1.166
επεξεργασίες
Αλλαγές
καμία σύνοψη επεξεργασίας
Από τα ανευρεθέντα και διασωθέντα κείμενα της πρώιμης εκκλησιαστικής ιστορίας, ιδιαίτερη σημασία έχει η '''Διδαχή των Αποστόλων''', η οποία συνετάχθη μεταξύ 70 - 100 μ.Χ. και μας δίνει πληροφορίες για την άμεση μετα-αποστολική εποχή, για το πώς αντιλαμβάνονταν οι Χριστιανοί της εποχής εκείνης τη Χριστιανική πίστη.
Στην πρώτη Χριστιανική Εκκλησία, κυκλοφορούσαν πολλά κείμενα γραμμένα από Χριστιανούς, τα οποία περιείχαν συλλογές λόγων του Κυρίου Ιησού Χριστού και των Αποστόλων, με δεδομένο ότι ακόμα δεν υπήρχε η Αγία Γραφή ως εγκεκριμένη Χριστιανική συλλογή. Το ότι πολλά κείμενα δεν εγκρίθηκαν από την Εκκλησία ως μέρος της [[Αγία Γραφή|Αγίας Γραφής]], μπορεί να μην τους δίνει το Δογματικό κύρος της Αγίας Γραφής, αλλά δεν τους στερεί την ιστορική αξία.
== Εισαγωγή ==
Καμία ίσως φιλολογική ανακάλυψη του 19ου αιώνα, δεν προκάλεσε τόση συγκίνηση στους φιλολογικούς κύκλους όλου του κόσμου, και προ παντός στην Αγγλία, τη Γερμανία και την Αμερική, όσο η έκδοση του συγγράμματος αυτού. Το 1883 ο μητροπολίτης Φιλόθεος Βρυέννιος ανακάλυψε το κείμενο της «Διδαχής» σε κώδικα του έτους 1056. Το ψευδεπίγραφο τούτο εργίδιο που γνώριζε και τιμούσε ιδιαίτερα η αρχαία [[Εκκλησία ]] και που αποτελείται μόλις από 16 σύντομα κεφάλαια, ρίχνει αρκετό φως στη ζωή της πρώτης Εκκλησίας, μολονότι ούτε το συντάκτη του γνωρίζομε ούτε περί σπουδαίου κειμένου πρόκειται από άποψη φιλολογική και θεολογική.
Γενικά μπορούμε να χαρακτηρίσωμε το έργο σαν σύντομο πρακτικό οδηγό των χριστιανών και χρήσιμο. Σύμφωνα με πληροφορία του μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου Νικολάου (1958), το κείμενο της Διδαχής γνώριζαν ενωρίτερα ο πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄ (1878-1884), ο οποίος είχε ενδιαφερθεί για την έκδοσή του και ο Κωνσταντίνος Τυπάλδος (+1867), στον οποίο οφείλεται η προετοιμασία του κειμένου προς έκδοση, την όποια τελικά έκανε ο Φιλόθεος, γνωρίζοντας ότι έτσι γίνεται πλαστογράφος (ο π. Γεώρ. Μεταλληνός επισήμανε σχετικές σημειώσεις του Τυπάλδου).
Το πρωτοχριστιανικό αυτό σύγγραμμα, μας δείχνει ότι από την εποχή των Αποστόλων ως σήμερα, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί τρώνε από το ίδιο θυσιαστήριο, από το οποίο δεν έχουν εξουσία να φάνε οι αιρέσεις.
== Συγγραφέας ==
Ο ανώνυμος συγγραφέας, ή μάλλον σωστότερα «συλλογέας», απευθυνόμενος προς εκείνον χάριν του οποίου έγραψε (ή συνέλλεξε) το βιβλίο, τον αποκαλεί : «τέκνο του». Του παρουσιάζει τις υποθήκες του ως διδαχή Κυρίου δια των Αποστόλων. Απ’ αυτό προήλθε και ο τίτλος του έργου. Οι ως τώρα απόπειρες διαφόρων επιστημόνων για καθορισμό του ανώνυμου συγγραφέα, στερούνται κάθε σοβαρής βάσεως και είναι εντελώς υποκειμενικές, αυθαίρετες και αποκυήματα φαντασιοπληξίας. Ούτε γνωρίζουμε ποιος είναι, ούτε με βάση εσωτερικές ή εξωτερικές μαρτυρίες, μπορούμε να πούμε κάτι πιθανό με αυτόν.
== Χρόνος συγγραφής ==
Ο χρόνος της συγγραφής του έργου, ούτε αυτός μπορεί να καθορισθεί ακριβώς. Και η δυσκολία αυτού του καθορισμού, φαίνεται από τις εκτιμήσεις διαφόρων, εκ των οποίων άλλοι το τοποθέτησαν στο 40 μ.Χ., (Schermann, Die allgemeine Kirchenordnung (Paderborn 1915), και άλλοι μέχρι το 160 μ.Χ., στηριζόμενοι όλοι στα όσα γράφει. Δεν έλειψαν βέβαια και αυτοί που το θεώρησαν μεταγενέστερο σύγγραμμα, ισχυριζόμενοι ότι γράφτηκε κατά τον 5ο ή και τον 6ο αιώνα. Αλλά αυτοί οι τελευταίοι αυθαίρετοι ισχυρισμοί, όπως σωστά λέει ο Ehrhard, «μπορούν να προκαλέσουν μόνο παθολογικό ενδιαφέρον» (Die altchr. Literatur und i. Erforschung von 1884 - 1900, Freiburg i. B. 1900, σ. 62).
Στη ''Διδαχή '' υπάρχουν χωρία, από τα οποία φαίνεται καθαρά η πολύ πρώιμη συγγραφή της. Για παράδειγμα, είναι προφανές ότι τα κείμενα περί της τάξης των Προφητών, γράφτηκαν πριν ακόμα παραλάβουν οι Επίσκοποι πλήρως τη διοίκηση της Εκκλησίας από τους Προφήτες, κάτι που ήδη είχε γίνει γενικός κανόνας πολύ πριν από τις επιστολές του Ιγνατίου που γράφτηκαν πριν από το 107 μ.Χ. («αυτοί γαρ εισίν oι αρχιερείς» υμών 13, 3). Παρατηρούμε ότι μόλις είχαν ξεχωρίσει οι έννοιες των λέξεων «επίσκοπος» και «πρεσβύτερος», μια και στην αρχή σήμαιναν και τα δύο τον πρεσβύτερο, όπως στην εποχή της Κ.Δ. Όσο για τους βαπτισμένους, ομολογούσαν την αποδοχή ηθικών αληθειών και όχι άρθρων της πίστεως όπως αργότερα (7,1), και άλλα. Από την άλλη όμως, υπάρχουν σημεία που δείχνουν ότι το κείμενο αυτό, έχει και κάποια στοιχεία που θεωρούνται λίγο μεταγενέστερα, όπως η νηστεία πριν από το βάπτισμα και κατά την Τετάρτη και Παρασκευή (7 και 8).
Έτσι, φαίνεται πιθανότερο το ότι πρόκειται για μια συλλογή κειμένων που απέχουν μεταξύ τους κάποιες δεκαετίες, με αρχαιότερα εκείνα που αναφέρονται στους προφήτες, και λίγο μεταγενέστερα εκείνα που αναφέρονται στο βάπτισμα και τις νηστείες. Αλλά όταν μιλάμε για μεταγενέστερα, δεν εννοούμε σε καμία περίπτωση μεταγενέστερα του 160 μ.Χ. Αυτό φαίνεται από τη χρήση του από αρχαίους Χριστιανούς συγγραφείς:
1. Ο [[Κλήμης ο Αλεξανδρέας ]] (150 – 216 μ.Χ.), κατά τις αρχές του 2ου μισού του 2ου αιώνα, ήδη γνώριζε και χρησιμοποιούσε τη Διδαχή. (Στρωμ. 1, 20. Προτρ. κ. 10. Παιδαγ. 2,10 και 3,12. Τις ο σωζ. πλούσιος κ. 29).
2. Ο [[Ευσέβιος ]] (265 - 340 μ.Χ.) τη Διδαχή τη γνωρίζει, και την κατατάσσει στις αντιλεγόμενες ή νόθες γραφές (Εκκλ. Ιστ. 3, 25).
3. Τη γνωρίζει επίσης και ο [[Ωριγένης ]] (182 – 254 μ.Χ.).
Το βέβαιο είναι, ότι τα σημαντικότερα από ιστορικής πλευράς σημεία της Διδαχής, δηλαδή τα περί των Προφητών, γράφτηκαν (ή συνελέγησαν), οπωσδήποτε μέσα στο 2ο μισό του 1ου αιώνα μ.Χ., ενώ ακόμα ζούσαν κάποιοι απόστολοι, και όπου την ηγεσία την είχαν στην πρώτη Εκκλησία, κυρίως οι Προφήτες, καθώς οι Απόστολοι λιγόστευαν.
Αυτά όλα βοηθούν στη σχετική χρονολόγηση του κειμένου μας, το όποιο πρέπει να ανήκει στην εποχή του Κλήμεντα Ρώμης, του όποιου η Επιστολή προϋποθέτει σχεδόν την ίδια προβληματολογία. Ο Audet τοποθετεί το έργο μεταξύ 50 και 70. Αλλά τότε τους επισκόπους και διακόνους εξέλεγαν ακόμα οι απόστολοι. Ούτε πάλι μπορεί να γράφηκε μετά το 110, διότι τα προβλήματα του στην εποχή αυτή έχουν κάπως ξεπερασθεί, όπως δείχνουν οι Επιστολές του Ιγνατίου, που φυσικά δεν εκφράζουν μόνο την εκκλησιαστική κατάσταση της Συρίας. Είναι μάλιστα περίεργο το ότι οι περισσότεροι των ερευνητών δέχονται ως τόπο συντάξεως της Διδαχής τη Συρία, η όποια όμως έχει προηγμένη εκκλησιαστική οργάνωση. Πρέπει βέβαια να πούμε ότι, ενώ η τελική σύνταξη του έργου έγινε μάλλον μεταξύ των ετών 90 και 110, η πηγή του ως προς τις «οδηγίες» περί ευταξίας εκκλησιαστικής είναι παλαιότερη, ίσως των ετών 60 με 70.
== Τόπος συγγραφής ==
Δεν γνωρίζουμε πού γράφθηκε το έργο, αλλά μερικοί υπέθεσαν ότι γράφτηκε στην Αίγυπτο, λόγω της μεγάλης διάδοσής του εκεί. Άλλοι υπέθεσαν τη Συρία, άλλοι την Παλαιστίνη και άλλοι ότι γράφτηκε στην Ελλάδα και στη Μικρά Ασία. Αλλά οι δύο αυτές τελευταίες γνώμες είναι πιο απίθανες.
== Οι δύο οδοί ==
Προφανώς ο συντάκτης είχε μπροστά του το Ιουδαϊκής προελεύσεως κείμενο των δύο οδών και οδηγίες εκκλησιαστικής ευταξίας και συμπεριφοράς. Ένωσε δε τα δύο κείμενα, επιφέροντας ό,τι χρειαζόταν για την επιφανειακή σύνδεσή τους και προσθέτοντας — στο δεύτερο κυρίως μέρος — ό,τι νόμιζε για την αντιμετώπιση της κρίσεως και της προβληματολογίας της εποχής του. Έτσι η σπουδαιότης της Διδαχής βρίσκεται στο δεύτερο μέρος, που υπογραμμίζει ότι η Εκκλησία μαστιζόταν από ψευδοπροφήτες και χρειαζόταν κριτήρια για να διακρίνει τους αληθινούς προφήτες, που άρχιζαν ήδη να εκλείπουν.
== Το ενιαίο της Διδαχής ==
Όπως και αν έχει το θέμα, το ότι πρόκειται για συλλογή διδασκαλιών των αποστόλων, δεν μας επιτρέπει να έχουμε μεγάλες απαιτήσεις ως προς την ομοιομέρεια και τη συνάφεια των επί μέρους μερών μιας συλλογής. Πολύ δε περισσότερο, αν κάποια στοιχεία της συλλογής αυτής, συνελέγησαν με διαφορά δεκαετιών μεταξύ τους, κάποια από το πρώτο μισό του 1ου αιώνα, και κάποια από τις αρχές του 2ου.
== Βιβλιογραφία ==
«Πατρολογία» Δημητρίου Σ. Μπαλάνου, Αθήναι 1930 σελ. 36 και εξής.
Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων: Κλήμης τόμ. Β΄, σελ. 211 - 214.
Πατρολογία Στυλιανού Γ. Παπαδόπουλου, Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών, Τόμος Α’ – Αθήνα 1982 Β΄ Έκδοση, σελ. 170 - 173.
== Το κείμενο της Διδαχής των Αποστόλων ==
'''I (1)'''
'''II (2)'''
'''III (3)'''
'''IV (4)'''
'''V (5)'''
'''VI (6)'''
'''VII (7)'''
'''VIII (8)'''
'''IX (9)'''
'''X (10)'''
'''XI (11)'''
'''XII (12)'''
'''XIII (13)'''
'''XIV (14)'''
'''XV (15)'''
'''XVI (16)'''
