Κανόνας της Καινής Διαθήκης

Από OrthodoxWiki
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ως Κανόνας της Καινής Διαθήκης χαρακτηρίζεται η προσπάθεια σύνταξης ενός κανόνα αυθεντικών βιβλίων της αποστολικής παράδοσης που κατά καιρούς πραγματοποίησε η εκκλησία, με σκοπό να αναδειχθούν ως αυθεντικό θεμέλιο της αληθινής πίστης. Κύριος σκοπός όμως της εκκλησίας με τη δημιουργία κανόνων βιβλίων ήταν «να περιφρουρήσει τον αριθμό των κανονικών βιβλίων της Αγίας Γραφής μόνο για λόγους άμυνας κατά των αντιπάλων της, και όχι γιατι η θεολογία της στηριζόταν σε συγκεκριμένα κείμενα»[1].

Ετυμολογία

Η λέξη κανών στην αποστολική εποχή σημαινε "Καλάμι", γι'αυτό το λόγο και πόλη Κανά σήμαινε καλαμών. Η ονομασία στον κανόνα δόθηκε εξ αφορμής οτι το καλάμι στην αρχαιότητα χρησιμοποιείτο για το μέτρημα ή χάραξη ευθειών. Έν συνεχεία κανών ονομάστηκε κάθε αντικείμενο, το οποίο χρησιμοποιείτο για μέτρημα. Έτσι η μεταφορική έννοιά του, πέρασε στην Εκκλησιαστική ορολογία με σκοπό να δείξει πως ο κανών είναι το μέτρο, το πρέπον, η ευθεία της αληθείας.

Τα αίτια της δημιουργίας

Οι λόγοι που οδήγησαν της εκκλησία να προβεί σε μια τέτοια κίνηση είναι εμφανείς στα λόγια του Ειρηναίου στην εποχή του είχαν αμφανιστεί «αμύθητον πλήθος αποκρύφων και νόθων γραφών'»[2]. Απο την άλλη μεριά όσοι δε νόθευαν τις Γραφές, τις παρερμήνευαν συστηματικά. Στη προσπάθεια να αποκρουστούν αυτές οι δύο τάσεις αλλά και λόγω του οτι πολλά έργα και προφορικές παραδόσεις που είχαν διασωθεί, έστρεφαν προς άλλη κατεύθυνση το ποίμνιο με αποτέλεσμα να θεωρείται πως χάνεται το σωτήριο μήνυμα των Ευαγγελίων, οδηγήθηκε η εκκλησία στη δημιουργία ενός κανόνος αλήθειας (regula veritaris) ως πυρήνας της αληθινης πίστης (fundamentum fidei).

Η διαμόρφωσή του

Οι κανόνες βέβαια για να οργανωθούν φαίνεται ότι έθεταν κάποια κριτήρια, όπως α) να είναι αποδεδειγμένα αποστολικά κείμενα, β) το περιεχόμενό των βιβλίων να μην αντιτίθεται στις αποστολικές διαδοχές και γ) να χρησιμοποιούνται στην τακτική λατρεία από μεγάλο μέρος των κατά τόπους εκκλησιών.

Τρεις σύνοδοι ασχολήθηκαν με το ζήτημα του Κανόνα της Καινής Διαθήκης, της Λαοδίκειας, της Ρώμης και Γ΄ Καρθαγένης, ενώ η πρώτη γνωστή αναφορά του πλήρη κανόνα της Καινής Διαθήκης εμφανίζεται σε μια επιστολή του Αγίου Αθανασίου προς τις τοπικές εκκλησίες προς τα τέλη του 4ου αιώνα. Η καταγραφή και η συνεπής αναπαραγωγή των αποδεκτών χριστιανικών συγγραμμάτων δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Ο πρώτος γνωστός μεγάλος κανόνας ήταν ο Μουρατόρειος κανόνας που συντάχθηκε κατά το τέλος του 2ου αιώνα και περιείχε όλα τα κανονικά και μη κανονικά βιβλία. Κανόνες που καταγράφονται από τον Ειρηναίο και τον Τερτυλλιανό, ενώ ο δεύτερος κάνει διάκριση μεταξύ κανονικών και νόθων (De pudicita 10). Ο Ευσέβιος Καισαρείας στο Βίο του Μεγάλου Κωνσταντίνου[3] αναφέρει τον γενικώς αναγνωριζόμενο κανόνα της Καινής Διαθήκης

Πίνακας των διαμορφωθέντων Κανόνων της Καινής Διαθήκης

Μαρκίων (μέσα 2ου αι. μ.Χ.) Ειρηναίος (τέλη 2ου αι. μ.Χ.) Μουρατοριανός Κανόνας
(τέλη 2ου αι. μ.Χ.)
Τερτυλλιανός (150-220 μ.Χ.) Αρχαία Συριακή μετάφραση
(Old Syriac)
2ος αι. μ.Χ.
[4]

ή κατ' άλλους,
Πεσίτα,
4ος/5ος αι. μ.Χ.
[5]

Ωριγένης (185-254 μ.Χ.) Ιππόλυτος (200-225 μ.Χ.) Ευσέβιος ο Καισαρείας (325-340 μ.Χ.) Σιναϊτικός κώδικας (4ος αι. μ.Χ.) Μ. Αθανάσιος (367 μ.Χ.)
1. Κατά Ματθαίον Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
2. Κατά Μάρκον Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
3. Κατά Λουκάν Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
4. Κατά Ιωάννην Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
5. Πράξεις Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
6. Προς Ρωμαίους Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
7. Προς Κορινθίους Α' Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
8. Προς Κορινθίους Β' Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
9. Προς Γαλάτας Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
10. Προς Εφεσίους Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
11. Προς Φιλιππησίους Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
12. Προς Κολοσσαείς Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
13. Προς Θεσσαλονικείς Α΄ Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
14. Προς Θεσσαλονικείς Β΄ Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
15. Προς Τιμόθεον Α΄ Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
16. Προς Τιμόθεον Β΄ Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
17. Προς Τίτον Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
18. Προς Φιλήμονα Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό
19. Προς Εβραίους Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Κανονικό Αμφισβητ. Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό
20. Ιακώβου Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Κανονικό Αμφισβητ. Εκτός Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
21. Πέτρου Α΄ Εκτός Κανονικό Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
22. Πέτρου Β΄ Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Αμφισβητ. Κανονικό Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
23. Ιωάννου Α΄ Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
24. Ιωάννου Β΄ Εκτός Κανονικό Κανονικό Εκτός Εκτός Αμφισβητ. Εκτός Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
25. Ιωάννου Γ΄ Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Αμφισβητ. Εκτός Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
26. Ιούδα Εκτός Εκτός Κανονικό Κανονικό Εκτός Αμφισβητ. Εκτός Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
27. Αποκάλυψις Ιωάννου Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Εκτός Κανονικό Κανονικό Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
Ποιμήν Ερμά Εκτός Κανονικό Εκτός Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός
Επ. Βαρνάβα Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός
Διδαχή των 12 Αποστ. Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός
Αποκάλυψις Πέτρου Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός
Α' Κλήμεντος Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Αμφισβητ. Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός

Κανόνας του Μεγάλου Αθανασίου

Πρώτος ο Μ. Αθανάσιος χρησιμοποιεί τον ορο "κανών" προς δήλωση του σώματος των βιβλίων της Αγίας Γραφής ή κατ' άλλους, για να δηλώσει τα έγκυρα βιβλία της Αγίας Γραφής σε αντίθεση με τα "απόκρυφα" ή "ακανόνιστα"[6]

"Τοσαύτα και τα της Καινής Διαθήκης βιβλία τα γε κανονιζόμενα, και της πίστεως ημών οιονεί ακροθίνια ή άγκυραι και ερείσματα"
("Σύνοψις" [επίτομος της Θείας Γραφής, Παλαιάς και Νέας Διαθήκης], PG 28, 293)

και

"βιβλία τούτων έξωθεν, ού κανόνιζόμενα"
(39η "Εορταστική Επιστολή", 75)

Επίσης, στο έργο του Περί Νικαίας (352 μ.Χ.), αναφερόμενος στον Ποιμένα του Ερμά, τον εξαιρεί από τον Κανόνα γράφοντας:

"εν δέ τω Ποιμένι γέγραπται, επειδή και τούτο καίτοι μη όν εκ του κανόνος"
("Περί Νικαίας, 17,3)

Στην 39η Εορταστική Επιστολή του, το 367 μ.Χ., απαριθμεί τα 27 βιβλία της Καινής Διαθήκης, γεγονός που αποτελεί την πρώτη εμφάνιση του κανόνα με την μορφή που έχει μέχρι και σήμερα. Η Σύνοδος της Ιππώνος (393) και λίγο αργότερα η Σύνοδος της Καρχηδόνας το 397 εξέδωσαν τον ίδιο κατάλογο κανονικών βιβλίων.

Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, η 39η επιστολή που αποτελεί και κανόνα της Εκκλησίας, επικυρώθηκε από τη Σύνοδο της Καρθαγένης (419 μ.Χ.):

"Της Νέας Διαθήκης Ευαγγέλια τέσσαρα, Πράξεων τών Αποστόλων βίβλος μία, επιστολαί Παύλου δεκατέσσαρες, Πέτρου Αποστόλου δύο, Ιωάννου Αποστόλου τρείς, Ιακώβου Αποστόλου μία, Ιούδα Αποστόλου μία, Αποκαλύψεως Ιωάννου βίβλος μία."
(Κανών κδ’ της εν Καρθαγένη Συνόδου[7])

Κατόπιν, τους κανόνες της Συνόδου της Καρθαγένης, επικύρωσε ο Κανών β’[8] της Εν Τρούλλω Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου το 691 μ.Χ.

Βεβαίως, ενώ οι εκκλησιαστικοί πατέρες και οι τοπικές σύνοδοι αποφαίνονταν για την εγκυρότητα των Χριστιανικών συγγραμμάτων, η χρήση από τις Χριστιανικές κοινότητες παρείχε την πραγματική αξιολόγηση του τι θα περιλάμβανε ο κανόνας. Η Καινή Διαθήκη βασίστηκε τελικά στα συγγράμματα που είχαν ευρεία αποδοχή και ήταν χρήσιμα για την ανάγνωση στις κατά τόπους εκκλησίες. Βέβαια, ακόμη και σήμερα, για παράδειγμα, η Αιθιοπική (Αβυσσινιακή) Εκκλησία περιλαμβάνει στον κανόνα της 35 (ή 38) βιβλία αντί των 27.

Υποσημειώσεις

  1. Νίκος Ματσούκας, «Ορθοδοξία και Αίρεση», Εκδόσεις Πουρναρά, θεσσαλονίκη 1992, σελίς 41
  2. Ειρηναίος Κατά Αιρέσεων 1,20,1
  3. 4,34, 36-37
  4. Σχετικά με την Αρχαία Συριακή Μετάφραση παρατίθενται τα παρακάτω:

    Χρονολόγηση
    (Early Versions of the New Testament, Manuscript Studies, Arthur Voobus, 1954, σελ. 97-98)
    (Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Καλαντζάκης, Πουρναράς, 2006, σελ. 218-219)
    (William Cureton, "Remains of a Very Ancient Recension of the Four Gospels in Syriac", Gorgias Press 2005, σελ. xxviii)
    (Βούλγαρης Χρ., Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην Τόμος Β', Αθήνα, 2003, σελ. 1336)
    (Brian E. Beck, "Reading the New Testament Today: An Introduction to New Testament Study", James Clarke & Co., 2000, σελ. 19)
    (Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Καραβιδόπουλος Ι., Πουρναράς, 1998, σελ. 52)
    (Introduction to the Canonical Books of the Old Testament, G. H. Box, Carl Cornill, G. P. Putnam's Sons, 1997, σελ. 531-532)
    (The Anchor Bible Dictionary, Freedman, D. N., New York: Doubleday, 1996, Τόμος 1, σελ. 974)
    (David A. Fiensy, The College Press NIV Commentary: New Testament Introduction, College Press, 1994, σελ. 366.
    (Frederick Fyvie Bruce, "The New Testament Documents: Are They Reliable?", Wm. B. Eerdmans Publishing, 6th ed. 1981)
    (How Our Bible Came to Us: Its Texts and Versions, H. G. G. Herklots, Oxford University Press, 1954, σελ. 152)
    (An Encyclopedia of Religion, Vergilius Ferm, Philosophical Library, 1945, σελ. 530)
    J. J. Moffatt, A Critical and Exegetical Commentary on the Epistle to the Hebrews, T&T Clark International, 1924, σελ. lxxi.)
    (George P. Fisher, "The Grounds of Theistic and Christian Belief", Kessinger Publishing, 1902, σελ. 430)
    ("A Commentary on the Apocalypse", Moses Stuart, Allen, Morrill, and Wardwell, 1845, σελ. 365)
    (The canon of the Old and New Testaments ascertained, Archibald Alexander, 1831, σελ. 152)
    Κανόνας
    (A Critical Apparatus for the Vetus Syra, Arthur Voobus, Journal of Biblical Literature vol.70, No.2 Jun. 1951, σελ. 126-127)
    (The Anchor Bible Dictionary, Freedman, D. N., New York: Doubleday, 1996, Τόμος 6, σελ. 796)
    (The Anchor Bible Dictionary, Freedman, D. N., New York: Doubleday, 1996, Τόμος 1, σελ. 974)
    (The Eerdmans Bible dictionary, Myers, A. C., Eerdmans, 1987, σελ. 154)
    (The International Standard Bible Encyclopedia, Revised, Bromiley, G. W., Wm. B. Eerdmans, 2002, Τόμος 4, σελ. 835)
    (The Early Versions of the New Testament, Bruce M Metzger, Oxford University Press, 1977, σελ. 39)
    canonical books (2 Peter, 2 John, 3 John, Jude, Revelation)."
    (Eerdmans dictionary of the Bible, Freedman, D. N., Myers, A. C., & Beck, A. B., W.B. Eerdmans, 2000, σελ. 1266)
    (Introduction to the New Testament, Helmut Koester, Walter de Gruyter, 2000, σελ. 33)
    • "The Epistle to the Colossians was also included in Marcion’s Canon, in the Old Latin, and in the Old Syriac."
    (New Testament commentary: Exposition of Colossians and Philemon, Hendriksen, W., & Kistemaker, S. J., Baker Book House, Τόμος 6, σελ. 37)
    (σ.σ. Το ίδιο αναφέρεται και για τις επιστολές προς Φιλιππησίους και Γαλάτες στην ίδια σειρά υπομνημάτων και στους τόμους #5, σελ. 35 και #8, σελ. 20, , αντίστοιχα.)
    (Canon and Text of the New Testament, Caspar Rene Gregory, Charles Scribner's Sons, 1907, σελ. 156)
    (Βούλγαρης Χρ., Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην Τόμος Β', Αθήνα, 2003, σελ. 1337)
    (Βούλγαρης Χρ., Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην Τόμος Β', Αθήνα, 2003, σελ. 663)
    (The canon of the Old and New Testaments ascertained, Archibald Alexander, 1831, σελ. 153)
    (George P. Fisher, "The Grounds of Theistic and Christian Belief", Kessinger Publishing, 1883)
    (The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration, Bruce M. Metzger, Oxford University Press, 1992, σελ. 69, 137)
    (Robert Jamieson et al., A Commentary, Critical and Explanatory, on the Old and New Testaments, Oak Harbor, 1997, στην ερμηνεία του 2 Jn 1.
    (Βούλγαρης Χρ., Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην Τόμος Β', Αθήνα, 2003, σελ. 909)
    (Βούλγαρης Χρ., Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην Τόμος Β', Αθήνα, 2003, σελ. 900)
    (Βούλγαρης Χρ., Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην Τόμος Β', Αθήνα, 2003, σελ. 1233)
    • (σ.σ. στον πίνακα "The Canon of the New Testament in the First Few Centuries", η στήλη με τίτλο "Old Syriac Version c.200" περιλαμβάνει τον σημερινό κανόνα της Κ.Δ. εκτός των Β' Πέτρου, των Β' και Γ' Ιωάννου, της Ιούδα και της Αποκάλυψης
    (Baker encyclopedia of the Bible, Elwell, W. A., & Beitzel, B. J., Baker Book House, 1988, Τόμος 1, σελ. 304
  5. Πηγές που υποδεικνύουν ότι:
    • α) η λεγόμενη Παλαιά Συριακή μετάφραση της Καινής Διαθήκης κατά τον 2ο αιώνα δεν περιείχε 22 βιβλία
    • β) δεν είναι αξιόπιστη η μαρτυρία του συριακού κανόνα όσον αφορά την κανονικοποίηση των βιβλίων της Καινής Διαθήκης κατά τους 3 πρώτους αιώνες της Χριστιανικής εποχής
      • Θεωρίες που αμφισβητούνται σχετικά με τον συρόφωνο Χριστιανισμό του 1ου και 2ου αιώνα και η εξέλιξη των συριακών μεταφράσεων της Καινής Διαθήκης:
    • Η θεολογική εγκυκλοπαίδεια The Anchor Bible Dictionary (The Interpreter's Dictionary of the Bible) κάνει φανερή την ασάφεια που καλύπτει την ανάπτυξη της συριόφωνης Χριστιανικής εκκλησίας κατά τους πρώτους αιώνες της. Επίσης, καταγράφεται ότι οι αρχαιότερες συριακές μεταφράσεις (Διατεσσάρων και Παλαιά Συριακή) δεν αποδεικνύεται ότι περιλάμβαναν βιβλία πέρα των Ευαγγελίων:
    • Η εγκυκλοπαίδεια Λεξικό της Βίβλου του Ερμηνευτή (The Interpreter's Dictionary of the Bible) επιβεβαιώνει ότι η αρχαιότερη συριακή Καινή Διαθήκη περιλάμβανε μόνο τα 4 Ευαγγέλια, ενώ επιβεβαιώνεται επίσης η ασάφεια που αφορά τον συριακό κανόνα της Καινής Διαθήκης ως τον 5ο αιώνα:
    E. THE GROWTH OF THE CANON IN THE SYRIAN CHURCH (TO A.D. 616).
    (The Interpreter's Dictionary of the Bible, An Illustrated Encyclopedia, 23η εκτύπωση, 1962, 2000, λήμμα "Canon of the NT", τομ. 1, σελ. 520-532)
    • Η εισαγωγή του κριτικού κειμένου της Καινής Διαθήκης Novum Testamentum Graece των Nestle-Aland, 27η έκδοση, 8η ανατύπωση διορθωμένη και με προσθήκες, 2001, καταγράφει την εμφάνιση της Παλαιάς Συριακής στον 3ο και 4ο αιώνα:
    Συριακές Μεταφράσεις
    «Οι διάφορες συριακές μεταφράσεις (Παλαιά Συριακή (Vetus Syra) περ. 3ος/4ος αιώνας· Πεσίτα (Peshitta) περ. 4ος/5ος αιώνας· Φιλοξένια (Philoxeniana) 507/508 μ.Χ.· Χάρκλεια (Harklensis) 615/616 μ.Χ.) χαρακτηρίζονται από διαφορετικές μεταφραστικές αρχές, από μια πολύ ελευθεριάζουσα, ιδιωματικά ορθή απόδοση αρχικά μέχρι την υπερβολική προσκόλληση στο ελληνικό κείμενο σε βαθμό που να καταστρατηγείται το φυσικό συριακό ιδίωμα. Οποιαδήποτε αξιολόγηση αυτών των μεταφράσεων ως προς το ελληνικό κείμενο θα πρέπει να το λαμβάνει αυτό υπόψη. Οι πιο πρόσφατες μεταφράσεις, καθώς αποτελούν παραλληλισμό ως προς το περιεχόμενο και τη μορφή τους, παραθέτονται πιο συχνά διότι είναι ευκολότερο να προσδιοριστεί η μεταφραστική τους βάση».
    (Κριτικό Κείμενο της Καινής Διαθήκης Novum Testamentum Graece των Nestle-Aland, 27η έκδοση, 8η ανατύπωση διορθωμένη και με προσθήκες, 2001, σελ. 65, 66)
    • Ο συμπληρωματικός τόμος της εγκυκλοπαίδειας Λεξικό της Βίβλου του Ερμηνευτή (The Interpreter's Dictionary of the Bible) αναφέρει ότι ένα μέρος των συριακών εκκλησιών έφτασε τον 4ο αιώνα να έχει κανόνα Καινής Διαθήκης με 22 βιβλία:
    (The Interpreter's Dictionary of the Bible, An Illustrated Encyclopedia, 14η εκτύπωση, 1976, 2000, λήμμα "Canon of the NT", Supplementary Volume, σελ. 140)
    • Ο Μπρους Μέτζγκερ (Bruce Metzger), στο βιβλίο του The Canon of the New Testament: Its Origin, Development, and Significance, αναφέρει ότι κατά τον 4ο αιώνα η συριόφωνη εκκλησία έκανε χρήση μόνο του αρμονικού Ευαγγελίου (Διατεσσάρων), των επιστολών του Παύλου και του βιβλίου των Πράξεων:
    (The Canon of the New Testament: Its Origin, Development, and Significance, 1997, σελ. 113, 114)
    • Ο Φ.Φ. Μπρους (F.F. Bruce) στο έργο του The Canon of the Scripture, σχολιάζει ότι το πιθανότερο είναι να είχαν απορριφτεί ως τον 5ο αιώνα όλες οι επιστολές εκτός από την 1η Επιστολή του Πέτρου και την 1η του Ιωάννη, ενώ η Πεσίτα του 5ου αιώνα ήταν αυτή που πρώτη τις περιέλαβε:
    (The Canon of the Scripture, Frederick Fyvie Bruce, InterVarsity Press, 1988, σελ. 214, 215)
    • Ο καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Θρησκευτικών Μελετών του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας Μπάρτ Έρμαν (Bart Ehrman), σχολιάζει την ασυμφωνία των εκκλησιών αναφορικά με τον κανόνα της Καινής Διαθήκης κατά τον 2ο και 3ο αιώνα:
    (The New Testament and Other Early Christian Writings, A Reader, 2η έκδοση, 2004, Oxford Univerity Press, σελ. 3, 4)
    • Η εγκυκλοπαίδεια The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible αναφέρει σχετικά με την εξέλιξη του κανόνα στην συριακή εκκλησία:
    (The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, 1976, λήμμα "Canon of the New Testament", τομ. 1, σελ. 739)
    • Ο εισαγωγικός τόμος του σχολιολογίου The Expositor's Bible Commentary, αναφέρει σχετικά:
    (The Expositor's Bible Commentary, Zondervan, 1979, τόμ. 1, σελ. 642)
    • Το Βιβλικό λεξικό The New Wetminster Dictionary of the Bible κάνει φανερό ότι τον 4ο αιώνα που επικυρώθηκε από τις ανατολικές και δυτικές Χριστιανικές εκκλησίες ο κανόνας της Καινής Διαθήκης των 27 βιβλίων ο συριακός κανόνας είχε φτάσει να περιλαμβάνει μόνο 22:
    (The New Wetminster Dictionary of the Bible, 1970, λήμμα "Canon", σελ. 146)
    • Το Zondervan's Pictorial Bible Dictionary αναφέρει σχετικά με την Παλαιά Συριακή μετάφραση η οποία αποτελούνταν από τα τέσσερα Ευαγγέλια και για την Πεσίτα του 5ου αιώνα:
    (Zondervan's Pictorial Bible Dictionary, Mer. Tenney, 1963, 1967, λήμμα "Texts, Versions, NT", σελ. 844)
    • Το Βιβλικό Λεξικό του Χάρπερ (Harper's Bible Dictionary), αναφέρει για την εξέλιξη των συριακών μεταφράσεων:
    (b) Syriac Versions
    (Harper's Bible Dictionary, 27η έκδοση, 1961, λήμμα "Text, Versions", σελ. 750)
    • Το έργο Reader's Digest, After Jesus: The Triumph of Christianity, στον πίνακα της σελ. 160 όπου καταγράφεται η εξέλιξη του κανόνα της Καινής Διαθήκης, δεν περιλαμβάνει καμιά αναφορά στις συριακές μεταφράσεις.
    (Reader's Digest, After Jesus: The Triumph of Christianity, 1992, σελ. 160)
    • Σύμφωνα με το Bible Preservation and the Providence of God, οι πηγές είναι αποσπασματικές για να βγουν συμπεράσματα, ακόμη και για την Πεσίτα της οποίας σώζονται 350 χειρόγραφα, ενώ από τον 4ο αιώνα και μετά μπορούμε να μιλάμε για κανόνα Καινής Διαθήκης:
    (Bible Preservation and the Providence of God, Sam Schnaiter Tagliapietra, Ron Tagliapietra, 2003, σελ. 60)
    • Οι Kurt και Barbara Aland δείχνουν ότι ο όρος "Παλαιά Συριακή" περιγράφει ευρύτερα την πρώιμη συριακή παράδοση, η οποία εκτός από τα Ευαγγέλια πιθανόν να περιλάμβανε τις Πράξεις και τις Επιστολές του Παύλου, ενώ μόνο για τα 22 βιβλία της Πεσίτα του 5ου αιώνα μπορούμε να μιλάμε με βεβαιότητα:
    (Text of the New Testament, Kurt Aland, Barbara Aland, Eerdmans Publishing, 1995, σελ. 190, 194)
    • Το πρόσφατο έργο Tatian and the Jewish Scriptures κάνει φανερή την ασυμφωνία που υπάρχει για τον χρόνο εμφάνισης της Παλαιάς Συριακής παράδοσης, ενώ για την θέση ότι η Παλαιά Συριακή ήταν παλαιότερη και αποτέλεσε την πηγή του Διατεσσάρων περιγράφεται ότι «έχει εγκαταλειφθει πιο πρόσφατα», όπως επίσης τονίζει ότι τον τέταρτο αιώνα, στο σχολιολόγιο του, ο Εφραίμ ο Σύρος έκανε χρήση του κειμένου του Διατεσσάρων:
    (Tatian and the Jewish Scriptures: A Textual and Philogical Analysis of the Old Testament Citations in Tatian's Diatessaron, Robert F. Shedinger, Peeters Publishers, 2001, σελ. 3-5, 21-24)
    • Σύμφωνα με τον Perrin, η αρχαιότερη συριακά μετάφραση ήταν των Διατεσσάρων που αφορούσε τον εναρμονισμό μόνο των Ευαγγελίων, ενώ πλέον θεωρείται αποδεδειγμένη αυτή η θέση στις πρόσφατες δεκαετίες:
    (Thomas and Tatian: The Relationship Between the Gospel of Thomas and the Diatessaron, Nicholas Perrin, Brill Academic Publishers, 2002, σελ. 19-21)
    • Στην "Εισαγωγή στην Μελέτη της Καινής Διαθήκης" του Μακνέιλ, αναφέρεται ότι η Παλαιά Συριακή του 2ου αιώνα αποτελούσε μετάφραση μόνο των τεσσάρων ξεχωριστών Ευαγγελίων, ενώ οι Καθολικές Επιστολές περιλήφθηκαν μετά τον 4ο αιώνα οπότε και υπήρξε διεύρυνση του συριακού κανόνα:
    (An Introduction to the Study of the New Testament, A. H. McNeile, University Press, Oxford 1927, 2nd Edition revised by C.S.C. Williams, 1953, on-line εδώ [1])
    • Το 2003 ο καθηγητής Dr. Andreas Juckel αναφέρθηκε στην Παλαιά Συριακή, στην οποία στηρίχθηκε η Πεσίτα του 5ου αιώνα, χρονολογώντας την στον 3ο με 4ο αιώνα:
    (Description in Judith Oliver: Sacred and Secular, from the collections of the Endowment for Biblical Research and Boston University, Boston, 1985, p. 8. "Dr. Andreas Juckel: Ms Schoyen/Sinai syr. 3 and the New Testament Peshitta", Journal of Syriac Studies, vol. 6,2, Ιούλιος 2003, on-line εδώ)
    • Με βάση το έργο του επιφανέστερου σήμερα λόγιου των αρχαίων συριακών μεταφράσεων της Καινής Διαθήκης, George Anton Kiraz, το δημοσίευμα αυτό δείχνει ότι η κυκλοφορία της Παλαιάς Συριακής ήταν εμφανώς περιορισμένη -καθώς χρησιμοποιούνταν σταθερά η αρχαιότερη Ευαγγελική αρμονία του Διατεσσάρων-, ότι η Πεσίτα διαδέχθηκε το Διατεσσάρων ως το αποδεκτό κείμενο της συριακής εκκλησίας τον 5ο αιώνα και ότι η Παλαιά Συριακή μεταφράστηκε με βάση ελληνικό κείμενο του 3ου αιώνα:
    "The Diatessaron is the oldest gospel text in Syriac, then three ::(A Journal of Biblical Textual Criticism, 1997, William L. Petersen, Department of Religious Studies, Pennsylvania State University on-line εδώ)
  6. Ο Μπρους Μέτζγκερ (Bruce M. Metzger) ομότιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πρίνσετον, μέλος του συμβουλίου της Αμερικανικής Βιβλικής Εταιρίας (American Bible Society) και συνεκδότης του κειμένου της Καινής Διαθήκης των Ενωμένων Βιβλικών Εταιριών (United Bible Societies), αναφέρει:
    «Το 367 ο Αθανάσιος τον ορο "κανών" προς δήλωση του σώματος των βιβλίων της Αγίας Γραφής προσδιόρισε ποια βιβλία είναι στην πραγματικότητα τα κανονικά βιβλία (βιβλία κανονιζόμενα) σε αντίθεση με τα απόκρυφα (Εορτ. Επιστ. 39)· αυτή είναι η παλιότερη κατάταξη σε κατάλογο των εικοσιεφτά βιβλίων της Καινής Διαθήκης. Η χρήση της λέξης κανών για ολόκληρη την συλλογή εμφανίζεται αργότερα, με πιο ξεκάθαρη περίπτωση σε ποίημα Iambi ad Seleucum (Ίαμβος Προς Σέλευκον) που γράφτηκε το γύρω 380 μ.Χ. από τον Αμφιλόχιο, επίσκοπο Ικονίου. Όταν τελειώνει με την απαρίθμηση των βιβλίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, δηλώνει: "Αυτός είναι πιθανόν ο πιο αξιόπιστος κανόνας των θεόπνευστων γραφών" (κανὼν [...] τῶν θεοπνεύστων γραφῶν). Η έκφραση κανὼν τῆς καινῆς διαθήκης εμφανίζεται για πρώτη φορά στον Αποκριτικό (iv. 10) του Μακάριου του Μέγα, μια απολογία που γράφτηκε γύρω στο 400 μ.Χ.»
    «Πρέπει παράλληλα να σημειωθεί ότι νωρίτερα, τουλάχιστον ως το 350 μ.Χ., ο ο Αθανάσιος διαχώριζε τα θεόπνευστα βιβλία απο τα κανονικά βιβλία. Αρκετές φορές παρέθεσε από συγκεκριμένα βιβλία που θεωρούσε θεόπνευστα αλλά τα οποία αργότερα απέκλεισε από την Εορταστικη Επιστολή του 367· αυτά περιλάμβαναν το Γ' Έσδρας (Α' Έσδρας) και τον Ποιμένα του Ερμά. Βλέπε Jean Ruwet, Le Canon Alexandrin des Ecritures; Saint Athanase, Biblica xxxiii [1952], σελ. 1-29».
    The Canon of the New Testament: Its Origin, Development, and Significance (Ο Κανόνας της Καινής Διαθήκης: Η Προέλευση, η Ανάπτυξη και η Σημασία), 1997, σελ. 210, 211, 292
    Η θεολογική εγκυκλοπαίδεια The Anchor Bible Dictionary, διευκρινίζει:
    The Anchor Bible Dictionary, Freedman, David Noel, ed., New York: Doubleday, 1997, 1992, λήμμα "Canon", τομ. 1, σελ. 852
    Με την παραπάνω άποψη διαφωνούν οι καθηγητές Καραβιδόπουλος (συνεκδότης του κριτικού κειμένου της Καινής Διαθήκης των Nestle-Aland 27ης έκδ.) και Μπρατσιώτης:
    "Ας σημειωθεί ότι πρώτος ο Μ. Αθανάσιος χρησιμοποιεί τον ορο "κανών" προς δήλωση του σώματος των βιβλίων της Αγίας Γραφής. Και ο Αμφιλόχιος Ικονίου κλείνει την απαρίθμηση των βιβλίων τής Γραφής μέ τή φράση "ούτος αψευδέστατος κανών αν είδη των θεοπνεύστων γραφών". Έτσι τα βιβλία που ανήκουν στον κανόνα της Γραφής ονομάζονται στό εξής "κανονικά", "κανονιζόμενα", "κεκανονισμένα", ενώ τα άλλα χαρακτηρίζονται ως "ακανόνιστα", "απόκρυφα" κλπ."
    Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Καραβιδόπουλος Ι., Πουρναράς, 1998, σελ. 114
    Επίσης ο καθηγητής Μπρατσιώτης γράφει (στην υποσημείωση #2) ότι η μεταγενέστερη χρήση του όρου "κανών" από τον Αμφιλόχιο ήταν η παρακάτω:
    "[...] "Ποίημα προς Σέλευκον" (Ε.Π.Μ. 37, 1595), ένθα γίνεται διάκρισις μεταξύ κανονικών, έμμεσων (δηλ. ενδιαμέσων) και νόθων βιβλίων."
    Μπρατσιώτου Π. Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην, Άθήναι, 1993, σελ. 505
    Στο ίδιο πνεύμα κινείται kai o A. F. J. Klijn:
    "It is not until the middle of the fourth century, however, that Athanasius uses "canon" in the special meaning of "list of scriptures accepted by the church". He says that the Pastor of Hermas stands "outside the canon" (εκ του κανόνος). In 394 Amphilochus of Iconium writes a catalogue of the bible in iambics in which he says: ούτος αψευδέστατος κανών αν είη θεοπνεύστων γραφών."
    (A. F. J. Klijn, "An Introduction to the New Testament", Brill Academic Publishers, 1980)
  7. Οι κανόνες της Συνόδου της Καρθαγένης μπορούν να βρεθούν εδώ, στην ιστοσελίδα της Christian Classics Ethereal Library, στην αγγλική.
  8. Ο δεύτερος κανόνας της Πενθέκτης Συνόδου μπορεί να βρεθεί στην Βικιθήκη και στην ιστοσελίδα της Christian Classics Ethereal Library, στην αγγλική.