Ευχέλαιο
Ευχέλαιο αποκαλείται το ιερό μυστήριο της εκκλησίας το οποίο τελείται προς "άφεση αμαρτιών, και συγκεκριμένα [για] την ψυχοσωματική υγεία, ύστερα από τη χρίση με αγιασμένο έλαιο"[1]. Η βιβλική πληροφορία περί του μυστηρίου αυτού δίδεται από την Επιστολή Ιακώβου[2] και η παράδοση του μυστηρίου μαρτυρείται από συγγραφείς και πατέρες της εκκλησίας "εις την παλαιάν πράξιν της εκκλησίας"[3].
Περιεχόμενα
Θεολογία
Πάντοτε ο Ιησούς Χριστός δίδασκε πως αρρώστια είναι η ίδια η αμαρτία, εξού και κατά τη θεραπεία πολλών ασθενών προέτρεπε να πάψουν να αμαρτάνουν[4]. Επομένως γίνεται αντιληπτό πως η θεραπεία πολλών ασθενειών διαφέρει από μια απλή ιατρική αγωγή. Έτσι και το μυστήριο του ευχελαίου παρέχει άφεση αμαρτιών και ειδικώς ψυχοσωματική υγεία[5]. Το ότι παρέχει άφεση αμαρτιών, δε σημαίνει ότι καταργεί ή "αποκλείει την αναγκαιότητα των άλλων...κάθε μυστήριο δίνει άφεση, δηλαδή θεραπεία, αλλά είναι και αναντικατάστατο ως προς την ειδική λειτουργία που επιτελεί"[6], που εν προκειμένω "είναι μία συνέχιση των θαυματουργικών θεραπειών του Χριστού"[7]. Εδώ θα πρέπει βέβαια να τονιστεί επαρκέστερα πως μόνο επαρκές μυστήριο που εγγυάται την κάθαρση της ψυχής από τα αμαρτήματα είναι το Μυστήριο της μετανοίας, εν τούτοις παρέχει απαλλαγή αμαρτιών, "είτε αμέσως συνδεόμενον προς την συνέχουσαν το σώμα του χριστιανού αρρώστου ασθένειαν, είτε προς συγγνωστών και των οιονδήποτε άλλων, δια τας οποίας δεν θα ήτο απαραίτητος η προσφυγή εις το μυστήριον της μετανοίας"[8].
Το μυστήριο στην παράδοση της εκκλησίας
Το μυστήριο του ευχελαίου κατά την ιστορική διαδρομή του προσέλαβε αρκετές ονομασίες. Έτσι αποκλήθηκε άγιον έλαιον, ευχελαιον, ηγιασμένο έλαιο, χρίσμα δι ελαίου, ελαίου χρίσης. Στη δυτική εκκλησία μάλιστα η σημασία του προσέλαβε άλλη αξία αφού πλέον παρέχεται ως έσχατο εφόδιο "επί επιθανάτιας κλίνης"[9]. Σε άλλες ομολογίες ή παραδόσεις της εκκλησίας εξέλαβε επίσης διαφορετικές ονομασίες. Στη ρωμαιοκαθολική εκκλησία αποκαλείται ως μυστήριο των ασθενών, οι Σύροι και οι Μαρωνίτες το αποκαλούσαν "μυστήριο των λυχνιών", αφού λαμβάνουν το έλαιο από το κανδήλι της ακοιμήτου του Ιερού Βήματος. Η επικρατούσα ονομασία σήμερα είναι ευχέλαιο και πιθανώς επικράτησε από το μοναχό Ιωβ, ως μία σύνθεση από τον εξωτερικό τύπο του μυστήριου[10].
Εν αρχή ο θείος Ιάκωβος μαρτυρεί στην επιστολή του το γενόμενο αυτό μυστήριο (βλ. παραπομππή [2]). Πέρα τούτου η εκκλησιαστική παράδοση δεν παράσχει επαρκείς πληροφορίες περί του μυστηρίου, εν σχέση με τα τα υπόλοιπα μυστήρια[11]. Παρόλα αυτά μαρτυρίες ενυπάρχουν στην αρχαία λειτουργική διάταξη εξ Αιγύπτου, την ταυτιζόμενη αποστολική παράδοση του Ιππολύτου Ρώμης, που αντλεί την πηγή της από τις λεγόμενες Αποστολικές Διαταγές του δευτέρου αιώνος, καθώς δε και το ευχολόγιο του Σεραπιώνος Θμουέως. Πέραν τούτων των διατάξεων, ανευρίσκοντας εκκλησιαστικούς συγγραφείς ανατρέχουμε στον Ωριγένη, ο οποίος παραπέμπει στους λόγους του Ιακώβου για το περί μετανοίας ζήτημα, το οποίο ανωτέρω ειπώθηκε πως επιδρά και ως προς την άφεση των αμαρτιών[12], αλλά και τον Ιωάννη Χρυσόστομο, ο οποίος σε λόγο για την Ιεροσύνη, χρησιμοποιεί αυτούσια τα λόγια του Ιακώβου, ως προς την δυνατότητα του ιερέα, να πράττει το μυστήριο αυτό[13]. Από τον 5ο αιώνα και μετά πληθαίνουν οι αναφορές έτσι έχουμε αναφορές από τον πάπα Ιννοκέντιο Α΄, τον 6ο του Καισαρίου Αρελάτης κ.α. Μία ακόμα πάντως χαρακτηριστική πληροφορία είναι ότι τόσο οι Νεστοριανοί, όσο και οι Μονοφυσίτες, τηρούν το μυστήριο του ευχελαίου, ενώ χαρακτηριστική είναι και η αναφορά του πατριάρχη των Αρμενίων Ιωάννη Mandakuni (+ περ. 480) περί του μυστηρίου[14].
Το μυστήριο του ευχελαίου απορρίπτεται σήμερα από τους Λουθηρανούς, διότι δεν προήλθε κατ εντολή του Κυρίου[15], αλλά και από τους Καλβινιστές το οποίο το θεωρούν επινοημένο μυστήριο, αφού κατά τον Καλβίνο δεν πρέπει να συγχέεται το μυστήριο αυτό και το έλαιο, προς των αποστόλων[16]. Κύρια δε ένσταση μάλιστα τέθηκε στο σύνολο τον προτεσταντών ότι αυτό δε λειτουργεί εξ ανάγκης όπως τα υπόλοιπα μυστήρια αλλά ότι εξαρτάται από την πίστη του μετέχοντας[17]. Φυσικά μία τέτοια άποψη απορρίπτεται από τη ορθόδοξη, πατερική και βιβλική παράδοση, αφού όπως και ο Χρ. Ανδρούτσος παρατηρεί "η υπό του θείου Ιακώβου μνημονευομένη «ευχή πίστεως» είναι η εκ της Εκκλησίας και των πρεσβυτέρων πρωτίστως, προς την οποίαν συνενούται και η του ασθενούς"[18].
Η πράξη του μυστηρίου
Το μυστήριο του ευχελαίου τελείται με χρίση των μελών της εκκλησίας, μετά από ευχή και δια καθαγιασμένου ελαίου[19].
Υποσημειώσεις
- ↑ Νικόλαος Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄, σελίδα 495
- ↑ Ιακώβου 5, 14-15 "14. ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ' αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου· 15 καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος· κἂν ἁμαρτίας ᾖ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ."
- ↑ Παναγιώτης Τρεμπέλας, Δογματική, Τόμος Γ΄, σελίδα 347
- ↑ Κατά Ιωάννην 5, 14
- ↑ Νικ. Ματσούκας, ενθ.αν., 495
- ↑ ο.π.
- ↑ ο. π.
- ↑ Παναγιώτης Τρεμπέλας, ενθ.αν., 347-348
- ↑ Νικ. Ματσούκας, ανθ.αν., 495
- ↑ Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., 348
- ↑ Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., 351
- ↑ παρ. Bartmann, Ωριγένους In Levit Homil. II 4 M. 12, 418
- ↑ Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., 353
- ↑ ο.π.
- ↑ Apol. Conf. August. Art. 13, 6
- ↑ Inst. 5 19 n 8
- ↑ Phillip Schaaf, The creeds of christendom Vol. 3, page 286
- ↑ παρ. παν. Τρεμπέλα, ενθ.αν., 349
- ↑ Παν. Τρεμπέλας, ενθ.αν., 347
Βιβλιογραφία
- Νικόλαος Ματσούκας, "Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄", Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2007.
- Παναγιώτης Τρεμπέλας, "Δογματική", Τόμος Γ΄, Σωτήρ, Αθήνα 2003.
- Κάλλιστος Ware, "Η Ορθόδοξη Εκκλησία", Ακρίτας, Νέα Σμύρνη 2007.
- Ανδρέας Θεοδώρου, "Βασική Δογματική Διδασκαλία - Απαντήσεις σε Ερωτήματα Συμβολικά", Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2006.
Μυστήρια της Εκκλησίας | | Θεία Ευχαριστία | Βάπτισμα | Χρίσμα | Ευχέλαιο | Γάμος | Ιεροσύνη | Μυστήριο της Μετανοίας | (Μνήμη νεκρών) | (Μοναχική κουρά)
