Αλλαγές

Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Τατιανός ο Σύρος

16.824 bytes προστέθηκαν, 21:45, 22 Απριλίου 2013
μ
ro
[[Image:TatiantheAssyrian.jpg|right|thumb|200px|Απεικόνιση του Τατιανού του Σύρου]]
Ο '''Τατιανός ο Σύρος''' (περ. 120-;) είναι γνωστή [[απολογητές|απολογητική]] φυσιογνωμία του χριστιανισμού κατά το β΄ αιώνα. Προερχόταν από τη Συρία, υπήρξε μαθητής του σπουδαίου απολογητή [[Ιουστίνος ο Μάρτυς|Ιουστίνου]] και είναι γνωστός από την απολογία του ''"Προς Έλληνας"''. Ο ίδιος μεταστράφηκε στο χριστιανισμό από την ειδωλολατρεία, αλλά τελικά μετά το θάνατο του Ιουστίνου προσχώρησε στη γνωστική χριστιανική αίρεση των ''εγκρατιτών'', όπου έγινε και ηγέτης της. Το έργο του αξιολογείται ως επιθετικό έναντι των φιλοσόφων και απηχεί μία ακραία απολογητική τάση. Δεν είναι γνωστό πότε πέθανεΘα λέγαμε πως συγκαταλέγεται στους σκληρούς κατηγόρους των Ελλήνων<ref>Νικ. Τζιράκης, Απολογητές, σελίδα219</ref>, ενώ ως θεολόγος κατατάσσεται μονομερής και άκαμπτος<ref>Νικ. Τζιράκης, Απολογητές, σελίδα 224</ref> και ως χαρακτήρας επαρμένος, σκληρός και ασυμβίβαστος<ref>Ευσέβιος, Εκκλ. Ιστορία, 4, 28</ref><ref>Ειρηναίος, Έλεγχος 1, 281</ref>. Το τέλος του παραμένει άγνωστο.
==Ο βίος του==
Ο Τατιανός γεννήθηκε στη περιοχή της ''Συρίας''<ref>Προς Έλληνας, 42</ref><ref>Κλήμη Αλεξανδρείας, Στρωματείς 3, 12, 81</ref> το β΄ αιώνα και περί τον το 120<ref>Π. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίδα σελίδα 600</ref>. Προερχόταν συγκεκριμένα από την περιοχή της ''Ασσυρίας'', δηλαδή την περιοχή που την εποχή εκείνη περικλείετο μεταξύ των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη. Η οικογένειά του ήταν εθνικοί και ο ίδιος αρχικά ακολούθησε τον εθνισμό και μετείχε των ελληνικών γραμμάτων και παιδείας. Ο ίδιος επίσης μας αναφέρει πως προ της μεταστροφής του στο χριστιανισμό, διήγαγε ταξίδια ώστε να δει ειδωλολατρικά αναθήματα, να μελετήσει θρησκευτικές εκδηλώσει εκδηλώσεις και να μυηθεί στα μυστήρια των ανατολικών θρησκειών<ref>Προς Έλληνας, 29</ref>. Έτσι περιήλθε από πολλές περιοχές και τελικά εγκαταστάθηκε στη Ρώμη<ref>ο.π. 1 και 35</ref>, έχοντας φήμη φιλοσόφου και συγγραφέως<ref>Ευσέβιος, Εκκλησιαστική Ιστορία 4, 16</ref>. Στη Ρώμη μεταστράφηκε στο χριστιανισμό αφού οι θρησκευτικές ανησυχίες του δεν είχαν ικανοποιηθεί, ενώ η γνωριμία του με τα ευαγγέλια ήταν ιδιαίτερα σημαντική αφού εκεί βρήκε ''"γραφάς τινάς βαρβαρικάς"'' οι οποίες ήταν συντεταγμένες κατά τρόπο ανεπιτήδευτον και περιείχαν εξαίσια ηθικά παραγγέλματα και θαυμάσιες προφητικές επαγγελίες<ref>Προς Έλληνες 29 και 35</ref>. Στη Ρώμη άλλωστε μαθήτευσε και στη σχολή του Ιουστίνου<ref>Ειρηναίου, Έλεγχος 1, 28, 1</ref><ref>Ευσεβίου, Εκκλησιαστική Ιστορία, 4, 29</ref>, που όμως μετά το διωγμό του και το θάνατό του από τη σκευωρία του φιλοσόφου ''Κρήσκεντα'', περί το 165, φέρεται υπό του Ειρηναίου να άνοιξε και αυτός δική του σχολή. Σε αυτό το διάστημα διαφοροποιήθηκε και από το δάσκαλό του σε θέματα θεολογίας, όπως μας λέγει επίσης ο Ειρηναίος<ref>Έλεγχος 1, 28, 1</ref>. Από μερικούς θεολόγους εγείρονται και κάποιες αντιρρήσεις<ref>Παν. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογια, σελίδα 601</ref> περί δικού του διδασκαλείου, υπό την έννοια ότι η έννοια διδασκαλείο που αναφέρει ο [[Ειρηναίος Λουγδούνου|Ειρηναίος]], μπορεί να σημαίνει και ιδιαίτερο θεολογικό σύστημα. Εν πάση περιπτώσει, η συμφωνία επ αυτού είναι η διαφοροποίηση του Τατιανού σε σχέση με τη διδαχή του Ιουστίνου. Την ίδια εποχή φαίνεται πως ο Κρήσκεντας απείλησε και τον ίδιο με διωγμό και μεμετ' ολίγου αναχώρησε από τη Ρώμη<ref>Τατιανός, Προς Έλληνας 19</ref>.
Μετά τη φυγή του από τη Ρώμη έκανε περιοδεία σε διάφορες περιοχές της Ανατολής όπως τη Συρία, τη Μεσοποταμία, την Κιλικία, την Πισιδία εγκατοικούμενος τελικά σε πόλη της Μεσοποταμίας, άγνωστη προς εμάς. Κατά τον Επιφάνιο εγκαταστάθηκε εκεί κατά το 12ο έτος της βασιλείας του Αντωνίνου του Ευσεβούς<ref>Επιφάνιος, Πάναριον, 46</ref>, αλλά αυτό πρόκειται για παρανόηση, καθώς τα χρονολογικά δεδομένα δε μπορούν να επαληθευτούν. Προφανώς το λάθος προήλθε από το ότι και ο ''Μάρκος Αυρήλιος'' είχε εκ των ονομάτων του και το Αντωνίνος. Έτσι αν τοποθετήσουμε την ημερομηνία αυτή, περί της βασιλείας του Μάρκου Αυρηλίου, ήτοι το 173, τότε έχουμε συμφωνία με την μαρτυρία του Ευσεβίου. Στην περιοχή αυτή ο Τατιανός ασπάστηκε τον ''εγκρατιτισμό'', μία μορφή χριστιανικού γνωστικισμού της οποίας διετέλεσε ηγέτης. Ως εγκρατίτης απέρριπτε το γάμο, κάθε κοσμική απόλαυση, τη βρώση κρέατος και την πόση οίνου ακόμα και στη [[Θεία Ευχαριστία]]<ref>Στυλ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, Τόμος Α΄, σελίδα 288</ref>. Το τέλος του παραμένει άγνωστό<ref>Παν. Χρήστου, Ελληνικη Πατρολογία, σελίδα 602</ref>.
==ΣυγγράμματαΣυγγραφικό έργο==
===Γενικά===
Ο Τατιανός υπήρξε συγγραφέας διαφόρων συγγραμμάτων. Ο ίδιος μέσα από το μοναδικό σωζόμενο έργο του την απολογία ''"Πρός Έλληνας"'', μας αναφέρει έργα του όπως το ''"Περί Ζώων"'', που πραγματεύεται τις διαφορές μεταξύ ανθρώπων και ζώων, το ''"Περί δαιμόνων"'', το ''"Προς αποφηναμένους τα περί Θεού"'', που αποτελούσε εκτενή σύγκριση μεταξύ ελληνικής και χριστιανικής θεολογίας και ηθικής, χωρίς να είναι βέβαιο όμως ότι τελικά συνετάχθη. Από τον Ευσέβιο μαθαίνουμε επίσης πως σκοπό είχε να συντάξει σύγγραμμα ''"Περί προβλημάτων"'', ενώ το ''"Περί κατά Σωτήρα καταρτισμού"'', το οποίο μας το γνωστοποιεί ο Κλήμεντας Αλεξανδρείας, προέρχεται από την γνωστική περίοδο της ζωής του. Τέλος συνέταξε δικό του ευαγγέλιο το λεγόμενο ''"Διατεσσάρων ευαγγέλιον"'', δηλαδή μία σύνθεση των τεσσάρων ευαγγελίων. Από τα πολύ βασικά χαρακτηριστικά τού έργου του, είναι η παντελής απουσία αναφοράς στο πρόσωπο του [[Ιησούς Χριστός|Ιησού Χριστού]]<ref>Νικ. Τζιράκης, Απολογητές, 220</ref>, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο πόσο ξένος ήταν προς την εκκλησία<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, σελίδα 288</ref> και πως μάλλον ''"ο τιμητής Τατιανός είναι ολιγώτερον χριστιανός από όσον θα ηδύνατο να φανταστή κανείς"''<ref>Παν. Χρήστου, Πατρολογία, σελίδα 609</ref>. Το έργο του κρίνεται πως λειτούργησε για το χώρο της εκκλησίας διασπαστικά, υποτιμώντας και αγνοώντας την [[Ιερά Παράδοση|Παράδοση]] σε κρίσιμες στιγμές γι αυτήν<ref>Στυλ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, Τόμος Α΄, σελίδα 288</ref>. Τοποθετώντας δε το έργο του στα πλαίσια της εποχής του, παρατηρούμε ότι τελικά αποτελεί ''"αντίρροπη δύναμη και προσπάθεια στο πολυσήμαντο έργο του [[Ειρηναίος Λουγδούνου|Ειρηναίου Λουγδούνου]] (Λυών) και του [[Διονύσιος Κορίνθου|Διονυσίου Κορίνθου]]"''<ref>Στυλ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, Τόμος Α΄, σελίδα 289</ref> και πως ''"η εκκλησία δεν ακολούθησε τις ανθελληνικές τοποθετήσεις του Τατιανού"''<ref>Ν. Τζιράκης, Απολογητές, σελίδα 237</ref>.
===Προς Έλληνας===
 
Ο Λόγος προς Έλληνας είναι το μοναδικό διασωθέν έργο του Τατιανού, που μάλιστα χαρακτηρίζεται από τον ιστορικό Ευσέβιο ως διαβόητο<ref>Εκκλ. Ιστορία 4, 29, 7</ref>. Το έργο αυτό προέρχεται από την γνωστική περίοδο της ζωής του<ref>Παν. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίδα 603</ref> και διασώζεται στον [[Κώδικας του Αρέθα|κώδικα του Αρέθα]]<ref>ο.π. 602</ref>. Αποτελεί πολεμική κατά των θεσμών του ελληνορωμαϊκού κόσμου διεπόμενη από μίσος, παρά απολογία<ref>Στυλ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, Τόμος Α΄, σελίδα 288</ref>, που δεν απευθύνεται στον αυτοκράτορα, όπως προηγούμενοι από αυτόν απολογητές, αλλά και μεταγενέστεροι, αλλά στο Ελληνιστικό κοινό<ref>Νικ. Τζιράκης, Απολογητές, σελίδα 221</ref>, γι αυτό και χαρακτηρίζεται και ως επίσημη αναφορά<ref>Martin Elze, Tatian und seine theologie, σελίδα 41</ref>. Το ύφος του είναι έντονο και στρυφνό, με έντονη ρητορικότητα και ελαφρά ποιητικότητα, χρησιμοποιώντας ειρωνικά στοιχεία με τάση γελοιοποιήσεως των θεσμών της φιλοσοφίας<ref>Παν. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Τόμος Β΄, σελίδα 602</ref>. Η τάση αυτή δικαιολογείται πιθανώς από το ότι οι Έλληνες με το Μέγα Αλέξανδρο είχαν κατακτήσει την πατρίδα του<ref>Ν. Τζιράκης, Απολογητές, σελίδα 231</ref>.
 
Στον πρόλογο του έργου παραθέτει τα επιτεύγματα του ελληνικού και βαρβαρικού κόσμου, αναφέροντας την περιφρόνηση των πρώτων έναντι των δευτέρων και ανταποδίδοντας με ανάλογη επιθετική διάθεση<ref>Προς Έλληνας 1</ref>, ''"ειρωνευόμενος βάναυσα και υποτιμώντας τελείως τους Πλάτωνα, Αριστοτέλη και λοιπούς Έλληνες φιλοσόφους, ποιητές, ρήτορες και καλλιτέχνες"''<ref>Στυλ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, Τόμος Α΄, σελίδα 288</ref>. Εν συνεχεία παραθέτει στοιχεία της χριστιανικής πίστεως, όπως την δημιουργία του κόσμου από τον Θεό, την εμφάνιση του Λόγου, τη δημιουργία των [[Άγγελοι|αγγέλων]] και την πτώση των δαιμόνων, τη σύνθεση της [[Ψυχή|ψυχής]] για να αποδείξει την αλήθειά τους. Σε αυτό το σημείο επιτίθεται στους θεσμούς της ειδωλολατρίας και τους συγκρίνει με την ηθική του χριστιανικών θεσμών. Τέλος ισχυρίζεται ότι η πίστη των Ιουδαίων, που απέρρευσε ο Χριστιανισμός, είναι αρχαιότερη από την πίστη των εθνικών<ref>Προς Έλληνας 31</ref> και πως αυτοί έλαβαν στοιχεία από την [[Παλαιά Διαθήκη]], τα οποία εν συνεχεία διαστρέβλωσαν.
===Το "Διατεσσάρων ευαγγέλιον"===
==Η θεολογία του==
 
Οι πηγές γνώσης των θεολογικών αντιλήψεων του Τατιανού είναι περιορισμένες. Από τη μία βρίσκεται το σύγγραμα "Προς Έλληνας" και από την άλλη οι πενιχρές ειδήσεις ετέρων συγγραφέων. Όπως είναι γνωστό υπήρξε μαθητής του Ιουστίνου, αλλά διάλεξε κατά τις πληροφορίες ένα διαφορετικό δρόμο, τόσο σε ότι αφορά τη θεολογία, όσο και σε ότι αφορά την έκθεση διδασκαλίας, αφού απέρριψε τη νηφάλια προσέγγιση του Ιουστίνου. Διάφοροι λόγοι φαίνεται πως οδήγησαν τον Τατιανό σε μία τέτοια κατεύθυνση. Η επιθετική συμπεριφορά των εθνικών κατά των χριστιανών, η αυστηρότητα και ασκητικότητα του βίου του, η καταγωγή του, το μαρτύριο του δασκάλου του Ιουστίνου, που μέσω αυτού διείδε πως κανένας συμβιβασμός δεν μπορεί να υπάρξει πλέον μεταξύ των δύο τρόπων σκέψης. Τον τρόπο έκθεσης της διδασκαλίας του, ακολούθησε αργότερα και ο [[Τερτυλλιανός]]. Παρόλη την επιθετικότητα όμως σε βάρος του Ελληνικού κόσμου, ο ίδιος δεν έμεινε ανεπηρέαστος από αυτόν<ref>Παν. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, σελίδα 608</ref>, εξού και ουσιαστικά συγκρότησε δικό του σύστημα θεολογικής διδασκαλίας<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, σελίδα 286</ref>. Ο ίδιος ως θεολόγος δε χαρακτηρίζεται γόνιμος, ανάγεται στην αλήθεια μόνος και έχει ως βάση την [[Παλαιά Διαθήκη]], χωρίς όμως να ανάγει την εκπλήρωσή της στην [[Καινή Διαθήκη|Καινή]]<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, σελίδα 286-7</ref>.
 
Κατά τον Τατιανό μία αλήθεια υπάρχει και αυτή βρίσκεται στην [[Παλαιά Διαθήκη]]. Αν δε υπάρχει κάτι αληθές εκτός αυτής, αυτό βρίσκεται σε ανατολικά θρησκευτικά συστήματα και επ ουδενί στην Ελληνική [[φιλοσοφία]]<ref>Προς Έλληνας 22</ref>. Χαρακτηριστικό της θεολογίας του είναι η μη αναφορά του στον [[Ιησούς Χριστός|Ιησού Χριστό]]. Κάτι τέτοιο όμως φαίνεται λογικό για το σύστημα του Τατιανού καθώς ''"ο επίγειος Χριστός δεν έχει αξία για τας γνωστικάς του δοξασίας"''<ref>Παν. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, σελίδα 609</ref>. Σκοπός του είναι να καταδείξει την ανωτερότητα της "βαρβάρου" θεολογίας, από την Ελληνική, τονίζοντας πως οι Έλληνες πήραν διδάγματα από τη [[Βίβλος|Βίβλο]], τα οποία τελικά διέστρεψαν, στα πλήρη αντιφάσεων συστήματά τους<ref>Προς Έλληνας 40</ref>.
 
Στη διδασκαλία περί Θεού και Λόγου, ο Τατιανός κάνει χρήση πολλών θεολογικών εννοιών, τις οποίες όμως δεν ξεκαθαρίζει με αποτέλεσμα σε μερικά σημεία της θεολογίας του να πλανάται μία ασάφεια<ref>Κωνσταντίνος Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίδα 241</ref>. Επίσης πρέπει να τονιστεί πως οι απόψεις περί Λόγου, προκύπτουν από τις γνωστικές του αντιλήψεις<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, σελίδα 287</ref> και τη διδασκαλία του Ιουστίνου<ref>Κωνσταντίνος Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίδα 241</ref>. Έτσι σε ότι αφορά τις απόψεις του περί Θεού, Ο Θεός κατά τον Τατιανό είναι απόλυτα υπερβατικός<ref>Κωνσταντίνος Σκουτέρης, Ιστορία των Δογμάτων, Τόμος Α΄, σελίδα 240</ref>, αόρατος, αναφής, άναρχος και μοναδική υπόσταση του παντός προ της δημιουργίας, έχοντας πάντοτε το Λόγον πλησίον Αυτού. Ο Λόγος να προσπηδά κατά τη δημιουργία κατά μερισμό και όχι κατά αποκοπή<ref>Προς Έλληνας 7</ref> (η έννοια του μερισμού στον Τατιανό δηλώνει τη σχέση με την πηγή<ref>Κων. Σκουτέρης, ενθ.αν., 233</ref>, εξού και βλέπουμε μορφή ομοουσίου) γεννάμενος θελήματι του [[Θεός Πατήρ|Πατρός]]<ref>ο.π.</ref> ταυτίζοντάς τον με το Πνεύμα<ref>Στ. Παπαδόπουλος, Πατρολογία, σελίδα 287</ref>. Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί, πως ο Τατιανός προσδιορίζει τη σχέση Πατρός-Υιού, με την εικόνα τη δάδας, προσπαθώντας έτσι να εξηγήσει πως ο μερισμός αυτός δεν επιφέρει μείωση στην [[ουσία]] του Πατρός και πως ο Υιός δε χάνεται στο κενό, ενώ είναι εμφανής και η στωική διάκριση μεταξύ προφορικού και ενδιαθέτου Λόγου<ref>Κωνσταντίνος Σκουτέρης, ιστορία των Δογμάτων, σελίδα 241</ref>. Προ της δημιουργίας ο Λόγος είναι ανυπόστατος και βρίσκεται ιδιωματικώς εν τω Πατρί<ref>Ανδρέας Θεοδώρου, Ιστορία των Δογμάτων, σελίδα 76</ref>. Η δημιουργία προκύπτει εκ του "μή όντος" από το Λόγο, ο οποίος έπλασε αρχικά τους αγγέλους και εν συνεχεία τους ανθρώπους, με αυτεξούσια δύναμη, με αποτέλεσμα την κακή χρήση αυτής και την έκπτωση πολυαρίθμων [[Άγγελοι|αγγέλων]], αλλά και του ανθρώπου<ref>Προς Έλληνας 8</ref>. Ο άνθρωπος πλάστηκε αθάνατος και [[κατ' εικόνα]] Θεού, αλλά εξαιτίας της πτώσης κατέστη θνητός. Η σύστασή του συνίσταται σε σώμα, [[ψυχή]] και πνεύμα<ref>προς Έλληνας 12</ref>. Το σώμα είναι θνητό, το πνεύμα αθάνατο και η ψυχή αναλόγως με το αν γνωρίζει την αλήθεια. Κατά τη [[Δευτέρα Παρουσία]] ο άνθρωπος θα αναστηθεί δια της συζεύξεως ψυχής και πνεύματος, κατόπιν της νίκης τής ψυχής κατά της ύλης<ref>Προς Έλληνας 13-15</ref>. Σε αυτό το σημείο είναι εμφανής ο γνωστικίζων χαρακτήρας της θεολογίας του Τατιανού<ref>Παν. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, σελίδα 611</ref>.
 
Πέραν των προλεγομένων που προκύπτουν από το έργο του "Προς Έλληνας", σύμφωνα με τον Ειρηναίο, ασπάστηκε τον ''Εγκρατιτισμό'' λόγω της διδασκαλίας των [[Μαρκίων|Μαρκίωνα]] και [[Σατορνίλος|Σατορνίλου]], καθώς και τη διάκριση των αιώνων υπό του [[Βαλεντίνος|Βαλεντίνου]]<ref>Ειρηναίος, Έλεγχος 1, 28</ref>. Επίσης είναι δεδομένο πως ο ίδιος ήταν διαρχικός, όπως από τη διδασκαλία του περί ανθρώπου διαφάνηκε. Τέλος ήταν αρνητής των εγκοσμίων αγαθών<ref>ο.π. 11</ref>, αρνείτο τη σωτηρία του Αδάμ ως πλάσματος του κακού δημιουργού και εκλάμβανε το γάμο ως πορνεία<ref>Ειρηναίου, Έλεγχος 1, 28. Ιππόλυτου, Κατά Αιρέσεων 10, 18. Ευσεβίου, Εκκλ. Ιστορία 4, 28-29. Κλήμεντος Αλεξανδρείας, Στρωματείς 3, 12, 81. Επιφανίου, Πανάριον 46. 47</ref>.
==Υποσημειώσεις==
*Στυλιανός Παπαδόπουλος, ''"Πατρολογία"'', Τόμος Α΄, Έκδοση Ιδιωτική, Αθήνα 2000.
*Νικόλαος Τζιράκης, ''"Απολογητές"'', Αρμός, Αθήνα 2003.
*Κωνσταντίνος Σκουτέρης, ''"Ιστορία των Δογμάτων"'', Τόμος Α΄, Έκδοση Ιδιωτική, Αθήνα 1998.
*Θεοδώρου Ανδρέας, ''"Ιστορία των Δογμάτων"'', Τόμος Α΄- μέρος β΄, Γρηγόρης, Αθήνα 1977.
[[Κατηγορία:Εκκλησιαστικοί Συγγραφείς|Τ]]
[[Κατηγορία:Γνωστικοί|Τ]]
[[Κατηγορία:2ος αιώνας|Τ]]
 
[[ro:Tațian Sirianul]]
18.161
επεξεργασίες

Μενού πλοήγησης