Νηστεία

Νηστεία (από το στερητικό νη- και το ρήμα εσθίω) ονομάζεται ο θρησκευτικός θεσμός που σημαίνει την αποχή από κάθε τροφή (ασιτία) είτε (συνηθέστερα) την αποχή από ορισμένες μόνο τροφές, πράγμα που γίνεται περιοδικά, κυρίως πριν από τις μεγάλες εκκλησιαστικές εορτές.

Η νηστεία για την Εκκλησιαστική ζωή αποτελεί σημαντικό μέσο πνευματικής άσκησης και αυτοπειθαρχίας και όχι αυτοσκοπό. Ο άνθρωπος δεν πρέπει να νηστεύει για να νηστεύει αλλά το κάνει για κάποιον πνευματικό σκοπό, ως σωματική και ψυχική άσκηση η οποία βοηθά την ανάβαση του προς τον Θεό. Σε κάθε περίπτωση, η νηστεία δεν είναι αληθινή αν δεν συνοδεύεται από γενικότερη εγκράτεια, δηλ. περιστολή των εκρήξεων των παθών της ανθρώπινης φύσης (οργή, μίσος, φθόνος κ.λπ.).

Σύμφωνα με την εμπειρία του αγίου Ιωάννη του Σιναΐτη, συγγραφέας της περίφημης Κλίμακος, "ο χορτασμός" κάνει τα πάθη να θεριεύουν ενώ "ο νους του νηστευτού προσεύχεται καθαρά και προσεκτικά".

Η εφαρμογή της Νηστείας από τον άνθρωπο εμπεριέχει ορισμένους κινδύνους όπως είναι η τυπολατρία ή ο κίνδυνος υπεροψίας και επιδείξεως, αν νηστεύει κανείς "όπως φανή τοις ανθρώποις" (Ματθ. 6,16). Η αληθινή νηστεία πρέπει να είναι ενωμένη με την αγάπη για τον πλησίον, να περιέχει την αναζήτηση της αληθινής δικαιοσύνης και κατά συνέπεια, δεν μπορεί να διαχωριστεί ούτε από την ελεημοσύνη ούτε από την προσευχή (Ησ. 58,2-11). Ο Ιησούς καλεί τον άνθρωπο να νηστεύει με απόλυτη διακριτικότητα, διότι αλλιώς η ψυχή του δεν θα ωφεληθεί τίποτα, αλλά μόνο θα αμοιφθεί πρόσκαιρα από την ηδονή της επίδειξης (Ματθ. 6,16). Η νηστεία πρέπει να είναι γνωστή μόνο στο Θεό (Ματθ. 6,17), μια νηστεία ταπεινή, που θα συμφιλιώσει τον άνθρωπο με τον Θεό, σε αντίθεση με την φαρισαϊκή επίδειξη (βλ. Λουκ 18,12-14).

Βιβλιογραφία

• Αγ. Ιωάννου Σιναΐτου, Κλίμαξ (μτφρ. Αρχιμ. Ιγνατίου), 8η έκδ., Ι.Μ. Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 1995, σελ. 196-205.
• Θεοδώρου Ανδρέας, Βασική Δογματική Διδασκαλία - Απαντήσεις σε ερωτήματα Σωτηριολογικά, Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2006, σελ. 317-320.
• Θεοδώρου Ανδρέας, Βασική Δογματική Διδασκαλία - Πιστεύω εις ένα Θεόν, 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2007, σελ. 250-251.
• Μπούμης Ι. Παναγιώτης, Κανονικόν Δίκαιον, έκδ. 3η επηυξημένη, Γρηγόρης, Αθήνα 2002, σελ. 121-123.
• "Νηστεία", ΘΗΕ, τόμ. 9 (1966), στ. 448-450.
• "Νηστεία", Λεξικό Βιβλικής Θεολογίας (μτφρ. από τα Γαλλικά με εποπτεία Σάββα Αγουρίδη, Σταύρου Βαρτανιάν), Άρτος Ζωής, Αθήνα 1980, στ. 692-694.
• "Νηστεία", Στύλιος Κ. Ευθύμιος Επίσκοπος, Μικρό Χριστιανικό Λεξικό, 2η έκδ., Αποστολική Διακονία, 1998, σελ. 141-142.
• Σωτηρόπουλος Χαράλαμπος, Οι νηπτικοί Πατέρες περί της κατά Χριστόν τελειώσεως του ανθρώπου, Αθήνα 2004, σελ. 139-144.