Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Ιωάννης Κουκουζέλης"

Από OrthodoxWiki
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση
μ (Βιβλιογραφία)
μ
 
(8 ενδιάμεσες αναθεωρήσεις από τον ίδιο χρήστη δεν εμφανίζεται)
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
Ο Ιωάννης Κουκουζέλης είναι άγιος και σπουδαίος υμνογράφος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο οποίος άκμασε τον 12ο μ.Χ. αι. Τον αποκαλούσαν επίσης "Αγγελόφωνο" και "Καλλικέλαδο". Θεωρείται ο δεύτερος μεγαλύτερος μελοποιός μετά τον [[Ιωάννης Δαμασκηνός|Ιωάννη Δαμασκηνό]], και συχνά χαρακτηρίζεται ως "Μαΐστωρ της μουσικής".
+
Ο''' Ιωάννης Κουκουζέλης''' (περ. 1280-περ. 1360) είναι [[Άγιος|άγιος]] και σπουδαίος υμνογράφος της [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Ορθόδοξης Εκκλησίας]], ο οποίος άκμασε τον 12ο αι. Θεωρείται ο δεύτερος μεγαλύτερος μελοποιός μετά τον [[Ιωάννης Δαμασκηνός|Ιωάννη Δαμασκηνό]], που χαρακτηρίζεται ως ''"Μαΐστωρ της μουσικής"'', ενώ τον αποκαλούσαν ως ''"Αγγελόφωνο"'' και ''"Καλλικέλαδο"''.
  
 
==O βίος του==
 
==O βίος του==
  
Ο ''Ιωάννης'' γεννήθηκε γύρω στο 1280 στο ''Δυρράχιο'' σε μια αγροτική οικογένεια. Καθώς είχε εξαιρετική φωνή, πήγε στην ''Κωνσταντινούπολη'' για να σπουδάσει στην αυτοκρατορική σχολή. Τα πρώτα χρόνια των σπουδών του υπήρξαν δύσκολα. Μάλιστα όταν τον ρωτούσαν στη σχολή τι έτρωγε, απαντούσε «''κουκία  και ζέλια''» (μπιζέλια), γιατί ήταν φτωχός. Αργότερα γνώρισε τον ηγούμενο της ''Μεγίστης Λαύρας'', από τον οποίο έμαθε για τη μοναχική ζωή στο ''Άγιο Όρος'' και αποφάσισε να γίνει μοναχός. Στο μεταξύ όμως, ο αυτοκράτορας που είχε εκτιμήσει την τέχνη του τον είχε διορίσει αρχιμουσικό των αυτοκρατορικών ψαλτών, και ήθελε να τον παντρέψει με την κόρη κάποιου μεγιστάνα. Τότε ο Ιωάννης, πήγε στον τόπο της γέννησής του για να πάρει τάχα την μητρική συγκατάθεση για τον γάμο. Όμως συνεννοήθηκε με φίλους του να που στη μητέρα του ψέματα ότι είχε πεθάνει. Μάλιστα, καθώς βρισκόταν κρυφά μέσα στο σπίτι κι άκουγε τη μητέρα του να κλαίει και να οδύρεται για τον δήθεν θάνατό του, μέλισε τη θρηνωδία (μοιρολόγι) με τίτλο «''Βουλγάρα''». Στη συνέχεια πήγε στο Άγιο Όρος, στη μονή της Λαύρας, ντυμένος με τρίχινα ενδύματα και αποκρύπτοντας την ταυτότητά του. Όταν τον ρώτησε ο θυρωρός ποιος ήταν, και τι θέλει, αποκρίθηκε ότι είναι χωρικός, βοσκός προβάτων κι ότι επιθυμεί το μοναχικό σχήμα. Όταν ο θυρωρός παρατήρησε ότι ήταν πολύ νέος, ο Ιωάννης απάντησε ταπεινά  με τη ρήση του [[Ιερεμίας|προφήτη Ιερεμία]] «''Αγαθόν ανδρί, όταν άρη ζυγόν εν τη νεότητι αυτού''».
+
Ο ''Ιωάννης'' γεννήθηκε γύρω στο 1280 στο ''Δυρράχιο'' και ήταν μέλος αγροτικής οικογένειας. Καθώς είχε εξαιρετική φωνή πήγε στην ''Κωνσταντινούπολη'' για να σπουδάσει στην αυτοκρατορική σχολή. Τα πρώτα χρόνια των σπουδών του υπήρξαν δύσκολα. Αργότερα γνώρισε τον ηγούμενο της ''Μεγίστης Λαύρας'' από τον οποίο έμαθε για τη μοναχική ζωή στο ''Άγιο Όρος'' και αποφάσισε να γίνει μοναχός. Στο μεταξύ όμως ο αυτοκράτορας που είχε εκτιμήσει την τέχνη του, τον είχε διορίσει αρχιμουσικό των αυτοκρατορικών ψαλτών και ήθελε να τον παντρέψει με την κόρη κάποιου άρχοντα. Τότε ο Ιωάννης, πήγε στον τόπο της γέννησής του για να πάρει τάχα την μητρική συγκατάθεση για τον γάμο. Όμως συνεννοήθηκε με φίλους του να πουν στη μητέρα του ψέματα ότι είχε πεθάνει. Κατά την παράδοση λέγεται πως ακούγοντας κρυφά τη θρηνωδία (μοιρολόγι) της μητέρας του, συνέθεσε το θρήνο με τίτλο ''"Βουλγάρα"''. Στη συνέχεια πήγε στο [[Άγιο Όρος]], στη μονή της [[Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας|Λαύρας]] αποκρύπτοντας την ταυτότητά του. Όταν τον ρώτησε ο θυρωρός ποιος ήταν αποκρίθηκε ότι είναι χωρικός, βοσκός προβάτων κι ότι επιθυμεί το μοναχικό σχήμα. Όταν ο θυρωρός παρατήρησε ότι ήταν πολύ νέος, ο Ιωάννης απάντησε ταπεινά  με τη ρήση του [[Ιερεμίας|προφήτη Ιερεμία]] «''Αγαθόν ανδρί, όταν άρη ζυγόν εν τη νεότητι αυτού''».
  
Στη Μονή της Λαύρας εκάρη μοναχός και τον διόρισαν  ποιμένα των τράγων της μονής. Όμως όταν έβγαζε στην βοσκή τους τράγους, αυτοί γύριζαν αργά το απόγευμα πίσω στην στάνη τους σχεδόν νηστικοί, σε αντίθεση με άλλες φορές που τους έβοσκαν άλλοι πατέρες. Ο Ηγούμενος ανέθεσε σε κάποιον μοναχό να παρακολουθήσει τον Ιωάννη για να δει τι συνέβαινε. Ο μοναχός διηγήθηκε ότι καθώς έβοσκαν τα ζώα, ο Κουκουζέλης άρχισε να ψάλλει και τότε εκείνα σταμάτησαν να τρώνε και τον άκουγαν με προσοχή. Όταν σταμάτησε το ψάλσιμο, τότε άρχισαν πάλι να τρώνε. Κάποια στιγμή ξανάρχισε, και τα ζώα τον κοίταζαν και πάλι σα μαγεμένα, σταματώντας να βόσκουν. Τότε ο ηγούμενος τον προσκάλεσε, και τον αναγνώρισε. Αρχικά τον επιτίμησε που δεν είχε αποκαλύψει ποιος ήταν. Μάλιστα έγραψε τα τεκταινόμενα στον αυτοκράτορα, ο οποίος συμφώνησε να μην ενοχλήσει το μουσικό που είχε δραπετεύσει κυριολεκτικά από το παλάτι.  
+
Στη Μονή της Λαύρας εκάρη μοναχός και τον διόρισαν  ποιμένα των τράγων της μονής. Σύμφωνα με την παράδοση όταν έβγαζε στην βοσκή τους τράγους, αυτοί γύριζαν αργά το απόγευμα πίσω στην στάνη τους σχεδόν νηστικοί, σε αντίθεση με άλλες φορές που τους έβοσκαν άλλοι πατέρες. Ο [[Ηγούμενος]] ανέθεσε σε κάποιον μοναχό να παρακολουθήσει τον Ιωάννη για να δει τι συνέβαινε. Ο μοναχός διηγήθηκε ότι καθώς έβοσκαν τα ζώα, ο Κουκουζέλης άρχισε να ψάλλει και τότε εκείνα σταμάτησαν να τρώνε και τον άκουγαν με προσοχή. Όταν σταματούσε, τότε άρχιζαν πάλι να τρώνε. Τότε ο ηγούμενος τον προσκάλεσε με αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί η ταυτότητά του. Αρχικά τον επιτίμησε που δεν είχε αποκαλύψει ποιος ήταν. Μάλιστα έγραψε τα τεκταινόμενα στον αυτοκράτορα, ο οποίος συμφώνησε να μην ενοχλήσει το μουσικό που είχε "δραπετεύσει" από το παλάτι. Από τότε ο Ιωάννης ζούσε μέσα σε κελί της Λαύρας, και τις Κυριακές και εορτές έψαλε στον ναό με τους άλλους ιεροψάλτες. Μετά από [[Όσιος|οσιακό]] βίο, ανακηρύχθηκε [[άγιος]] και η μνήμη του τιμάται την [[:Πρότυπο:1 Οκτωβρίου|1η Οκτωβρίου]].
Από τότε ο Ιωάννης ζούσε μέσα σε κελί της Λαύρας, και τις Κυριακές και εορτές έψαλε στον ναό με τους άλλους ιεροψάλτες. Δεν προσπαθούσε να εντυπωσιάσει κάνοντας επίδειξη των φωνητικών του ικανοτήτων, αλλά έψαλλε προσευχόμενος προκαλώντας στους ακροατές κατάνυξη και διάθεση για προσευχή. Μετά από οσιακό βίο, ανακηρύχθηκε άγιος και η μνήμη του τιμάται την 1η Οκτωβρίου.
 
Στο μοναστήρι της Μεγίστης Λαύρας φυλάσσεται εικόνα του που τον παρουσιάζει περικυκλωμένο με τα μουσικά του σύμβολα, τα "νεύματα".
 
  
 
==Αξιομνημόνευτα περιστατικά==
 
==Αξιομνημόνευτα περιστατικά==
  
Σύμφωνα με την παράδοση, σε κάποια παννυχίδα, Σάββατο της Ε΄ εβδομάδας των Νηστειών, όταν ψάλλεται ο Ακάθιστος ύμνος, μετά το τέλος του κανόνα ο Ιωάννης αποκοιμήθηκε στο στασίδι, κουρασμένος από την αγρυπνία. Εκεί είδε σε όραμα ότι ήρθε η Θεοτόκος και του έδωσε ένα χρυσό νόμισμα, επειδή είχε ψάλλει πολύ κατανυκτικά τον ύμνο της. Αμέσως ξύπνησε, και βρήκε στο χέρι του το δώρο της Θεοτόκου. Αυτό το χρυσό νόμισμα το έκοψαν στα δύο. Το μισό βρίσκεται σήμερα δίπλα την εικόνα της Θεοτόκου στο ναό της Λαύρας, και το άλλο μισό εστάλη στη Ρωσία.
+
Σύμφωνα με την παράδοση, σε κάποια [[παννυχίδα]], Σάββατο της Ε΄ εβδομάδας των Νηστειών, όταν ψάλλεται ο [[Ακάθιστος Ύμνος]], μετά το τέλος του κανόνα ο Ιωάννης αποκοιμήθηκε στο στασίδι, κουρασμένος από την αγρυπνία. Εκεί είδε σε όραμα ότι ήρθε η Θεοτόκος και του έδωσε ένα χρυσό νόμισμα, επειδή είχε ψάλλει πολύ κατανυκτικά τον ύμνο της. Αμέσως ξύπνησε, και βρήκε στο χέρι του το δώρο της Θεοτόκου. Αυτό το χρυσό νόμισμα το έκοψαν στα δύο. Το μισό βρίσκεται σήμερα δίπλα την εικόνα της Θεοτόκου στο ναό της Λαύρας και το άλλο μισό εστάλη στη Ρωσία.
  
 
==Το έργο του==
 
==Το έργο του==
Ο Ιωάννης Κουκουζέλης επέφερε τροποποιήσεις και μεταβολές ή προσθαφαιρέσεις στα  σημεία της συμβολικής γραφής των μελωδιών που είχε καθιερώσει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Συνέγραψε θεωρητικό έργον περί Μουσικής τέχνης, και βιβλίο με μουσικά σημεία που περιέχει εκκλησιαστικά άσματα. Δημιούργησε το λεγόμενο Μέγα Ίσον της Παπαδικής, το οποίο αργότερα μεταφέρθηκε στη νέα μουσική παρασημαντική από τον [[Πέτρος Πελοποννήσιος|Πέτρο τον Πελοποννήσιο]]. Δημιούργησε τον κυκλικό ''Μέγιστο Τροχό της μουσικής'', ο οποίος έχει γύρω του άλλους τέσσερις μικρότερους Τροχούς. Καθένας από αυτούς παριστάνει με ''μαρτυρίες'' την πλάγια πτώση του κάθε πλαγίου ήχου προς τον κύριο ήχο του. Οι οκτώ ήχοι της εκκλησιαστικής μας μουσικής παραβάλλονται με τους οκτώ ήχους των αρχαίων. Πάνω και κάτω από τους μικρότερους τροχούς δίνονται ολογράφως τα ονόματα  των κυρίων  και πλαγίων ήχων: Δώριος, Λύδιος, Φρύγιος,  Μιξολύδιος, Υποδώριος, Υπολύδιος, Υποφρύγιος, Υπομιξολύδιος.  
+
Ο Ιωάννης Κουκουζέλης επέφερε τροποποιήσεις και μεταβολές ή προσθαφαιρέσεις στα  σημεία της συμβολικής γραφής των μελωδιών που είχε καθιερώσει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Συνέγραψε θεωρητικό έργον περί Μουσικής τέχνης, και βιβλίο με μουσικά σημεία που περιέχει εκκλησιαστικά άσματα. Δημιούργησε το λεγόμενο ''Μέγα Ίσον της Παπαδικής'', το οποίο αργότερα μεταφέρθηκε στη νέα μουσική παρασημαντική από τον [[Πέτρος Πελοποννήσιος|Πέτρο τον Πελοποννήσιο]]. Δημιούργησε τον κυκλικό ''Μέγιστο Τροχό της μουσικής'', ο οποίος έχει γύρω του άλλους τέσσερις μικρότερους Τροχούς. Καθένας από αυτούς παριστάνει με ''μαρτυρίες'' την πλάγια πτώση του κάθε πλαγίου ήχου προς τον κύριο ήχο του. Οι οκτώ ήχοι της εκκλησιαστικής μας μουσικής παραβάλλονται με τους οκτώ ήχους των αρχαίων. Πάνω και κάτω από τους μικρότερους τροχούς δίνονται ολογράφως τα ονόματα  των κυρίων  και πλαγίων ήχων: Δώριος, Λύδιος, Φρύγιος,  Μιξολύδιος, Υποδώριος, Υπολύδιος, Υποφρύγιος, Υπομιξολύδιος.  
  
Ο ''άγιος Ιωάννης Κουκουζέλης'' μουσούργησε κατά τους οκτώ ήχους Χερουβικά σύντομα και μακρά έντεχνα. Από αυτά σώζεται ένα σε ήχο πλάγιο του δευτέρου (παλατιανό), ένα Κοινωνικό «''Αινείτε''» σε  ήχο πλάγιο του πρώτου, και ένα «''Γεύσασθε''» σε ήχο πλάγιο του πρώτου. Σώζονται επίσης τα μεγάλα και έντεχνα Ανοιξαντάρια, το αργό «''Μακάριος ανήρ''», το (εις την αρτοκλασία) «Χαίρε κεχαριτωμένη» κατ’ αναγραμματισμό σε ήχο Α΄ τετράφωνο, Αλληλουάρια σε  ήχο πρώτο και πλάγιο του πρώτου, το «''Άνωθεν oι Προφήται''», την φήμη «''Τον δεσπότην και αρχιερέα''», πολυελέους, δοχές, καλοφωνικούς ειρμούς, πασαπνοάρια και πολλά άλλα. Κάποια από αυτά έχουν εκδοθεί, ενώ άλλα είναι ανέκδοτα.  
+
Ο ''άγιος Ιωάννης Κουκουζέλης'' μουσούργησε κατά τους οκτώ ήχους Χερουβικά σύντομα και μακρά έντεχνα. Από αυτά σώζεται ένα σε ήχο πλάγιο του δευτέρου (παλατιανό), ένα Κοινωνικό «''Αινείτε''» σε  ήχο πλάγιο του πρώτου, και ένα «''Γεύσασθε''» σε ήχο πλάγιο του πρώτου. Σώζονται επίσης τα μεγάλα και έντεχνα Ανοιξαντάρια, το αργό «''Μακάριος ανήρ''», το (εις την αρτοκλασία) «Χαίρε κεχαριτωμένη» κατ’ αναγραμματισμό σε ήχο Α΄ τετράφωνο, Αλληλουάρια σε  ήχο πρώτο και πλάγιο του πρώτου, το «''Άνωθεν oι Προφήται''», την φήμη «''Τον δεσπότην και αρχιερέα''», πολυελέους, δοχές, καλοφωνικούς ειρμούς, πασαπνοάρια και πολλά άλλα. Κάποια από αυτά έχουν εκδοθεί, ενώ άλλα είναι ανέκδοτα. Η παρασημαντική του βρισκόταν σε χρήση μέχρι των μέσων του ΙΗ' αιώνα, οπότε ο Πρωτοψάλτης  της Μ. Εκκλησίας Ιωάννης ο Τραπεζούντιος (1756), μετά από αίτημα του Οικουμενικού Πατριάρχου Κυρίλλου του από Νικομηδείας, άλλαξε το σύστημα των χαρακτήρων, εισάγοντας απλούστερη μέθοδο παρασημαντικής. Τα μουσικά χειρόγραφα του αγίου Ιωάννη Κουκουζέλη φυλάσσονται στις Βιβλιοθήκες της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης, των Αθηνών, του Άγιου Όρους, του Βατικανού, του Παρισιού, της Βιέννης και άλλων πόλεων.
 
 
Η παρασημαντική του βρισκόταν σε χρήση μέχρι των μέσων του ΙΗ' αιώνα, οπότε ο Πρωτοψάλτης  της Μ. Εκκλησίας Ιωάννης ο Τραπεζούντιος (1756), μετά από αίτημα του Οικουμενικού Πατριάρχου Κυρίλλου του από Νικομηδείας, άλλαξε το σύστημα των χαρακτήρων, εισάγοντας απλούστερη μέθοδο παρασημαντικής. Τα μουσικά χειρόγραφα του αγίου Ιωάννη Κουκουζέλη φυλάσσονται στις Βιβλιοθήκες της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης, των Αθηνών, του Άγιου Όρους, του Βατικανού, του Παρισιού, της Βιέννης και άλλων πόλεων.
 
  
 
==Βιβλιογραφία==
 
==Βιβλιογραφία==
Γραμμή 30: Γραμμή 26:
 
[[Category:Μοναχοί|Ι]]
 
[[Category:Μοναχοί|Ι]]
 
[[Category:Άγιοι|Ι]]
 
[[Category:Άγιοι|Ι]]
 +
[[Κατηγορία:14ος αιώνας|Ι]]

Τελευταία αναθεώρηση της 12:46, 29 Μαρτίου 2010

Ο Ιωάννης Κουκουζέλης (περ. 1280-περ. 1360) είναι άγιος και σπουδαίος υμνογράφος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο οποίος άκμασε τον 12ο αι. Θεωρείται ο δεύτερος μεγαλύτερος μελοποιός μετά τον Ιωάννη Δαμασκηνό, που χαρακτηρίζεται ως "Μαΐστωρ της μουσικής", ενώ τον αποκαλούσαν ως "Αγγελόφωνο" και "Καλλικέλαδο".

O βίος του

Ο Ιωάννης γεννήθηκε γύρω στο 1280 στο Δυρράχιο και ήταν μέλος αγροτικής οικογένειας. Καθώς είχε εξαιρετική φωνή πήγε στην Κωνσταντινούπολη για να σπουδάσει στην αυτοκρατορική σχολή. Τα πρώτα χρόνια των σπουδών του υπήρξαν δύσκολα. Αργότερα γνώρισε τον ηγούμενο της Μεγίστης Λαύρας από τον οποίο έμαθε για τη μοναχική ζωή στο Άγιο Όρος και αποφάσισε να γίνει μοναχός. Στο μεταξύ όμως ο αυτοκράτορας που είχε εκτιμήσει την τέχνη του, τον είχε διορίσει αρχιμουσικό των αυτοκρατορικών ψαλτών και ήθελε να τον παντρέψει με την κόρη κάποιου άρχοντα. Τότε ο Ιωάννης, πήγε στον τόπο της γέννησής του για να πάρει τάχα την μητρική συγκατάθεση για τον γάμο. Όμως συνεννοήθηκε με φίλους του να πουν στη μητέρα του ψέματα ότι είχε πεθάνει. Κατά την παράδοση λέγεται πως ακούγοντας κρυφά τη θρηνωδία (μοιρολόγι) της μητέρας του, συνέθεσε το θρήνο με τίτλο "Βουλγάρα". Στη συνέχεια πήγε στο Άγιο Όρος, στη μονή της Λαύρας αποκρύπτοντας την ταυτότητά του. Όταν τον ρώτησε ο θυρωρός ποιος ήταν αποκρίθηκε ότι είναι χωρικός, βοσκός προβάτων κι ότι επιθυμεί το μοναχικό σχήμα. Όταν ο θυρωρός παρατήρησε ότι ήταν πολύ νέος, ο Ιωάννης απάντησε ταπεινά με τη ρήση του προφήτη Ιερεμία «Αγαθόν ανδρί, όταν άρη ζυγόν εν τη νεότητι αυτού».

Στη Μονή της Λαύρας εκάρη μοναχός και τον διόρισαν ποιμένα των τράγων της μονής. Σύμφωνα με την παράδοση όταν έβγαζε στην βοσκή τους τράγους, αυτοί γύριζαν αργά το απόγευμα πίσω στην στάνη τους σχεδόν νηστικοί, σε αντίθεση με άλλες φορές που τους έβοσκαν άλλοι πατέρες. Ο Ηγούμενος ανέθεσε σε κάποιον μοναχό να παρακολουθήσει τον Ιωάννη για να δει τι συνέβαινε. Ο μοναχός διηγήθηκε ότι καθώς έβοσκαν τα ζώα, ο Κουκουζέλης άρχισε να ψάλλει και τότε εκείνα σταμάτησαν να τρώνε και τον άκουγαν με προσοχή. Όταν σταματούσε, τότε άρχιζαν πάλι να τρώνε. Τότε ο ηγούμενος τον προσκάλεσε με αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί η ταυτότητά του. Αρχικά τον επιτίμησε που δεν είχε αποκαλύψει ποιος ήταν. Μάλιστα έγραψε τα τεκταινόμενα στον αυτοκράτορα, ο οποίος συμφώνησε να μην ενοχλήσει το μουσικό που είχε "δραπετεύσει" από το παλάτι. Από τότε ο Ιωάννης ζούσε μέσα σε κελί της Λαύρας, και τις Κυριακές και εορτές έψαλε στον ναό με τους άλλους ιεροψάλτες. Μετά από οσιακό βίο, ανακηρύχθηκε άγιος και η μνήμη του τιμάται την 1η Οκτωβρίου.

Αξιομνημόνευτα περιστατικά

Σύμφωνα με την παράδοση, σε κάποια παννυχίδα, Σάββατο της Ε΄ εβδομάδας των Νηστειών, όταν ψάλλεται ο Ακάθιστος Ύμνος, μετά το τέλος του κανόνα ο Ιωάννης αποκοιμήθηκε στο στασίδι, κουρασμένος από την αγρυπνία. Εκεί είδε σε όραμα ότι ήρθε η Θεοτόκος και του έδωσε ένα χρυσό νόμισμα, επειδή είχε ψάλλει πολύ κατανυκτικά τον ύμνο της. Αμέσως ξύπνησε, και βρήκε στο χέρι του το δώρο της Θεοτόκου. Αυτό το χρυσό νόμισμα το έκοψαν στα δύο. Το μισό βρίσκεται σήμερα δίπλα την εικόνα της Θεοτόκου στο ναό της Λαύρας και το άλλο μισό εστάλη στη Ρωσία.

Το έργο του

Ο Ιωάννης Κουκουζέλης επέφερε τροποποιήσεις και μεταβολές ή προσθαφαιρέσεις στα σημεία της συμβολικής γραφής των μελωδιών που είχε καθιερώσει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Συνέγραψε θεωρητικό έργον περί Μουσικής τέχνης, και βιβλίο με μουσικά σημεία που περιέχει εκκλησιαστικά άσματα. Δημιούργησε το λεγόμενο Μέγα Ίσον της Παπαδικής, το οποίο αργότερα μεταφέρθηκε στη νέα μουσική παρασημαντική από τον Πέτρο τον Πελοποννήσιο. Δημιούργησε τον κυκλικό Μέγιστο Τροχό της μουσικής, ο οποίος έχει γύρω του άλλους τέσσερις μικρότερους Τροχούς. Καθένας από αυτούς παριστάνει με μαρτυρίες την πλάγια πτώση του κάθε πλαγίου ήχου προς τον κύριο ήχο του. Οι οκτώ ήχοι της εκκλησιαστικής μας μουσικής παραβάλλονται με τους οκτώ ήχους των αρχαίων. Πάνω και κάτω από τους μικρότερους τροχούς δίνονται ολογράφως τα ονόματα των κυρίων και πλαγίων ήχων: Δώριος, Λύδιος, Φρύγιος, Μιξολύδιος, Υποδώριος, Υπολύδιος, Υποφρύγιος, Υπομιξολύδιος.

Ο άγιος Ιωάννης Κουκουζέλης μουσούργησε κατά τους οκτώ ήχους Χερουβικά σύντομα και μακρά έντεχνα. Από αυτά σώζεται ένα σε ήχο πλάγιο του δευτέρου (παλατιανό), ένα Κοινωνικό «Αινείτε» σε ήχο πλάγιο του πρώτου, και ένα «Γεύσασθε» σε ήχο πλάγιο του πρώτου. Σώζονται επίσης τα μεγάλα και έντεχνα Ανοιξαντάρια, το αργό «Μακάριος ανήρ», το (εις την αρτοκλασία) «Χαίρε κεχαριτωμένη» κατ’ αναγραμματισμό σε ήχο Α΄ τετράφωνο, Αλληλουάρια σε ήχο πρώτο και πλάγιο του πρώτου, το «Άνωθεν oι Προφήται», την φήμη «Τον δεσπότην και αρχιερέα», πολυελέους, δοχές, καλοφωνικούς ειρμούς, πασαπνοάρια και πολλά άλλα. Κάποια από αυτά έχουν εκδοθεί, ενώ άλλα είναι ανέκδοτα. Η παρασημαντική του βρισκόταν σε χρήση μέχρι των μέσων του ΙΗ' αιώνα, οπότε ο Πρωτοψάλτης της Μ. Εκκλησίας Ιωάννης ο Τραπεζούντιος (1756), μετά από αίτημα του Οικουμενικού Πατριάρχου Κυρίλλου του από Νικομηδείας, άλλαξε το σύστημα των χαρακτήρων, εισάγοντας απλούστερη μέθοδο παρασημαντικής. Τα μουσικά χειρόγραφα του αγίου Ιωάννη Κουκουζέλη φυλάσσονται στις Βιβλιοθήκες της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης, των Αθηνών, του Άγιου Όρους, του Βατικανού, του Παρισιού, της Βιέννης και άλλων πόλεων.

Βιβλιογραφία

  • "Κουκουζέλης Ιωάννης", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 7, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1965, στ. 930-933
  • "Κουκουζέλης Ιωάννης", εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, τόμ. 17, Αθήνα 2004
  • "Κουκουζέλης Ιωάννης", εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 35, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005
  • Ο Βίος και το έργο του Ιωάννη Κουκουζέλη σε ιστοσελίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου