Κανόνας της Καινής Διαθήκης

Από OrthodoxWiki
Αναθεώρηση ως προς 13:44, 21 Ιουνίου 2008 από τον Papyrus (Συζήτηση | Συνεισφορά) (αφαίρεση σκοπιανικών)
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ως Κανόνας της Καινής Διαθήκης χαρακτηρίζεται η προσπάθεια σύνταξης ενός κανόνα αυθεντικών βιβλίων της αποστολικής παράδοσης που κατά καιρούς πραγματοποίησε η εκκλησία, με σκοπό να αναδειχθούν ως αυθεντικό θεμέλιο της αληθινής πίστης. Κύριος σκοπός όμως της εκκλησίας με τη δημιουργία κανόνων βιβλίων ήταν «να περιφρουρήσει τον αριθμό των κανονικών βιβλίων της Αγίας Γραφής μόνο για λόγους άμυνας κατά των αντιπάλων της, και όχι γιατι η θεολογία της στηριζόταν σε συγκεκριμένα κείμενα»[1].

Ετυμολογία

Η λέξη κανών στην αποστολική εποχή σημαινε "Καλάμι", γι'αυτό το λόγο και πόλη Κανά σήμαινε καλαμών. Η ονομασία στον κανόνα δόθηκε εξ αφορμής οτι το καλάμι στην αρχαιότητα χρησιμοποιείτο για το μέτρημα ή χάραξη ευθειών. Έν συνεχεία κανών ονομάστηκε κάθε αντικείμενο, το οποίο χρησιμοποιείτο για μέτρημα. Έτσι η μεταφορική έννοιά του, πέρασε στην Εκκλησιαστική ορολογία με σκοπό να δείξει πως ο κανών είναι το μέτρο, το πρέπον, η ευθεία της αληθείας.

Τα αίτια της δημιουργίας

Οι λόγοι που οδήγησαν της εκκλησία να προβεί σε μια τέτοια κίνηση είναι εμφανείς στα λόγια του Ειρηναίου στην εποχή του είχαν αμφανιστεί «αμύθητον πλήθος αποκρύφων και νόθων γραφών'»[2]. Απο την άλλη μεριά όσοι δε νόθευαν τις Γραφές, τις παρερμήνευαν συστηματικά. Στη προσπάθεια να αποκρουστούν αυτές οι δύο τάσεις αλλά και λόγω του οτι πολλά έργα και προφορικές παραδόσεις που είχαν διασωθεί, έστρεφαν προς άλλη κατεύθυνση το ποίμνιο με αποτέλεσμα να θεωρείται πως χάνεται το σωτήριο μήνυμα των Ευαγγελίων, οδηγήθηκε η εκκλησία στη δημιουργία ενός κανόνος αλήθειας (regula veritaris) ως πυρήνας της αληθινης πίστης (fundamentum fidei).

Η διαμόρφωσή του

Οι κανόνες βέβαια για να οργανωθούν φαίνεται ότι έθεταν κάποια κριτήρια, όπως α) να είναι αποδεδειγμένα αποστολικά κείμενα, β) το περιεχόμενό των βιβλίων να μην αντιτίθεται στις αποστολικές διαδοχές και γ) να χρησιμοποιούνται στην τακτική λατρεία από μεγάλο μέρος των κατά τόπους εκκλησιών.

Τρεις σύνοδοι ασχολήθηκαν με το ζήτημα του Κανόνα της Καινής Διαθήκης, της Λαοδίκειας, της Ρώμης και Γ΄ Καρθαγένης, ενώ η πρώτη γνωστή αναφορά του πλήρη κανόνα της Καινής Διαθήκης εμφανίζεται σε μια επιστολή του Αγίου Αθανασίου προς τις τοπικές εκκλησίες προς τα τέλη του 4ου αιώνα. Η καταγραφή και η συνεπής αναπαραγωγή των αποδεκτών χριστιανικών συγγραμμάτων δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Ο πρώτος γνωστός μεγάλος κανόνας ήταν ο Μουρατόρειος κανόνας που συντάχθηκε κατά το τέλος του 2ου αιώνα και περιείχε όλα τα κανονικά και μη κανονικά βιβλία. Κανόνες που καταγράφονται από τον Ειρηναίο και τον Τερτυλλιανό, ενώ ο δεύτερος κάνει διάκριση μεταξύ κανονικών και νόθων (De pudicita 10). Ο Ευσέβιος Καισαρείας στο Βίο του Μεγάλου Κωνσταντίνου[3] αναφέρει τον γενικώς αναγνωριζόμενο κανόνα της Καινής Διαθήκης

Πίνακας των διαμορφωθέντων Κανόνων της Καινής Διαθήκης

Μαρκίων (μέσα 2ου αι. μ.Χ.) Ειρηναίος (τέλη 2ου αι. μ.Χ.) Μουρατοριανός Κανόνας
(τέλη 2ου αι. μ.Χ.)
Τερτυλλιανός (150-220 μ.Χ.) Αρχαία Συριακή μετάφραση
(Old Syriac)
2ος αι. μ.Χ.
Ωριγένης (185-254 μ.Χ.) Ιππόλυτος (200-225 μ.Χ.) Ευσέβιος ο Καισαρείας (325-340 μ.Χ.) Σιναϊτικός κώδικας (4ος αι. μ.Χ.) Μ. Αθανάσιος (367 μ.Χ.)
1. Κατά Ματθαίον Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
2. Κατά Μάρκον Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
3. Κατά Λουκάν Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
4. Κατά Ιωάννην Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
5. Πράξεις Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
6. Προς Ρωμαίους Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
7. Προς Κορινθίους Α' Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
8. Προς Κορινθίους Β' Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
9. Προς Γαλάτας Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
10. Προς Εφεσίους Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
11. Προς Φιλιππησίους Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
12. Προς Κολοσσαείς Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
13. Προς Θεσσαλονικείς Α΄ Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
14. Προς Θεσσαλονικείς Β΄ Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
15. Προς Τιμόθεον Α΄ Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
16. Προς Τιμόθεον Β΄ Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
17. Προς Τίτον Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
18. Προς Φιλήμονα Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό
19. Προς Εβραίους Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Κανονικό Αμφισβητ. Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό
20. Ιακώβου Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Κανονικό Αμφισβητ. Εκτός Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
21. Πέτρου Α΄ Εκτός Κανονικό Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
22. Πέτρου Β΄ Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Αμφισβητ. Κανονικό Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
23. Ιωάννου Α΄ Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό Κανονικό
24. Ιωάννου Β΄ Εκτός Κανονικό Κανονικό Εκτός Εκτός Αμφισβητ. Εκτός Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
25. Ιωάννου Γ΄ Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Αμφισβητ. Εκτός Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
26. Ιούδα Εκτός Εκτός Κανονικό Κανονικό Εκτός Αμφισβητ. Εκτός Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
27. Αποκάλυψις Ιωάννου Εκτός Κανονικό Κανονικό Κανονικό Εκτός Κανονικό Κανονικό Αμφισβητ. Κανονικό Κανονικό
Ποιμήν Ερμά Εκτός Κανονικό Εκτός Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός
Επ. Βαρνάβα Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός
Διδαχή των 12 Αποστ. Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός
Αποκάλυψις Πέτρου Εκτός Εκτός Κανονικό Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός
Α' Κλήμεντος Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός Αμφισβητ. Εκτός Εκτός Εκτός Εκτός

Κανόνας του Μεγάλου Αθανασίου

Πρώτος ο Μ. Αθανάσιος χρησιμοποιεί τον ορο "κανών" προς δήλωση του σώματος των βιβλίων της Αγίας Γραφής[4]: "Τοσαύτα και τα της Καινής Διαθήκης βιβλία τα γε κανονιζόμενα, και της πίστεως ημών οιονεί ακροθίνια ή άγκυραι και ερείσματα"[5]. "Βιβλία τούτων έξωθεν, ού κανόνιζόμενα"[6].

Επίσης, στο έργο του Περί Νικαίας (352 μ.Χ.), αναφερόμενος στον Ποιμένα του Ερμά, τον εξαιρεί από τον Κανόνα γράφοντας: "εν δέ τω Ποιμένι γέγραπται, επειδή και τούτο καίτοι μη όν εκ του κανόνος"[7].

Στην 39η Εορταστική Επιστολή του, το 367 μ.Χ., απαριθμεί τα 27 βιβλία της Καινής Διαθήκης, γεγονός που αποτελεί την πρώτη εμφάνιση του κανόνα με την μορφή που έχει μέχρι και σήμερα. Η Σύνοδος της Ιππώνος (393) και λίγο αργότερα η Σύνοδος της Καρχηδόνας το 397 εξέδωσαν τον ίδιο κατάλογο κανονικών βιβλίων.

Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, η 39η επιστολή που αποτελεί και κανόνα της Εκκλησίας, επικυρώθηκε από τη Σύνοδο της Καρθαγένης (419 μ.Χ.):

"Της Νέας Διαθήκης Ευαγγέλια τέσσαρα, Πράξεων τών Αποστόλων βίβλος μία, επιστολαί Παύλου δεκατέσσαρες, Πέτρου Αποστόλου δύο, Ιωάννου Αποστόλου τρείς, Ιακώβου Αποστόλου μία, Ιούδα Αποστόλου μία, Αποκαλύψεως Ιωάννου βίβλος μία."
(Κανών κδ’ της εν Καρθαγένη Συνόδου[8])

Κατόπιν, τους κανόνες της Συνόδου της Καρθαγένης, επικύρωσε ο Κανών β’[9] της Εν Τρούλλω Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου το 691 μ.Χ.

Υποσημειώσεις

  1. Νίκος Ματσούκας, «Ορθοδοξία και Αίρεση», Εκδόσεις Πουρναρά, θεσσαλονίκη 1992, σελίς 41
  2. Ειρηναίος Κατά Αιρέσεων 1,20,1
  3. 4,34, 36-37
  4. Καραβιδόπουλος Δ. Ιωάννης, Εισαγωγή Στην Καινή Διαθήκη, 2η έκδ., Πουρναράς, θεσσαλονίκη 1998, σελ. 114.
  5. PG 28, 293
  6. 39η Εορταστική Επιστολή, 75.
  7. Περί Νικαίας, 17,3.
  8. Οι κανόνες της Συνόδου της Καρθαγένης μπορούν να βρεθούν εδώ, στην ιστοσελίδα της Christian Classics Ethereal Library, στην αγγλική.
  9. Ο δεύτερος κανόνας της Πενθέκτης Συνόδου μπορεί να βρεθεί στην Βικιθήκη και στην ιστοσελίδα της Christian Classics Ethereal Library, στην αγγλική.