Ιερά Παράδοση

Ιερά Παράδοσις, Αποστολική Παράδοσις ή και απλώς Παράδοσις, στην ορθόδοξη θεολογία αποκαλείται «ο ενιαίος της διδαχής τύπος εκ του προφορικού κυρήγματος του Χριστού και των Αποστόλων, αποτελεσθείς ως βίωμα ζων υπό του θείου Πνεύματος, εν ταις καρδίαις των γνησίων μελών της Εκκλησίας» και ο οποίος διεχωρήσθη σε γραπτή και προφορική παράδοση όταν βρίσκονταν ήδη εν ζωή οι Απόστολοι. H Ιερά Pαράδοσh σύμφωνα με τους πατέρες της Εκκλησίας αποτελεί πηγή των αληθειών της χριστιανικής θρησκείας ισότιμη με "τω θείω γραπτώ λόγω".

Το κέντρο της είναι ο Χριστός και η μετ'αυτού κοινωνία και η περί Αυτού μαρτυρία των φίλων Αυτού προφητών, αποστόλων και αγίων. Έτσι γίνεται αντιληπτό πως η Ιερά Παράδοσις αποδίδεται μέσω των θεουμένων ανθρώπων της εκκλησίας ήτις των αποστόλων, προφητών και Αγίων της εκκλησίας, εν Πνεύματι Αγίω και η οποία αποδίδεται είτε μέσα από προφορικό και γραπτό λόγο, είτε μέσω απεικονίσεων.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία οι φύλακες και μεταδότες της Ιεράς Παραδόσεως διαχωρίζονται σε δυο κατηγορίες. Στους αμέσως γνώστες της δόξας της «βασιλείας των ουρανών» και γνωστικούς αυτόπτες μάρτυρες και τους «εν Πνεύματι Αγίω» αποδεχόμενους φυλάσσοντας και μεταδίδοντας την προφορικήν αγάπη του Θεού, περί την μαρτυρία των θεουμένων. Ο θεούμενος δέχεται, φυλάττει και μεταδίδει δια της θεώσεως ή θεοπτίας ή ενώσεως μετά του Χριστού το μυστήριον του Σταυρού και της Αναστάσεως και εν αυτώ τον Πατέρα, δια του ενσαρκωθέντος Λόγου, εν Πνεύματι Αγίω. Χαρακτηριστικό δε είναι, πως το μυστήριο του Σταυρού και της αναστάσεως είναι η κατεξοχήν δύναμη και χάρη, η οποία εμόρφωσε και μορφοί την Ιερά Παράδοση, δια της καθάρσεως, του φωτισμού και της θεώσεως πιστών και θεουμένων.

Πρέπει να τονιστεί πως η Ιερά Παράδοσις της εκκλησίας είναι αλάθητες εκφράσεις της ενεργείας του Θεού, ενώ η «παρακαταθήκη» της Ιεράς παραδόσεως δεν είναι διάφορη και ανεξάρτητη από τη Αγία Γραφή, η οποία αποτελεί μέρος αυτής και ουδεμία αντίθεση στη διδασκαλία τους ενυπάρχει. Η «παρακαταθήκη» ήτοι η εκκλησία και η Ιερά παράδοσις είναι ταυτόν και αλήθεια, διότι εκκλησία είναι το σώμα του Χριστού παρατεταμένο στους αιώνες και ο Ιησούς Χριστός, φύση η αλήθεια. Τέλος η «παρακαταθήκη» και η Ιερά Παράδοση είναι ο χώρος της «καθαρτικής, φωτιστικής και θεωτικής ενέργειας του Θεού».

Η Ιερά παράδοσις δύναται να ανευρεθεί στην Αγία Γραφή και στις άλλες γραπτές πηγές της Ιεράς Παραδόσεως. Τέτοιες είναι πρωτίστως οι δογματικές αποφάνσεις των Οικουμενικών Συνόδων (συμπεριλαμβανομένου του Συμβόλου της πίστεως Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως και των αποφάσεων της Πενθέκτης εν Τρούλλω Οικουμενικής Συνόδου (691/2) ως συμπληρωματικής των Ε' και ΣΤ'). Δευτερευόντως, σημαντικές πηγές αποτελούν τα Σύμβολα Αποστολικό και Αθανασιανό, τα συγγράμματα των αρχαίων μεγάλων Πατέρων και ιδιαιτέρως εκείνα τα σημεία όπου "διακριβούται συμφωνία των Πατέρων" και η Θεία Λειτουργία "ως εκφράζουσα την πίστιν της καθόλου Ορθοδόξου Εκκλησίας". Επίσης, φορείς της Ιεράς Παραδόσεως είναι και τα μεταγενέστερα δογματικοσυμβολικά μνημεία και η υμνολογία της Εκκλησίας θα πρέπει όμως να χρησιμοποιούνται βοηθητικά και "μετά μεγίστης προσοχής" καθώς στα μεν πρώτα υπάρχουν ετερόδοξες επιδράσεις (αν και εξωτερικές και όχι ουσιαστικές), ενώ στην υμνογραφία υπάρχουν συχνά ποιητικές και εικονικές εκφράσεις "μη διακρινομένας επί δογματική ακριβεία". Για τους Ορθοδόξους, η πράξη και η διδασκαλία Ρωμαιοκαθολικών και Προτεσταντών επειδή δε βασίζονται στην επί της παραδόσεως της θεώσεως πράξη, βρίσκονται εκτός Ιεράς Παραδόσεως.

Βιβλιογραφία

• Παναγιώτη Ν. Τρεμπέλα, «Δογματική», Τόμος Α΄, Εκδόσεις Σωτήρ, Αθήνα, 1997
• Ιωάννου Σ. Ρωμανίδου, «Δογματική και Συμβολική Θεολογία», Τόμος Α΄, Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονική, 1999.
• Νικ. Μητσόπουλος, «Παράδοσις Ιερά», Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (Θ.Η.Ε.), τόμ. 10, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1967, στ. 24-27
• Αγίου Νεκταρίου, «Ορθόδοξος Ιερά Κατήχησις», 4η έκδ., εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2001 (c1899)