Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Θεία Λειτουργία του Χρυσοστόμου"

Από OrthodoxWiki
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση
(→‎Εξωτερικές συνδέσεις)
μ (→‎Περιγραφή)
Γραμμή 17: Γραμμή 17:
 
Η περιγραφή της δομής της θείας λειτουργίας είναι η ακόλουθη:  
 
Η περιγραφή της δομής της θείας λειτουργίας είναι η ακόλουθη:  
  
−
*Η έναρξη – Η μεγάλη συναπτή (προσευχή) του ιερέως με απαντήσεις του χορού «Κύριε Ελέησον» - Οι τρεις στάσεις (ομάδες) των αντιφώνων (Α’ στάση ο ψαλμός 102, Β’ στάση ο ψαλμός 145, Γ’ στάση οι Μακαρισμοί [Ευαγγέλιον κατά Ματθαίον, κεφ. 5,1-12]), με παρεμβαλλόμενα μεταξύ των στίχων τροπάρια στους οκτώ ήχους (εδώ τροπάρια του πρώτου ήχου) *Η είσοδος με το Ευαγγέλιο – Τα απολυτίκια και το κοντάκιο – Ο τρισάγιος ύμνος – Το προκείμενο και το αποστολικό ανάγνωσμα, το αλληλουάριο και το ευαγγελικό ανάγνωσμα – Ο χερουβικός ύμνος, με τη μεγάλη είσοδο προς το τέλος του για τη μεταφορά των τιμίων δώρων από την πρόθεση στην Αγία Τράπεζα – Οι αιτήσεις, ο ασπασμός και το σύμβολο της Πίστεως – Η αναφορά με το «Άγιος, Άγιος. Άγιος Κύριος Σαβαώθ (αντίστοιχο το Sanctus της Λατινικής Λειτουργίας) και το «Σε υμνούμεν…» - Το μεγαλυνάριο της Υεραγίας Θεοτόκου «Άξιόν εστί…» – Η Κυριακή Προσευχή – Το κοινωνικό – Οι ύμνοι της απολύσεως.
+
Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου περιλαμβάνει δύο μεγάλες ενότητες:
−
*Τα «Κύριε Ελέησον» της μεγάλης συναπτής κατεγράφησαν από τον εξέχοντα Αγιορείτη μουσικοδιδάσκαλο π. Μελέτιο Συκιώτη ως ψάλλονται εν Αγίω Όρει.
+
* Τη λειτουργία των κατηχουμένων και
−
*Οι δύο στάσεις των αντιφώνων (τα τυπικά), ψάλλονται στην πανήγυρη του Αγίου Αθανασίου του εν τω Άθω (18 νέου ημερολογίου/5 παλαιού), στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, στο Άγιον Όρος, από τους πατέρες της Αδελφότητος των Δανιηλαίων, υπό τον Γέροντα Γερόντιο και τους πατέρες της αδελφότητος των Θωμάδων. 
+
* τη λειτουργία των πιστών.
−
*Η πρώτη στάση είναι σε ήχο πλάγιο του τετάρτου και η δεύτερη σε ήχο τέταρτο (λέγετο).
+
 
−
*Η Τρίτη στάση των αντιφώνων (οι μακαρισμοί), είναι του πρώτου ήχου, ως μέλος των «εξηγητών» (δηλαδή Γρηγορίου Πρωτοψάλτου και Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος).
+
Σήμερα βέβαια δεν υπάρχουν κατηχούμενοι όπως την αρχαία εποχή ή ο αριθμός τους είναι ελάχιστος και γι’ αυτό ορισμένες εκφωνήσεις της πρώτης ενότητας συνηθίζεται να παραλείπονται.
−
*Ο Τρισάγιος ύμνος (σε ήχο δεύτερο χρωματικό) είναι μέλος του Πέτρου Πελοποννησίου (†1777;), Λαμπαδαρίου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας (Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως), ενώ το «Δύναμις» είναι μέλος του Καλλινίκου Αρχιδιακόνου του Λεσβίου (19ος αι.).
+
 
−
*Το Αποστολικό ανάγνωσμα απαγγέλλεται εμμελώς όπως και η Ευαγγελική περικοπή.
+
Η περιγραφή της δομής της θείας λειτουργίας είναι η ακόλουθη:
−
*Ο Χερουβικός ύμνος είναι σε ήχο τρίτο (του σκληρού διατόνου) και έχει συντεθεί από τον Γρηγόριο Πρωτοψάλτη της ΜτΧΕ (†1821). Είναι μια από τις λαμπρότερες συνθέσεις του Γρηγορίου, με μιαν έξοχη ισορροπία στη δομή της, με διακριτική παρεμβολή φράσεων στο μαλακό χρώμα (στις λέξεις και, βασιλέα) και στο σκληρό χρώμα (λέξη ύμνον) και με δύο φράσεις (τον τρισάγιον, αποθώμεθα), που προσφέρονται για απόδοση από μια φωνή.
+
 
−
*Οι εκφωνήσεις του ιερέως και οι απαντήσεις του χορού κατά την ώρα της αναφοράς γίνονται κατά την αρχαία παράδοση με εμμελή απαγγελία, όπως πρέπει να απαγγέλλονται επίσης όλες οι εκφωνήσεις των ιερών ακολουθιών, να γίνεται η ανάγνωση του αποστολικού και ευαγγελικού αναγνώσματος, η εκφώνηση των οίκων του Ακαθίστου Ύμνου, καθώς και η απαγγελία των τελευταίων προσευχών του Μ. Αποδείπνου.
+
* '''Η έναρξη'''
−
*Η εμμελής απαγγελία γίνεται σε ήχο τρίτο τετράφωνο (βλ. «Θεωρητικόν» Σ. Καρά) και η μετάδοσή της μέχρι σήμερα έρχεται με την προφορική παράδοση της ΜτΧΕ την οποία κατέγραψε στις αρχές του αιώνα μας ο Κωνσταντίνος Ψάχος (†1949).
+
** Η μεγάλη συναπτή (προσευχή) του ιερέως με απαντήσεις του χορού «Κύριε Ελέησον»
−
*Το κοινωνικό «Αινείτε τον Κύριον», στίχος του ψαλμού 148, είναι σύνθεση του περίφημου βυζαντινού Μαΐστορα Ιωάννη Κουκουζέλη, ο οποίος φέρει και το επίθετο Παπαδόπουλος (χειρόγραφο αρ. 1256 της Μονής Σινά του έτους 1309). Ο Ιωάννης Κουκουζέλης είναι Όσιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας (η μνήμη του εορτάζεται την 1η Οκτωβρίου) και από τους περιφημότερους εκπροσώπους της βυζαντινής μουσικής, δεύτερη πηγή της μετά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό. Το αρχαιότερο μουσικό χειρόγραφο στο οποίο εμφανίζεται για πρώτη φορά το όνομα του Κουκουζέλη, είναι το Ειρμολόγιο St Peterburg (Leningrad) Gr 121 του έτους 1302.  
+
** Οι τρεις στάσεις των αντιφώνων  
−
*Στο κοινωνικό «Αινείτε τον Κύριον…», ο ψαλμικός στίχος αναπτύσσεται με τυπικές μελισματικές φράσεις του παπαδικού πλαγίου του πρώτου ήχου, τις οποίες διαδέχεται μια, εκπληκτική σε έξαρση, ανάπτυξη των τριών «Αλληλούια», σε αντίστοιχες ενότητες. Η επανάληψη του μέλους της πρώτης ενότητας από τη δεύτερη, δίνει την ιδέα για ερμηνεία της πρώτης από μια φωνή. Εδώ ψάλλει ο Λ. Αγγελόπουλος. Πλάγιος του πρώτου, τέταρτος, πρώτος τετράφωνος και πλάγιος του τετάρτου είναι οι ήχοι του κοινωνικού αυτού, που ολοκληρώνεται με την πλούσια σε μελωδικά σχήματα τρίτη καταληκτική ενότητα.
+
*** Α’ στάση - Ψαλμός 102,
−
*Ο ύμνος «Είδομεν το φως» και ο ύμνος της απολύσεως είναι σε ήχο δεύτερο.
+
*** Β’ στάση - Ψαλμός 145,  
 +
*** Γ’ στάση - Μακαρισμοί (Kατά Ματθαίον, 5,1-12)
 +
** '''Η είσοδος με το Ευαγγέλιο'''
 +
** Τα απολυτίκια και το κοντάκιο  
 +
** Ο τρισάγιος ύμνος
 +
** Το προκείμενο και το αποστολικό ανάγνωσμα,  
 +
** Τα Αλληλουάρια
 +
** '''Το ευαγγελικό ανάγνωσμα'''
 +
 
 +
* '''Ο χερουβικός ύμνος''', με τη μεγάλη είσοδο προς το τέλος του για τη μεταφορά των τιμίων δώρων από την πρόθεση στην Αγία Τράπεζα
 +
** Οι αιτήσεις, ο ασπασμός και το σύμβολο της Πίστεως
 +
** Η αναφορά με το «Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ» και το «Σε υμνούμεν…»
 +
** Το μεγαλυνάριο της Υπεραγίας Θεοτόκου «Άξιόν εστί…»
 +
** Η Κυριακή Προσευχή
 +
** Το κοινωνικό (Το κοινωνικό «Αινείτε τον Κύριον», στίχος του ψαλμού 148).
 +
** Οι ύμνοι της απολύσεως. (Ο ύμνος «Είδομεν το φως» και ο ύμνος της απολύσεως).
  
 
==Βιβλιογραφία==
 
==Βιβλιογραφία==

Αναθεώρηση της 19:09, 21 Απριλίου 2008

Η Θεία Λειτουργία της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας που έχει επικρατήσει, είναι αυτή που φέρει το όνομα του Χρυσοστόμου με μερικές τροποποιήσεις. Τελείται κάθε Κυριακή και εορτή στις Εκκλησίες με εξαίρεση 2 φορές το χρόνο που τελείται η Λειτουργία του Ιακώβου Αδελφοθέου, του Μεγάλου Βασιλείου και τις «προηγιασμένες».

Η έρευνα που γίνεται μέχρι και σήμερα έχει φωτίσει πολλές πτυχές αυτού του ζητήματος. Γνωρίζουμε από γραπτές πηγές πως μέχρι και τον 7ο αιώνα η Λειτουργία αυτή ήταν άγνωστη. Εν τούτοις ο Λεόντιος Βυζάντιος το 532 μ.Χ. αναφέρει τη Λειτουργία των Αποστόλων και του Μεγάλου Βασιλείου και πολλά στοιχεία ενισχύουν την άποψη ότι με τον όρο «Αποστόλων» εννοεί τη Λειτουργική αναφορά που είχε διαμορφωθεί στην Αντιόχεια μέχρι το 350 μ.Χ., που τελικά είναι και η βάση της σημερινής Λειτουργίας του Χρυσοστόμου. Η έρευνα από τους G. Wagner, R. Toft κ.α. κατέληξε οτι η Λειτουργία αποτελεί διεύρυνση της Λειτουργίας της χαμένης Αντιοχειανής Λειτουργίας, με αφορμή την εμφάνιση της αιρέσεως του Ευνομίου.

Διαμόρφωση

Από αρχαία χειρόγραφα ο Barb.gr 360 προσγράφει στον Χρυσόστομο μόνο τις ευχές κατηχουμένου και την προσκομιδή, ενώ ο Σεβαστινιάνοφ 414 μ.Χ. και την «οπισθάμβωνον». Η σύγχρονη έρευνα όμως καταδεικνύει ότι μεγάλος αριθμός χωρίων και διατυπώσεων έχουν αντιστοιχία με γνήσια έργα του Χρυσοστόμου. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι επενέβη προσθετικά στη Θεία Λειτουργία, για αυτό το λόγο του αποδόθηκε αργότερα εξ' ολοκλήρου. Η Λειτουργία αυτή άρχισε να επικρατεί από την εποχή που ο ίδιος έγινε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, με αποτέλεσμα να εκτοπισθούν οι υπόλοιπες όπως του Μεγάλου Βασιλείου, που είχε και αυτή πυρήνα την Αποστολική Θεία Λειτουργία. Οι λόγοι που οδήγησαν σήμερα να είναι αυτή η επικρατούσα Λατρευτική πράξη είναι ότι

  • έχει ισόρροπη δομή μερών και περιεχομένων
  • λόγω συντομίας ευχών
  • λόγω γλωσσοϋφαντολογικής μορφής και αποφθεγματικότητας.
  • λόγω των θεολογικών στοιχείων, που πιστούς οικοδομούν και αιρετικούς ανατρέπουν.

Περιγραφή

Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου περιλαμβάνει δύο μεγάλες ενότητες: τη λειτουργία των κατηχουμένων και τη λειτουργία των πιστών. Σήμερα βέβαια δεν υπάρχουν κατηχούμενοι όπως την αρχαία εποχή ή ο αριθμός τους είναι ελάχιστος και γι’ αυτό ορισμένες εκφωνήσεις της πρώτης ενότητας συνηθίζεται να παραλείπονται.

Η περιγραφή της δομής της θείας λειτουργίας είναι η ακόλουθη:

Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου περιλαμβάνει δύο μεγάλες ενότητες:

  • Τη λειτουργία των κατηχουμένων και
  • τη λειτουργία των πιστών.

Σήμερα βέβαια δεν υπάρχουν κατηχούμενοι όπως την αρχαία εποχή ή ο αριθμός τους είναι ελάχιστος και γι’ αυτό ορισμένες εκφωνήσεις της πρώτης ενότητας συνηθίζεται να παραλείπονται.

Η περιγραφή της δομής της θείας λειτουργίας είναι η ακόλουθη:

  • Η έναρξη
    • Η μεγάλη συναπτή (προσευχή) του ιερέως με απαντήσεις του χορού «Κύριε Ελέησον»
    • Οι τρεις στάσεις των αντιφώνων
      • Α’ στάση - Ψαλμός 102,
      • Β’ στάση - Ψαλμός 145,
      • Γ’ στάση - Μακαρισμοί (Kατά Ματθαίον, 5,1-12)
    • Η είσοδος με το Ευαγγέλιο
    • Τα απολυτίκια και το κοντάκιο
    • Ο τρισάγιος ύμνος
    • Το προκείμενο και το αποστολικό ανάγνωσμα,
    • Τα Αλληλουάρια
    • Το ευαγγελικό ανάγνωσμα
  • Ο χερουβικός ύμνος, με τη μεγάλη είσοδο προς το τέλος του για τη μεταφορά των τιμίων δώρων από την πρόθεση στην Αγία Τράπεζα
    • Οι αιτήσεις, ο ασπασμός και το σύμβολο της Πίστεως
    • Η αναφορά με το «Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ» και το «Σε υμνούμεν…»
    • Το μεγαλυνάριο της Υπεραγίας Θεοτόκου «Άξιόν εστί…»
    • Η Κυριακή Προσευχή
    • Το κοινωνικό (Το κοινωνικό «Αινείτε τον Κύριον», στίχος του ψαλμού 148).
    • Οι ύμνοι της απολύσεως. (Ο ύμνος «Είδομεν το φως» και ο ύμνος της απολύσεως).

Βιβλιογραφία

  • «Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος» - Στυλιανός Παπαδόπουλος
    Εκδόσεις Αποστολική Διακονία, Αθήνα, 1999(Α)- 2006(Β).

Εξωτερικές συνδέσεις

Αρχιμ. Βασιλείου, Καθηγουμένου Ι. Μονής Ιβήρων: Η Θεία Λειτουργία ως Θεολογική Ιερουργία

Ανακτήθηκε από «https://el.orthodoxwiki.org/index.php?title=Θεία_Λειτουργία_του_Χρυσοστόμου&oldid=4281»