καύκασον, προς Δ. από τον Εύξεινον Πόντον, προς Ν. από την Αρμενίαν..."'' (''ΘΗΕ'', τόμ. 6 (1965), στ. 696).</ref> ''Δαβίδ'' και αξιωματούχος του [[Βυζάντιο|Βυζαντίου]], τα εγκατέλειψε όλα και έγινε μοναχός αρχικά σ' ένα μοναστήρι κάπου στη ''Μακεδονία''. Μετά πήγε στον ''Όλυμπο'' και τελευταία στον [[Άθως|Άθω]], σε μια έρημη τοποθεσία στην περιοχή της [[Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας|Λαύρας]], όπου του δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσει τον όσιο [[Αθανάσιος ο Αθωνίτης|Αθανάσιο τον Αθωνίτη]] και να τον παρακαλέσει να μείνει κοντά του.
Στο διάστημα της εκεί παραμονής του ''Τορνικίου'', ξέσπασαν πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ των αυτοκρατορικών στρατευμάτων και των επαναστατών του αποστάτη στρατηγού ''Βάρδα Σκληρού''. ''"Προ των απειλουμένων κινδύνων ο αυτοκράτωρ Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαρακτόνος επεδίωξεν επιμόνως την σύναψιν συμμαχίας και την ενίσχυσην του ισχυρού ηγεμόνος της Ιβηρίας Δαβίδ. Πληροφορηθείς μάλιστα ότι εις Άγιον Όρος εμόναζεν ο στρατηγός Τορνίκιος, δι' ιδιαιτέρου αυτοκρατορικού ταχυδρόμου έγραψεν εις αυτόν να αναλάβη την ηγεσίαν των αυτοκρατορικών στρατευμάτων"''<ref>''ΘΗΕ'', τόμ. 6 (1965), στ. 700-701.</ref>. Τελικά, η ίδρυση της μονής συνδέεται με την επανάσταση του ''Βάρδα Σκληρού'', στην καταστολή της οποίας συνέβαλε αποφασιστικά ο [[Ιωάννης Τορνίκιος]], ο οποίος επέστρεψε στον [[Άθως|Άθω]] και στο μοναχικό σχήμα με δωρεές του αυτοκράτορα Βασιλείου του Β΄ και πλούσια λάφυρα (979)<ref>"Άθως" > "Περιγραφή των κυρίαρχων Μονών", εγκυκλοπαίδεια ''Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα'', τόμ. 4, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [CD-ROM].</ref>.
[[Εικόνα:Oros.jpg|thumb|350px|left|Άγιο Όρος]]
Το νέο μοναστήρι ονομάστηκε από την αρχή των ''Ιβήρων'' από την καταγωγή των ιδρυτών και των πρώτων μοναχών που μόνασαν σ' αυτό και διατηρεί την ίδια ονομασία μέχρι σήμερα. Κατά το έτος 1357 με σιγίλλιο του πατριάρχη ''Καλλίστου Β΄'', το γεωργιανό αυτό ιερό καθίδρυμα ήρθε στα χέρια των Ελλήνων, που υπερείχαν αριθμητικά και πνευματικά έναντι των μοναχών από την Ιβηρία (Γεωργία)<ref>Καδάς Σωτήρης, ''Το Άγιον Όρος. Τα μοναστήρια και οι θησαυροί τους'', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1995, σελ. 51.</ref>.
Η ''Μονή Ιβήρων'' πέρασε περίοδο ακμής που ξεκινά από την ίδρυση της και συνεχίστηκε στον 11ο-12ο αιώνα, όμως δεν παρέμεινε ανέπαφη από τις διάφορες επιδρομές εναντίον του ''Όρους'' και τις ανάλογες συνέπειες τους. Σχετικά αναφέρονται πολλές καταστροφές του από πειρατές, όπως αυτή του 1259 που κατέστρεψαν σχεδόν ολόκληρη τη μονή. Αλλά εξίσου σημαντικές καταστροφές έγιναν και από ενωτικούς της Δύσεως και από τους ''Καταλανούς'' στις αρχές του 14ου αιώνα. Μετά όμως από όλα αυτά, οι ''Παλαιολόγοι'' αυτοκράτορες, Σέρβοι και Γεωργιανοί ηγεμόνες ενίσχυσαν το έργο της ανοικοδομήσεώς του. Στο νεοσύστατο μοναστήρι προστέθηκαν από πολύ νωρίς και μέχρι τον 14ο αιώνα και πολλά μικρά μοναστήρια σε περιοχές όπως στη Θεσσαλονίκη, στην Ιερισσό κ.α.
Η νέα αυτή περίοδος της ακμής του μοναστηριού συνεχίστηκε μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα, οπότε εμφανίστηκαν μεγάλες οικονομικές δυσκολίες. Για τη λύση του αδιεξόδου αυτού οι Ιβηρίτες μοναχοί έφυγαν στην πατρίδα τους, όπου επισκέφθηκαν τον ηγεμόνα ''Αλέξανδρο ΣΤ΄'', ζητώντας του οικονομική βοήθεια. Αποτέλεσμα της ενέργειας τους αυτής, σε συνδυασμό και με τις επισκέψεις τους σε άλλες χώρες, ήταν η συγκέντρωση πολλών χρημάτων, με τα οποία όχι μόνο ξεχρεώθηκε το μοναστήρι, αλλά άρχισε η ανέγερση καινούργιων οικοδομών και ο αριθμός των μοναχών του αυξήθηκε σημαντικά. Στο τέλος του 16ου αιώνα λειτουργούσε καλλιτεχνικό εργαστήριο ζωγραφικής μέσα στη μονή και στον 17ο αιώνα κατασκευάστηκαν μεγάλα οικοδομικά έργα όπως υδραγωγείο, ο παραθαλάσσιος πύργος και το κτίριο του αρσανά<ref>''Αρσανάς'' ή ''Ταρσανάς'' ονομάζεται το παράλιο οίκημα μιας Μονής το οποίο χρησιμεύει ως σταθμός των πλοιαρίων που προορίζονται για την Μονή και επίσης περιλαμβάνει αποθήκες εμπορευμάτων ('''1.''' Βεργωτής Γεώργιος, ''Λεξικόν Λειτουργικών και Τελετουργικών Όρων'', 3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη, Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 43-43. '''2.''' "Αρσανάς", ''ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟ της Ελληνικής Γλώσσας'', εκδοτικός οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα 2005 [CD-ROM]).</ref>.
Ενδιαφέρον για το μοναστήρι δείχνουν την εποχή αυτή και πολλοί πατριάρχες, που το ενισχύουν με κάθε τρόπο. Εδώ έμεινε για λίγο χρόνο και ο εθνομάρτυρας πατριάρχης [[Γρηγόριος Ε΄]]. Κατά την ελληνική επανάσταση του 1821 το μοναστήρι των ''Ιβήρων'' βρέθηκε πάλι σε δύσκολη θέση οικονομικά, κυρίως ύστερα από τις μεγάλες προσφορές του στον κοινό αγώνα. Μέρος του μοναστηριού καταστράφηκε από δύο φοβερές πυρκαγιές στα χρόνια 1845 και 1865 και ανοικοδομήθηκε αργότερα.
Εξω από το μοναστήρι υπάρχουν 11 [[Κάθισμα|καθίσματα]], 13 [[Κελλί|κελλιά]] προς την κατεύθυνση των [[Καρυές|Καρυών]], άλλα 3 προς τη μονή [[Ιερά Μονή Φιλόθεου|Φιλόθεου]] και 10 μέσα ή κοντά στις [[Καρυές]]. Στο μοναστήρι των ''Ιβήρων'' ανήκει και η [[Σκήτη]] του Προδρόμου ή Ιβηριτική σκήτη, που βρίσκεται στα δυτικά του προς το βουνό σε απόσταση μισής ώρας. Πρόκειται για μια ελληνική, ιδιόρρυθμη σκήτη, που ιδρύθηκε το 1730.
==Πνευματική κίνηση - Τέχνη - Κειμήλια==
Από τη Μονή ''Ιβήρων'' πέρασαν κατά καιρούς ή παρέμειναν για να μονάσουν σε αυτή, πολλοί λόγιοι μοναχοί και ανώτεροι κληρικοί της [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Ορθόδοξης Εκκλησίας]]. Ειδικά κατά τον 18ο αιώνα παρατηρείται ''"συρροή λογίων...οπότε και η βιβλιοθήκη της μονής υπερπλουτίσθη"''<ref>''ΘΗΕ'', τόμ. 6 (1965), στ. 702.</ref>. Στον έντυπο και χειρόγραφο πλούτο της μονής ''Ιβήρων'', περιλαμβάνονται και ευαγγέλια ''"οι μικρογραφίαι των οποίων είναι καλλίστης τέχνης"''<ref>''ΘΗΕ'', τόμ. 6 (1965), στ. 703.</ref>.
Στο ''καθολικό'' της μονής το οποίο ανεγέρθηκε το 1030 και έχει ανακαινισθεί το 1513, βρίσκουμε ξυλόγλυπτο τέμπλο που ανήκει στη μεταβυζαντινή εποχή. Στην ίδια περίοδο ανήκουν και οι τοιχογραφίες του οι οποίες έχουν δημιουργηθεί κατά τον 16ο αιώνα και επιζωγραφίστηκαν τον 19ο.
Εκτός από το ''καθολικό'' υπάρχουν άλλα 16 παρεκκλήσια μέσα στον περίβολο του μοναστηριού. Σε ιδιαίτερο παρεκκλήσιο βρίσκεται η [[Θαύμα|θαυματουργή]] εικόνα της [[Παναγία η Πορταΐτισσα|Παναγίας της Πορταΐτισσας]] (ονομασία που προήλθε από την ανέγερση ειδικού ναού για την εικόνα στην Πύλη της μονής, την ''Πόρταν''<ref>''ΘΗΕ'', τόμ. 6 (1965), στ. 703.</ref>) η οποία, κατά την παράδοση, ταξιδεύοντας από την Κων/πολη πάνω στα κύματα, βγήκε από τη θάλασσα σε κάποιο σημείο κοντά στο σημερινό μοναστήρι. Επίσης, στο παρεκκλήσιο της ''Πορταΐτισσας'' ο προσκυνητής μπορεί να δει την απεικόνισιν αρχαίων σοφών, όπως του ''Σόλωνα'', του ''Πλάτωνα'', του ''Αριστοτέλη'', του ''Θουκυδίδη'' κ.λπ.
Ανάμεσα στα άγια λείψανα που κατέχει η μονή, βρίσκονται και αυτά των [[Ιωάννης ο Χρυσόστομος|Ιωάννου Χρυσοστόμου]], μεγαλομάρτυρος ''Γεωργίου'', ''Αγ. Παντελεήμονος'' κ.ά.
==Υποσημειώσεις==