Αντίδωρο

Αντίδωρο ονομάζεται ένα κομμάτι άρτου το οποίο προήλθε από τα πρόσφορα που χρησιμοποιήθηκαν για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας και αγιάσθηκε κατά την ακολουθία της Προσκομιδής.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, η Θεία Ευχαριστία τελείται με άρτο ο οποίος προσφέρεται από τους πιστούς και ο οποίος, πριν ψηθεί, σφραγίζεται με ειδική σφραγίδα που φέρει θρησκευτικές συμβολικές παραστάσεις. Ο άρτος αυτός, το "πρόσφορο" όπως λέγεται, τεμαχίζεται από τον ιερέα κατά την Προσκομιδή (ακολουθία που γίνεται κατά τη διάρκεια του Όρθρου), και όσα μέρη προορίζονται για τους πιστούς ονομάζονται αντίδωρα.

Η ονομασία Αντίδωρο προήλθε από το γεγονός ότι αρχικά προσφερόταν αντί των τιμίων Δώρων (δηλ. της θείας κοινωνίας) σε όσους δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν στη θεία μετάληψη "εις αγιασμόν και ευλογίαν", ενώ μεταγενέστερα επικράτησε η συνήθεια να διανέμεται σε όλους τους παρόντες, "ανεξαρτήτως αν ούτοι εκοινώνησαν ή μη".

Η διανομή του αντίδωρου γίνεται από τον ιερέα μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας ο οποίος στέκεται μπροστά από την Ωραία Πύλη (αν ο λειτουργός είναι Επίσκοπος, βρίσκεται στον επισκοπικό θρόνο) και οι πιστοί, σύμφωνα με τον Νικόλαο Καβάσιλα (14ος αι.) ασπάζονται το δεξί χέρι του λειτουργού επειδή αυτό ήρθε σε επαφή με το πανάγιο Σώμα του Χριστού Σωτήρος ώστε να δεχθούν την ευλογία.

Βιβλιογραφία

• "Αντίδωρο", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (ΘΗΕ), τόμ. 2, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1963, στ. 863-866.
• Γεωργιάδης Βαρθολομαίος (Αρχιεπισκ. Κορινθίας), Επιτομή Λειτουργικής, εκδ. 4η, εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, 1995 (c1909), σελ. 155.
• "Αντίδωρον", Βεργωτής Γεώργιος, Λεξικόν Λειτουργικών και Τελετουργικών Όρων, 3η έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη, Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 33.