Αρτέμιος, Άγιος

Από OrthodoxWiki
Αναθεώρηση ως προς 21:45, 10 Μαρτίου 2010 από τον Θεοδωρος (Συζήτηση | Συνεισφορά) (Ο Άγιος Αρτέμιος σύμφωνα με το συναξάρι του Συμεών του μεταφραστού)
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ο Άγιος Αρτέμιος είναι άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, του οποίου αγνοούμε μαρτυρίες περί του βίου του. Συνήθως συγχέεται με τον Δούκα και Αυγουστάλιο της Αιγύπτου, ο οποίος έδρασε την ίδια εποχή, αλλά κάτι τέτοιο οφείλεται σε σύγχυση. Πιθανώς ήταν ο άνθρωπος ο οποίος μετέφερε τα λείψανα των Αγίων Ανδρέα, Λουκά και Τιμοθέου στην Κωνσταντινούπολη.

Ο Άγιος Αρτέμιος σύμφωνα με το συναξάρι του Συμεών του μεταφραστού

Κατά το μαρτύριο του Αγίου Αρτεμίου, το οποίο συνεγράφη από το Συμεών το Μεταφραστή[1], ο Άγιος Αρτέμιος είναι μάρτυρας της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Έζησε κατά 4ο αιώνα ως στρατιωτικός και αξιωματούχος της Βυζαντινής πολιτείας και παρέδωσε μαρτυρικώς τη ζωή του στην Αντιόχεια. Το πότε γεννήθηκε και που δεν αναφέρεται. Αναφέρεται όμως πως κατετάγη από μικρή ηλικία στο στρατό και πως έλαβε μέρος στη μεγάλη νίκη του Μεγάλου Κωνσταντίνου επί του Μαξεντίου στη Μουλβία γέφυρα το 312. Επί Κωνστάντιου, τον οποίο φαίνεται να γνώριζε προσωπικά, έλαβε το αξίωμα του πατρικίου και διορίστηκε Δούκας και Αυγουστάλιος[2] της Αιγύπτου. Ο Κωνστάντιος μάλιστα τον έθεσε υπεύθυνο για τη μεταφορά των λειψάνων των Αγίων Ανδρέα, Λουκά και Τιμόθεου. Κατά την εποχή που ο Ιουλιανός έλαβε μέτρα ενάντια στους χριστιανούς, ο Αρτέμιος κινήθηκε προς την Αντιόχεια όπου έλεγξε με σφοδρότητα τον Αυτοκράτορα, ενώ κατέστρεψε και είδωλα. Ένεκα της ενέργειάς του αυτής συνελήφθη και μαστιγώθηκε, ενώ υπέστη και άλλα βασανιστήρια. Τελικώς παρέδωσε τη ζωή του αποκεφαλιζόμενος στις 20 Οκτωβρίου του 362.

Το πρόβλημα και οι ιστορικές μαρτυρίες περί του Αρτεμίου Δούκα και Αυγουσταλίου της Αιγύπτου

Το πρόβλημα

Όπως είναι γνωστό τα συναξάρια αποτελούν περιγραφές του βίου των Αγίων οι οποίες ως στόχο έχουν να οικοδομήσουν τους πιστούς. Έτσι ορισμένες φορές δε λείπουν υπερβολές και ανακρίβειες[3], διότι ως σκοπό δεν έχουν να εξιστορήσουν απλώς τα ιστορικά γεγονότα αλλά να τα ερμηνεύσουν στα πλαίσια της νέας πραγματικότητας που έφερε η Ανάσταση του Χριστού[4]. Γι αυτό και δεν περιορίζονται στην απλή αφήγηση των γεγονότων αλλά προχωρούν και στην υπεριστορική ερμηνεία τους προβάλλοντας το υπέρλογο της παρουσίας του Θεού στη ζωή των Αγίων[5].

Στην προκειμένη περίπτωση όμως έχουμε δύο περαιτέρω σημαντικά ιστορικά προβλήματα. Το πρώτο έγκειται στο ότι ο Ρόδιος μοναχός Ιωάννης φαίνεται να ταύτισε το βίο του Αγίου Αρτεμίου, με το βίο του Δούκα και Αυγουστάλιου Αρτεμίου[6], ενώ ο Συμεών ο μεταφραστής εκτός του ότι ελέγχεται για την ποιότητα του έργου του[εκκρεμεί παραπομπή], συνάμα προκάλεσε σημαντικό και ανεπανόρθωτο πρόβλημα στην προσπάθεια να εξακριβωθούν βίοι όπως του Αγίου Αρτεμίου, καθώς κατά την γενική αναθεώρησή των συναξαριών που πραγματοποίησε και της καθολικής επικράτησης αυτών έκτοτε, απωλέσθηκαν σχεδόν στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα παλαιότερα[7].

Ιστορικές μαρτυρίες

Σύμφωνα με τον Αμμιανό Μαρκελλίνο, τον ιστορικό ο οποίος ασχολείται ιδιαίτερα με τα χρόνια της εποχής του Ιουλιανού:

"οι Αλεξανδρινοί που έμαθαν το θάνατο του Αρτεμίου, για τον οποίο φοβούταν, μήπως, καθώς είχε απειλήσει, ξαναγυρίση με την εξουσία να κακοποίηση πολλούς [...] έστρεψαν την οργή τους εναντίον του επισκόπου Γεωργίου"[8] και συνάμα "...μόλις διαδόθηκε ξαφνικά το χαρμόσυνο άγγελμα, ότι ο Αρτέμιος πέθανε, όλος ο όχλος, παρασυρμένοι από την ανέλπιστη χαρά και βρυχώμενοι με άγριες κραυγές, ώρμησαν στο Γεώργιο, τον άρπαξαν, τον κακοποίησαν με διάφορα βασανιστήρια..."[9].

Κατά την επιστολή του Ιουλιανού:

"Πέστε μου, σας εξορκίζω στο όνομα του Σάραπη, για ποια αδικήματα κατηγορείτε τον Γεώργιο; Πρώτα βέβαια θα μου πείτε πως ερέθισε εναντίον σας τον μακαρίτη Κωνστάντιο, έπειτα πως εισήγαγε στην ιερή πόλη στρατό και πως ο στρατηγός της Αιγύπτου κατέλαβε τον αγιότατο ναό του θεού και κατέστρεψε τα αγάλματα, τα αφιερώματα και τα κοσμήματα των ιερών. Σεις φυσικά αγανακτήσατε και προσπαθήσατε να υπερασπίσετε τον θεό ή καλύτερα τους θησαυρούς του θεού και ο άνθρωπος αυτός φέρθηκε άδικα, παράνομα και με ασέβεια και τόλμησε να ρίξει εναντίον σας τους στρατιώτες του..."[10].

Σε αυτό το σημείο όμως είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική η αναφορά του Θεοδώρητου Κύρου, ο οποίος δεν αναφέρει πως αυτός ο Δούκας και Αυγουστάλιος Αρτέμιος είναι Άγιος:

"Και Αρτέμιον δε (στρατηγός δε ούτος των εν Αιγύπτω στρατιωτών εγεγόνει), επειδή πλείστα των ειδώλων συνέτριψε την αρχήν εκείνην εν τοις Κωνσταντίου χρόνοις λαχών, ου μόνον των όντων εγύμνωσεν αλλά και της κεφαλής το λοιπόν εστέρησε σώμα"[11].

Και κάτι τέτοιο είναι φυσικό αφού ο Αρτέμιος αυτός δεν ανήκε στους ομοουσιανούς, δηλαδή τους Ορθοδόξους αλλά στους Αρειανιστές. Και θα ήταν φυσικό, εφόσον ένα τόσο σημαντικό διοικητικά άτομο, έπρεπε να ήταν της απολύτου εμπιστοσύνης ενός ακραίου υποστηρικτή του Αρειανισμού, όπως ήταν ο Κωνστάντιος, σε μία εποχή που προσπαθούσε να επιβάλλει στην Αυτοκρατορία τον Αρειανισμό, ακόμα και δια της βίας. ΄Έτσι:

" Ο Αρτέμιος ούτος δεν πρέπει να συγχέηται προς τον ομώνυμόν του πατρίκιον, τον δούκα και αυγουστάλιον κατασταθέντα εν Αιγύπτω, όστις φανατικός ων αρειανός και συνασπισθείς μετά του επιβάτου του Αλεξανδρινού θρόνου Γεωργίου [...] είχε διώξει τους ορθοδόξους και τους εθνικούς, θανατωθείς κατόπιν επί Ιουλιανού του Παραβάτου, διά την προς τους δευτέρους πολιτείαν του. Η σύγχυσις αύτη οφείλεται εις τον βίον του Αρτεμίου, τον οποίον συνέθεσε κατά τον Θ΄ αιώνα ο Ρόδιος μοναχός Ιωάννης...Ο Αρτέμιος ούτος είναι πιθανώτατα εκείνος, όστις ανεκόμισεν εξ Αχαίας το λείψανον του αποστόλου Ανδρέου, ως και το του αποστόλου Λουκά, εις Κωνσταντινούπολιν."[12].

Υποσημειώσεις

  1. PG Migne 115, στ. 1160-1212
  2. Η θέση αντιστοιχεί σε αυτή του Αντιβασιλέα
  3. Τσάμης Γ. Δημητρίος, Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 32
  4. Παπαδόπουλος Αντώνιος, Αγιολογία, τόμ. Ι. Θέματα γενικά, ειδικά και εορτολογίου, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 41
  5. Τσάμης, Αγιολογία..., σελ. 29
  6. Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 3 (1963), στ. 260
  7. Καρλ Κρουμβάχερ, Ιστορία της Βυζαντηνής Λογοτεχνίας, τ. 1, Αθήνα 1897, σελ. 357
  8. μετάφραση στο: Σιαμάκης Κωνσταντίνος, 'Εξωχριστιανικές Μαρτυρίες για το Χριστό και τους Χριστιανούς', β΄ έκδ., Άθως, Αθήνα 2000, σελ. 207
  9. Σιαμάκης, ό.π., σελ. 209
  10. επιστολή #60, στο: Ιουλιανός, Άπαντα, τόμ. 5, Κάκτος, Αθήνα 1994, σελ. 121)
  11. Εκκλ. Ιστ., 3,18
  12. Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 3 (1963), στ. 260

Πηγές

  • Ευαγγέλου Λέκκου, "Στρατιωτικοί μεγαλομάρτυρες", Αποστολική Διακονία, Αθήνα.
  • Τσολακίδης Χρήστος, "Αγιολόγιο της Ορθοδοξίας", Χ.Δ. Τσολακίδης, Αθήνα 2001.
  • Σιαμάκης Κωνσταντίνος, 'Εξωχριστιανικές Μαρτυρίες για το Χριστό και τους Χριστιανούς', β΄ έκδ., Άθως, Αθήνα 2000.
  • ΘΗΕ, τ.3, Μαρτίνος, Αθήνα 1963.