Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Ζώσιμος"

Από OrthodoxWiki
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση
μ (Έργα)
μ (Έργα)
Γραμμή 6: Γραμμή 6:
 
:''"Συνολικά εξιστορεί την περίοδο από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα (Τρωικός πόλεμος) και την εποχή της ανόδου στον αυτοκρατορικό θρόνο της Ρώμης του Οκταβιανού Αυγούστου (27 π.Χ.) ως το 410 μ.Χ. - έτος κατά το οποίο στην Ανατολική Ρωμαϊκή (Βυζαντινή) Αυτοκρατορία ο Θεοδόσιος Β΄ο Μικρός (4Ο8-458) απαλλάχτηκε από την κηδεμονία του Ανθέμιου, ενώ στη Δύση οι Βησιγότθοι του Αλάριχου A΄ (395-410) κατέλαβαν και λεηλάτησαν τη Ρώμη (Αύγουστος 410) - πράξη που για το Ζώσιμο σηματοδοτεί την κατάρρευση και την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στην πραγματικότητα η αφήγηση της Ιστορίας νέας σταματά απότομα με την προσωρινή καθαίρεση του σφετεριστή δυτικού Ρωμαίου αυτοκράτορα Άτταλου Πρίσκου, τον Ιούλιο του 410"''<ref>Βλ. ''Πρόλογο'' του Αλέξιου Σαββίδη, στο: Ζώσιμος, ''Νέα ιστορία'' (306-410 μ.Χ.), εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 11-12.</ref>.
 
:''"Συνολικά εξιστορεί την περίοδο από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα (Τρωικός πόλεμος) και την εποχή της ανόδου στον αυτοκρατορικό θρόνο της Ρώμης του Οκταβιανού Αυγούστου (27 π.Χ.) ως το 410 μ.Χ. - έτος κατά το οποίο στην Ανατολική Ρωμαϊκή (Βυζαντινή) Αυτοκρατορία ο Θεοδόσιος Β΄ο Μικρός (4Ο8-458) απαλλάχτηκε από την κηδεμονία του Ανθέμιου, ενώ στη Δύση οι Βησιγότθοι του Αλάριχου A΄ (395-410) κατέλαβαν και λεηλάτησαν τη Ρώμη (Αύγουστος 410) - πράξη που για το Ζώσιμο σηματοδοτεί την κατάρρευση και την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στην πραγματικότητα η αφήγηση της Ιστορίας νέας σταματά απότομα με την προσωρινή καθαίρεση του σφετεριστή δυτικού Ρωμαίου αυτοκράτορα Άτταλου Πρίσκου, τον Ιούλιο του 410"''<ref>Βλ. ''Πρόλογο'' του Αλέξιου Σαββίδη, στο: Ζώσιμος, ''Νέα ιστορία'' (306-410 μ.Χ.), εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 11-12.</ref>.
  
Αναλυτικότερα<ref>Βλ. Hunger Herbert, ''Βυζαντινή Λογοτεχνία...'', ό.π., σελ. 71-72.</ref>., το πρώτο βιβλίο περιέχει μιά πολύ σύντομη περίληψη της ελληνικής και της ρωμαϊκής ιστορίας από τον Τρωικό πόλεμο ως τον ''Διοκλητιανό'' αλλά έχει χαθεί το τέλος του πρώτου και οι αρχές του δεύτερου βιβλίου (το κενό αφορά τα χρόνια 282-305). Το δεύτερο βιβλίο πραγματεύεται τη βασιλεία του ''Κωνσταντίνου'' —με έντονη κριτική για το πρόσωπο και τις μεταρρυθμίσεις του αυτοκράτορα— και τη βασιλεία των γιων του. Στο τρίτο εκτίθενται η βασιλεία του ''Ιουλιανού'', ιδίως η άτυχη εκστρατεία του εναντίον της Περσίας, και η σύντομη βασιλεία του ''Ιοβιανού'' (355-364). Το τέταρτο βιβλίο καλύπτει την εποχή ως το θάνατο του ''Θεοδοσίου'' Α΄ (395), ο οποίος, σύμφωνα με τον συγγραφέα, οδήγησε την αυτοκρατορία στην πλήρη παρακμή, πού είχε ήδη αρχίσει από την εποχή του ''Κωνσταντίνου''. Τα κεφάλαια 1-25 του πέμπτου βιβλίου πραγματεύονται, σχεδόν αποκλειστικά, γεγονότα του ανατολικού κράτους (395-404), ενώ τα κεφάλαια 26-51 είναι αφιερωμένα στην τύχη του δυτικού κράτους από το 406/7 ως το φθινόπωρο του 409. Τα δεκατρία μόνο κεφάλαια του έκτου βιβλίου φαίνεται να αποτελούν ένα πρόχειρο σχέδιο, που περιγράφει το σφετερισμό της εξουσίας στη ''Βρετανία'' και τη ''Γαλατία'' από τον ''Κωνσταντίνο'' και κατόπιν τα γεγονότα στην Ιταλία, την ενθρόνιση και την εκθρόνιση του ''Αττάλου'' από τον ''Αλάριχο'' και τέλος την έριδα ανάμεσα στους ''Γότθους'' ''Σάρο'' και ''Αταούλφ''.
+
Αναλυτικότερα<ref>Βλ. Hunger Herbert, ''Βυζαντινή Λογοτεχνία...'', ό.π., σελ. 71-72.</ref>., το πρώτο βιβλίο περιέχει μια πολύ σύντομη περίληψη της ελληνικής και της ρωμαϊκής ιστορίας από τον Τρωικό πόλεμο ως τον ''Διοκλητιανό'' αλλά έχει χαθεί το τέλος του πρώτου και οι αρχές του δεύτερου βιβλίου (το κενό αφορά τα χρόνια 282-305). Το δεύτερο βιβλίο πραγματεύεται τη βασιλεία του ''Κωνσταντίνου'' —με έντονη κριτική για το πρόσωπο και τις μεταρρυθμίσεις του αυτοκράτορα— και τη βασιλεία των γιων του. Στο τρίτο εκτίθενται η βασιλεία του ''Ιουλιανού'', ιδίως η άτυχη εκστρατεία του εναντίον της Περσίας, και η σύντομη βασιλεία του ''Ιοβιανού'' (355-364). Το τέταρτο βιβλίο καλύπτει την εποχή ως το θάνατο του ''Θεοδοσίου'' Α΄ (395), ο οποίος, σύμφωνα με τον συγγραφέα, οδήγησε την αυτοκρατορία στην πλήρη παρακμή, πού είχε ήδη αρχίσει από την εποχή του ''Κωνσταντίνου''. Τα κεφάλαια 1-25 του πέμπτου βιβλίου πραγματεύονται, σχεδόν αποκλειστικά, γεγονότα του ανατολικού κράτους (395-404), ενώ τα κεφάλαια 26-51 είναι αφιερωμένα στην τύχη του δυτικού κράτους από το 406/7 ως το φθινόπωρο του 409. Τα δεκατρία μόνο κεφάλαια του έκτου βιβλίου φαίνεται να αποτελούν ένα πρόχειρο σχέδιο, που περιγράφει το σφετερισμό της εξουσίας στη ''Βρετανία'' και τη ''Γαλατία'' από τον ''Κωνσταντίνο'' και κατόπιν τα γεγονότα στην Ιταλία, την ενθρόνιση και την εκθρόνιση του ''Αττάλου'' από τον ''Αλάριχο'' και τέλος την έριδα ανάμεσα στους ''Γότθους'' ''Σάρο'' και ''Αταούλφ''.
  
 
Η κριτική των νεότερων ερευνητών για το έργο του ''Ζώσιμου ήταν συχνά αρκετά δυσμενής όσον αφορά την αξιοπιστία της διήγησης του και την ιστορική αξία των πληροφοριών του. Χωρίς αμφιβολία άφησε να υπεισέλθουν στο έργο του πολλές επιπολαιότητες και λάθη και δεν κατόρθωσε να δώσει ομοιομορφία στη διήγηση του<ref>Βλ. Hunger Herbert, ''Βυζαντινή Λογοτεχνία...'', ό.π., σελ. 72.</ref>. Πάντως, το έργο του ''Ζώσιμου'' αποτελεί πηγή αναντικατάστατη για την περίοδο από την παραίτηση του ''Διοκλητιανού'' (305 μ.Χ.) ως το 410, για εκατόν πέντε δηλαδή χρόνια ιστορίας αφενός παρακμής και πτώσης για το δυτικοευρωπαϊκό κόσμο και αφετέρου σχηματοποίησης για τον αντίστοιχο πρωτοβυζαντινό. Επίσης, ο ''Ζώσιμος'' θεωρείται σημαντική πρωτογενής πηγή για την πρώιμη ιστορία των γερμανόφωνων και τουρκόφωνων φύλων που από τις τελευταίες δεκαετίες του 4ου μεταχριστιανικού αιώνα εισέβαλαν σταδιακά στα εδάφη της Ανατολικής και της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα για τους Βησιγότθους και τους Ούννους<ref>Βλ. ''Πρόλογο'' του Αλέξιου Σαββίδη, στο: Ζώσιμος, ''Νέα ιστορία'' (306-410 μ.Χ.), εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 13.</ref>.
 
Η κριτική των νεότερων ερευνητών για το έργο του ''Ζώσιμου ήταν συχνά αρκετά δυσμενής όσον αφορά την αξιοπιστία της διήγησης του και την ιστορική αξία των πληροφοριών του. Χωρίς αμφιβολία άφησε να υπεισέλθουν στο έργο του πολλές επιπολαιότητες και λάθη και δεν κατόρθωσε να δώσει ομοιομορφία στη διήγηση του<ref>Βλ. Hunger Herbert, ''Βυζαντινή Λογοτεχνία...'', ό.π., σελ. 72.</ref>. Πάντως, το έργο του ''Ζώσιμου'' αποτελεί πηγή αναντικατάστατη για την περίοδο από την παραίτηση του ''Διοκλητιανού'' (305 μ.Χ.) ως το 410, για εκατόν πέντε δηλαδή χρόνια ιστορίας αφενός παρακμής και πτώσης για το δυτικοευρωπαϊκό κόσμο και αφετέρου σχηματοποίησης για τον αντίστοιχο πρωτοβυζαντινό. Επίσης, ο ''Ζώσιμος'' θεωρείται σημαντική πρωτογενής πηγή για την πρώιμη ιστορία των γερμανόφωνων και τουρκόφωνων φύλων που από τις τελευταίες δεκαετίες του 4ου μεταχριστιανικού αιώνα εισέβαλαν σταδιακά στα εδάφη της Ανατολικής και της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα για τους Βησιγότθους και τους Ούννους<ref>Βλ. ''Πρόλογο'' του Αλέξιου Σαββίδη, στο: Ζώσιμος, ''Νέα ιστορία'' (306-410 μ.Χ.), εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 13.</ref>.

Αναθεώρηση της 19:08, 8 Δεκεμβρίου 2009

Ο Ζώσιμος, ήταν ιστορικός του 5ου/6ου αι. μ.Χ. ο οποίος αποτελεί συνέχεια της ιστοριογραφίας των εθνικών ιστορικών και συγγραφέων του 4ου αιώνα. Έζησε στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα και πιθανώς μία ή δύο δεκαετίες επιπλέον (περ. 450-520 μ.Χ). Δεν γνωρίζουμε τον τόπο καταγωγής του ούτε τον τόπο όπου έζησε και έδρασε. Πιθανώς καταγόταν από την Παλαιστίνη (Γάζα ή Ασκαλώνα) και μάλλον έζησε για κάποιο χρονικό διάστημα στην Κωνσταντινούπολη[1]. Γνωρίζουμε ότι υπηρέτησε ως κρατικός υπάλληλος σε υψηλή θέση υπό τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β΄ (408-450) και ήταν στο θρήσκευμα ειδωλολάτρης. Στο έργο του παρουσιάζεται ως οραματιστής της αναβίωσης της αρχαίας θρησκείας και υπηρετώντας μια αντιχριστιανική τάση ερμηνεύει την παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ως συνέπεια της περιφρόνησης των εθνικών θεών[2]. Ταυτόχρονα, σε κάθε ευκαιρία που του δίνεται δεν παραλείπει να αναφερθεί στη δύναμη των αρχαίων θεών και στην αξιοπιστία των χρησμών τους. Αυτή όμως η ιδεολογική πλευρά του έργου του, είναι ιδιαίτερα πολύτιμη για την αξιολόγηση των πνευματικών τάσεων στο Βυζάντιο στο κατώφλι της ιουστινιάνειας εποχής[3]. Το ύφος του Ζώσιμου είναι "διαυγές και αυστηρόν" ενώ οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις επηρεάζουν "την κρίσιν του και ως εκ τούτου μεροληπτεί ως προς τας μορφάς του Μ. Κωνσταντίνου, του Ιουλιανού και του Μ. Θεοδοσίου[4].

Έργα

Ο Ζώσιμος έγραψε ρωμαϊκή ιστορία με τον τίτλο "Νέα ιστορία" σε 6 βιβλία, με τη μορφή περιληπτικής επισκόπησης. Σύμφωνα με τον καθ. Αλέξιο Σαββίδη:

"Συνολικά εξιστορεί την περίοδο από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα (Τρωικός πόλεμος) και την εποχή της ανόδου στον αυτοκρατορικό θρόνο της Ρώμης του Οκταβιανού Αυγούστου (27 π.Χ.) ως το 410 μ.Χ. - έτος κατά το οποίο στην Ανατολική Ρωμαϊκή (Βυζαντινή) Αυτοκρατορία ο Θεοδόσιος Β΄ο Μικρός (4Ο8-458) απαλλάχτηκε από την κηδεμονία του Ανθέμιου, ενώ στη Δύση οι Βησιγότθοι του Αλάριχου A΄ (395-410) κατέλαβαν και λεηλάτησαν τη Ρώμη (Αύγουστος 410) - πράξη που για το Ζώσιμο σηματοδοτεί την κατάρρευση και την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στην πραγματικότητα η αφήγηση της Ιστορίας νέας σταματά απότομα με την προσωρινή καθαίρεση του σφετεριστή δυτικού Ρωμαίου αυτοκράτορα Άτταλου Πρίσκου, τον Ιούλιο του 410"[5].

Αναλυτικότερα[6]., το πρώτο βιβλίο περιέχει μια πολύ σύντομη περίληψη της ελληνικής και της ρωμαϊκής ιστορίας από τον Τρωικό πόλεμο ως τον Διοκλητιανό αλλά έχει χαθεί το τέλος του πρώτου και οι αρχές του δεύτερου βιβλίου (το κενό αφορά τα χρόνια 282-305). Το δεύτερο βιβλίο πραγματεύεται τη βασιλεία του Κωνσταντίνου —με έντονη κριτική για το πρόσωπο και τις μεταρρυθμίσεις του αυτοκράτορα— και τη βασιλεία των γιων του. Στο τρίτο εκτίθενται η βασιλεία του Ιουλιανού, ιδίως η άτυχη εκστρατεία του εναντίον της Περσίας, και η σύντομη βασιλεία του Ιοβιανού (355-364). Το τέταρτο βιβλίο καλύπτει την εποχή ως το θάνατο του Θεοδοσίου Α΄ (395), ο οποίος, σύμφωνα με τον συγγραφέα, οδήγησε την αυτοκρατορία στην πλήρη παρακμή, πού είχε ήδη αρχίσει από την εποχή του Κωνσταντίνου. Τα κεφάλαια 1-25 του πέμπτου βιβλίου πραγματεύονται, σχεδόν αποκλειστικά, γεγονότα του ανατολικού κράτους (395-404), ενώ τα κεφάλαια 26-51 είναι αφιερωμένα στην τύχη του δυτικού κράτους από το 406/7 ως το φθινόπωρο του 409. Τα δεκατρία μόνο κεφάλαια του έκτου βιβλίου φαίνεται να αποτελούν ένα πρόχειρο σχέδιο, που περιγράφει το σφετερισμό της εξουσίας στη Βρετανία και τη Γαλατία από τον Κωνσταντίνο και κατόπιν τα γεγονότα στην Ιταλία, την ενθρόνιση και την εκθρόνιση του Αττάλου από τον Αλάριχο και τέλος την έριδα ανάμεσα στους Γότθους Σάρο και Αταούλφ.

Η κριτική των νεότερων ερευνητών για το έργο του Ζώσιμου ήταν συχνά αρκετά δυσμενής όσον αφορά την αξιοπιστία της διήγησης του και την ιστορική αξία των πληροφοριών του. Χωρίς αμφιβολία άφησε να υπεισέλθουν στο έργο του πολλές επιπολαιότητες και λάθη και δεν κατόρθωσε να δώσει ομοιομορφία στη διήγηση του[7]. Πάντως, το έργο του Ζώσιμου αποτελεί πηγή αναντικατάστατη για την περίοδο από την παραίτηση του Διοκλητιανού (305 μ.Χ.) ως το 410, για εκατόν πέντε δηλαδή χρόνια ιστορίας αφενός παρακμής και πτώσης για το δυτικοευρωπαϊκό κόσμο και αφετέρου σχηματοποίησης για τον αντίστοιχο πρωτοβυζαντινό. Επίσης, ο Ζώσιμος θεωρείται σημαντική πρωτογενής πηγή για την πρώιμη ιστορία των γερμανόφωνων και τουρκόφωνων φύλων που από τις τελευταίες δεκαετίες του 4ου μεταχριστιανικού αιώνα εισέβαλαν σταδιακά στα εδάφη της Ανατολικής και της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα για τους Βησιγότθους και τους Ούννους[8].

Γενικά, η πολύ μεγάλη εξάρτηση του από τις πηγές, η ανικανότητα του να παρουσιάσει ευρύτερους συσχετισμούς και η αδυναμία του να ταξινομήσει το ίδιο του το υλικό θα πρέπει να μας αποτρέψουν από μια υπερεκτίμηση του έργου του. Από την άλλη πάλι είναι εύλογο ότι θα πρέπει να καταφύγουμε, έστω και με κάθε επιφύλαξη, σ' αυτόν, όταν δεν υπάρχουν άλλες σχετικές πηγές[9].

Υποσημειώσεις

  1. Βλ. Εισαγωγή του Θεοφάνη Καλαϊτζάκη, στο: Ζώσιμος, Νέα ιστορία (306-410 μ.Χ.), εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 18.
  2. Kroh Paul, Λεξικό αρχαίων συγγραφέων Ελλήνων και Λατίνων, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 202.
  3. Hunger Herbert, Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η Λόγια Κοσμική Γραμματεία των Βυζαντινών, τόμ. Β΄, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1992, σελ. 75.77.
  4. Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Πηγαί της Βυζαντινής Ιστορίας, 5η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 134.
  5. Βλ. Πρόλογο του Αλέξιου Σαββίδη, στο: Ζώσιμος, Νέα ιστορία (306-410 μ.Χ.), εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 11-12.
  6. Βλ. Hunger Herbert, Βυζαντινή Λογοτεχνία..., ό.π., σελ. 71-72.
  7. Βλ. Hunger Herbert, Βυζαντινή Λογοτεχνία..., ό.π., σελ. 72.
  8. Βλ. Πρόλογο του Αλέξιου Σαββίδη, στο: Ζώσιμος, Νέα ιστορία (306-410 μ.Χ.), εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 13.
  9. Βλ. Hunger Herbert, Βυζαντινή Λογοτεχνία..., ό.π., σελ. 76-77.

Βιβλιογραφία

  • Hunger Herbert, Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η Λόγια Κοσμική Γραμματεία των Βυζαντινών, τόμ. Β΄, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1992.
  • Kroh Paul, Λεξικό αρχαίων συγγραφέων Ελλήνων και Λατίνων, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1996.
  • Ζώσιμος, Νέα ιστορία (306-410 μ.Χ.) (μτφρ. Αβραμίδης Ιω.-Καλαϊτζάκης Θεοφ.), εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 9-30.
  • Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Πηγαί της Βυζαντινής Ιστορίας, 5η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1987.
  • Συλλογικό έργο, Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 1-12, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1962-1968 (χρησιμοποιείται σε όλα τα άρθρα περί Βυζαντινής Ιστοριογραφίας).
  • Συλλογικό έργο, εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τόμ. 1-61, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005 [61 CD-ROM] (χρησιμοποιείται σε όλα τα άρθρα περί Βυζαντινής Ιστοριογραφίας).