Αλλαγές

Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ευαγγελιστής Ιωάννης

1.028 bytes προστέθηκαν, 09:03, 8 Μαΐου 2012
μ
Καινή Διαθήκη
| Εικόνα = [[Image:John the Theologian.jpg|180px]]
| Όνομα Εικόνας = Ο απόστολος Ιωάννης
| ΗμερομηνίαΓέννησης = άγνωστο1ος αιώνας, ''Γαλιλαία''| ΗμερομηνίαΚοίμησης = άγνωστοπερ. 104 μ.Χ., ''Έφεσος''-''Μικρά Ασία''
| ΗμερομηνίαΕορτής = [[Πρότυπο:8 Μαΐου|8 Μαΐου]]
| Ημερομηνίες = 49 μ.Χ. Αποστολική Σύνοδος
===Καινή Διαθήκη===
Ο Ιωάννης ήταν γιος του Ζεβεδαίου και αδελφός του [[Απόστολος Ιάκωβος (Ζεβεδαίου)|Ιακώβου]], ο οποίος αποκεφαλίστηκε το 44 στα Ιεροσόλυμα από τον Ηρώδη Αγρίππα (''Πράξεις 12, 2''). Μητέρα του ήταν η Σαλώμη (''Ματθαίος 27, 56. Μάρκος 15, 40'') η οποία αναφέρεται από τον ίδιο το Ιωάννη ως αδελφή της [[Θεοτόκος|Θεοτόκου]]. Επειδή όμως αυτή η πληροφορία δεν επιβεβαιώνεται από τα υπόλοιπα ευαγγέλια , εικάζεται πως ήταν αδελφή του Ιωσήφ και άρα κουνιάδα της<ref>Γλαβίνας, Οι δώδεκα Απόστολοι, σελ. 71</ref>. Ο ίδιος ήταν ψαράς στο επάγγελμα και πιθανώς ανήκε σε εύπορη οικογένεια, αφού οικογενειακώς διέθεταν δικό του σκάφος αλιείας και μισθωτούς (''Μάρκος 1, 20''). Ήταν επίσης ακόλουθος του [[Ιωάννης ο πρόδρομοςΠρόδρομος|Ιωάννη του βαπτιστή]] κάτι που δείχνει τη θρησκευτική φύση του και τις μεσσιανικές του ανησυχίες.
Μέσα από τα κείμενα της [[Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]] λαμβάνουμε , σε σχέση με τους περισσότερους Αποστόλους , σχετικά αρκετές πληροφορίες. Χαρακτηριστικό είναι πως ο Κύριος είχε αποκαλέσει τον ίδιο και το αδελφό του βοανεργές δηλαδή ''"Υιούς τους βροντής"''. Σύμφωνα με τον [[Κύριλλος Αλεξανδρείας|Κύριλλο Αλεξανδρείας]] και τον [[Ευθύμιος Ζιγαβηνός|Ευθύμιο Ζιγαβηνό]] αυτό ειπώθηκε για την υψηλή θεολογική σκέψη τους<ref>Κύριλλος Αλεξανδρείας, PG 76, 16. Ευθύμιος Ζιγαβηνός PG 129, 729</ref>, αλλά σύμφωνα με άλλους ερευνητές αυτό ίσως να προδίδει και τη θυελλώδη ιδιοσυγκρασία τους ιδιοσυγκρασία<ref>Γλαβίνας, Οι δώδεκα Απόστολοι, σελ. 72</ref>. Μερικά περιστατικά από το βίο των αδελφών επίσης δεικνύουν ότι ίσως ανήκαν στο κίνημα των ζηλωτών. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του Μάρκου (''10, 35-45'') όπου τα δύο αδέλφια παρακάλεσαν τον Ιησού να τους δώσει εξέχουσα θέση στην επίγεια βασιλεία που θα ίδρυε, παρανοώντας το πραγματικό νόημα της βασιλείας που εννοούσε. Λίγο αργότερα και πριν μπει στα Ιεροσόλυμα ο Ιησούς, οι μαθητές οδηγήθηκαν σε ένα χωριό Σαμαρειτών, οι οποίοι όμως δεν τους δέχτηκαν. Τότε οι Ιωάννης και Ιάκωβος ζήτησαν από τον Κύριο να ρίξει φωτιά στην πόλη, όπως είχε κάνει ο [[Προφήτης Ηλίας|προφήτης Ηλίας]], για να τους εξολοθρεύσει (''Λουκάς 9, 51-56'').
Πρέπει να τονιστεί πως ο Ιωάννης ήταν αρχικώς παρών μαζί με τον [[Απόστολος Ανδρέας|Ανδρέα]], στην επαφή του Ιησού με τους μέλλοντες μαθητές Του, όπου μάλιστα τον επισκέφτηκαν και στο σπίτι που διέμενε συζητώντας για πολλή ώρα (''Ιω. 1, 39-40''). Ο Ιωάννης μετά την κλήση του από τον Κύριο χωρίς δισταγμό άφησε την αλιεία και τον ακολούθησε (''Ματθαίος 4, 21-22. Μάρκος 1, 19-20. Λουκάς 5, 1-11''), ενώ μαζί με τον [[Απόστολος Πέτρος|Πέτρο]] και τον Ιάκωβο αποτέλεσε το στενό κύκλο των μαθητών του Κυρίου. Ο Κύριος μάλιστα έδειχνε να τον εμπιστεύεται απερίφραστα, αφού σε αυτόν και τον Πέτρο έδωσε εντολή να ετοιμάσουν το [[Μυστικός Δείπνος|Μυστικό Δείπνο]] (''Λουκάς 22, 8''), ενώ του εμπιστεύτηκε τη φροντίδα της μητέρας Του (''Ιω. 20, 4''). Σημαντικό επίσης επεισόδιο που δείχνει τη μεγάλη οικειότητα και αγάπη που του είχε ο Κύριος είναι το περιστατικό του Μυστικού Δείπνου, όπου ο Πέτρος απευθύνθηκε σε αυτόν να μεσολαβήσει, ώστε να μάθουν ποιος θα τον προδώσει. Ύστερα από τη σύλληψη του Ιησού ο Ιωάννης τον ακολούθησε μέχρι το γνωστό του αρχιερέα Καϊάφα , όπου μάλιστα μεσολάβησε να περάσει και ο Πέτρος (''Ιω. 18, 16''). Κάτι τέτοιο δείχνει πως πιθανώς ο Ιωάννης ανήκε σε υψηλή κοινωνική τάξη<ref>Πατρώνος, Ελληνισμός και χριστιανισμός, σελ. 117-118</ref>. Στις Πράξεις επίσης βλέπουμε πως οι Πέτρος και Ιωάννης συνεργάζονταν στο ιεραποστολικό έργο αρκετές φορές. Έτσι μαζί συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν ενώπιον του συνεδρίου διακηρύσσοντας την πίστη τους (''Πράξεις 4, 1-23''). Ο Παύλος τέλος ονομάζει τιμητικά τους Πέτρο, [[Ιάκωβος ο αδελφόθεος|Ιάκωβο αδελφόθεο]] και Ιωάννη στύλους (''Γαλάτας 2, 9'').
===Εξωγραφικές πηγές===
===Ο Ιωάννης ο «πρεσβύτερος»===
Ένα από τα ζητήματα που απασχόλησε του ερευνητές έχει να κάνει με την ύπαρξη ενός προσώπου ονομαζόμενου "Ιωάννη Πρεσβυτέρου". Η διάκριση των δύο προσώπων, δηλαδή πρεσβυτέρου και θεολόγου, στηρίζεται στις περιγραφές του [[Παπίας Ιεραπόλεως|Παπία Ιεραπόλεως]] που διασώζει ο ιστορικός Ευσέβιος<ref>Ευσέβιος, Εκκλησιαστική ιστορία, 3, 39, 2-7</ref>. Συγγραφέας του Ευαγγελίου και της Αποκάλυψης, κατ αυτή την πηγή, δεν είναι ο Ιωάννης ο θεολόγος που πέθανε με μαρτυρικό θάνατο νωρίς, αλλά άλλος Ιωάννης, ο επονομαζόμενος πρεσβύτερος, που ήταν μαθητής και αυτός του Κυρίου και αυτόπτης μάρτυρας του βίου Του. Μάλιστα μερικοί ερευνητές μας αναφέρουν πως δε γίνεται ο Ιωάννης να είναι φορέας μίας τόσο υψηλής χριστολογίας, αφού μαρτύρησε -σύμφωνα πάντα με τους ίδιους ερευνητές- το πολύ μέχρι το 70. Επίσης ισχυρίζονται πως προς αυτή την κατεύθυνση συνηγορούν οι απουσίες αναφορών τόσο από τον [[Ιγνάτιος ο θεοφόροςΑντιοχείας|Ιγνάτιο]], όσο και από τον [[Πολύκαρπος Σμύρνης|Πολύκαρπο]], στις επιστολές τους προς Εφεσίους και Φιλιππησίους αντίστοιχα.
Παρόλα αυτά η σημερινή επιστημονική έρευνα δε συνηγορεί προς μία τέτοια κατεύθυνση<ref>Γλαβίνας, ενθ.αν., σελ. 78</ref><ref>Στ. Παπαδόπουλος, «Πατρολογία», Τόμος Α΄, σελίς 186: Εμέσως αναφέρεται η διακριτότητα των δύο προσώπων</ref>. Οι αιτιολογίες μάλιστα που αναφέρθηκαν ανωτέρω μάλλον παρουσιάζονται αδύναμες, καθώς αφενός δεν υπάρχει κανένας λόγος να γίνεται αναφορά του ονόματος μέσω των επιστολών αυτών, αφετέρου η υψηλή χριστολογία του τετάρτου ευαγγελίου είναι κάτι φυσιολογικό αφού το ευαγγέλιό του εγράφη σε αρκετά ώριμη ηλικία, έχοντας αυξημένες θεολογικές γνώσεις<ref>Γλαβίνας, ενθ.αν., σελ. 75</ref>. Άλλωστε ο ίδιος δε μαρτύρησε, αλλά πέθανε σε βαθιά γεράματα όπως μας αναφέρει η πλειοψηφία των αρχαίων συγγραφέων, με μερικούς από αυτούς να υπομνηματίζουν και τη συγγραφή του Ευαγγελίου ([[Ειρηναίος Λουγδούνου]]<ref>Κατά Αιρέσεων 2, 22, 5 και 3, 4</ref>, [[Τερτυλλιανός]]<ref>De praescriptione haereticorum, 36</ref>, [[Ιερώνυμος]]<ref>Υπόμνημα προς Γαλάτας, κεφ. 6</ref>).
===Χριστολογία===
====Η έννοια του Λόγου στη Ιωάννεια θεολογία. Ο ρόλος των μυστηρίων====
Η βασική αρχή που διέπει τη χριστολογία του Ιωάννη είναι πως ο Χριστός μόνος φανερώνει το Θεό και εξηγεί τα περί Θεού (''Ιω. 1, 18''). Απώτερος σκοπός δε των "σημείων" Του, είναι να πιστέψει ο κόσμος ότι είναι ο Χριστός, ο Υιός του Θεού (''Ιω. 20, 31''). Ο Χριστός μπορεί και αποκαλύπτει το Θεό, διότι είναι ο Λόγος του. Η έννοια του Λόγου εδώ λαμβάνεται τόσο από την ελληνική φιλοσοφία, όσο και από τη ιουδαϊκή παράδοση αφού ήδη την είχε χρησιμοποιήσει ο [[Φίλων ο Ιουδαίος|Φίλων ο Ιουδαίος]]. Η έννοια όμως εδώ λαμβάνει μία τελείως διαφορετική διάσταση καθώς στην περίπτωσή του δεν είναι απλώς μία ανυπόστατη δύναμη του Θεού, όπου χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η συστατική και θεραπευτική των όντων θεία δύναμη, όπως στην περίπτωση του Φίλωνα<ref>Κ. Σκουτέρης, ενθ.αν., σελ. 104</ref>. Διαφοροποίηση μάλιστα υπάρχει και από την έννοια της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, αφού εκεί κατανοείται ως συνεκτική δύναμη του κόσμου και του ανθρώπου με το θεό<ref>Ηράκλειτος, Περί φύσεως, H. Diels, Die Fragmente der Vorsokratiker, Zurich-Berlin, 1964, page 150</ref>. Σε αυτή λοιπόν την περίπτωση ο λόγος δεν είναι ούτε [[πρόσωπο]], ούτε δημιουργός. Την έννοια του λόγου τη βλέπουμε επίσης στον Πλάτωνα, που την θεωρεί ως θεμελιακό στοιχείο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, στον Αριστοτέλη, που υπογραμμίζεται πως η κατάκτηση του λόγου είναι ανθρώπινο ίδιον και συνάμα θεμέλιο της αρετής και της ευδαιμονίας και τη Στοά που είχε ανθρωπολογικό και κοσμολογικό περιεχόμενο<ref>Κ. Σκουτέρης, ενθ.αν., σελ. 104-105</ref>. Έτσι λοιπόν η θεολογία της έννοιας του Λόγου λαμβάνει μία πραγματικά νέα διάσταση, που παρά την εξωτερική σύγκλειση και δανεισμό, έχει ένα νέο σαφές θεολογικό περιεχόμενο. Ο Λόγος είναι ο Ιησούς Χριστός, ο δημιουργός του σύμπαντος, το φως και η ζωή της ανθρωπότητας, ο οποίος ενανθρωπήστηκε για τη σωτηρία του κόσμου.
Ο τίτλος Λόγος βέβαια έχει περιορισμένη χρήση στη γραμματεία του Ιωάννη αφού περιορίζεται στον πρόλογο του ευαγγελίου του, μία φορά στην πρώτη επιστολή του (''1,1'') και μία φορά στην Αποκάλυψη (''19, 13''). Είναι χαρακτηριστική όμως και πολύ σημαντική η χρήση της έννοιας στην Ιωάννεια θεολογία και επίσης πολύ εμφατική στην ομολογία του προλόγου του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου:
Γι αυτο και:
:''"ὁ πιστεύων εἰς τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ ἔχει τὴν μαρτυρίαν ἐν αὐτῷ· ὁ μὴ πιστεύων τῷ Θεῷ ψεύστην πεποίηκεν αὐτόν, ὅτι οὐ πεπίστευκεν εἰς τὴν μαρτυρίαν ἣν μεμαρτύρηκεν ὁ Θεὸς περὶ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. καὶ αὕτη ἐστὶν ἡ μαρτυρία, ὅτι ζωὴν αἰώνιον ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Θεός, καὶ αὕτη ἡ ζωὴ ἐν τῷ υἱῷ αὐτοῦ ἐστιν. ὁ ἔχων τὸν υἱὸν ἔχει τὴν ζωήν· ὁ μὴ ἔχων τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ τὴν ζωὴν οὐκ ἔχει."'' (''Α΄ Ιωάννη 5, 10-12'').
Η κοινωνία αυτή Πατρός και Υιού έχει πολύ σπουδαία σημασία διότι η αιώνια ζωή συντελείται στους κόλπους της θείας ενότητας κατά τον Ιωάννη (''Α΄ Ιωάννου 2, 24-25''). Η βάση λοιπόν όλης της Ιωάννειας θεολογίας στηρίζεται στο ότι ο Πατέρας και ο Υιός κατά την ουσία και το έργο είναι ένα<ref>Σκουτέρης, ενθ.αν., σελ. 115</ref>. Μπορεί εδώ να μην υπάρχουν οι φιλοσοφικοί όροι ουσία-φύση-πρόσωπο-υπόσταση, όμως είναι σαφείς οι εικόνες που μας προσδίδει ο Ιωάννης για μία τέτοια σχέση όπως ανωτέρω δείχτηκε. Γι αυτό και ο Ευαγγελιστής μας επισημαίνει πως:
Συνάμα όμως με τη θεολογική σχέση, η οποία εξετάστηκε ανωτέρω, ο Ιωάννης εγκαινιάζει και τη σχέση της λεγόμενης οικονομικής τριάδος. Είναι χαρακτηριστικό ζητούμενο το οποίο διαφοροποιεί την ορθόδοξη και πατερική ανατολική θεολογία από τη θεολογία της Δύσης. Η θεολογία του Ιωάννη, τονίζει αυτή τη διαφορά η οποία οδηγεί στη σαφή διάκριση θεολογίας και οικονομίας, μία διαφορά που δεν διείδε ορθώς η δυτική χριστιανοσύνη με αποτέλεσμα τη θεολόγηση του Φιλιόκβε.
Σύμφωνα με τον Ιωάννη λοιπόν ο Ιησούς έχει αποσταλεί από τον Πατέρα στον κόσμο όχι για να επιτελέσει το ίδιο έργο, αλλά για να τελειώσει το κοινό τους έργο (''10, 36''). Είναι λοιπόν απεσταλμένος του Πατρός και τίποτα δεν επιτελεί αφ εαυτού, καθώς ποιεί όσα διδάχτηκε από τον πατέρα (''2, 28''). Η αποστολή όμως αυτή διαφέρει σαφώς από την αποστολή των προφητών, ενώ είναι δείγμα της αγάπης Του (''Α΄ Ιωάννου 4, 9-10''). Ο Υιός λοιπόν είναι αυτός ο οποίος επιτελεί τα έργα το Πατρός ανταποκρινόμενος σε μια μοναδική αποστολή, κάτι το οποίο αποδεικνύει την ιδιαίτερη σχέση μεταξύ τους. Στα ίδια μάλιστα πλαίσια πρέπει να κατανοηθεί και φράση ότι ο Πατήρ είναι μείζον αυτού (''Ιω. 14, 28''). Κατά την πατερική θεώρηση, η έννοια μείζον εννοεί ως προς το αίτιο<ref>Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγοι θεολογικοί, 40, 43, PG 36, 420BC</ref> και άρα τη διάκριση εσωτερικής και εξωτερικής σχέσης. Ο Πατήρ λοιπόν κατά τους θεοφόρους πατέρες είναι μείζον διότι γεννά αενάως. Βάση μάλιστα της οικονομικής θεώρησης είναι και εσχατολογική προοπτική του κηρύγματός του, αφού εν συνεχεία, μετά τη δική του αποστολή, ο ίδιος θα ζητήσει από τον πατέρα να στείλει το παράκλητο [[Άγιο Πνεύμα|Πνεύμα]] (''14, 16-17'') για να ολοκληρώσει το έργο, όπου θα μείνει με την ανθρωπότητα στον αιώνα. Πολλές φορές στην θεολογία του Ιωάννη, προτάσσεται η έκφραση του Κυρίου, ότι ο Πατήρ είναι μείζον του Ιησού (''Ιω. 14, 28''), με στόχο να καταδειχτεί κάποιου είδους κατωτερότητα του Υιού, έναντι του Πατρός ή και διαφορά φύσεως. Όπως όμως είδαμε ανωτέρω, σε πολλά σημεία ο Κύριος διατυπώνει με σαφήνεια την ισοδυναμία του και την ομοούσιότητά του, με αποτέλεσμα να διαφαίνεται κάποιου είδους αντίφαση. Κατά την πατερική θεώρηση όμως δεν υφίσταται. Η έννοια μείζον αφορά τον Πατέρα, ως προς το αίτιο<ref>Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγοι θεολογικοί, 40, 43, PG 36, 420BC</ref><ref>Μέγας Αθανάσιος, Κατά Αρειανών 1, 58 PG 26, 133B</ref>, καθώς ο Πατήρ γεννά αενάως τον Υιό. Ο Πατήρ λοιπόν ως αίτιο της γέννησης του Υιού, καλείται μείζον κάτι που προκύπτει στη βάση του διαχωρισμού αΐδιας και οικονομικής τριάδος<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική θεολογια Β΄, σελ. 100</ref>.
===Πνευματολογία===
Η πνευματολογία στη θεολογία του Ιωάννη εντάσσεται στα πλαίσια της [[Εσχατολογία|εσχατολογίας]]. Είναι φανερό πως όταν Εκείνος θα απέλθει, θα αποσταλεί κάποιος άλλος ο παράκλητος, για να μείνει ανάμεσά τους ''"καὶ ἐγὼ ἐρωτήσω τὸν πατέρα καὶ ἄλλον παράκλητον δώσει ὑμῖν, ἵνα μένῃ μεθ' ὑμῶν εἰς τὸν αἰῶνα"'' (''14, 16-17''). Η πνευματολογία μάλιστα του Ιωάννη εντάσσεται στο όλο θεολογικό του οικοδόμημα ως ολοκληρωμένη πνευματολογία<ref>Σκουτέρης, ενθ.αν., σελ. 115</ref>. Το Πνεύμα λοιπόν κατά τον Ιωάννη είναι πρόσωπο, το οποίο διακρίνεται από τον Υιό και τον πατέρα ''"ἀλλ' ἐγὼ τὴν ἀλήθειαν λέγω ὑμῖν· συμφέρει ὑμῖν ἵνα ἐγὼ ἀπέλθω. ἐὰν γὰρ ἐγὼ μὴ ἀπέλθω, ὁ παράκλητος οὐκ ἐλεύσεται πρὸς ὑμᾶς· ἐὰν δὲ πορευθῶ, πέμψω αὐτὸν πρὸς ὑμᾶς·"'' (''16, 7''). Όπως ο Υιός εστάλη από τον πατέρα έτσι και ο παράκλητος θα εκπορευθεί από τον Πατέρα (''15, 26''). Το Πνεύμα αυτό όμως δεν είναι μία απλή δύναμη, έχει υπόσταση και είναι το πνεύμα της αληθείας (''14, 17'') γιατί κατά την ουσία του είναι αλήθεια<ref>Σκουτέρης, ανθ.αν., σελ. 116</ref>. Όπως λοιπόν ο Υιός είναι αλήθεια και τον το Πνεύμα είναι αλήθεια, αλλά συνάμα ο Υιός και το Πνεύμα διδάσκουν (''7, 14. 14, 26''), μαρτυρούν (''8, 14. 15, 26''), κρίνουν και ελέγχουν τον κόσμο για να οδηγήσουν στη σωτηρία (''3, 17-20. 16, 7-11''). Ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα εκφράζουν και επιτελούν τα έργα του Πατρός (''14, 10. 16, 13''). Ακριβώς λοιπόν μέσα από αυτές τις περικοπές διακρίνεται πως ενώ υπάρχει υποστατική διάκριση, υπάρχει ταυτότητα ενεργειών. Η ενέργεια τελικά των τριών προσώπων είναι μία<ref>Σκουτέρης, ανθ.αν., σελ. 117</ref>. Γι αυτό και με την έλευση του Αγίου Πνεύματος έρχεται ο ίδιος ο Χριστός, όπως ακριβώς με την παρουσία του Χριστού είναι συγχρόνως δεδομένη και η παρουσία του Πατρός (''14, 10-11'').
Η έννοια μάλιστα παράκλητος δηλώνει τον παρηγορητή, το διδάσκαλο, τον καθοδηγό και το σύμβουλο. Ο Χριστός όμως επίσης υπήρξε παράκλητος, γι αυτό και αναφέρει πως θα έλθει άλλος παράκλητος (''14, 16''). Το Πνεύμα λοιπόν αυτό δοξάζει το τον Υιό και χαριτώνει τους Αποστόλους για να συνεχίσουν το αγιαστικό έργο του Σωτήρα (''20, 22-23''). Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι:
*Το Άγιο Πνεύμα είναι η ενεργός δύναμη για την ιεραποστολή της εκκλησίας κι η βάση της αυθεντίας της (''20, 21-23'').
*Το Άγιο Πνεύμα χαρακτηρίζει τη λατρεία και είναι βάση της μυστηριακής ζωής. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ιωάννης ''"ἀλλ' ἔρχεται ὥρα, καὶ νῦν ἐστιν, ὅτε οἱ ἀληθινοὶ προσκυνηταὶ προσκυνήσουσι τῷ πατρὶ ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ· καὶ γὰρ ὁ πατὴρ τοιούτους ζητεῖ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτόν. πνεῦμα ὁ Θεός, καὶ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτὸν ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν."'' (4, 23-24). Η είσοδος μάλιστα στη βασιλεία των ουρανών είναι έργο του Πνεύματος, αφού όποιος δε γεννηθεί άνωθεν, δηλαδή εν Πνεύματι Αγίω δεν θα εισέλθει στη βασιλεία (''3, 5''), γι αυτό και το πνεύμα είναι ζωή (6, 63).
===ΕκκλησίαΕκκλησιολογία===
Παρότι ο Ιωάννης στο ευαγγέλιο του δε χρησιμοποιεί τον όρο εκκλησία, αλλά και την εξιδιασμένη χρήση της αναφοράς της στην Αποκάλυψη (''Αποκ. 1, 4, 20. 2, 1, 8, 12'') είναι περισσότερο από όλους τους ευαγγελιστές ενήμερος για την ύπαρξη και τη θέση της εκκλησίας, ως σώμα που λειτουργεί σε αντιδιαστολή με την κοινωνία των Ιουδαίων<ref>C. K. Barret, The Gospel according to st. John, London 1962 page 78</ref>. Ο Ιωάννης μάλιστα καταγράφει όχι μόνο την ιστορική, αλλά πρωτίστως τη θεολογική διάσταση των δύο μεγεθών. Ο Χριστός λοιπόν είναι η απαρχή μια νέας κατάστασης, την οποία οι Ιουδαίοι απέρριψαν με αποτέλεσμα να μείνουν εκτός αυτής. Αντιθέτως όσοι πίστεψαν ''"τέκνα Θεού γενέσθαι"'' (''1, 11-12''). Παρατηρούμε λοιπόν πως στον Ιωάννη υπάρχει μία διαλεκτική ένταση μεταξύ του παλαιού και του νέου. Έτσι παρατηρούμε πως η απιστία μεταλλάσσει τα τέκνα του Αβραάμ (''8, 41-42'') σε τέκνα διαβόλου (''8, 44''), ενώ αντιθέτως όσοι πιστεύουν στον Κύριο μαθητές του και μέτοχοι της αλήθειας θα αποβούν (''8, 31-32''). Κρηπίδα της εμφάνισης της εκκλησίας είναι το πάθος και ο θάνατός του, που στην Ιωάννεια θεολογία έχει αποφασιστική σημασία για την ύπαρξή της. Και αυτό διότι στη νέα αυτή κατάσταση οι πιστοί δέχονται το Άγιο Πνεύμα (''14, 16-26. 15, 26. 16, 7''). Στην θεώρηση αυτή δεν παραθεωρεί και την ύπαρξη των Αποστόλων. Αυτοί λοιπόν κλήθηκαν να μαρτυρήσουν (''15, 27'') περί αυτού και να δώσουν καρπό μένοντα (''15, 16''). Έχουν λοιπόν την ευθύνη της μεταδόσεως του ευαγγελικού λόγου. Είναι υπεύθυνοι για να συνάξουν τα τέκνα του Θεού που είναι διασκορπισμένα (''11, 52'') και να τα οδηγήσουν στην πίστη που συνεπάγεται υιοθεσία (''1, 12''). Στην υιοθεσία ο άνθρωπος οδηγείται μέσω μία νέας πνευματικής αναγέννησης (''3, 5'') που δεν είναι μία απλή ηθική κατάσταση αλλά μια απτή πραγματικότητα και συντελείται μέσω του βαπτίσματος. Έτσι τα μυστήρια συνδέονται με ένα σαφή εκκλησιολογικό χαρακτήρα. Το [[βάπτισμα]] και η [[Θεία Ευχαριστία]] τελικά ενσωματώνουν το μέλος στην εκκλησία και την καινή ζωή. Αυτή η καινή ζωή νοείται μόνο με ενσωμάτωση στο ίδιο το σώμα της εκκλησίας, που ειναι είναι συνάμα και το σώμα του ζώντος Χριστού. Γι αυτό και μόνο η βρώση "σώματος και αίματος" οδηγούν τον άνθρωπο στην αιώνια ζωή, αφού όποιος φάει από τη σάρκα του Κυρίου θα ενωθεί με τον Κύριο, κατά τον τρόπο που κοινωνεί αυτός με τον πατέρα (''6, 57''). Στα ίδια πλαίσια πρέπει να κατανοούνται κατά αναλογία οι παραβολές του Κυρίου. Οι παραβολές τους του καλού ποιμένα (''10, 1-16'') και της αμπέλου (''15, 1-10'') καταδεικνύουν τον τύπο της σχέσης του ιδρυτού της εκκλησίας και του ποιμνίου. Αυτός λοιπόν είναι ο ποιμήν ο καλός που θα δώσει τη ζωή του υπέρ των προβάτων, ενώ ο Κύριος είναι και η άμπελος. Όποιος λοιπόν είναι εκτός της αμπέλου και άρα το Χριστό, που σημαίνει συνεπάγεται την εκκλησία αδύνατεί , αδυνατεί να βρει ζωή και να καρποφορήσει.
===Ανθρωπολογία===
Η κεντρική πτυχή της ανθρωπολογίας του Ιωάννη είναι η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος βρίσκεται πάντα κάτω από τη θεία επίβλεψη<ref>F.MBrown, Jean le Theologien. Sa theologien. le Christ, notre seigneur, hier, aujourd'hui, toujours, Paris 1972, σελ. 206</ref>. Ο σαρκωθείς Υιός άλλωστε έχει ''"εξουσία πάσης σαρκός"'' (''17, 2''). Η έλευσή Του στον κόσμο απέβλεπε στον επαναπροσανατολισμό του ανθρώπου, στην πνευματική αναγέννησή του. Έτσι ο Χριστός, ενώνοντας την θεϊκή φύση με την ανθρώπινη, την εμβολιάζει με τα στοιχεία της θείας φύσης, τα οποία υψώνουν τον άνθρωπο σε άλλο επίπεδο ύπαρξης<ref>Σκουτέρης, ανθ.αν., σελ. 121</ref>. Σκοπός λοιπόν είναι να επιχειρηθεί μια πρώτη διατύπωση κάποιας χριστιανικής ανθρωπολογίας. Σύμφωνα με τον Ιωάννη, όσοι λαμβάνουν Αυτόν, του τους δίδεται η εξουσία να κληθούν τέκνα του (''1, 12''). Αυτή η υιοθεσία όμως δεν εννοείται ως μία γέννηση εξ αίματος, αλλ εκ Θεού (''1, 13'') η οποία θέτει ως θεμέλιο την πίστη στον Χριστό (''1, 12''). Ο άνθρωπος λοιπόν εγκεντριζόμενος πλέον στο σώμα της ζωής, που είναι ο Χριστός, μέσα από τη νέα γέννηση, το βάπτισμα, οδηγείται στη γνώση της αλήθειας που τον ελευθερώνει από την αμαρτία (''8, 44''). Εκτός λοιπόν της χριστιανικής ζωής ο άνθρωπος είναι δέσμιος της αμαρτίας. Η γέννηση κατά τον Ιωάννη προϋποθέτει την πίστη, τη γνώση της αλήθειας, αλλά και την αγάπη (''Α΄ Ιωάννη 3, 14-18''), τη δικαιοσύνη (''Α΄ Ιωάννη 2, 29'') και τα αγαθά έργα (''Α΄ Ιωάννη 5, 2-3''). Αυτές οι αλήθειες όμως έχουν οικουμενικό χαρακτήρα, διότι στην ανθρωπολογία του δε χωρά φυλετική διάκριση, αφού η παρουσία του Χριστού ανακεφαλαιώνει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος ώστε οι πάντες να είναι κληρονόμοι της νέας πραγματικότητας<ref>Σκουτέρης, ενθ.αν., σελ. 123</ref>. Άλλωστε το απολυτρωτικό έργο του Ιησού προσφέρεται εξίσου σε Ιουδαίους και Σαμαρείτες. Έτσι τελικά ο άνθρωπος στη θεολογία του Ιωάννη δεν είναι μία αυτοτελής οντότητα, αλλά μια οντότητα που προσδιορίζει τη ύπαρξη της σε σχέση με το πρόσωπο του Χριστού, γι αυτό και είναι βαθύτατα θεοκεντρική<ref>ο.π.</ref>.
===Εσχατολογία===
Η εσχατολογία λοιπόν του Ιωάννη βασίζεται σε τρία θεμέλια: α. την εξουσία του Υιού, β. την έννοια της ζωής, γ. την κρίση, που ενώ έρχεται είναι συνάμα δυναμικά παρούσα.
Ο Χριστός λοιπόν είναι η πηγή της ζωής, γι αυτό και όποιος ακούει τον Υιό μεταβαίνει από το θάνατο στη ζωή (''5, 24-29'') καθώς ο λόγος του είναι ρήματα ζωής αιωνίου (''6, 68''). Η ζωή αυτή η αιώνιος όμως είναι συνέπεια της κρίσεως, αφού κρίση είναι το φως που ήλθε στον κόσμο (''3, 19''). Η δε κρίση συμβαίνει τώρα, καθώς τώρα ο διάβολος θα εκβληθεί έξω από τον κόσμο (''12, 31''). Αυτή η κρίση όμως δεν πρέπει να νοείται με ανθρώπινα κριτήρια διότι ο Κύριος ήλθε να σώσει το κόσμο και όχι να τον κρίνει (''3, 17''). Στην πραγματική λοιπόν προσωπική ιστορία του κάθε πιστού, πραγματώνεται η υπέρβαση της κρίσεως και η μετάβαση στην εν Χριστώ ύπαρξη (''5, 24''). Θα υπάρξει όμως και η τελική κρίση του κόσμου. Αυτή θα είναι μία καθολική κρίση που θα οδηγήσει στη μέλλουσα και αιώνιο ζωή. Η Αποκάλυψη αποτυπώνει σαφώς το το θεολογικό πρίσμα της εσχατολογίας του Ιωάννη<ref>Ε. Cothenet, Revelation. Apokalypse de Saint Jean, DS, 13, σελ. 453-482</ref>. Ο Ιωάννης λοιπόν με συμβολικές εικόνες δείχνει την εσχατολγική εσχατολογική πορεία το του ανθρωπίνου γένους μέσα σε μια τραγική πορεία. Στο τέλος ο θρίαμβος της θεϊκής δύναμης είναι αναπόφευκτος. Οι περιγραφές είναι συγκλονιστικές, καθώς προηγείται της αιωνίου βασιλείας παγκόσμια κρίση. Τα έργα και οι ημέρες τις ανθρωπότητας στέκονται ενώπιον του θρόνου του Θεού, που τώρα εν δόξη εμφανίζεται στην ιστορία. Οι εγγραμμένοι στη βίβλο τη ζωής εισέρχονται στη βασιλεία των ουρανών, αντιθέτως όσοι εκλείπουν, θα βρεθούν εκτός χάριτος. Η μέλλουσα λοιπόν ζωή για τον Απόστολο είναι η εν Χριστώ πληρότητα της ζωής. Οι δούλοι του αρνίου θα κοινωνούν μαζί Του και θα βλέπουν το πρόσωπό του: ''"καὶ ὄψονται τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, καὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐπὶ τῶν μετώπων αὐτῶν. 5 καὶ νὺξ οὐκ ἔσται ἔτι, καὶ οὐ χρεία λύχνου καὶ φωτὸς ἡλίου, ὅτι Κύριος ὁ Θεὸς φωτιεῖ αὐτούς, καὶ βασιλεύσουσιν εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων"'' (''Αποκ. 22, 1-5'').
==Υποσημειώσεις==
[[Κατηγορία:Εκκλησιαστικοί Συγγραφείς|Ι]]
[[Κατηγορία:Ζωτικά Άρθρα|Ι]]
[[Κατηγορία:1ος αιώνας|Ι]]
[[mk:Свети Јован Богослов]]
[[ro:Apostolul Ioan]]
[[ru:Иоанн Богослов]]
12.398
επεξεργασίες

Μενού πλοήγησης