6.119
επεξεργασίες
Αλλαγές
μ
interwiki mk
== Προέλευση ==
Ο Άρειος ήταν ένας ιδιαίτερα μορφωμένος πρωτοπρεσβύτερος της Αλεξανδρινής εκκλησίας με μεγάλη επιρροή στην τοπική εκκλησία. Σύντομα όμως περιήλθε σε ρήξη με τοπικούς κληρικούς λόγω διαφοροποιήσεων σε βασικές θεολογούμενες έννοιες οι οποίες κυρίως αφορούσαν την σχέση Πατέρα-Λόγου. Ο Άρειος κατά κύριο λόγο υποστήριξε την μοναρχία του Πατέρα και την κατωτερότητα του Λόγου, ο οποίος ήταν ένα απλό κτίσμα, ανώτερος μεν από τους ανθρώπους, μη μετέχοντας όμως και μη γνωρίζοντας, της ''Θείας Ουσίας''. Ο ίδιος σαφώς επηρεασμένος από [[Αριστοτέλης|αριστοτελική]] φιλοσοφία και τη θεολογική προσέγγιση του [[Λουκιανός Αντιοχείας|Λουκιανού του Αποσυναγώγου]] και συμμεριζόμενος απόψεις που εξέφρασε ο [[Ωριγένης]] περί της υποστάσεως του Λόγου, χρησιμοποίησε μια σύνθεση των δύο προτάσεων για τη σχέση Πατρός-Υιού, δημιουργώντας ένα νέο ρεύμα και μια νέα πρόταση περί της θειότητας του Λόγου. Οι αντιλήψεις αυτές δεν απηχούσαν στο πλήθος της τοπικής εκκλησίας, ούτε στην πλειοψηφία του ιερού εκκλησιαστικού σώματος, ούτε ακόμα και τις απόψεις του Λουκιανού, παρότι βρήκε ευρεία απήχηση ανάμεσα σε κληρικούς που ήσαν επηρεασμένοι από τις απόψεις του, αλλά και αργότερα σε πλήθος λαού στη [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]], αν και η μεγαλύτερη απήχηση προήλθε από τα γερμανικά φύλλα των [[Γότθοι|Γότθων]].
Ο Άρειος ανέπτυξε μια τριαδολογική θέση σε συνέχεια της προβληματικής που είχε αναπτυχθεί κατά τον [[2ος αιώνας|2ο]] και [[3ος αιώνας|3ο αιώνα]] περί της σχέσης Πατέρα και Λόγου. Στην πραγματικότητα όμως η έριδα στην τοπική εκκλησία της Αιγύπτου, ήταν και ο κύριος λόγος, όπως σήμερα ερμηνεύεται, της απόσχισής του από την τοπική εκκλησία, καθώς οι απόψεις του δεν φαίνονταν σταθερές από την αρχή της διαμάχης, δεχόμενες σημαντικές προσαυξήσεις μέχρι κι την καταδίκη από την [[Πρώτη Σύνοδος της Νίκαιας|Οικουμενική σύνοδο της Νίκαιας]].
Η Αρειανή διαμάχη υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες και σφοδρότερες εκκλησιαστικές διενέξεις, με πολιτικές προεκτάσεις, η οποία αποτέλεσε ουσιαστικά το έναυσμα για το σαφή εννοιολογικό προσδιορισμό της σχέσης μεταξύ των τριών προσώπων Πατέρα-Υιού-Αγίου Πνεύματος, όπως αυτή μέσα από τα βαπτιστήρια σύμβολα και την απόκρουση δοξασιών της εποχής ([[Μοντανισμός]], [[Γνωστικισμός]], [[Μοναρχιανισμός]], [[Μανιχαϊσμός]]), είχε αρχίσει ήδη να διαμορφώνεται. Η διάρκεια της διαμάχης κράτησε περισσότερο από 3 αιώνες.
==Η διδασκαλία του==
Η διδασκαλία του Αρείου διαφοροποιούνταν από την ορθόδοξη διδασκαλία, τόσο περί [[Αγία Τριάδα|τριαδικότητος]] του Θεού, όσο και την θειότητα του Υιού ως Λόγου, αφού θεολογούσε περί δύο Λόγων, ενός του ενδιαθέτου και προφορικού «''ως κτίσμα εκ του μη όντος, προ του χρόνου και των αιώνων, δημιουργηθείς τη βουλήσει του Θεού και ουχί της ουσίας Του''»<ref>Ιωάννου Ρωμανίδου, «Συμβολική και Δογματική Θεολογία», Τόμος Α΄, σελίς 210</ref> και ενός δευτέρου που «''ο Θεός εγέννησεν προ των αιώνων...εκ του μηδενός''»<ref>Ιωάννου Ρωμανίδου, «Συμβολική και Δογματική Θεολογία», Τόμος Α΄, σελίς 234</ref>. Επίσης, ο Άρειος αμφισβητούσε την υπόσταση του Υιού θεωρώντας την ως «άψυχο» πως ο Ιησούς Χριστός δεν είχε λογική ψυχή, αφού ο Λόγος ήταν αυτός που κατέλαβε τη θέση αυτής, ήταν δηλαδή «''άψυχο''» σώμα. Στην πραγματικότητα, οι αποκλίσεις του Αρείου δέχθηκαν μια συστηματική αύξηση μέχρι την [[Πρώτη Σύνοδος της Νίκαιας|Α΄Οικουμενική σύνοδο]], η οποία δεν εμφανιζόταν πριν τις έριδες. Οι σαφείς θέσεις του Αρείου αναφέρονται στην προς Νικομηδείας Ευσέβιο επιστολή του<ref>Θεοδώρητος, Εκκλ. Ιστ. 1,4</ref>, και είναι:
#Η θεμελιώδης ιδέα είναι ότι ο Θεός είναι «ένας «''ένας και μοναδικός»μοναδικός''» ([[Μοναρχιανισμός]]), σύμφωνα με τα λεγόμενα του Αρίου Αρείου ο μόνος Θεός και Πατέρας είναι «μόνος»«''μόνος''», «μονάς» «''μονάς''» και μάλιστα «{{Πολυτονικό|ἄναρχος μονώτατος}}»<ref>Jaroslav Pelikan, ''The Christian Tradition: A History of the Development of Doctrine'', 1989, University of Chicago Press, σελ. 194. Σχετική πηγή αποτελεί ο [[Δίδυμος Αλεξανδρείας]], ο οποίος αναφέρει: «{{Πολυτονικό|Εἰ ἐκφεύγειν τὸ ἔγκλημα τῆς κτισματολατρείας τοὺς πιστεύοντας τῷ Υἱῷ παρεγγυᾷ Παῦλος͵ ἔτι δὲ καὶ ἀθέους ἀποκαλεῖ τοὺς πρὸ τούτου ἐκτὸς τοῦ Υἱοῦ τὸν Θεὸν καὶ Πατέρα '''μόνον''' ἐγνωκότας· οὐ κτίσμα ὁ Θεὸς Λόγος}}». (Δίδυμος Αλεξανδρείας, ''Περί της Αγίας Τριάδος'', 3:16 [39:865])</ref>.
# Ο Υιός δεν είναι «κατά φύση» και «κατ'ουσίαν» αληθινός Θεός, αφού είναι «εν χρόνω» δημιούργημα του Θεού. Αν και ο Υιός θεωρούνταν κτίσμα, εντούτοις τού αποδιδόταν ειδική Θειότητα<ref>Jaroslav Pelikan, ''The Christian Tradition: A History of the Development of Doctrine'', 1989, University of Chicago Press, σελ. 199.</ref>.
#Ο Υιός και Λόγος του Θεού δεν είναι «συνάναρχος» και «συναΐδιος» προς τον Πατέρα, γι'αυτό και Πατήρ δεν ήταν πατέρας πριν δημιουργήσει τον Υιό. Μάλιστα ο ίδιος δεχόταν μόνο ένα Θεό, «αγέννητο», «άναρχο» και η γέννηση του Υιού δε μείωνε την απόλυτη μοναρχία του Πατρός.
Η διδασκαλία του Αρείου αποτελούσε μέρος της ευρύτερης προβληματικής σχετικά με την θειότητα του Υιού και τη σχέση με το Πατέρα που απασχολούσε τις χριστιανικές εκκλησίες κατά τον [[2ος αιώνας|2ο]] και [[3ος αιώνας|3ο αιώνα]]. Ο Άρειος όμως ουσιαστικά συνέδεσε τα ακραία στοιχεία της [[Αντιοχειανή Θεολογική Σχολή|αντιοχειανής θεολογίας]], με βάση την Αλεξανδρινή-Ωριγενιστική ερμηνευτική θεολογία. Δηλαδή τη διάκριση Υιού από το Λόγο του Θεού, με τάσεις αποδοχής ως «απρόσωπη» και «ανυπόστατη» δύναμη του Θεού (Αντιοχειανή) και την υποταγή του Υιού προς το Λόγο, που ταύτιζε η Αλεξανδρινή. Και πράγματι, ενώ η αλεξανδρινή θεολογία απέφευγε τον χωρισμό του Λόγου από τον Υιό, η αντειοχιανή θεολογία επέμενε σε μια διαίρεση του Λόγου προς τον Υιό. Τελικά η νέα αυτή δογματική αντίληψη, αλλοίωσε και τις δύο θεολογικές προσεγγίσεις προβάλλοντας αυτή τη διάκριση στην αρχή του χρόνου. Έτσι, ο Αρειανισμός αποτέλεσε μια σύνθεση της αντειοχειανής και αλεξανδρινής θεολογικής ερμηνευτικής θεολογίας, με έμφαση στην ερμηνευτική του [[Λουκιανός ο Αποσυνάγωγος|Λουκιανού του Αποσυναγώγου]], παρότι ο ίδιος ουδέποτε υπήρξε υπέρμαχος αυτών των απόψεων, αφού το προτεινόμενο σύμβολό του, δεν περιείχε παρόμοιες ακραίες θέσεις. Ο συνθετικός δε χαρακτήρας της θεολογικής προσέγγισης ήταν και ο λόγος πιθανότατα, της ευρείας απήχησης που βρήκε, περιλαμβανομένων και χριστιανών που αποδέχονταν τις θέσεις του Λουκιανού και του [[Ωριγένης|Ωριγένη]].
Τo σημείo στo οποίo επικεντρώθηκε η απολογητική τακτική των πατέρων και βάση η οποία προσπάθησαν να καταρρίψουν την Αρειανική θεολογία, ήταν πέρα από την αγιογραφική θεμελίωση των εμφανίσεων του Λόγου στην [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιά]] και τη [[Καινή Διαθήκη]], τα σημεία στα οποία περιέπεσαν σε αντιφάσεις. Εν αρχή «''Ενώ οι Αρειανοί ετόνιζον τόσον πολύ το κατά πάντα άγνωστον της ουσίας του Θεού, ώστε να μη την γνωρίζη ούτε ο προ των αιώνων γεννηθείς Λόγος, παρά ταύτα ισχυριζόμενοι ότι το κατ' ουσίαν σημαίνει κατ' ανάγκην, κατήντουν αυτοί αντί του Λόγου να γνωρίζουν την θείαν ουσίαν''»<ref>Ιωάννου Ρωμανίδου, «Συμβολική και Δογματική Θεολογία», Τόμος Α΄, σελίς 237</ref>. Οι πατέρες μάλιστα προσπάθησαν να αποδείξουν οτι το φύσει γεννάν, δεν είναι αναγκαίως, όπως οι αρειανοί θεολογούσαν. Οι αρειανόφορνες άλλωστε, με αυτή τη διαπίστωσή τους, ουσιαστικα εισήγαγαν είδος Αριστοτελικής φιλοσοφίας<ref>Αριστοτέλους, Μετά τα Φυσικά Α, 5,1015a 20-1015b 15</ref>, θέτοντας περιορισμό στη Θεία φύση, εφ'όσον αυτή, «''αναγκαζόταν από κάτι''» και δεν ήταν υπερβατική κατά πάσα αρχή ενέργεια. είτε φυσικώς, είτε ενεργητικώς. Για αυτό το λόγο, ο [[Μέγας Αθανάσιος]] ερωτά χαρακτηριστικά, «''«Και τις ο την ανάγκην επιβαλών αυτώ, πονηρότατοι;''»<ref>Βλ. Μ. Αθανασίου, Κατά Αρειανών 3, 62, PG 26, 453ΑΒ</ref> και συνεχίζει με ένα ακόμα ερώτημα, ώστε να αποδείξει την ορθότητα των επιχειρημάτων της εκκλησίας. Το να είναι ο Θεός αγαθός και οικτίρμων, είναι ιδιότητα που την έχει ο Θεός με τη θέλησή του ή χωρίς τη θέλησή του; Αν δεχτούμε ότι την ιδιότητα αυτή την έχει με τη θέλησή του, αυτό σημαίνει ότι άρχισε κάποτε να είναι αγαθός και ότι θα μπορούσε, εφόσον το ήθελε, να είναι και κακός. Κάτι τέτοιο όμως θα ήταν ενδεχόμενο μόνον εφόσον θα σκεφτόταν και θα αποφάσιζε για την αγαθότητα του, πράγμα τελείως άτοπο και απαράδεκτο για τον Θεό. Αν δεχτούμε επίσης ότι είναι αγαθός και οικτίρμων χωρίς τη θέλησή του, τότε σύμφωνα με το σκεπτικό των Αρειανών έχει την αγαθότητά του κατ' ανάγκην και χωρίς να το θέλει. Ποιος όμως του επέβαλε αυτή την ανάγκη; Όπως λοιπόν ο Θεός είναι πάντοτε «''φύσει''» αγαθός, χωρίς να έχει την αγαθότητά του δεδομένη κατ' ανάγκην, έτσι και κατά μείζονα λόγο είναι ως Πατήρ «''αεί γεννητικός τη φύσει''», δηλαδή «''φύσει''» Πατήρ του Υιού του και όχι «εκ βουλήσεως''»<ref>PG 26, 453C-456A</ref>.
==Αρειανή διαμάχη==
[[Κατηγορία:Αιρέσεις]]
[[Κατηγορία:Ζωτικά Άρθρα|Α]]
[[ar:آريوسية]]
[[en:Arianism]]
[[mk:Аријанство]]
[[ro:Arianism]]