Πρόσωπο

Από OrthodoxWiki
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο όρος Πρόσωπο στην ορθόδοξη θεολογία, ταυτίζεται με τον όρο υπόσταση και δηλώνει την ξεχωριστή οντότητα της θεϊκής παρουσίας, που φέρει ολόκληρη την ουσία της ιδιότητας, που αντιστοιχεί σε αυτό. Έτσι αν μιλάμε για υπόσταση στην Αγία Τριάδα, αναφερόμαστε στον φορέα της πλήρους Θείας Ουσίας, που εμπεριέχεται σε αυτό. Ο όρος πρόσωπο, με τη σημερινή ορολογία, θεολογήθηκε υπό των Καππαδοκών πατέρων κατά τη διάρκεια των αρειανικών ερίδων μετά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο και επιβεβαιώθηκε από την Β΄ Οικουμενική σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως.

Ο όρος υπόσταση μέχρι τότε δε χρησιμοποιείτο προς τον όρο τρία πρόσωπα από τους πατέρες της εκκλησίας, καθώς ο όρος υπόσταση ταυτιζόταν με τον όρο ουσία. Αυτή τελικά η θεολογική προσέγγιση ήταν η μόνη αποδεκτή βάση για τη χρήση της έννοιας (δηλαδή μία ουσία - τρεις υποστάσεις- τρία πρόσωπα), ώστε να αποφευχθούν οι όποιες πιθανές Σαβελιανιστικικές ερμηνείες, διότι ο όρος «πρόσωπο» κατ’ αυτόν τον τρόπο έπαψε πλέον να έχει την έννοια που του έδινε ο Σαβέλλιος, εφόσον τα τρία πρόσωπα πλέον δεν σήμαιναν τρεις μάσκες αλλά τρία όντα, κάτι που από άποψη ιστορίας της φιλοσοφίας είναι καίριο και επαναστατικό. Ένας όρος όπως η υπόσταση, που είναι οντολογικός, ταυτίζεται με έναν όρο, όπως το πρόσωπο, ο οποίος δεν υπήρξε ποτέ οντολογικός όρος, αλλά υπήρξε και δηλώνει πάντα μία σχέση την οποία προσθέτουμε στο ον. Ταυτόχρονα όμως αντιμετώπιζε δραστικά και τις Αρειανικές κακοδοξίες, που ήθελαν αφενώς οι όμοιοι Υιό, κατώτερο του Πατρός και εν χρόνω γεννηθέντα και των ανομοίων, που ήσαν επιπρόσθετα πνευματομάχοι, αρνούμενοι τη θεότητα του Αγίου Πνεύματος.

Η σημασία αυτής της μετατοπίσεως, έγκειται στο ότι το πρόσωπο το οποίο ήταν ένας όρος ύποπτος για Σαβελλιανισμό, λόγω του ότι σήμαινε στην αρχαία Ελληνική γλώσσα και χρήση, το προσωπείο, την μάσκα που φοράει ο ηθοποιός επάνω στη σκηνή, με το να ταυτιστεί με τον όρο υπόσταση, απέδωσε στον όρο πρόσωπο, οντολογικό περιεχόμενο. Η υπόσταση σημαίνει ότι κάτι ή κάποιος υφίσταται όντως, ότι πράγματι, αληθινά έχει πραγματική υπόσταση. Το ανυπόστατο είναι αυτό που δεν έχει πραγματική ύπαρξη, αυτό που δεν έχει πραγματική υπόσταση. Η υπόσταση είναι αυτή που δίνει πλήρες οντολογικό περιεχόμενο σε κάποιον ή σε κάτι. Και αυτή είναι η συμβολή των Καππαδοκών πατέρων. Με το να ταυτίσουν, να ονομάσουν τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος υποστάσεις, έδωσαν στο καθένα από τα τρία πρόσωπα πλήρη οντολογική υπόσταση, αποφεύγοντας έτσι τον Σαβελλιανισμό, ο οποίος δεν έδινε πλήρη οντολογική υπόσταση, αλλά έδινε την έννοια του ρόλου τον οποίο ένα και το αυτό πρόσωπο διαδραματίζει.

Αυτό οδηγεί τους Πατέρες σε ένα ειδικό τρόπο αναφοράς στη σχέση των τριών προσώπων, για να δηλωθεί η ενότητα και συγχρόνως η ιδιαιτερότητα και πληρότητα του καθενός. Πρόκειται γι' αυτό που στη δογματική ονομάστηκε περιχώριση των προσώπων. Τα τρία πρόσωπα αλληλοπεριχωρούνται. Το ένα βρίσκεται μέσα στο άλλο πλήρως. Μ' αυτό τον τρόπο διασώζουν και την αυτοτέλεια και την πληρότητα του καθενός αλλά συγχρόνως διασώζεται και η ενότητά τους.

Στην 38η επιστολή του Αγίου Βασιλείου γράφει σχετικά με το θέμα της περιχωρήσεως τα εξής ο Μ. Βασίλειος «Ότι είναι ο Πατήρ βρίσκεται και στον Υιό. Και κάθε τι που είναι ο Υιός βρίσκεται στον Πατέρα. Ο Υιός στην ολότητά του βρίσκεται στον Πατέρα και αντίστοιχα έχει τον Πατέρα στην πληρότητα του ενός Του. Έτσι η υπόσταση του Υιού είναι η εικόνα και η μορφή με την οποία γνωρίζεται ο Πατήρ. Και η υπόσταση του Πατρός γνωρίζεται στην εικόνα του Υιού». Υπόκειται εδώ η φράση του τετάρτου Ευαγγελίου «Ο εωρακώς εμέ, εώρακε τον Πατέρα και εγώ εν τω Πατρί και ο Πατήρ εν εμοί». Όποιος βλέπει τον Υιό βλέπει και τον Πατέρα. Είναι ο Πατέρας πλήρως παρών και ο Υιός είναι πλήρως παρών μέσα στον Πατέρα. Μ' αυτό τον τρόπο κάθε υπόσταση, κάθε πρόσωπο γίνεται φορέας ολόκληρης της Ουσίας. Η Θεότης δεν μερίζεται, δεν κομματιάζεται, αλλά κάθε πρόσωπο την φέρει αμέριστη και πλήρη

Πηγές