Ιερός Ναός Παναγίας της Κατακεκρυμμένης ή Πορτοκαλούσας Άργους

Από OrthodoxWiki
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Ναός της Παναγίας της Κατακεκρυμμένης ή Πορτοκαλούσας,

Ευρίσκεται στη ΒΑ πλευρά της Λάρισας, επάνω στον βράχο, εκεί όπου την αρχαία εποχή υπήρχε ιερό της Ακραίας Ήρας (Παυσ. ΙΙ 24,1). Η Παναγία είναι πολύ παλιά και λειτουργούσε αρχικά ως μοναστήρι. Η ιστορία της όμως ξεκινάει από το 1700 περίπου.[1]Η Μονή από πολύ νωρίς έγινε πλούσια και άκμασε τόσο, ώστε αναφέρεται σε εφημερίδες της Κυβέρνησης του 1835 ως χωρίον του Δήμου Αργείων.[2]Προεπαναστατικά μνημονεύεται ως ηγούμενος της Μονής ο Βενέδικτος (1803) και κατόπιν ο Παρθένιος μέχρι το 1845. Ο αξιολογότερος και τελευταίος ήταν ο παπα-Ανανίας Δαγρές από το Κουρτάκι, ο οποίος άνοιξε τον δρόμο που οδηγεί από τις Πορτίτσες στη Μονή και μεγάλωσε το κτιριακό συγκρότημα. Αναγκάστηκε όμως από τον Στρατηγό Δημήτριο Τσώκρη, με τον ο ποίο προφανώς δεν είχε καλές σχέσεις, να εγκαταλείψει το Άργος το 1855 και να μεταβεί σε μοναστήρι της Κοιλάδας. Κατόπιν τούτου, το 1856 η Μονή έγινε ενοριακός ναός και παρεκκλήσι του Αϊ-Γιάννη. Το 1906, το Μ. Σάββατο προς Κυριακή του Πάσχα, 4 Απριλίου, καταστράφηκε από πυρκαγιά, που προήλθε πιθανότατα από πυροτέχνημα.

Η Μονή συνδέθηκε με διάφορα γεγονότα της προεπαναστατικής καιεπαναστατικής περιόδου. Λειτούργησε το πρώτο σχολείο του Άργους (1798) με πρωτοβουλία των Περουκαίων.[3]Εκεί δίδαξε ο Ησαΐας Καλαμαράς από το Αγιονόρι, που ήταν σχολάρχης την περίοδο 1805-1821,ο ιερομόναχος Νικηφόρος Παμπούκης από τα Καλάβρυτα και οι μοναχοί Ιερεμίας και Ραφαήλ. Ως σχολείο λειτούργησε και μετά το 1821. Μετά την ήττα των Ελλήνων στον Ξεριά (25-4-1821) ο άμαχος πληθυσμός αλλά και αρκετοί μάχιμοι, όπως ο Παπαρσένης Κρέστας από το Κρανίδι, κατέφυγαν στη Μονή, για να αποφύγουν την οργή του Κεχαγιάμπεη.

Επίσης, ιδρύθηκε εκεί το 1822 το πρώτο ελληνικό νομισματοκοπείο, το οποίο όμως δεν πρόλαβε να λειτουργήσει.[4]

Τα σημαντικότερα από τα σωζόμενα ιερά κειμήλια είναι ένα Ευαγγέλιο έκδοσης Βενετίας (1776) και δύο εικόνες, μία των Εισοδίων της Θεοτόκου (1705) και άλλη μία, της Παναγίας Γλυκοφιλούσας. Ο Ναός της Παναγίας της Κατακεκρυμμένης ή Πορτοκαλούσας, είναι αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου –ΦΕΚ 321 Α/1938).

Παναγία Πορτοκαλούσα

Ο ναός ονομάστηκε Παναγία Πορτοκαλούσα, επειδή παλιότερα οι Αργείοι έριχναν πορτοκάλια μεταξύ τους και προπαντός προς τα νιόπαντρα ζευγάρια κατά την ημέρα των Εισοδίων της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου). Το μοναδικό αυτό αργείτικο έθιμο μας θυμίζει το έθιμο της «μηλοβολίας», το οποίο συναντούσαμε σε πολλά χωριά της Ελλάδας και σύμφωνα με το οποίο οι νέοι έριχναν μήλα στις νέες που αγαπούσαν, για να τους δείξουν τον κρυφό τους έρωτα. Πιο πολύ, όμως, συνηθιζόταν να ρίχνει η κοπέλα κρυφά ένα μήλο από το μπαλκόνι της ή την αυλή της στον εκλεκτό νέο που θα ήθελε να παντρευτεί.[5] Επίσης, μνημονεύεται έθιμο των παιδιών του αρχαίου Άργους, σύμφωνα με το οποίο τα παιδιά πετούσαν μεταξύ τους αγριάχλαδα και ονομάζονταν βαλλαχράδες (από το ρ. βάλλω και αχράς, άγριο αχλάδι). Αν, όμως, δεχθούμε την ερμηνεία του λεξ. LiddellScott (Βαλλαχράδαι, σκωπτικόν επώνυμον των παίδων εν Άργει), είναι δύσκολο να δεχθούμε ότι η ρίψη πορτοκαλιών προς τα νιόπαντρα ζευγάρια την ημέρα του πανηγυριού της Παναγίας πριν από πολλά χρόνια αποτελείσυνέχεια ή λείψανο των αρχαίων βαλλαχράδων.[6] Θεωρούμε ότι μεγαλύτερη σχέση έχει το αργείτικο έθιμο με εκείνο της μηλοβολίας, αν δεχθούμε ότι και στη ρίψη των πορτοκαλιών ενυπάρχει το ερωτικό στοιχείο και μάλιστα ανάμεσα στα νιόπαντρα ζευγάρια.


Υποσημειώσεις

  1. Η θέση του Ι. Ζεγκίνη για την παλαιότητα της Μονής (9ος ή 10ος αι.) και η αντίστοιχη παραπομπή στην Ιστορία της Βυζαντινής λογοτεχνίας του Κρουμβάχερ ελέγχονται. Στο παραπάνω έργο του Κρουμβάχερ δεν γίνεται καμιά αναφορά «περί αναχωρητριών εκ Μικράς Ασίας και περί της Μάρθας, ηγουμενίσσης της εν Άργει Ιεράς Μονής της Θεοτόκου» (Ι. Ζεγκίνη, σελ. 331).
  2. Αρχική σύσταση Δήμου: Άργους (6.644), Μονή Κατακεκρυμμένη, Κεφαλάρι (Μύλοι Ερασίνου) (50), από το βιβλίο του Ελ. Γ. Σκιαδά, Ιστορικό διάγραμμα Δήμων κ.λπ. σ. 265.
  3. Στη Μονή δεν λειτούργησε ποτέ «Κρυφό Σχολειό». Εξάλλου, η ιστορική επιστήμη δέχεται ότι ο θεσμός του «Κρυφού Σχολειού» επί τουρκοκρατίας ανήκει στους χώρους της παράδοσης και ως θρύλος δεν έχει ιστορική βάση.
  4. Για την Πορτοκαλούσα βλ. και εφ. «Ασπίς» φ. 1/23-10-1932 και μελέτη του Αν. Τσακόπουλου στην ίδια εφημερίδα (φ. 214/22-11-1936 κ.ε.). Επίσης, Σοφία Πανταζή, Παλαίτυπα της Μονής Κατακεκρυμμένης (περ. «Αργειακή Γη», τχ. 2, 2004, σ. 165 κ.ε.).
  5. Κώστα Ρωμαίου, Κοντά στις ρίζες, εκδ. «ΕΣΤΙΑ», 1980, σ. 313.
  6. Ιωάννη Ζεγκίνη, Το Άργος διά μέσου των αιώνων, σ. 332 και Ι. Χαβιαρλή, Η Παναγία η Κατακεκρυμμένη του Άργους, 1998, σ. 19.


Βιβλιογραφία

  • Ιωάννης Ζεγκίνης. Ἐπ. Εἰσαγγελεύς Ἐφετῶν.« Το Άργος δια μέσου των αιώνων». 1956
  • Ὀδυσσέας Κουμαδωράκης. Καθηγητής Φιλόλογος- Συγγραφέας.« Άργος τό πολυδίψιον». Ἐκ. ἐκ Προοιμίου. Ἄργος. 2007.