Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Αρτέμιος, Άγιος

Ο '''Άγιος Αρτέμιος''' είναι άγιος της [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Ορθόδοξης Εκκλησίας]], του οποίου αγνοούμε μαρτυρίες περί του βίου του. Συνήθως συγχέεται με τον Δούκα και Αυγουστάλιο της Αιγύπτου, ο οποίος έδρασε την ίδια εποχή, αλλά κάτι τέτοιο οφείλεται σε σύγχυση. Πιθανώς ήταν ο άνθρωπος ο οποίος μετέφερε τα λείψανα των Αγίων [[Απόστολος Ανδρέας|Ανδρέα]], [[Ευαγγελιστής Λουκάς|Λουκά]] και [[Τιμόθεος|Τιμοθέου]] στην Κωνσταντινούπολη.

==Ο Άγιος Αρτέμιος σύμφωνα με το συναξάρι του Συμεών του μεταφραστού==
Κατά το μαρτύριο του Αγίου Αρτεμίου, το οποίο συνεγράφη από το Συμεών το Μεταφραστή<ref>PG Migne 115, στ. 1160-1212</ref>, ο Άγιος Αρτέμιος είναι μάρτυρας της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Έζησε κατά τον 4ο αιώνα ως στρατιωτικός και αξιωματούχος της Βυζαντινής πολιτείας και παρέδωσε μαρτυρικώς τη ζωή του στην Αντιόχεια. Το πότε γεννήθηκε και που δεν αναφέρεται. Αναφέρεται όμως πως κατετάγη από μικρή ηλικία στο στρατό και πως έλαβε μέρος στη μεγάλη νίκη του [[Κωνσταντίνος Α΄|Μεγάλου Κωνσταντίνου]] επί του Μαξεντίου στη Μουλβία γέφυρα το 312. Επί Κωνστάντιου, τον οποίο φαίνεται να γνώριζε προσωπικά, έλαβε το αξίωμα του πατρικίου και διορίστηκε Δούκας και Αυγουστάλιος<ref>Η θέση αντιστοιχεί σε αυτή του Αντιβασιλέα</ref> της Αιγύπτου. Ο Κωνστάντιος μάλιστα τον έθεσε υπεύθυνο για τη  μεταφορά των λειψάνων των Αγίων Ανδρέα, Λουκά και Τιμόθεου. Κατά την εποχή που ο Ιουλιανός έλαβε μέτρα ενάντια στους χριστιανούς, ο Αρτέμιος κινήθηκε προς την Αντιόχεια όπου έλεγξε με σφοδρότητα τον Αυτοκράτορα, ενώ κατέστρεψε και είδωλα. Ένεκα της ενέργειάς του αυτής συνελήφθη και μαστιγώθηκε, ενώ υπέστη και άλλα βασανιστήρια. Τελικώς παρέδωσε τη ζωή του αποκεφαλιζόμενος στις [[Πρότυπο:20 Οκτωβρίου|20 Οκτωβρίου]] του 362.

==Το πρόβλημα και οι ιστορικές μαρτυρίες περί του Αρτεμίου Δούκα και Αυγουσταλίου της Αιγύπτου==

===Το πρόβλημα===
Όπως είναι γνωστό τα [[συναξάρι|συναξάρια]] αποτελούν περιγραφές του βίου των Αγίων οι οποίες ως στόχο έχουν να οικοδομήσουν τους πιστούς. Έτσι ορισμένες φορές δε λείπουν υπερβολές και ανακρίβειες<ref>Τσάμης Γ. Δημητρίος, Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 32</ref>, διότι ως σκοπό δεν έχουν να εξιστορήσουν απλώς τα ιστορικά γεγονότα αλλά να τα ερμηνεύσουν στα πλαίσια της νέας πραγματικότητας που έφερε η Ανάσταση του Χριστού<ref>Παπαδόπουλος Αντώνιος, Αγιολογία, τόμ. Ι. Θέματα γενικά, ειδικά και εορτολογίου, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 41</ref>. Γι αυτό και δεν περιορίζονται στην απλή αφήγηση των γεγονότων αλλά προχωρούν και στην υπεριστορική ερμηνεία τους προβάλλοντας το υπέρλογο της παρουσίας του Θεού στη ζωή των Αγίων<ref>Τσάμης, Αγιολογία..., σελ. 29</ref>.

Στην προκειμένη περίπτωση όμως έχουμε δύο περαιτέρω σημαντικά ιστορικά προβλήματα. Το πρώτο έγκειται στο ότι ο  Ρόδιος μοναχός Ιωάννης φαίνεται να ταύτισε πρώτος το βίο του Αγίου Αρτεμίου, με το βίο του Δούκα και Αυγουστάλιου Αρτεμίου<ref>Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 3 (1963), στ. 260</ref> (με αποτέλεσμα να υιοθετηθεί στη συνεχεία από τον Συμεών). Το δεύτερο έγκειται  αφενός μεν στην ποιότητα του έργου του του Συμεών{{πηγή}}, αφετέρου στο ότι ο ίδιος με το έργο του προκάλεσε σημαντικό και ανεπανόρθωτο πρόβλημα στην προσπάθεια να εξακριβωθούν βίοι όπως του Αγίου Αρτεμίου, καθώς κατά την γενική αναθεώρησή των συναξαριών που πραγματοποίησε και την καθολικής επικράτησης αυτών έκτοτε, απωλέσθηκαν σχεδόν στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα παλαιότερα, αφού πέρασαν σε αχρησία<ref>Καρλ Κρουμβάχερ, Ιστορία της Βυζαντηνής Λογοτεχνίας, τ. 1, Αθήνα 1897, σελ. 357</ref>.

===Ιστορικές μαρτυρίες===
Ο αξιωματούχος ''Αρτέμιος'', ήταν ''δούκας'' και ''αυγουστάλιος'' στην περιοχή της Αιγύπτου, πρόσωπο με πολιτική αλλά και στρατιωτική εξουσία. Σε πηγές που αφορούν τον 4ο αιώνα, καταγράφεται μάλλον ως αρειανιστής. Ο ''Αμμιανός Μαρκελλίνος'', στην ιστορία του ('''''22,11,3-11'''''), αναφέρεται στον ''Αρτέμιο'' ως εξής:

:''"οι Αλεξανδρινοί που έμαθαν το θάνατο του Αρτεμίου, για τον οποίο φοβούταν, μήπως, καθώς είχε απειλήσει, ξαναγυρίση με την εξουσία να κακοποίηση πολλούς'' [...] ''έστρεψαν την οργή τους εναντίον του επισκόπου Γεωργίου'' [...] ''μόλις διαδόθηκε ξαφνικά το χαρμόσυνο άγγελμα, ότι ο Αρτέμιος πέθανε, όλος ο όχλος, παρασυρμένοι από την ανέλπιστη χαρά και βρυχώμενοι με άγριες κραυγές, ώρμησαν στο Γεώργιο, τον άρπαξαν, τον κακοποίησαν με διάφορα βασανιστήρια..."''<ref>Μτφρ. από το: Σιαμάκης Κωνσταντίνος, 'Εξωχριστιανικές Μαρτυρίες για το Χριστό και τους Χριστιανούς', β΄ έκδ., Άθως, Αθήνα 2000, σελ. 207.209.</ref>.

Επίσης, σε επιστολή του αυτοκράτορα ''Ιουλιανού'', σημειώνονται τα εξής για τον ''Αρτέμιο'' (ο οποίος ονομάζεται ''"στρατηγός της Αιγύπτου"'') και τη σχέση του με τον αρειανιστή επίσκοπο ''Γεώργιο'':

:''"Πέστε μου, σας εξορκίζω στο όνομα του Σάραπη, για ποια αδικήματα κατηγορείτε τον Γεώργιο; Πρώτα βέβαια θα μου πείτε πως ερέθισε εναντίον σας τον μακαρίτη Κωνστάντιο, έπειτα πως εισήγαγε στην ιερή πόλη στρατό και πως ο στρατηγός της Αιγύπτου κατέλαβε τον αγιότατο ναό του θεού και κατέστρεψε τα αγάλματα, τα αφιερώματα και τα κοσμήματα των ιερών. Σεις φυσικά αγανακτήσατε και προσπαθήσατε να υπερασπίσετε τον θεό ή καλύτερα τους θησαυρούς του θεού και ο άνθρωπος αυτός φέρθηκε άδικα, παράνομα και με ασέβεια και τόλμησε να ρίξει εναντίον σας τους στρατιώτες του..."<ref>Επιστολή #60, μτφρ. στο Ιουλιανός, ''Άπαντα'', τόμ. 5, Κάκτος, Αθήνα 1994, σελ. 121.</ref>.

Για τον θάνατο του αξιωματούχου ''Αρτεμίου'' μαθαίνουμε από τον [[Θεοδώρητος Κύρου|Θεοδώρητο Κύρου]], ο οποίος βέβαια δεν αναφέρει ότι επρόκειτο για άγιο: 

:''"Και Αρτέμιον δε (στρατηγός δε ούτος των εν Αιγύπτω στρατιωτών εγεγόνει), επειδή πλείστα των ειδώλων συνέτριψε την αρχήν εκείνην εν τοις Κωνσταντίου χρόνοις λαχών, ου μόνον των όντων εγύμνωσεν αλλά και της κεφαλής το λοιπόν εστέρησε σώμα"''<ref> Εκκλ. Ιστ., 3,18</ref>. 

Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι ο ''Αρτέμιος'' αυτός δεν ανήκε στους ομοουσιανούς, δηλαδή τους Ορθοδόξους αλλά στους Αρειανιστές. Και είναι φυσικό, εφόσον ένα τόσο σημαντικό διοικητικά πρόσωπο, έπρεπε να ήταν της απολύτου εμπιστοσύνης ενός ακραίου υποστηρικτή του [[Αρειανισμός|Αρειανισμού]], όπως ήταν ο Κωνστάντιος, σε μία εποχή που προσπαθούσε να επιβάλλει στην Αυτοκρατορία τον Αρειανισμό, ακόμα και δια της βίας. 

====Η μή ταύτιση των δύο προσώπων====
Σύμφωνα με το σχετικό άρθρο της [[Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια|Θρησκευτικής και Ηθικής Εγκυκλοπαίδειας]], το ζήτημα της ταύτισης του μεγαλομάρτυρα ''Αρτεμίου'' με τον αρειανιστή ''αυγουστάλιο'' οφείλεται σε παρεξήγηση που ξεκίνησε από τον ''Ιωάννη Μοναχό'', ο οποίος απέδωσε στον άγιο ''Αρτέμιο'' τα αξιώματα του αρειανιστή διοικητή. Τελικά όμως:

:''"Ο Αρτέμιος ούτος'' [ενν. ο άγιος] ''δεν πρέπει να συγχέηται προς τον ομώνυμόν του πατρίκιον, τον δούκα και αυγουστάλιον κατασταθέντα εν Αιγύπτω, όστις φανατικός ων αρειανός και συνασπισθείς μετά του επιβάτου του Αλεξανδρινού θρόνου Γεωργίου'' [...] ''είχε διώξει τους ορθοδόξους και τους εθνικούς, θανατωθείς κατόπιν επί Ιουλιανού του Παραβάτου, διά την προς τους δευτέρους πολιτείαν του. Η σύγχυσις αύτη οφείλεται εις τον βίον του Αρτεμίου, τον οποίον συνέθεσε κατά τον Θ΄ αιώνα ο Ρόδιος μοναχός Ιωάννης'' [...] ''Ο Αρτέμιος ούτος είναι πιθανώτατα εκείνος, όστις ανεκόμισεν εξ Αχαίας το λείψανον του αποστόλου Ανδρέου, ως και το του αποστόλου Λουκά, εις Κωνσταντινούπολιν."''<ref>Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 3 (1963), στ. 260</ref>.

====Η ταύτιση των δύο προσώπων====
Κατά μια άλλη άποψη, ο Άγιος ''Αρτέμιος'' είναι το ίδιο πρόσωπο με τον στρατιωτικό διοικητή της Αιγύπτου. Όπως αναφέρει ο ''David Woods'' στο έργο του [[Ιωάννης ο Ρόδιος|Ιωάννη του Ρόδιου]], του μοναχού ο οποίος συνέγραψε το βίο του Αγίου Αρτεμίου, οι ιστορικές μαρτυρίες που βρίσκονται στην περιγραφή του, είναι πλήρως συμβατές με την πραγματική ιστορική πραγματικότητα της εποχής. Από αυτό συνεπάγεται πως το έργο του έχει βασιστεί σε παλαιότερη πηγή και αυτή είναι του [[Αρειανισμός|Αρειανιστή]] ιστορικού [[Φιλοστόργιος|Φιλοστοργίου]]<ref>The Date of the Translation of the Relics of SS. Luke and Andrew to Constantinople, σελ. 288: ''"In this manner it can be seen that in its account of the translation of the relics the Passio Artemmii provides a fairly detailed description of events which is perfectly consistent with what we otherwise known of the history of this period. This is clearly not just a matter of a late pious fiction. Indeed the author John Rhodes, is quite specific in attributing what he has said about the roles of Constantius and Artemius in the translation to the Ecclesiastic History of Philostorgius...the claim of John Rodes in this matter  is completely trustworthy"''</ref>. Με την ίδια υπόθεση συμφωνεί και η ''Pauline Allen''<ref>Vigiliae Christianae: ''"This short text served as a source for a compiler (John Rhodes?John Damascus?) who lived before tenth century and included in a revision, the Artemmii passio (BHG 170) excerpts from the church history of Philostorgius"''</ref>. Έτσι σύμφωνα με τους δύο ερευνητές, ο Δούκας και Αυγουστάλιος Αρτέμιος ήταν το ίδιο πρόσωπο, το οποίο κλήθηκε να μεταφέρει τα λείψανα των Αγίων Ανδρέα και Λουκά.

Σύμφωνα επίσης με τον ιστορικό ''N. Bynes'', ο Αρτέμιος πιθανώς ήταν ένας Αρειανός άγιος, όπως περιγράφεται μέσα από τον Φιλοστόργιο και τον [[Ευνόμιος|Ευνόμιο]]<ref>The Death of Julian the Apostate in a Christian Legend: ''"S. Artemius he was originally an Arian saint, he appears as hero in the history of Philostorgius and that Eunomian history"'' (σελ. 27)</ref>. Σαν μάρτυρας και άγιος μάλιστα τιμήθηκε απο την Ορθόδοξη Εκκλησία από τα μέσα του 7ου αιώνα και μετά, ουσιαστικά τρεις αιώνες ύστερα από το θάνατό του<ref>ο.π., σελ. 28: ''"In sum, it would seem that we can say no more than that by the middle of the seventh century Artemius was recognized as a άγιος μεγαλομάρτυς by the orthodox of Constantinopolis. Certain it is that the martyr who was extolled so highly by Philostorgius is never mentioned by Sozomen."''</ref>. Το αξιοπρόσεκτο σε αυτή την υπόθεση είναι πως δεν αναφέρεται καθόλου από την εκκλησιαστική ιστορία του Σοζωμενού, κάτι που όμως μπορεί να ερμηνευθεί ως άρνηση του Σοζωμενού να μεταφέρει την τιμητική περίπτωση δύο Αρειανών Αγίων [Μιλά και και για τον Μερκούριο]. Έτσι περιγράφει την ιστορία του, αλλά δεν αναφέρει ποτέ το όνομά του<ref>ο.π.: ''"...seems unlikely o so remarkable ommision was due to accident. I would suggest that the legend in its original form was imagined as honoured of two Arian saints...adopted the story, but discreetly supressed the suspected names"'' (p. 29)</ref>. Τελικά ο ''N. Bynes'' αναφέρει πως, χωρίς να έχει κάποια απόδειξη για τις υποθέσεις του, πιθανώς ο Αρτέμιος έγινε Άγιος αργότερα όταν πλέον έφυγε από πάνω του το στίγμα της αίρεσης, με αποτέλεσμα να αποκατασταθεί στην παλαιά του θέση στο θρύλο<ref>ο.π.: ''"later, when the lapse of time wiped out the stigma of heresy, when the martyr's revered remains had been translated to the capital...then Artemius could be restored to his old position in the legend...but i repeat that is only a suggestion and of it i can offer  no shadow or proof"'' (p. 29)</ref>.

==Υποσημειώσεις==

<div style="font-size:85%; -moz-column-count:2; column-count:2;"><references /></div>

==Πηγές==

*Ευαγγέλου Λέκκου, ''"Στρατιωτικοί μεγαλομάρτυρες"'', Αποστολική Διακονία, Αθήνα.
*Τσολακίδης Χρήστος, ''"Αγιολόγιο της Ορθοδοξίας"'', Χ.Δ. Τσολακίδης, Αθήνα 2001.
*Σιαμάκης Κωνσταντίνος, 'Εξωχριστιανικές Μαρτυρίες για το Χριστό και τους Χριστιανούς', β΄ έκδ., Άθως, Αθήνα 2000.
*ΘΗΕ, τ.3, Μαρτίνος, Αθήνα 1963.

[[κατηγορία:Άγιοι|Α]]
[[κατηγορία:Μάρτυρες|Α]]